Y. Doç. Dr. ESRA BAŞ İstanbul Teknik Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü MÜHENDİSLİK EKONOMİSİ TEMEL KAVRAMLAR VE ÖRNEK PROBLEMLER İstanbul, 2012 Beta
Yayın No : 2770 Teknik Dizisi : 155 1. Baskı Ekim 2012 İSTANBUL ISBN 978-605 - 377-792 - 2 Copyright Bu kitabın bu basısının Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye ait tir. Her hak kı sak lı dır. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra fı kıs men ve ya ta ma men ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Baskı - Cilt Kapak Tasarım : Beta Basım A.Ş. : Lord Matbaası - Alpaslan Arıbuğa (Sertifika No: 22858) Davutpaşa Cad. Davutpaşa Emintaş San. Sitesi No: 103/430 Zeytinburnu/İstanbul (0-212) 674 93 54 : Gökhan Ayrancı Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. Narlıbahçe Sokak Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 www.betayayincilik.com
iii ÖNSÖZ Mühendislik Ekonomisi mühendislik yatırım kararları ile ilgili olarak sayısal ve sayısal olmayan teknikleri içeren bir alandır. Endüstri mühendisliği lisans eğitiminin zorunlu derslerinden biri olmakla birlikte, tüm mühendislik bölümlerinde eğitim alan öğrenciler, kariyerleri süresince kendi mühendislik alanlarında yatırım kararları vermek durumunda kalabilirler. Bu açıdan Mühendislik Ekonomisi disiplinler arası bir çalışma alanı olarak dikkat çekmektedir. Mühendislik Ekonomisi Temel Kavramlar ve Örnek Sorular kitabında hem temel kavramlar hem de örnek sorular yer almaktadır. Temel kavramlar bölümünde kavramların açıklanması için sadece tanımla yetinilmemiş, kavramla ilgili varsa diğer temel bilgiler ve formüller de verilerek kavramın bütünsel olarak anlaşılması için çalışılmıştır. Önce Bkz. ve Ayrıca Bkz. bölümleri ile her kavramdan o kavramın bağlantılı olduğu konulara geçiş yapılması imkanı sağlanmıştır. Ayrıca kavramların İngilizce karşılıkları ile birlikte kavrama ait bilgilerin kaynakları da verilerek okuyucunun yabancı kaynaklardaki daha ayrıntılı bilgiye kolayca ulaşması hedeflenmiştir. Formüllerde Türkçe diline çeviri tercih edilmemiş, İngilizce kaynaklardaki ifadelerin aynı şekilde kullanılmasına özellikle özen gösterilmiştir. Ayrıca Türkçe İçindekiler bölümüne ek olarak kitabın sonunda yer alan İngilizce dizin ile okuyucunun İngilizce ifadelerini bildiği kavramların yer aldığı sayfalara kolayca yönlendirilmesi amaçlanmıştır. Örnek sorular bölümünde ana konular problemler ve alt problemlerle ele alınmış, okuyucunun problemleri çözerken temel kavramlar bölümündeki kavramlarla bağlantı kurması hedeflenmiştir. Örnek soruların çözümü sırasında belirli bir sistematik oluşturulup tüm çözümler bu sistematik çerçevesinde yapılmıştır. Bu kitabın hazırlanması sırasında çok sayıda Türkçe ve İngilizce kitaptan faydalanıldı. Şüphesiz, bu alanda çalışmış ve çalışmakta olan Türk ve yabancı öğretim üyeleri bizim gibi genç öğretim üyelerinin gelişmesinde çok önemli yere sahiptir. İstanbul Teknik Üniversitesi İşletme Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümünde yapmış olduğum Mühendislik Ekonomisi doktora çalışması sırasında bana danışmanlık yapan, Mühendislik Ekonomisi alanında çalışan değerli hocam Prof.
