1 BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMLARININ GELİŞTİRİLMESİ
Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) Nedir? Bireyselleştirilmiş eğitim programı özel gereksinimli bireyin gelişim ve ona uygulanan programın gerektirdiği disiplin alanlarında eğitsel gereksinimlerini karşılamak üzere uygun eğitim ortamlarından ve destek hizmetlerden en üst düzeyde yararlanmasını öngören yazılı dokümandır. 2
Temel Kavramlar Bireyselleştirme; Bir grup ya da bir sınıf çocuğun değil, tek bir çocuğun eğitim gereksinimleri dikkate alma Eğitim; özel eğitim ve destek hizmetleri içerir. Eğitim Programı; Birey ya da grubun eğitim gereksinimlerine cevap verecek olan amaçlar, içerik, öğrenme ve öğretme süreçleri ve değerlendirme olmak üzere dört önemli öğesi olan yazılı materyallerdir. Plan; programı geliştirmek için gerekli aşamaları içerir 3
BEP nın Temel Öğeleri 1. Öğrencinin o andaki performans düzeyi 2. Uzun dönemli amaçlar 3. Uzun dönemli amaçlara ulaşmayı sağlayacak kısa dönemli amaçlar 4. Öğrenciye sağlanabilecek özel eğitim ve destek hizmetler 5. Özel eğitim hizmetlerinin başlayış ve bitiş tarihleri ve sorumlu olan kişiler 6. Öğrencideki ilerlemelerin gözlenmesi ve değerlendirilmesi 4
BEP Nasıl Geliştirilir 1. Değerlendirme öncesi çalışmalar 2. Değerlendirme 3. Yerleştirme 4. Program geliştirme 5. BEP in izlenmesi ve değerlendirilmesi 5
BEP Yasal Dayanakları ABD de Tüm Engelli Çocukların Eğitimi Yasası nın Temel Öğeleri: 1. Parasız uygun eğitim 2. Nesnel değerlendirme 3. Bireyselleştirilmiş eğitim programı 4. En az kısıtlayıcı eğitim ortamı 5. Eğitsel kararları uygulama garantisi 6. Ailenin katılımı 6
BEP in Türleri Türkiye de Yasal Dayanaklar: 573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (1997) Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği(2000) 7 Bireyselleştirilmiş Aile Hizmet Planı (BAHP); Bebekler, okul öncesi çocuklar ve göre geliştirilen plandır. ailelerin gereksinimlerine Bireyselleştirilmiş Geçiş Planları; Öğrencinin varolan eğitim yaşantısından daha farklı eğitsel, toplumsal ve mesleki yaşantıya uyumunu sağlamasına yardımcı olmak amacıyla hazırlanan plandır.
Ekip Çalışması: Özel eğitim ve kaynaştırma uygulamaları yapılan okul ve kurumlarda özel eğitim gerektiren bireyler için, bireyselleştirilmiş eğitim programının geliştirilmesi, uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi amacıyla birden fazla kişinin işbirliği ile gerçekleştirdikleri çalışmalardır. 8
BEP i Kimler Hazırlar? Özel gereksinimli öğrencinin ailesi Öğrencinin kendisi (uygunsa) Özel eğitim öğretmeni Sınıf öğretmeni(varsa) Eğitsel tanılama, izleme ve değerlendirme ekibi temsilcisi Ek hizmet uzmanları 9
Ekip Modelleri Çoklu Disiplinli Ekip Modeli Tek Yönlü Disiplinler Arası Ekip Modeli Çok Yönlü Disiplinler Arası Ekip Modeli 10
Ekip Çalışması İçin Gerekli Beceriler Becerilerde birbirine bağımlılık Ürünlerde birbirine bağımlılık Yeterlilik 11
Ekip Çalışmasını Engelleyen Faktörler 12 Ekip üyelerinin rollerini bilmemeleri Ailenin rolünü yerine getirememesi Ekip üyeleri arasında rol dağılımının dengesizliği Yapılan hataları tolere edememeleri Liderlik özelliğinin ve iletişim becerilerinin eksikliği Anlaşılır dil kullanmama Toplantılara katılmama
