HALKLA İLİŞKİLER NEDİR?

HALKLA İLİŞKİLER NEDİR?

Halkla ilişkilerin tanımlanabilmesi için, halk, hedef kitle, etkin iletişim, ilişki ve organizasyon gibi kavramların halkla ilişkiler açısından doğru bir şekilde açıklanması gerekir.

HALK; Bir coğrafi alanda yaşayan insanların tümü. Halkla ilişkiler açısından halk, kuruluşun hedef kitlesini oluşturan birey, grup ya da kuruluşlardır. HEDEF KİTLE; Organizasyonun amacına ulaşma düzeyine fiilen veya potansiyel etkisi olan özel veya tüzel kişilerden oluşan topluluklardır. Buradaki amaç şudur: Halkla ilişkiler faaliyetleri genel olarak herkesi ilgilendiren faaliyetler değildir ve amacı herkesi etkilemek değil sadece belirlenmiş hedef kitleye yani kuruluşun iletişim kuracağı kişi, kurum ve kuruluşlara yönelik düzenlenen planlı faaliyetlerdir.

ORGANİZASYON; Kendini oluşturan kişilerden ayrı bir varlığa kişiliğe sahip kuruluşlardır. Dolayısıyla halkla ilişkiler özel kişiler için değil organizasyonlar için yapılan planlı iletişim faaliyetleridir.

ETKİN İLETİŞİM Mesajın dikkat çekecek biçimde dizaynı Simgelerin, hedef kitle tarafından da bilinen simgeler olması Mesaj bireysel gereksinimlere seslenmeli, farkına varma ve gidermeye yaramalı ve aydınlatmalıdır. Hedef kitlenin temel değerlerinin tutumlarının grup standartlarının bilinmesi Uygun medya türünün bilinmesi

İLİŞKİ; En azından iki tarafı içeren amaçlı faaliyetlerle kurulan ve yürütülen, geçici veya sürekli olan, gerektiğinde tekrarlanarak desteklenen, çeşitli yoğunluktaki duygu, düşünce, tutum ve inanç taşıyan bağ dır. Hem kuruluşa hem ilgili çevresine hem de hedef kitlesine yararlar sağlayan olumlu bakış geliştiren bağı ifade eder. Organizasyonla ilgili çevreleri arasında karşılıklı iletişim olmalı ve bu iletişim karşılıklı anlama kabul ve işbirliğiyle sonuçlanmalıdır.

HALKLA İLİŞKİLER; Halkla ilişkiler bir kuruluşun iç ve dış çevresiyle iyi ilişkiler kurması ve bu ilişkilerin yönetimidir. Bir işletmenin ya da kamu kuruluşunun Bağlantı kurduğu, kurabileceği kimselerin anlayış, sempati ve desteğini sağlamak amacı ile yönetici ve girişimcilerin başvurduğu yöntemlerin tümüdür. Günümüzde ister kamu kuruluşu olsun isterse özel sektör kuruluşu olsun, kurumların hedef kitleleri ile etkili iletişim kurmada, karşılıklı anlayış, uzlaşma ve işbirliği sağlamada önem kazanan yeni bir iş alanıdır.

Halkla ilişkiler özel ya da tüzel kişilerin belirlenmiş kitlelerle dürüst ve sağlam bağlar kurup geliştirerek onların olumlu inanç ve eylemlere yöneltilmesi, tepkileri değerlendirerek tutuma yön vermesi ve böylece karşılıklı yarar sağlayan ilişkiler sürdürme yolundaki çabaları kapsayan bir yöneticilik sanatıdır. Halkla ilişkiler, organizasyon ile ilgili çevreleri (hedef kitle) arasındaki karşılıklı iletişimi, anlamayı, kabulü ve işbirliğini sağlayıp sürdürmeye yardımcı bir yönetim fonksiyonudur. Bu fonksiyon, kamuoyu hakkında yönetimin kamuya karşı sorumluluklarının neler olduğunun saptanması ve çevrede meydana gelen değişmeler konusunda yönetimin uyarılması görevlerini de kapsar. Ve bu görevler araştırma ve iletişim teknikleri kullanılarak yerine getirir.

Halkla İlişkilerin Temel Amacı Bir kurumla hedef kitlesi arasındaki karşılıklı anlayışı oluşturmak ve geliştirmektir.

