TEMEL İŞLETMECİLİĞE GİRİŞ

Transkript

1 MESLEK YÜKSEKOKULLARI İÇİN TEMEL İŞLETMECİLİĞE GİRİŞ İKMEP Müfredatına Uyumlu Prof. Dr. Canan Çetin 2. Baskı İstanbul-2015

2 Yay n No : 3287 İşletme-Ekonomi Dizisi : Bask Eylül 2014 STANBUL 2. Bask Eylül 2015 STANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye ait tir. Her hak k sak l d r. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra f k s men ve ya tama men ya da özet ha lin de, fo to ko pi, fak si mi le ve ya bafl ka her han gi bir fle kil de ço- alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.fi. Bask - Cilt : Yazın Basın Yayın Matbaacılık Trz. Tic. Ltd. Şti. (Sertifika No: 12028) İkitelli Çevre Sanayi Sitesi 8. Blok No: Başakşehir/İSTANBUL Kapak Tasar m : Gökhan Ayrancı Beta Basım Yayım Dağıtım A.fi. (Sertifika No ) Narl bahçe Sokak Damga Binas No: 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 ÖNSÖZ Bu basımda pazarlama karışımının sırası değiştirilmiş ve türkçe açısından yeniden değerlendirilmiştir. Bu baskıda emeği geçen Sayın Prof. Dr. Serdar Pirtini ye, Sayın Mustafa Kesgin e ve varlığı ile katkıda bulunan asistanım Sayın Ali İhsan Yılmaz a teşekkür ediyorum. Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. sahibi Sayın Seyhan Satar Bey e ve Beta çalışanlarına; ayrıca, özeni, dikkati ve sabrı ile kitabı baskıya hazırlayan, tashihlerini gerçekleştiren Sayın Gökhan Ayrancı Bey e ne kadar teşekkür etsem azdır. Sayın Gülgonca Çarpık a ve Cenker Tanırcan a da gayretlerinden dolayı teşekkür ediyorum. Yararlı olması dileklerimle. Canan ÇETİN Marmara Üniversitesi canancetineylul@gmail.com

4

5 İçindekiler v İÇİNDEKİLER BİRİNCİ KISIM İŞLETME İLE İLİŞKİLİ KONULAR BİRİNCİ BÖLÜM: İŞLETME BİLİMİNİ VE İŞLETMEYİ TANIYALIM İŞLETME ve İLİŞKİLİ KAVRAMLAR İşletme Kavramı ve İşletmenin Amaçları Girişim Kavramı Girişim ve Yönetici Kavramları Girişimci Yönetici İşletme Yönetimi İşletmelerde Başarı Ölçütleri İşletme ve Çevresi Genel Çevre İş Çevresi Yararlanılan Kaynaklar İKİNCİ BÖLÜM: İŞLETME TÜRLERİ İŞLETME TÜRLERİ Üretilen Mal ve Hizmet Çeşidine Göre İşletmeler Endüstri İşletmeleri Ticaret İşletmeleri Hizmet İşletmeleri... 19

6 vi Prof. Dr. Canan ÇETİN MYO İçin Temel İşletmeciliğe Giriş 1.2. Üretim Araçlarının Mülkiyetine Göre İşletmeler Özel İşletmeler Kamu İşletmeleri Kamu İktisadi Teşebbüsleri İktisadi Devlet Teşekkülleri Kamu İktisadi Kuruluşları Yerel Yönetim İşletmeleri Katma Bütçeli İşletmeler Döner Sermayeli İşletmeler Karma İşletmeler Yabancı Sermayeli İşletmeler Sayılı Yasaya Göre Kurulan İşletmeler Petrol Yasasına Göre Kurulan İşletmeler Uluslararası Anlaşmalarla Kurulan İşletmeler Hukuki Yapılarına Göre İşletmeler Tek Kişi İşletmeleri Ortaklıklar (Şirketler) Adi Ortaklıklar (Şirketler) Ticaret Ortaklıkları (Şirketleri) Şahıs Şirketleri Komandit Şirket Kollektif Şirket Sermaye Şirketleri Anonim Şirket Limited Şirket Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket Kooperatifler Ulusal Kökenlerine Göre İşletmeler Ulusal İşletmeler Uluslararası İşletmeler Çokuluslu İşletmeler Küresel İşletmeler İşletmelerarası Anlaşmalara Göre İşletmeler Yararlanılan Kaynaklar... 36