Ekip Çalışmasında Koordinasyon Ekip üyeleri arasında koordinasyonun kurulabilmesi ve çalışmaların düzenli olarak yürütülebilmesi için anne babanın ya da diğer ekip üyelerinden birinin ekip koordinatörü olarak görevlendirilmesi gerekir. 13
Özel Eğitimde Değerlendirme Nedir? Değerlendirme çocukların akademik, davranışsal ya da fiziksel özelliklerini belirlemek ve bu özelliklere göre kararlar vermek amacıyla veri toplama sürecidir. 14
Niçin Değerlendirme Yapıyoruz? Tarama ve gönderme amacıyla Tanılama ve yerleştirme amacıyla Eğitsel programı planlama amacıyla Öğrencilerdeki ilerlemeleri izlemek amacıyla 15 Öğretim programının değerlendirilmesi amacıyla
Değerlendirme Sürecine Kimler Katılmaktadır Okul personeli Anne baba ve öğrenciler Okul destek personeli Motor gelişim personeli Tıbbi personel 16
Değerlendirme Sürecinin Aşamaları 17 Tarama/eleme amaçlı değerlendirme Başvuru/Gönderme Bireyselleştirilmiş değerlendirme planının hazırlanması Uygulama, puanlama ve yorumlama Sonuçların rapor edilmesi Özel eğitim için uygunluğuna karar verilmesi BEP nın hazırlanması BEP ın uygulanması için ailenin izninin alınması
Formal Değerlendirme (Standartlaştırılmış Testler) 18 Formal değerlendirme öğrencilerin çeşitli öğretim alanlarındaki durumlarının AYNI YAŞ grubundaki diğer bireylere kıyasla nasıl olduğunu belirlemek amacıyla gerçekleştirilir. Standart testler; -öğrencinin gelişim düzeyini açıklar, -öğrenciyi tanılar ve bir öğretim kurumuna yerleştirir, -öğrencinin gelecekteki gelişim düzeyini tahmin etmeye hizmet eder.
İnformal Değerlendirme (Öğretmen Yapımı Araçlar) 19 İnformal değerlendirme öğrencilerin çeşitli öğretim alanlarındaki İŞLEVDE bulunma düzeylerini belirlemek amacıyla gerçekleştirilir. İnformal değerlendirmeler, öğrencinin eğitim gereksinimlerinin belirlenmesinde, BEP nın geliştirilmesinde, izlenmesinde ve programın değerlendirilmesinde kullanılır.
İnformal Değerlendirme Teknikleri 20 Ölçüt bağımlı değerlendirme Programa dayalı değerlendirme Gözlem, İş örnekleri ve öğrenci dosyaları analizi Beceri analizi Kontrol listeleri, Derecelendirme ölçekleri Anket ve görüşmeler
Çevresel Değerlendirme Çevresel değerlendirme, özürlü öğrencinin şu anda içinde bulunduğu ve gelecekte içinde bulunacağı farklı ortamlardaki gereksinimleri belirlemek ve buna dayalı öğretim programları hazırlamak üzere geliştirilmiş bir değerlendirme yaklaşımıdır. Çocuk Aile Okul Toplum 21
Çevresel Değerlendirme Sürecinin Aşamaları Nelerdir? 22 Program alanlarının belirlenmesi Şu anda ve gelecekte bulunacağı ortamların belirlenmesi Belirlenen ortamların alt ortamlara ayrılması Seçilen alt ortamlardaki etkinliklerin belirlenmesi Etkinliklerin yerine getirilmesi için gerekli becerilerin açıklanması
Oyuna Dayalı Değerlendirme Oyuna dayalı değerlendirme, oyun sırasında bir çocuğun gözlenmesi ve elde edilen bilgilerin analiz edilmesini gerektirir. Oyuna değerlendirme; -gelişimsel, -disiplinler arası, -dinamik, -işlevsel bir değerlendirme yaklaşımıdır. 23 6 ay ile 6 yıl arasındaki tüm çocuklara uygulanabilir
Aile Değerlendirmesi 24 Özel gereksinimli çocuklar için hazırlanacak programların aile odaklı olması gerekir. Aile değerlendirilmesinde; -anne-baba ve çocuk etkileşimlerini etkileyen özellikleri, -Aile ve çocuk etkileşimleri, -Aile gereksinimleri, -Çocuğun gelişimindeki önemli olaylar ve -Ailenin güçlü ve zayıf yönler belirlenmelidir.