Halkla İlişkilerde Genel Amaçlar 1. Kamuoyunun kuruluşa ilişkin eğilimlerini, tutum ve beklentilerini saptayarak kuruluşta uygun iyileştirmelerin yapılması için önerilerde bulunmak, 2. İnsan davranış ve tutumlarının gerçek nedenlerini anlamak, 3. Örgüte ilişkin olarak, kamuoyunda ortaya çıkmış olan yanlış anlamaları önlemek, 4. Kuruluşla halk arasında karşılıklı saygı ve toplumsal sorumluluk duyguları geliştirmek,

5. Özel çıkarlarla kamusal çıkarlar arasında uyum sağlamak, 6. Mal ve hizmetlerin niteliklerinin geliştirilmesine katkıda bulunmak, 7. Örgütün kurumsal kimliğinin oluşturulması ve benimsetilmesine yardımcı olmak, 8. Demokratik değerlerin geliştirilmesine katkıda bulunmak.

Halkla İlişkilerin Önemi Günümüzde kurum ve kuruluşlar rekabet ortamında yerlerini alabilmek, imajlarını güçlendirmek ve amaçlarını gerçekleştirebilmek açısından halkla ilişkiler çalışmaları büyük önem arz etmektedir.

Yöneten ve yönetilen ilişkisinin ortaya çıkması ise iletişim ve halkla ilişkileri etkin bir araç haline dönüştürmüştür. Özellikle gücü elinde bulundurmak için, kamu yararına çalıştıklarını halka benimsetmek isteyen iktidarlar tarafından çok eski devirlerde dahi, bilinçli ve sistematik olmasa da, halkla ilişkiler faaliyetlerinden yararlanıldığı söylenebilir. Bir organizasyonun yaptığı işlerin ve hedef kitlelerine ilettiği mesajların yorumunu ve halk tarafından kabullenilmesini halkla İlişkiler şekillendirir. Buradan yola çıkarak şu iddialı sonuca varmak mümkündür: Politik, sosyal ve ekonomik çevrenin amaç ve gereksinimi halkla ilişkiler belirler.

HALKLA İLİŞKİLERİN TEMEL ÖZELLİKLERİ NELERDİR? Çağımızın mesleği olarak kabul edilmektedir Kamu ve özel sektör kuruluşları için zorunlu bir ihtiyaçtır. Temelinde iletişim olgusu vardır, iki yönlü ve karşılıklı olmalıdır, Doğruluk, inandırıcılık ve karşılıklı yarar ilkelerine dayanmalıdır.

İDEAL HALKLA İLİŞKİLER FONKSİYONU

İşletme yönetimince yürütülen planlı ve sürekli bir programdır Organizasyonun iç ve dış çevrelerini oluşturan kişi ve kurumların tutum ve davranışlarını izler Örgütsel politikaların ve faaliyetlerin çeşitli çevreler üzerindeki etkilerini analiz eder. Kamu yararı ile organizasyonun çıkarını dengelemek üzere bu örgütsel faaliyetleri ve politikaları gözden geçirir.

Organizasyon ile ilgili çevrelerine karşılıklı olarak yarar sağlayacak yeni politikaların oluşturulması konusunda yönetime danışmanlık yapar. Organizasyon ile ilgili çevreleri arasında karşılıklı etkileşimi sağlayarak yapıcı ilişkiler geliştirir. Organizasyonların iç ve dış çevrelerinde organizasyon lehine tutum ve davranış değişikliği oluşturmaya çalışır

Halkla İlişkiler Ne Değildir? Dar anlamda sadece bilgi vermek değildir, Kuruluşların çalışma ve işlemlerini halka onaylatma mekanizması değildir,

HALKLA İLİŞKİLERİN GELİŞİM SÜRECİ

Halkla ilişkilerin gelişimi, üç etmenin ürünüdür. Bunlar; 1. Kamuoyunun bir güç olarak kabul edilmesi, 2. Kamu desteğini almak için kurumlar arasında sürekli rekabet 3. Kamuya kolayca ulaşılabilecek iletişim araçlarının gelişmesi olarak sıralanabilir.