7 İçindekiler vii ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: İŞLETMENİN KURULUŞU İŞLETMENİN KURULUŞU İşletme Kurma Fikri En Uygun (Optimal) Kuruluş Yeri İşletmenin Kuruluş Nedenleri Miras Bağımsız İş Yapma İsteği Kazanç Sağlama İsteği Toplumsal İtibar Sağlamak Başka Fırsatların Yokluğu Bir Düşünce veya Bir Misyonu Gerçekleştirme İsteği Kuruluş Yeri Etmenleri Taşıma Hammadde Pazar Alanı İş Gücü Su ve Su Kaynakları İklim Koşulları Sosyal ve Kültürel Koşullar Şehir ve Bölge Yöneticilerinin Davranışları Vergi, Resim ve Harçlar ile Teşvik Önlemleri Enerji Kaynakları İşletme Dışı Artırımlar (Tasarruflar) İşletmenin Kuruluş Analizi ve Plânlama Çalışmaları Ön Proje Ekonomik Etüt Piyasa Araştırması ve Talep Tahmini Büyüklük ve Kapasite Seçimi Teknik Etüt Finansal Etüt Hukuksal Etüt Değerlendirme ve Yatırım Kararları Yatırım Projelerinin Değerlendirilmesi Kesin Proje

8 viii Prof. Dr. Canan ÇETİN MYO İçin Temel İşletmeciliğe Giriş Projenin Uygulanması İşletme (Üretime Geçiş) Aşaması Yararlanılan Kaynaklar İKİNCİ KISIM İŞLETMENİN İŞLEVLERİ BİRİNCİ BÖLÜM: İŞLETMENİN TEMEL FONKSİYONU: YÖNETİM KONU İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Yönetim Yönetici Yönetici Becerileri YÖNETİM BİLİMİNİN DOĞUŞU ve TARİHSEL GELİŞİMİ Bilimsel Yönetim Öncesi Dönem Klâsik (Geleneksel) Yönetim Teorisi Bilimsel Yönetim Yaklaşımı Yönetim Süreci Yaklaşımı Bürokrasi Yaklaşımı Neoklasik (Davranışsal) Yönetim Teorisi Modern (Çağdaş) Yönetim Teorisi Sistem Yaklaşımı Durumsallık (Koşulsallık) Yaklaşımı YÖNETİMİN İŞLEVLERİ (FONKSİYONLARI) Plânlama işlevi Plânlama Süreci Organize Etme (Örgütleme) işlevi Organizasyon Yapıları Biçimselleşme Yetki Devri Yürütme İşlevi Koordinasyon (Eşgüdümleme) İşlevi Kontrol İşlevi Yararlanılan Kaynaklar... 84

9 İçindekiler ix İKİNCİ BÖLÜM: ÜRETİM YÖNETİMİ ÜRETİM YÖNETİMİ Üretim Sistem ve Stratejileri Üretim Planlama Uzun Dönemli Üretim Planları Orta Dönemli Üretim Planları Kısa Dönemli Üretim Planları Üretim Yönetiminde Teknoloji Seçimi İş Yeri Düzenleme Lojistik Yönetimi Stok Yönetimi Stokların Sınıflandırılması Stok Kontrolünde JIT Prensibi Yararlanılan Kaynaklar ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: PAZARLAMA YÖNETİMİ PAZARLAMA Pazarlama Planlaması Pazarlama Araştırmaları Pazarlama Araştırmaları Süreci PAZARLAR VE ALICILAR Tüketici Pazarları ve Bölümlendirmesi Tüketici Davranışları Tüketici Davranışlarını Etkileyen Psikolojik ve Sosyokültürel Faktörler Tüketicinin Satın Alma Karar Süreci Endüstriyel Pazarlar (Örgütsel Pazarlar) PAZARLAMA KARMASI Ürün: Mal veya Hizmet Ürün Yaşam Döngüsü Yeni Ürün Geliştirme Yeni Ürün Geliştirme Aşamaları Markalama ve Ürünlerin Tanıtılması

10 x Prof. Dr. Canan ÇETİN MYO İçin Temel İşletmeciliğe Giriş Hizmetler ve Stratejileri Fiyat Kararları Arz ve Talep: Fiyat Mekanizması Piyasa ve Piyasa Dengesi Fiyatlandırma Amaçları Fiyatlandırma Stratejileri Fiyatlandırma Yöntemleri Fiyat Politikaları Dağıtım Dağıtım Kanalları Dağıtım Kanalının Seçimi ve Seçimi Etkileyen Faktörler Fiziksel Dağıtım Bütünleşik Pazarlama İletişimi (Tutundurma) Etkili Bir Pazarlama İletişimi Karması Geliştirmek Bütünleşik Pazarlama İletişimi Stratejileri Bütünleşik Pazarlama İletişimi Karması Kişisel Satış Kişisel Satış Görevleri Kişisel Satış Süreci Reklam Satış Promosyonları Halkla İlişkiler Yararlanılan Kaynaklar DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: MUHASEBE TEMEL KAVRAMLAR ve MUHASEBENİN TEKNİK YAPISI Muhasebenin Tanımı FİNANSAL MUHASEBE Temel Finansal Tablolar Bilanço Gelir Tablosu Finansal Oranlar Likidite Oranları Kaldıraç Oranları