Ünite 5 Varolan Performans Düzeyinin Belirlenmesi ve Yazılması Varolan Performans Düzeyi Ayrıntılı değerlendirme sonuçlarına dayalı olarak hazırlanan, öğrencinin yapabildiklerini ve yapamadıklarını tanımlayan özet ifadelerdir. 25
Performans Düzeyi İfadelerinde Yer Alması Gereken Bilgiler Öğrenci Performans Düzeyi İfadelerinde; -akran grubu ile ilgili, -yapabildikleri ve yapamadıkları becerilere ilişkin, ve -eğitim programına katılım düzeyine ilişkin bilgiler yer almalıdır. 26
Öğrencinin Performans Düzeyini Yazarken Kullanılacak Bileşenler Özürün, eğitim programına katılımına etkisi, Özür nedeniyle gerçekleştirmediği beceri alanları, Öğretimsel amaçlara hizmet eden mantıksal ipuçları 27
Performans Düzeyi İfadesi Yazılırken İzlenmesi Gereken Kurallar 28 Performans düzeyi ifadeleri; -BEP nın diğer öğeleri ile ilgili olmalı, -öğrencinin yapabildikleri ve yapamadıklarına ilişkin ifadeleri kapsamalı, -öğrencinin özürünün eğitsel performansına olan etkisini belirtmeli, -güncel bilgileri içermeli, -açık ve anlaşılır bir dille yazılmalı
Öncelikli Becerilerin Seçimi 29 Öncelikli olarak: Öğrenci için işlevsel olan ve sık kullanılan beceriler; Çeşitli ortamlarda gerçekleştirilen beceriler, Gözleyerek öğrenebileceği beceriler, Kendine güvenini artırmasını sağlayacak beceriler Önkoşul özelliği olan beceriler tercih edilmelidir.
Program Alanları İletişim ve sosyal beceriler İşlevsel akademik beceriler, Motor beceriler, Özbakım becerileri, Bilişsel beceriler İş ve meslek becerileri 30
Ünite 6 Amaçları Belirlemenin ve Yazmanın Nedenleri Özel gereksinimli öğrencilerin öğretimi üzerinde odaklaşabilmek Öğrencinin performansındaki ilerlemeleri izlemek Anne-baba, öğretmen ve diğer ekip üyeleri arasında iletişim kurabilmek Yasal gereklilik 31
Uzun Dönemli Amaçlar ve Yazımı 32 Uzun dönemli amaçlar uzun bir zaman sonunda edinmesini istediğimiz davranışlardır. Amaç seçiminde; öğrencinin başarısı, performans düzeyi, tercihleri, öncelikli gereksinimleri, amaçların uygulanabilirliği ve ayrılan zaman dikkate alınmalıdır. Uzun dönemli amaçlar öğrencinin var olan performans düzeyi ile ilgili olmalı, kısa dönemli amaçları kapsamalı, ölçülebilir gözlenebilir ve anlamlı olmalıdır.
Uzun Dönemli-Kısa Dönemli ve Öğretimsel Amaçlar Arasındaki İlişki Uzun Dönemli Amaçlar Kısa Dönemli Amaçlar Kısa Dönemli Amaçlar Kısa Dönemli Amaçlar 33 Öğretim Amaçları Öğretim Amaçları Öğretim Amaçları
Kısa Dönemli Amaçlar ve Yazımı Kısa dönemli amaçlar, öğrencinin var olan performans düzeyi ile uzun dönemli amaç arasında kalan ve daha kısa sürede kazandırılabilen alt amaçlardır. 34 Kısa dönemli amaçların yazımında dikkat edilecek öğeler: 1. Öğrenciyi belirlemek 2. Ölçülecek davranışı belirlemek 3. Davranışın hangi koşullarda gerçekleşeceğini açıklamak 4.Kabul edilebilir davranış için ölçüt belirleme
Bireyselleştirilmiş Eğitim Programlarında Kısa Dönemli Amaçların Düzenlenmesi Davranış ya da performans öğesinin tek başına yazılması Davranış öğesinin, koşulla ve ölçütle birleştirilerek ifade edilmesi Kısa dönemli amaç ifadesinin tüm öğelerini bir arada kullanarak amaç yazma Kısa dönemli amaç yazımını tablo içinde gösterme 35
Ünite 8 Tüm Hizmet Planı Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı 36 Tüm Hizmet Planının; Birinci kısmı: Bireyselleştirilmiş Eğitim Programından, İkinci kısmı: Bireyselleştirilmiş Öğretim Planından oluşur Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı: Bireyselleştirilmiş eğitim programı ekibinin ürettiği bilgilere göre geliştirilen genel bir plan olup, öğrenciler için konulan yıllık amaçları ve ilişkili kısa dönemli amaçları içerir.
Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı 37 Öğrencinin kimlik bilgileri ve tıbbi bilgileri, Performans düzeyi, Uzun dönemli amaçları ve kısa dönemli amaçları, Program sorumluları, Amaçların başarım tarihleri, Sunulacak eğitim ve özel eğitim hizmetleri, Aile onayı, BEP geliştirme ekibinin adı soyadı ve imzalarına ilişkin bilgileri kapsar.
Ünite 9 Bireyselleştirilmiş Öğretim Planları Bireyselleştirilmiş öğretim planı (uyarlamaları), özel gereksinimli öğrenciler için bireyselleştirilmiş eğitim programında yer alan kısa dönemli amaçların nasıl gerçekleştirileceğinin uygulamaya aktarılmasıdır. 38
Günlük Rutinlerin Önemi ve Oluşturulması 39 Günlük rutin, günlük yaşam etkinliklerinin yapılması için izlenen sıra-düzendir. Günlük plan etkinlikleri: Selamlaşma, yoklama Serbest oyun, müzik Küçük grup etkinlikleri Temizlik, yemek Masal, teneffüs Sanat etkinlikleri Okuldan ayrılış hazırlıkları Okuldan ayrılış
Okulöncesi Dönemde Oyunun Önemi ve Oyun Rutinleri 40 Oyun ve oyun aracılığı ile öğretim hem normal hem de özel gereksinimi olan çocuklar için önemlidir. Her oyunun kendi içinde belli bir sıra düzeni ve içerdiği roller vardır. Oyun aracılığı ile öğretim süreci iyi bir planlama yapılmasını gerektirir. Oyunun amacı, bilinen ve aşina olduğumuz sıra ve roller içerisinde bazı becerileri kazandırmaktır.
Fiziksel Çevrenin Düzenlenmesi Fiziksel çevre, özellikle özel gereksinimli çocukların öğrenme ve sosyal etkileşim fırsatlarını yakalamaları açısından önemlidir. Kaynaştırma sınıflarındaki etkinlik köşeleri düzenlemeleri, özel gereksinimi olan öğrencinin diğer akranları ile uzun süre çalışmasına izin verir. 41
Yetişkin-Çocuk İletişimi Stratejileri Dili kullanma stratejileri; Nesne ya da eylemleri isimlendirmek Sözcükleri abartılı bir şekilde tekrarlamak Rutinleri oluşturmak Anlamlı bilgi sağlamak Çocuk dilini kullanmak Sıra alma becerilerini geliştirmek 42
Akademik Becerilerin Öğretimi Özel gereksinimli öğrenciler, yetersizlikten etkilenme derecesine ve yetersizlik türüne bağlı olarak küçük düzenlemelerle akranları gibi temel becerileri öğrenebilirler. Bu amaçla; Önkoşul becerilerin belirlenmesine, Örneklerin seçimi ve sıralanmasına gerek vardır. 43
Öğretim Teknikleri 44 Özel gereksinimi olan öğrencilere bir beceri ve kavramı öğretirken, kullanılan öğretim tekniklerinde uyarlamalar yapmayı gerektirebilir Kullanılabilecek öğretim teknikleri; Yanlışsız öğretim teknikleri Doğal öğretim teknikleri Fırsat öğretimi Yetişkin tarafından yaratılan fırsatlar Tepki için fırsat verme Milieu tekniği
Özel Eğitimde Ek Hizmet Türleri 45 Ek Hizmetler, özel gereksinimi olan bireylerin özel eğitim dışındaki gereksinimlerini karşılamak üzere, ek hizmet personeli tarafından sağlanan hizmetlerdir. Ek Hizmet Türleri; Ulaşım terapisi, Konuşma terapisi, Fiziksel terapi, İş ve Uğraşı Terapisi Danışmanlık ve Sağlık Hizmetleri gibi.
