AŞI ve SERUMLAR Dr. Sibel AK
Bugün; Ak#f İmmünizasyon Bakteriyel Aşılar Viral Aşılar Aşı Takvimi Pasif İmmünizasyon Aşı Etkileşimleri
Tanımlar İmmünite (Bağışıklık): Konağın, kendisinden farklı yapıya sahip maddeleri yabancı olarak algılayıp ondan kurtulmak için çeşitli savunma mekanizmalarını harekete geçirerek oluşturduğu direnç#r. An4jen: İmmün sistem tarahndan tanınan maddelerdir. An4kor (immünglobulin): An#jenlere karşı vücuja oluşan koruyucu maddelerdir.
AŞI Hastalıklara karşı bağışıklık sağlama amacı ile insan ve hayvan vücuduna verilen, zayıflamlmış hastalık mikroorganizmasına, hastalık etkeninin bir parçasına veya ürününe aşı denir.
Aşı Ne İşe Yarar? Hastalıkları önlemeye; Hastalıklara bağlı ölümleri önlemeye; Sakatlıkları önlemeye yarar.
İmmünizasyon Çeşitleri 1. Ak#f immünizasyon 2. Pasif immünizasyon
Aktif İmmünizasyon Aşı uygulaması ile gerçekleşir. Vücudun immün sisteminin hastalıklara karşı cevap oluşturmak üzere uyarılmasıdır.
Aşılar Hangi Yollarla Yapılabilir? Enjeksiyon (parenteral) Oral yol ile İnhalasyon ile uygulanabilir.
Aktif İmmünizasyon Avantajı: Etkisi daha uzun sürelidir. Dezavantajı: İlk yanıt yavaş başlar.
Aşı Çeşitleri 1. Canlı (ajenüe) aşılar 2. Cansız (ölü) aşılar 3. Mikroorganizma ürününden hazırlananlar 4. Biyoteknolojik aşılar
Canlı Aşılar Hastalık yapıcı özelliği ortadan kaldırılan veya yavaşlamlan mikroorganizmalar ile hazırlanır. Organizmaya çeşitli yollardan verilebilir. Sessiz veya çok hafif seyirli enfeksiyon oluşturabilir (ör: BCG)
Cansız (ölü) Aşılar Çeşitli yöntemlerle öldürülmüş bakteriler İnak#ve edilmiş virüs aşılarıdır. Parenteral yollardan uygulanırlar. Etkin koruyuculuk düzeyi için 2-3 kez uygulama gerekir.
Mikroorganizma Ürünlerinden Hazırlanan Aşılar Bakteri toksinlerinden hazırlanan aşılara toksoid aşı denir. Ör: Diaeri ve tetanoz aşıları
Biyoteknolojik Aşılar 1. Rekombinant DNA aşısı Bağışıklıkta etkili proteinleri kodlayan genler ayırtedilir. Yeni bir hücrede sentezle#lir. Ör: Hepa#t B aşısı 2. Sente4k pep4d aşıları Proteinler laboratuvarda sente#k olarak sentezlecrilir. Ör: Kolera aşısı
CANLI&AŞILAR& Uzun%süreli%bağışıklık%sağlar% Koruyuculuk%düzey%yüksektir.% Hastalık%yapıcı%hale%gelebilir.% Ortam%ısısı%değişikliklerinden%çabuk% etkilenir.% Sistemik%yan%etki%olasılığı%vardır.% ÖLÜ&AŞILAR& Hastalık%yapma%olasılığı%yoktur.%% Ortam%ısısına%dayanıklıdır.% Sistemik%yan%etkisi%yoktur.% İmmün%sistemi%zayıf%olanlarda%güvenle% kullanılabilir.% Koruyuculuk%düzeyi%düşük%olduğu%için% 2E3%kez%uygulanmalıdır.% %
Aşı Takvimi Dünya Sağlık Örgütü önerilerde bulunmaktadır. Her ülke kendi epidemiyolojik özellikleri, kültürel yapısı, coğrafik ve ekonomik şartlarına göre aşılama programlarını geliş#rmektedir. Yıllık olarak güncellenmektedirler.
Ülkemizde Çocukluk Dönemi Aşı Takviminde Bulunan Aşılar Hepa#t B BCG DBT (Diaeri Boğmaca Tetanoz) Pnömokok aşısı KKK (Kızamık, kızamıkçık, kabakulak) Oral Polio aşısı Hepa#t A Su çiçeği
Erişkinlikte Uygulanan Aşılar Diaeri ve tetanoz 10 yılda bir defa uygulanmalıdır. Hastalıkla temas riski olan durumlarda aşı yapılır. Endemik bölgelere seyahat öncesinde uygulanabilir. Gebelik öncesinde KKK aşısı yapılmalıdır.
PASİF İMMÜNİZASYON Bir başka konakta daha önce oluşmuş an#korların vücuda hazır an#kor- immünglobulin (serum) olarak verilmesidir. Hızlı etkilidir. Etki süresi kısadır. Aşırı duyarlılık (alerji) reaksiyonlarına yol açabilirler.
AŞI ETKİLEŞİMLERİ Aynı anatomik bölgeye yapılmadıkça çoğunun birarada kullanımı güvenlidir. Canlı aşılar aynı gün yapılabilirler. Canlı aşılar, aynı gün yapılmazlar ise aralarında en az 1 ay süre olmalıdır. Canlı ve ölü aşılar eş zamanlı uygulanabilirler.
AŞI ETKİLEŞİMLERİ Canlı aşılarla intravenöz immünglobulinler (Ig) birlikte kullanılmamalıdır. Düşük doz Ig uygulanmışsa 6 haaa sonra, Yüksek doz Ig uygulanmışsa en az 3 ay sonra canlı aşı yapılabilir. Ölü ve toksoid aşılar Ig ile aynı anda yapılabilirler.