Yazı ve Araştırma Kurulu Başkan Dr. İsmail Ertunç Özatenç Üyeler Uzm. Duygu Geylan Nazife Uçar Aysun Candan Özada Resimleyen Celal Deniz Grafik Tasarım Aziz Ener Düzeltme Meltem Tekin Okuyucular Yrd. Doç. Dr. Ali Eftal Özkul Uzm. Altan Esmer Baskı 1. Baskı Ağustos 2005 Bu kitabın Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı, Talim ve Terbiye Dairesi tarafından ortaokullarda (Temel Eğitim İkinci Kademe) ders kitabı olarak denenip geliştirilmesi uygun bulunmuştur. KKTC MİLLİ EĞİTİM VE KÜLTÜR BAKANLIĞI YAYINIDIR Her hakkı saklıdır ve KKTC Milli Eğitim Bakanlığı'na aittir. Kitabın metin, soru, şekil ve resimleri kısmen de olsa hiçbir surette alınıp yayımlanamaz.
İSTİKLÂL MARŞI Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak, O benimdir, o benim milletimindir ancak. Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl... Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl! Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var! Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, "Medeniyet!" dediğin tek dişi kalmış canavar? Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma, sakın. Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın... Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Bastığın yerleri "toprak!" diyerek geçme, tanı: Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı. Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda? Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda! Canı, cananı, bütün varımı alsın da Huda, Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda. Ruhumun senden, İlahi, şudur ancak emeli: Değmesin mabedimin göğsüne namahrem eli. Bu ezanlar -ki şahadetleri dinin temeli- Ebedi yurdumun üstünde benim inlemeli. O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım, Her cerihamdan, İlahi, boşanıp kanlı yaşım, Fışkırır rûh-ı mücerred gibi yerden na'şım; O zaman yükselerek arşa değer belki başım. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! Olsun artık dökülen kanlarıının hepsi helâl. Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl: Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet; Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklal! Mehmet Âkif ERSOY
YENİ SOSYAL BİLGİLER 6 (TARİH) KİTABI HAKKINDA 21. yüzyılda dünyada olduğu gibi ülkemizde de eğitim kavramı ve anlayışında sürekli değişimler yaşanmaktadır. Dolayısıyla eğitim alanındaki yeniliklerin sürekliliği de kaçınılmazdır. Bu anlayış doğrultusunda yapılması gerekenlerden biri de ders kitaplarının çağdaş bakış açısıyla yazılması ve çağdaş ögretim yöntemlerinin kullanılmasıdır. Bu doğrultuda hazırlanan Sosyal Bilgiler 6 (Tarih) yeni program ve kitabı çoklu zeka kuramı da dikkate alınarak konu anlatımları resim, fotoğraf, grafik, harita, ve çeşitli etkinliklerle desteklenmiştir. Öğrenci merkezli eğitim anlayışı dikkate alınarak hazırlanan kitaptan, öğrenci ve öğretmenlerimizin en iyi şekilde yararlanabilmesi için kitaptaki konular işlenirken soru cevap, tartışma, araştırma, buluş vb. yöntemlere düz anlatıma göre daha fazla yer vermeleri gerekmektedir. Milli Eğitimin genel amaçları çerçevesinde Sosyal Bilgiler 6 (Tarih) yeni program ve ders kitabının başlıca hedeflerini şöyle sıralayabiliriz. KKTC öğrenci ve gençliğine; 1- Dünya uygarlıklarını tanıtarak evrensel değerler kazandırmak, 2- Hoşgörülü ve farklılıklara saygı duyan bireyler olmalarını sağlamak, 3- Tarihsel olguları aktarırken eleştirel ve analitik öğrenme becerisi kazandırmak, 4- Düşünen, sorgulayan ve sorumluluk sahibi vatandaşlar