Ek Hizmetlerin Gerekli Olup Olmadığını Belirleme 46 Bir öğrencinin ek hizmetlere gereksinimi olup olmadığına bir ekip karar verir. Ekip de sınıf öğretmeni, özel eğitim öğretmeni, ailesi ve ilgili diğer uzmanlar bulunur. Özel eğitim kurumları; Özel eğitim kurumları Yatılı özel eğitim kurumları Gündüzlü özel eğitim kurumları Normal eğitim kurumları
En Az Kısıtlayıcı Eğitim Ortamı En az kısıtlayıcı eğitim ortamı; çocuğun gereksinimlerini en iyi şekilde karşılayan ve normal akranları ile en üst düzeyde paylaşımını sağlayan yönetsel düzenleme türüdür. En az kısıtlayıcı eğitim ortamı her öğrenci için bireysellik göstermektedir. 47
Ek Hizmetlerin Kapsamı ve Süresi 48 Öğrencinin özelliklerine ve gereksinimlerine bağlı olarak öğrenciye sağlanacak olan ek hizmet türleri; ne zamanlar, nerede, kimin tarafından ve ne kadar süreyle sağlanacağı belirlenmelidir. Bu bilgilerin bireyselleştirilmiş eğitim programında yer alması özel gereksinimi olan öğrencinin ailesine, öğretmenine ve ek hizmet personeline kolaylık sağlayacaktır.
Hizmet Sunma Modelleri Doğrudan hizmet; en az kısıtlayıcı eğitim ortamında doğrudan öğrenciye verilen hizmetlerdir. Dolaylı hizmet; özel gereksinimli çocukla ilişkisi olan anne babaya, öğretmene, yardımcı personele ve okul yöneticisine verilen hizmetlerdir. 49
50 Verilen Hizmetler Arasında Koordinasyon Hizmetler arası koordinasyon: Özel gereksinim olan öğrencilere daha iyi bir eğitim hizmeti sunabilmek ve başarıya ulaşmalarını sağlayabilmek için, BEP nın geliştirilmesi ve uygulanması aşamalarında görev alan kişi ve kurumlar arasında etkili bir işbirliğinin kurulmasıdır. Özel gereksinimi olan öğrenciye sunulacak hizmetler bir bütünlük içinde sunulmalıdır.
Gelişimin Kaydedilmesi ve Öğretimin Gözlenmesi BEP ında kayıt tutmanın amaçları; İlk değerlendirme bilgileri kullanılarak geliştirilen amaçların uygunluğuna ilişkin bir sonuca varmak, Zaman içinde çocuğun gösterdiği performansı ortaya koymak, Uygulama planında herhangi bir değişiklik ya da uyarlamaya gereksinim duyulup duyulmadığını ortaya koymak, Çocuğun ilgi alanlarını belirleyerek ortaya koymak. 51
Kaydetmeye İlişkin Genel Görüşler 52 Kaydetme etkinlikleri BEP ında belirlenen uygulama planına uygunluk göstermelidir. Kaydetme etkinliklerinde çocuğun davranışlarına ilişkin çeşitli alanlarda bilgi toplanmalıdır Kaydetme etkinlikleri sırasında öğretmen, kayıt tutmayı etkileyebilecek olası çevresel durumları belirlemelidir. Kaydetme etkinliklerinde diğer kişilerin görüşlerinin de yer almasına özen gösterilmelidir. Kaydetme etkinlikleri düzenli aralıklarla ve sıklıkla yapılmalıdır. Çocuğun öncelikli amaçlarına daha çok dikkat edilmelidir.