iv Dr. Cengiz Kahraman ın da bana çok katkısı olmuştur. Bu kitabın ortaya çıkması sırasında bana verdiği manevi destek benim için çok değerlidir, kendisine çok teşekkür ederim. Mühendislik ekonomisi alanında doktora araştırması yapmak üzere araştırmacı olarak bulunduğum Columbia Üniversitesi Endüstri Mühendisliği ve Yöneylem Araştırması bölümündeki alanında dünyaca ünlü bilim insanlarından eğitim almanın da bilimsel gelişimim açısından çok katkısı olmuştur. Bu kitabın ortaya çıkış sürecinde bana desteğini hiçbir zaman esirgemeyen eşime ve oğlum Aydınalp e, anneme, babama, kız kardeşime ve eşimin ailesine sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. nin değerli yöneticisi Seyhan Satar a ve kitabın basılması sırasındaki titiz çalışmaları nedeniyle dizgi bölümünden Gülgonca Çarpık ve Gökhan Ayrancı ya teşekkürü bir borç bilirim. Kitabın sadece Endüstri Mühendisliği bölümü öğrencilerine değil, tüm mühendislik bölümü öğrencilerine ve mühendislere faydalı olmasını umuyor, kitabımı tüm öğrencilerime ithaf ediyorum. İstanbul 04 Ekim, 2012 Y. Doç. Dr. Esra Baş
KISALTMA LİSTESİ A B n d D n E(U) f f n F FV F n g G Anüite n. yılın sonundaki defter değeri Amortisman oranı n. yıl için amortisman gideri, n.zaman dönemi sonunda dağıtılan temettü Beklenen fayda Genel enflasyon oranı n. zaman dönemi boyunca gerçekleşen enflasyonun ortalama oranı Gelecek değer Gelecek değer n. zaman dönemi sonundaki net nakit akımı Sabit artış çarpanı, geometrik gradyan Aritmetik artış miktarı, gradyan i Piyasa faiz oranı, iskonto oranı, nominal yıllık faiz oranı (?) i Enflasyondan arındırılmış faiz oranı, reel faiz oranı i e i a i m k MARR MPI N Efektif yıllık faiz oranı Sürekli bileşik faiz oranı (tek ödemeli durum) Değiştirilmiş iç verim oranı Dış verim oranı Minimum kabul edilebilir verim oranı Değiştirilmiş karlılık endeksi Planlama dönemi, faiz dönemi sayısı, amortisman ömrü
vi NPV P PV PVI PI s S r r f U(X) WACC β Net bugünkü değer Bugünkü değer, anapara, ilk maliyet Bugünkü değer Bugünkü değer endeksi Karlılık endeksi Solomon un ortalama verim oranı Hurda değeri Nominal yıllık faiz oranı, riske uyarlanmış iskonto oranı, yeniden yatırım oranı Riskten arındırılmış faiz oranı X serveti için fayda fonksiyonu Ağırlıklı ortalama sermaye maliyeti Menkul kıymet beta katsayısı
vii İÇİNDEKİLER TEMEL KAVRAMLAR Mühendislik Ekonomisi Temel Kavramı Mühendislik ekonomisi... 100 Amortisman ve Tükenme ile İlgili Temel Kavramlar Amortisman (1)... 3 Amortisman (2)... 3 Amortisman muhasebesi... 3 Amortisman oranı... 4 Amortisman ömrü... 4 Amortismana tabi mal varlığı... 4 Azalan bakiyeler amortisman yöntemi... 8 Azalan bakiyeler amortisman yönteminden doğrusal amortisman yöntemine geçiş... 10 Defter amortismanı yöntemi... 28 Defter değeri... 29 Değişen hızlandırılmış maliyeti geri kazanım sistemi... 31 Doğrusal amortisman yöntemi, normal amortisman yöntemi... 34 Hızlandırılmış amortisman yöntemi... 74 Hızlandırılmış maliyeti geri kazanım sistemi... 75 Maliyet tükenmesi... 96 Sermayeyi yıllara yayma amortisman yöntemi... 138