olmalarını sağlamak, 5- Yurt, ulus, insan ve toplum sevgisini geliştirmelerine yardımcı olmak, 6- Uygarlık tarihini Kıbrıs'la bağlantılı bir şekilde öğrenmelerini sağlamak, 7- Geçmiş olaylarla günümüz olayları arasındaki tarihsel bağlantıyı kavratmak, 8- Tarihsel bir bakış açısı ve araştırma becerisini kazandırmak, 9-Evrensel kültür mirasına sahip çıkmayı öğretmektir. Kitapta yeni Sosyal Bilgiler 6 (Tarih) programında bulunmayan ve öğrencilerin sorumlu tutulmayacağı Meraklısı İçin başlığı altında ek bilgiler de verilmiştir. Kitapla ilgili her tür yapıcı eleştiri kitabın ileriki yıllarda daha iyi hale getirilebilmesi için gerekli olduğundan yapıcı eleştirileriniz bizleri memnun edecektir. Komisyon
ÜNİTE 1.Tarih Bilimine Giriş TARİH BİLİMİ Tarih Nedir? Tarihi Olayların Özellikleri Tarih Biliminin Metodu Tarihe Yardımcı Bilimler ÇAĞLAR Tarih Öncesi Çağlar Tarih Çağları TAKVİM Takvimin Ortaya Çıkışı ve Tanımı Yüzyıl (Asır) Kavramı ÜNİTE 2.İlkçağ Uygarlıkları MEZOPOTAMYA UYGARLIKLARI Sümerler Akadlar Babiller Asurlar MISIR UYGARLIĞI ANADOLU UYGARLIKLARI Tarih Öncesi Devirlerde Anadolu Anadolu'da Tarih Devirleri Hititler Urartular Frigyalılar Lidyalılar İonlar DOĞU AKDENİZ Fenikeliler İbraniler UYGARLIKLARI EGE UYGARLIKLARI Yunan PERS İMPARATORLUĞU BÜYÜK İSKENDER İMPARATORLUĞU ROMA UYGARLIĞI ASYA UYGARLIKLARI Çin Hint AMERİKA'NIN KEŞFİNDEN ÖNCE ORTA VE LATİN AMERİKA UYGARLIKLARI Mayalar İnkalar Aztekler ÜNİTE 3. Orta Asya Türk Tarihi TÜRKLERİN TARİH SAHNESİNE ÇIKIŞI Türklerin İlk Anayurdu Neresidir? Ve Büyük Göç Başlıyor Nasıl ve Nerelere Göç Ettiler? BÜYÜK GÖÇ SONRASI İLK TÜRK DEVLETLERİ Asya (Büyük) Hun Devleti Kavimler Göçü ve Avrupa'nın Yeni Çehresi Avrupa Hun Devleti Göktürk Devleti II.Göktürk (Kutluk) Devleti Uygur Devleti Diğer Türk Toplulukları ve Devletleri ORTA ASYA TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK 1-16 1 1 2 3 6 8 8 12 13 13 16 17-49 18 18 19 20 20 21 26 26 27 28 30 30 31 32 34 34 35 36 36 39 40 41 45 47 47 48 49 50 50 50 50 52 53 53 55 56 56 56 57 58 59
Devlet Yönetimi Ordu Hukuk Sosyal ve Ekonomik Hayat Din ve İnanış Yazı, Dil ve Edebiyat Bilim ve Sanat Orta Asya Kültüründen Günümüze Taşınan İzler ÜNİTE 4. İslam Tarihi ve Uygarlığı İSLAMİYETİN DOĞUŞU SIRASINDA DÜNYANIN DURUMU İSLAMİYETTEN ÖNCE ARAP YARIMADASI (CAHİLİYE DEVRİ) İSLAMİYETİN DOĞUŞU VE YAYILIŞI Hz. Muhammed Dört Halife Devri Emeviler Devri Abbasiler Devri Endülüs Emeviler Devri İSLAM KÜLTÜR VE UYGARLIĞI Devlet Yönetimi ve Ordu Sosyal ve Ekonomik Hayat Bilim ÜNİTE 5. Türk İslam Devletleri Tarihi TÜRKLERİN İSLAMİYETİ KABUL ETMESİ Karahanlılar Gazneliler Diğer Türk İslam Devletleri BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ Tuğrul ve Çağrı Beyler Dönemi Alparslan Dönemi Melikşah Dönemi İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK Devlet Yönetimi Ordu Din ve İnanış Sosyal ve Ekonomik Hayat Hukuk Dil ve Edebiyat Bilim Mimari ve Sanat ÜNİTE 6. Türkiye Tarihi ANADOLU'DA KURULAN İLK TÜRK BEYLİKLERİ ANADOLU (TÜRKİYE) SELÇUKLU DEVLETİ Kuruluş Dönemi Yükselme Dönemi Yıkılış Dönemi ANADOLU'DA İKİNCİ TÜRK BEYLİKLRİ DÖNEMİ ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ VE BEYLİKLER DÖNEMİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK Devlet Yönetimi Ordu ve Donanma Sosyal ve Ekonomik Hayat Yazı, Dil ve Edebiyat Mimari ve Sanat SÖZLÜK KAYNAKÇA 59 60 62 62 62 63 64 65 67-82 67 68 69 69 74 77 78 80 81 81 81 82 83-95 83 84 85 86 87 87 88 90 91 91 92 92 93 94 94 95 95 96-104 96 97 97 98 99 100 101 101 101 101 102 104 105 106