Kaydetme Türleri 53 Betimleme, gözlem bilgilerine dayalı olarak çocuğun performansının ifade edilmesidir. İş örneklerive Öğrenci Dosyası İncelenmesi, öğrencinin sınıfta, okulda ve evde yaptığı ürünleri içeren bir tür süreç gelişim dosyasıdır. Doğrudan gözlem tekniği, davranış gerçekleştiğinde kayıt tutulmasıdır. Doğrudan gözlem teknikleri iki grupta toplanır: Kesin kayıt teknikleri: Olay Kaydı, Süre Kaydı ve Bekleme Süresi Kaydı Yaklaşık kayıt teknikleri: Zaman aralığı kaydı, Anlık Zaman Örneklemi Kaydı
Öğretimin Gözlenmesi 54 Öğretimin Gözlenmesi; BEP nın uygulanmasında kullanılan öğretim yöntemi, öğretim ya da uygulama paketinin planlandığı gibi kullanılıp kullanılmadığının da gözlenmesi sürecidir. Öğretim gözlenirken uygulama güvenirliği analizi yapılırsa öğretimin planlandığı gibi gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği incelenir. Uygulama güvenirliği, öğretmenin uygulamayı planlanan basamaklara göre yapmasıdır.
Ünite 12 Bireyselleştirilmiş Geçiş Planları-I 55 Geçiş, bir çocuğun bir hizmet ortamından ya da programdan diğerine geçme sürecidir. Okulöncesi dönemde özel gereksinimi olan çocuklar biri 3 yaşında diğer ide 6 yaşında olmak üzere iki geçiş yapmaya gereksinimleri vardır. 3 yaşında gerçekleşen geçiş erken özel eğitim hizmetlerinden okulöncesi eğitim kurumlarına, 6 yaşlarındaki geçiş ise anasınıflarına ya da ilköğretim kurumlarına geçişi kapsar. Geçiş süreci aileler, çocuklar ve hizmet verenler için sıkıntılı olabilir.
Erken Çocuklukta Geçiş ve Önemi Her aile yetersizliği ya da riskli olan bebekler için gerekli düzenlemeleri sürekli olarak izlemeli ve sorumluluklarını yerine getirmelidir. Erken çocukluk dönemi geçiş planlaması, bireyselleştirilmiş aile hizmet planını bir parçasıdır. 56 Hastaneden eve geçişte aileler; bebeğin durumunu anlamaya çalışmalı, temel bakım sorumluluklarını yerine getirmeli, kendine güven ve saygı duymalı, gerçekleştirilecek hizmetleri yerine getirmelidir.
Okulöncesi ve İlköğretime Programlarına Geçiş 57 Okulöncesi ve ilköğretim eğitim ortamlarına geçişte en çok dikkati çeken konular; hizmetlerin devamlılığı, değişikliğe uyum, yeni programın beklentilerine karşılamaya çalışmaktır. Bu konularla ilgili olarak özel gereksinimli çocuklara ve ailelerine yardımcı olabilmek için; anne-babanın gereksinimleri belirlenmeli, anne-baba eğitimine, geçiş planlama sürecine ve destek hizmetlere yer verilmelidir.
Geçişi Etkileyen Faktörler 58 Bir programdan başka bir programa geçişi etkileyen pek çok faktör bulunmaktadır. Bunlar; Aileye verilen desteğin niteliği ve yoğunluğu, Geçişin gerçekleştirildiği yaş, Ulaşım hizmetleri, Kurumlar arası koordinasyon, İletişim ve BEP in uygulanması gibi konular geçiş planlaması için önemli faktörlerdir. Ayrıca ailenin sosyo-kültürel özellikleri de geçiş sürecini etkileyen faktörler arasında bulunmaktadır.
Geçiş Planlarının Geliştirilmesi 59 Özel gereksinimi olan çocuğu bir programdan bir başka programa geçiş sürecinde; Öncelikle, geçiş planlama ekibinin oluşturulması, çocuğu ve ailenin gereksinimlerini belirlenmeli ve Bireyselleştirilmiş Geçiş Planı hazırlanmalıdır. İkinci adımda çocuğun halihazırda devam ettiği kurumun üyeleri, anne-baba ve diğer üyeler çocuğu yeni kuruma hazırlamalıdır. Üçüncü adımda, çocuğun yeni kuruma geçiş yapması sağlanmalıdır. Son olarak yeni kurumda destek hizmetlerinin verilmesi, çocuğun izlenmesi ve geçiş programı değerlendirilmesidir.