viii Tükenme, özel tükenmeye tabi varlıkların amortismanı... 152 Üretim birimi amortisman yöntemi... 153 Varlık amortisman aralığı... 156 Vergi amortismanı yöntemi... 157 Yüzde tükenme... 166 Enflasyon ile İlgili Temel Kavramlar Deflasyon, deflasyon oranı... 28 Enflasyon... 45 Enflasyondan arındırılmış faiz oranı, reel faiz oranı... 45 Farklılık enflasyonu, diferansiyel enflasyon... 50 Genel enflasyon oranı... 67 Gerçek dolar analizi... 70 Gerçek dolar değeri... 71 Karma dolar analizi... 88 Ortalama enflasyon oranı... 110 Paranın satın alma gücü... 113 Piyasa faiz oranı, cari faiz oranı, nominal faiz oranı... 114 Sabit dolar değeri... 127 Sabit dolar analizi... 128 Toptan eşya fiyatları endeksi-tefe... 150 Tüketici fiyatları endeksi-tüfe... 151 Tüketici fiyatları endeksi yıllık enflasyon oranı, yıllık TÜFE oranı, TÜFE oranı... 151 Üretici fiyatları endeksi-üfe... 153 Eşdeğer Değerlendirme Yöntemleri ile İlgili Temel Kavramlar Anüite formülü... 6 Artış analizi... 7 Bugünkü değer endeksi... 22 Değiştirilmiş iç verim oranı... 30
Değiştirilmiş karlılık endeksi... 31 Descartes kuralı... 32 Dış verim oranı... 33 Eşdeğer yatırım değerlendirme yöntemleri... 46 Fayda-maliyet oranı... 53 Gelecek değer analizi... 62 Geleneksel geri ödeme süresi... 65 Getiri oranı... 72 Geri ödeme süresi... 72 İç verim oranı... 78 İç verim oranı temel teoremi... 79 İskonto edilmiş geri ödeme süresi... 83 Kapitalize edilmiş değer, kapitalize edilmiş maliyet, kapitalize edilmiş eşdeğer yöntemi... 85 Karlılık endeksi... 87 Kiralama ya da satın alma kararı... 90 Lorie-Savage oranı... 93 Minimum kabul edilebilir verim oranı... 98 Muhasebe verim oranı... 99 Net fayda-maliyet oranı, değiştirilmiş fayda-maliyet oranı... 105 Net bugünkü değer analizi, bugünkü değer analizi... 106 Norström kriteri... 107 Planlama dönemi, planlama ufku, çalışma dönemi, analiz dönemi... 115 Proje dengesi... 117 Solomon un ortalama verim oranı... 141 Tamir et-yenile kararı... 147 Toplam fayda-maliyet oranı, geleneksel fayda-maliyet oranı... 150 Yap-ya da-satın al kararı... 159 Yaşam döngüsü maliyetleri analizi... 159 Yeniden yatırım oranı... 164 Yıllık eşdeğer analizi... 165 ix
x Finansal Analiz ile İlgili Temel Kavramlar Adi hisse senedi... 1 Ağırlıklı ortalama sermaye maliyeti... 2 Arbitraj fiyatlama teorisi, tek faktör modeli... 6 Bilanço, finansal durum tablosu... 19 Borç sermayesi... 22 Çalışma sermayesi, net çalışma sermayesi... 27 Dağıtılmayan karlar, dağıtılmamış karlar... 28 Etkin piyasa, etkili piyasa... 46 Etkin küme, etkin sınır, etkili sınır... 46 Etkin portföy, etkili portföy... 47 Faaliyet kaldıracı, çalışma kaldıracı... 48 Finansal kaldıraç... 55 Finansal kiralama... 55 Finansal oran analizi formülleri... 56 Gelir tablosu, kar-zarar tablosu... 66 Gordon formülü... 73 İmtiyazlı hisse senedi, ayrıcalıklı hisse senedi... 