11 İçindekiler xi Kârlılık Oranları Faaliyet Oranları MALİYET MUHASEBESİ Maliyet, Gider ve Harcama Kavramları Maliyet Yöntemleri Yararlanılan Kaynaklar BEŞİNCİ BÖLÜM: FİNANS YÖNETİMİ FİNANS YÖNETİMİ Çalışma Sermayesi Nakit Bütçesi Finans Fon Kaynakları Satıcı Kredileri Banka Kredileri Finansman Bonosu Factoring Hisse Senedi Tahviller Leasing Finansal Sistemin Yapısı ve Finansal Piyasaların İşleyişi Yararlanılan Kaynaklar ALTINCI BÖLÜM: İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İNSAN KAYNAKLARI İnsan Kaynakları Yönetiminin Önemi İnsan Kaynakları Yönetiminin Amaçları İŞ ANALİZİ VE İŞ TASARIMI İş Analizinin Amaçları İş Tanımının Unsurları İş Tasarımı Yaklaşımları İNSAN KAYNAKLARI PLÂNLAMASI ÇALIŞAN BULMA, SEÇME VE YERLEŞTİRME

12 xii Prof. Dr. Canan ÇETİN MYO İçin Temel İşletmeciliğe Giriş 5. EĞİTİM VE GELİŞTİRME KARİYER YÖNETİMİ VE PLÂNLAMASI Kariyer İle İlgili Bazı Temel Kavramlar Kariyer Yönetimi Kariyer Plânlama PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ İŞ DEĞERLENDİRME VE ÜCRET YÖNETİMİ SENDİKA İLE İLİŞKİLER VE TOPLU PAZARLIK ÇALIŞANLARIN SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ Yararlanılan Kaynaklar

13 İçindekiler xiii ŞEKİL LİSTESİ ŞEKİL I-3.1: Yapılabilirlik Projesi ŞEKİL II-3.1: Pazarlama Planlaması Aşamaları ŞEKİL II-3.2: Pazarlama Araştırma Süreci ŞEKİL II-3.3: Tüketici Satın Alma Karar Sürecinin Aşamaları ŞEKİL II-3.4: Fiyatlama Süreci ŞEKİL II-3.5: Tutundurma İtme ve Çekme Stratejileri ŞEKİL II-3.6: Kişisel Satış Süreci ŞEKİL II-4.1: Bilanço Örneği ŞEKİL II-4.2: Gelir Tablosu Örneği ŞEKİL II-6.1: İnsan Kaynakları Plânlama Döngüsü ŞEKİL II-6.2: Tedarik Kaynakları: Avantajları ve Dezavantajları ŞEKİL II-6.3: Kariyer İle İlgili Bazı Temel Kavramlar ŞEKİL II-6.4: Örgütsel Kariyer Geliştirme Modeli ŞEKİL II-6.5: Bireysel Kariyer Grafiği ŞEKİL II-6.6: Personel Değerlendirme Yöntemleri ŞEKİL II-6.7: Toplu Pazarlık Alanı ŞEKİL II-6.8: İş Kazası Nedenleri

14 xiv Prof. Dr. Canan ÇETİN MYO İçin Temel İşletmeciliğe Giriş TABLO LİSTESİ TABLO I-2.1: Anonim Şirketlerin Kuruluş Aşamaları TABLO I-2.2: Limited Şirketlerin Kuruluş Aşamaları TABLO II-1.1: Fayol un İlkelerinin Sınıflandırılması TABLO II-4.1: Muhasebe Fonksiyonları TABLO II-4.2: Tek Düzen Hesap Planı Hesapları TABLO II-4.3: Başabaş Noktası Tablosu TABLO II-6.1: Eğitim ile Geliştirme Farkı TABLO II-6.2: Eğitimsel Tasarım Süreci TABLO II-6.3: Geleneksel Kariyer İle Çok Yönlü Kariyerin Karşılaştırılması TABLO II-6.4: İş Değerlendirme Yöntemleri