Ünite 13 Bireyselleştirilmiş Geçiş Planları-II 60 Özel Gereksinimi Olan Bireyler; Bağımsız olarak yaşamlarını sürdürebilmeleri, Toplumsal yaşama başarılı bir geçiş yapabilmeleri, İş ve meslekler için gerekli becerileri edinebilmeleri, İş ve meslek edinmede karşılaşılan güçlükleri azaltabilmek, Gerekli destek hizmetleri sağlayabilmek, İş ve meslek ortamlarındaki bireyleri bilgilendirebilmek için Bireyselleştirilmiş Geçiş Planlarının bir ekip yaklaşımı ile geliştirilmesinde yarar vardır.
Geçiş Planı İle Eğitim Planı Arasındaki Farklılıklar Bireyselleştirilmiş geçiş planı özel gereksinimli öğrencinin okul sonrası yaşayacağı, iş yapacağı, dinleneceği ortamlara başarılı bir geçiş yapmasına ilişkin planlama hizmetleri üzerinde yoğunlaşır. 61 Bireyselleştirilmiş eğitim planı, bir öğretim yılı boyunca özel gereksinimi bir öğrenci için okulda gerçekleştirilecek özel eğitim ve destek hizmetlerin planlanması üzerinde yoğunlaşır.
Özel Gereksinimli Bireyler İçin Toplumsal ve Mesleki Yaşam Düzenlemeleri 62 Özel gereksinimi olan öğrenciler, yetişkinliğe geçiş sürecinde toplumsal yaşam için gerekli olan çeşitli geçiş düzenlemeleri ile karşı karşıya kalmaktadır. Örneğin; İstihdam yaşam düzenlemeleri, toplumsal ortamda hareketlilik, mali bağımsızlık, arkadaş edinme, cinsellik ve kendine saygı, eğlenmeye ve dinlemeye yönelik yaşam düzenlemeleri yer almaktadır.
Türkiye de Özel Gereksinimi Olan Bireyler İçin Mesleki Yasal Düzenlemeler ve Eğitim Ortamları 573 Sayılı KHK: Özel eğitim gerektiren bireylere iş ve mesleğe hazırlamak, temel yaşam becerilerini geliştirmek için özel eğitim kurumlarının açılabileceğini belirtmektedir. Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği; İş ve mesleğe hazırlamak amacıyla, farklı konu ve sürelerde, çevrenini olanakları ve gereksinimleri doğrultusunda yaygın eğitim programları düzenlenir denilmektedir. 63
Okuldan İş ve Mesleki Yaşama Geçişte Bireyselleştirilmiş Geçiş Planlarının Geliştirilmesi 64 Geçiş planlama ekibinin oluşturulması Öğrencinin gereksinimlerini belirlenmesi Uzun ve kısa dönemli amaçların hazırlanması Bireyselleştirilmiş geçiş etkinliklerinin yürütülmesi Geçiş planlarının geliştirilmesi İşe yerleştirme çalışmaları İş yerinin seçimi ve iş ortamlarının analizi Yerleştirme ve iş yerinde destekleme Etkinlik boyunca izleme
Önerilen Kaynaklar Fiscuss, E.D. ve C.J.Mandell. Bireyselleştirilmiş Eğitim Programlarının Geliştirilmesi. (Edi. G.Akçamete, Çev:H.Günayer- Şenel, E. Tekin).Özkan Matbaacılık, Ankara, 1997. Gürsel, Oğuz.(Editör). Bireyselleştirilmiş Eğitim Programlarının Geliştirilmesi. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 1484, Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 794, Eskişehir, 2003. M.E.B.Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Yol Haritası. 4. Akşam Sanat Okulu Matbaası, Ankara, 2004. 65 Özyürek, Mehmet Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Temelleri ve Geliştirilmesi Kök Yayıncılık, Ankara, 2004.