81 İskonto edilmiş büyüme formülü... 83 İşletme bütçesi, çalışma bütçesi... 84 Karma finanslama... 88 Maddi olmayan varlıklar... 94 Menkul kıymetler, menkul değerler, finansal varlıklar... 97 Menkul kıymet beta katsayısı... 97 Nakit akımı tablosu... 103 Önceden ödenmiş harcamalar... 112 Öz sermaye, öz kaynaklar... 112 Para piyasaları... 113 Piyasa portföyü... 115 Portföy... 116 Portföy çeşitlendirmesi... 116 Sabit oranda büyüme temettü iskonto modeli... 127
Sermaye harcaması... 136 Sermaye kazanımı, sermaye kaybı... 137 Sermaye piyasaları... 138 Sermaye varlıklarını fiyatlama modeli... 139 Sermaye yapısı, borç oranı, hedef sermaye yapısı, hedef borç oranı... 139 Şahsi mülk... 143 Şirketin sermaye maliyeti... 144 Taşınmaz mal, gayrimenkul... 148 Temel muhasebe denklemi... 149 Temettü iskonto modeli... 149 Temettü dağıtım politikası, kar payı dağıtım politikası, kar dağıtım politikası... 150 Vergiye tabi gelir, vergilenebilir gelir, vergi öncesi net kar... 157 xi Maliyet Yönetimi ile İlgili Temel Kavramlar Başabaş analizi, başabaş noktası... 14 Batık maliyet... 15 Değişken maliyetler... 30 Doğrudan işçilik maliyetleri, doğrudan olmayan işçilik maliyetleri... 33 Doğrudan malzeme maliyeti... 34 Faaliyet tabanlı maliyetlendirme, maliyet havuzları, kaynak sürücüleri, faaliyet sürücüleri... 48 Farklılık maliyeti, farklılık geliri... 50 Fırsat maliyeti... 54 Gelecekteki maliyetler... 63 İlk maliyet... 80 İşletme ve bakım maliyetleri... 84 Kelvin in kanunu, minimum maliyet analizi... 89 Maliyet muhasebesi... 95 Maliyet-hacim-kar analizi... 95 Marjinal maliyet, marjinal gelir... 96 Sabit maliyet... 128
xii Satışların maliyeti... 130 Üretim dışı maliyetler... 154 Üretim genel giderleri... 154 Yaşam döngüsü maliyetleri... 159 Yinelenen maliyetler... 165 Yinelenmeyen maliyetler... 166 Opsiyonlar ile İlgili Temel Kavramlar Black-Scholes opsiyon modeli... 18 Binom fiyatlama modeli... 21 Gerçek opsiyonlar, reel opsiyonlar... 71 Opsiyon... 108 Opsiyonu kullanma... 108 Opsiyonu kullanım fiyatı... 109 Opsiyon primi, opsiyon fiyatı... 109 Opsiyonun işlem tarihi ve vade tarihi... 109 Satın alma opsiyonu... 130 Satın alma opsiyonunun değeri... 131 Satma opsiyonu... 132 Satma opsiyonunun değeri... 132 Satma-satın alma paritesi... 133 Paranın Zaman Değeri ve Nakit Akımı ile İlgili Temel Kavramlar Anapara... 5 Anüite, yıllık eşdeğer nakit akımı... 5 Artışlı nakit akımları, farklılık nakit akımları... 8 Basit faiz... 12 Basit nakit akımı serisi... 13 Basit olmayan nakit akımı serisi... 13 Bileşik faiz... 20 Bileşik faiz hesaplama... 21 Bugünkü değeri (P) gelecek değere (F) dönüştürme faiz faktörü... 23
xiii Bugünkü değeri (P) yıllık eşdeğer nakit akımı serisine (A) dönüştürme faiz faktörü... 25 Doğrusal artışlı nakit akımı serileri, aritmetik artışlı nakit akımı serileri... 35 Doğrusal artışlı nakit akımı serisini (G) bugünkü değere (P) dönüştürme faiz faktörü... 36 Doğrusal artışlı nakit akımı serisini (G) gelecek değere (F) dönüştürme faiz faktörü... 37 Doğrusal artışlı nakit akımı serisini (G) yıllık eşdeğer nakit akımı serisine (A) dönüştürme faiz faktörü... 38 Dönem sonu nakit akımı, yılsonu geleneği... 40 Düzensiz nakit akımı serileri... 41 Efektif yıllık faiz oranı, etkin yıllık faiz oranı, etkili yıllık faiz oranı... 42 Ekonomik denklik, ekonomik eşdeğerlik... 43 Faiz... 49 Faiz dönemi... 49 Faiz oranı... 49 Gelecek değeri (F) bugünkü değere (P) dönüştürme faiz faktörü... 63 Gelecek değeri (F) yıllık eşdeğer nakit akımı serisine (A) dönüştürme faiz faktörü... 64 Geometrik artışlı nakit akımı serileri... 68 Geometrik artışlı nakit akımı serisini bugünkü değere dönüştürme faiz faktörü... 68 Geometrik artışlı sonsuz nakit akımı serileri... 69 İskonto etmek... 81 İskonto faktörü, bugünkü değer faktörü... 82 İskonto oranı... 82 Kesikli nakit akımları... 90 Nakit akımı... 101 Nakit akımlarının denkliği... 101 Nakit akımı serisi... 101 Nakit akımı diyagramı... 102 Net nakit akımı... 105 Nominal yıllık faiz oranı... 107 Ödünç, basit borç alma nakit akımları... 112
xiv Paranın zaman değeri... 114 Sermayenin geri kazanımı maliyeti... 136 Sonsuz yıllık eşdeğer nakit akımı serileri, sürekli yıllık gelir, devamlı anüite... 141 Sürekli bileşik faiz oranı... 142 Sürekli nakit akımları... 143 Tek ödemeli nakit akımı serileri... 148 Tek ödemeli faiz faktörü formülleri... 149 Yedi-on kuralı... 160 Yıllık eşdeğer nakit akımı serileri, eşit ödemeli yıllık nakit akımı serileri... 161 Yıllık eşdeğer nakit akımı serisini (A) bugünkü değere (P) dönüştürme faiz faktörü... 161 Yıllık eşdeğer nakit akımı serisini (A) gelecek değere (F) dönüştürme faiz faktörü... 163 Risk Yönetimi ile İlgili Temel Kavramlar Beklenen fayda... 15 Belirlilik eşiti yöntemi... 16 Belirlilik eşiti dönüşüm faktörü, belirlilik eşiti katsayısı... 17 Belirsizlik altında yatırım... 17 Bernoulli hipotezi... 17 Duyarlılık analizi... 40 Ekonomik risk, işletme riski, ticari risk... 44 Fayda... 51 Fayda fonksiyonu... 51 Fayda teorisi... 52 Finansal risk... 60 Hurwicz kuralı... 76 Karar ağacı analizi... 86 Kayıtsızlık eğrisi... 89 Laplace kuralı... 93 Maksimin kuralı, maksimaks kuralı... 94
xv Monte Carlo analizi... 98 Ortalama-varyans analizi... 110 Proje riski... 118 Puanlama ve uygulama matrisi... 119 Risk... 121 Risk primi, iskonto risk primi... 121 Riske uyarlanmış iskonto oranı... 122 Riske uyarlanmış net bugünkü değer... 122 Riske karşı nötr olma, riske karşı kayıtsız kalma... 123 Riskli yatırım... 124 Riski arama, riski sevme... 124 Riskten arındırılmış iskonto oranı, risksiz faiz oranı... 125 Riskten kaçınma... 125 Senaryo analizi... 134 Sistematik olmayan risk... 140 Sistematik risk... 140 Sermaye Paylaştırımı ve Sermaye Bütçelemesi ile İlgili Temel Kavramlar Bağımsız projelerin olduğu sermaye bütçelemesi modeli... 11 Saf sermaye paylaştırımı modeli, Lorie-Savage formülasyonu... 129 Sermaye bütçelemesi... 135 Sermaye paylaştırımı... 137 Weingartner in ufuk modeli... 157 Tahvil ile İlgili Temel Kavramlar Belediye tahvili... 16 Hazine bonosu... 74 İhbarlı tahvil, ihbar primi... 80 İpotek teminatlı borç senedi... 81 İskonto tahvili, prim tahvili... 84 Kupon ödemeli tahvil... 91 Sıfır kupon ödemeli tahvil... 140
xvi Şirket tahvili... 143 Tahvil... 145 Tahvilat, borç senedi... 146 Tahvil faiz oranı, tahvil kupon oranı... 146 Tahvil itibari değeri, nominal değer, kayıtlı değer, saymaca değer... 146 Tahvil vade tarihi... 147 Vadeye kadar getiri... 156 Yenileme Analizi ile İlgili Temel Kavramlar Aday yatırım... 1 Büyütme... 26 Ekonomik ömür, hizmet ömrü... 43 Emekliye ayırma... 44 Fırsat maliyeti yaklaşımı... 54 Nakit akımı yaklaşımı... 104 Savunucu yatırım, yenilenmesi düşünülen teçhizat... 134 Yenileme analizi... 164 Diğer Temel Kavramlar Bağımlı projeler... 11 Bağımsız projeler... 11 Birbiriyle bağdaşmayan projeler, birbirini dışlayan projeler, almaşık projeler... 22 Değer... 29 Efektif vergi oranı, etkin vergi oranı, etkili vergi oranı... 43 Faydalı ömür... 51 Fiziksel ömür... 61 Geleneksel sermaye yatırımı, basit yatırım, basit proje... 66 Hurda değeri (1)... 75 Hurda değeri (2)... 76 İkame projeler, yerine koyma projeleri... 80 Karma proje... 88
xvii Kullanım değeri... 91 Marjinal vergi oranı... 96 Muhasebe ömrü... 99 Muhik değer... 100 Mülkiyet ömrü... 100 Ortalama vergi oranı... 110 Paranın kazanma gücü... 113 Piyasa değeri... 115 Proje... 117 Projenin sermaye maliyeti... 119 Saf proje... 128 Sermaye... 135 Sermaye bütçesi... 135 Tamamlayıcı projeler... 147 Yatırım vergi kredisi... 160 Zorunlu yatırımlar... 167 Kaynaklar... 169 ÖRNEK PROBLEMLER Faiz Problemleri Problem 1: Nominal Yıllık Faiz Oranı... 173 Problem 2: Efektif Yıllık Faiz Oranı... 173 Problem 3: Efektif Yıllık Faiz Oranı... 174 Problem 4: Efektif Yıllık Faiz Oranı... 175 Problem 5: Sürekli Bileşik Faiz Oranı... 176 Problem 6: Sürekli Bileşik Faiz Oranı... 177 Nakit Akımı Diyagramı Formülleri Problem 1:... 179
xviii Problem 2:... 181 Problem 3:... 183 Eşdeğer Yatırım Değerlendirme Yöntemi Problemleri Problem 1: Tek Proje, Basit Proje... 185 Problem 2: Tek Proje, Basit Olmayan Proje, Tek İç Verim Oranı... 195 Problem 3: Tek Proje, Basit Olmayan Proje, Karma Proje, Çok Sayıda İç Verim Oranı... 204 Problem 4: Birbiriyle Bağdaşmayan İki Proje, Projelerin Faydalı Ömürleri Aynı, Planlama Dönemi Projelerin Faydalı Ömürlerine Eşit... 208 Artış Analizi ve İç Verim Oranı İle İlgili Ek Problemler Problem 1: İki Basit Proje, Farklılık Nakit Akımı Projesi Basit Proje... 212 Problem 2: Üç Basit Proje, Farklılık Nakit Akımı Serisi Projesi Basit Proje... 214 Problem 3: İki Basit Proje, Farklılık Nakit Akımı Serisi Projesi Basit Olmayan Proje... 216 Net Bugünkü Değer Analizi İle İlgili Ek Problemler Problem 1: Birbiriyle Bağdaşmayan İki Proje, Projelerin Faydalı Ömürleri Farklı, Planlama Dönemi Projelerin Faydalı Ömürlerinden Az... 221 Problem 2: Birbiriyle Bağdaşmayan İki Proje, Projelerin Faydalı Ömürleri Farklı, Planlama Dönemi Projelerin Faydalı Ömürlerinden Fazla... 222 Problem 3: Birbiriyle Bağdaşmayan İki Proje, Projelerin Faydalı Ömürleri Farklı, Planlama Dönemi İçin En Küçük Ortak Katlar Yöntemi... 224 Problem 4: Kiralama Ya da Satın Alma Kararı... 226 Yıllık Eşdeğer Analizi İle İlgili Ek Problemler Problem 1:... 232 Problem 2: Sonsuz Yıllık Eşdeğer Nakit Akımı Serileri, Geometrik Artışlı Sonsuz Nakit Akımı Serileri... 233 Problem 3: Birbiriyle Bağdaşmayan Projeler, Proje Ömürleri Farklı... 234 Problem 4: Yap-Ya da-satın Al Kararı... 237
xix Amortisman ve Tükenme Problemleri Defter Amortismanı Yöntemleri İle İlgili Problemler Problem 1: Doğrusal Amortisman Yöntemi... 239 Problem 2: Azalan Bakiyeler Amortisman Yöntemi... 240 Problem 3: Azalan Bakiyeler Amortisman Yönteminden Doğrusal Amortisman Yöntemine Geçiş... 242 Problem 4: Sermayeyi Yıllara Yayma Amortisman Yöntemi... 244 Problem 5: Üretim Birimi Amortisman Yöntemi... 246 Vergi Amortismanı Yöntemleri İle İlgili Problemler Problem 1: Değişen Hızlandırılmış Maliyeti Geri Kazanım Sistemi... 247 Tükenme İle İlgili Problemler Problem 1: Maliyet Tükenmesi... 249 Problem 2: Yüzde Tükenme... 250 Enflasyon Problemleri Problem 1: Ortalama Enflasyon Oranı... 252 Problem 2: TÜFE Oranı... 252 Problem 3: Piyasa Faiz Oranı... 253 Problem 4: Enflasyondan Arındırılmış Faiz Oranı... 254 Problem 5: Sabit Dolar Değeri... 254 Problem 6: Sabit Dolar Analizi, Sabit Dolar Değeri Nakit Akımları, Enflasyondan Arındırılmış Faiz Oranı... 255 Problem 7: Sabit Dolar Analizi, Sabit Dolar Değeri Nakit Akımları, Piyasa Faiz Oranı... 256 Problem 8: Gerçek Dolar Analizi... 257 Problem 9: Karma Dolar Analizi... 259 Yenileme Analizi Problemleri Problem 1: Ekonomik Ömür... 262 Problem 2: Nakit Akımı Yaklaşımı... 265
xx Problem 3: Fırsat Maliyeti Yaklaşımı... 267 Risk Analizi Problemleri Problem 1: Senaryo Analizi... 269 Problem 2: Duyarlılık Analizi, Tek Parametre Analizi... 270 Problem 3: Duyarlılık Analizi, İki Parametreli Analiz... 271 Problem 4: Ortalama-Varyans Analizi... 274 Problem 5: Karar Ağacı Analizi... 275 Problem 6: Puanlama ve Uygulama Matrisi, Maksimin Kuralı, Maksimaks Kuralı, Hurwicz Kuralı... 277 Problem 7: Binom Fiyatlama Modeli... 278 Maliyet Yönetimi Problemleri Problem 1: Başabaş Analizi, Başabaş Noktası, Sermayenin Geri Kazanımı Maliyeti... 280 Problem 2: Başabaş Analizi, Başabaş Noktası... 282 Problem 3: Kelvin in Kanunu, Minimum Maliyet Analizi... 283 Problem 4: Maliyet-Hacim-Kar Analizi... 284 Problem 5: Satışların Maliyeti... 285 Finansal Analiz Problemleri Problem 1: Ağırlıklı Ortalama Sermaye Maliyeti... 286 Problem 2: Finansal Oran Analizi... 287 Sermaye Bütçelemesi Problemleri Problem 1: Saf Sermaye Paylaştırımı Modeli... 294 Problem 2: Weingartner in Ufuk Modeli... 295 Ekler: Faiz Faktörü Tabloları... 297 İngilizce Dizin... 379