1. Başlangıcı belli olmayan bir tarihsel geçmiş: Buna göre halkla ilişkiler, insanların, başka insanların güvenini kazanmaya yönelik çabaları var olduğundan beri vardır. Yalnızca bunu adlandırmak için bir kavram geliştirilmemiştir. 2. Yaklaşık olarak endüstri devrimiyle birlikte başlayan bir tarihsel geçmiş: toplumsal yapıların oluşması, beraberinde organize olmuş bir iletişime duyulan ihtiyacı da getirmiştir. 3. Ivy Lee ve Edward Bernays ın değişik halkla ilişkiler tekniklerini kullanmasıyla birlikte başlayan dönem.

AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ NDE HALKLA İLİŞKİLERİN GELİŞİMİ 1900 lü yıllara gelindiğinde kamuoyunu dikkate almayan ve kamuoyunun desteğini kazanamayan yönetim ve şirketlerin yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmaları da, modern anlamda halkla ilişkilerin doğuşuna zemin hazırlamıştır. Modern halkla ilişkilerin ABD de 1900 lü yılların başlarında Ivy Lee ve Bernays ile başladığı genel bir kabul görmüştür.

Amerika da halkla ilişkilerin tarihçesini ele almada, dörtlü modelden yaygın bir şekilde yararlanılmaktadır. 1.Basın Ajansı ve Tanıtım Modeli (1850-1900) Basın ajansı ve tanıtım modeli, halkla ilişkilerin ortaya çıkmaya başladığı dönemleri içermektedir. Bu modelde halkla ilişkiler daha çok propaganda amacına hizmet etmektedir. Uygulayıcılar kurumlarla ilgili eksik, çarpıtılmış ve yarı doğru bilgileri yayabilmektedir. İletişim dinleme yerine anlatma üzerine yoğunlaşmaktadır. Bu modelde amaç, duyurumu kullanarak medyada yer elde etmektir. Bu modelde çevresel hakimiyet ön plandadır, propaganda amacı baskındır, araştırma gereksizdir ve iletişim tek yönlüdür. Günümüzde basın ajansı ve tanıtım modeli, genellikle spor, tiyatro ve ürünlerin tanıtımında kişi ve kuruluşlar tarafından kullanılmaktadır.

2.Kamuyu Bilgilendirme Modeli (1900-1920) Bu model halkla ilişkilerin özünün uygulanmaya başladığı kamuoyunu bilgilendirme anlayışının egemen olduğu yılları kapsamaktadır. Kamuyu bilgilendirme modelinin amacı, ikna etme niyeti olmaksızın bilginin yayılmasıdır. Ayrıca kuruluşun kendisi ve faaliyetleri hakkında hedef kitlesine doğru bilgi vermesi olarak tanımlanabilir. Günümüzde kamuyu bilgilendirme modeli birçok kuruluş tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır. Kamu kuruluşları, kâr amacı gütmeyen vakıf, dernek gibi kuruluşlar ve eğitim kuruluşları, hedef kitlelerine çalışmalarıyla ilgili bilgi vermek için bu modelden yararlanmaktadır.

3. İki Yönlü Asimetrik Model (1920-1970 ler) İki yönlü asimetrik model, halkla ilişkilerin profesyonelleştiği dönemleri içermektedir. Bu modelin temel amacı bilimsel iknadır. Hedef kitleyi ikna edebilmek için gerekli olan sosyal bilim bulgu ve teorilerinden yoğun olarak bu modelde yararlanılmaktadır. İki yönlü asimetrik modelde iletişim yapısı, iki yönlü olup hedef kitleden gelen tepkiler de dikkate alınmaktadır. Hedef kitlenin tutum ve davranışlarının kurumun istediği yönde değiştirilmesi için bu tepkiler önemsenmektedir. İki yönlü asimetrik modelde araştırmalardan yoğunlukla yararlanılmaktadır. Bu araştırmalarla hedef kitlenin tutum ve davranışı değerlendirilmekte, kampanya sonrası etkileri ölçülmektedir. Günümüzde iki yönlü asimetrik model daha çok, birbiriyle rekabet eden kuruluşlarca kullanılmaktadır. Bunların büyük çoğunluğu tüketici ürünleri satan kuruluşlardır.

4. İki Yönlü Simetrik Model (1970 li Yıllar Sonrası) İki yönlü simetrik modelin temel amacı, kuruluşla onun hedef kitlesi arasındaki karşılıklı anlayışı geliştirmektir. Halkla ilişkiler görevlisi bu modelde, bir kuruluşla hedef kitlesi arasında arabuluculuk rolünü üstlenmektedir. İki yönlü simetrik modelde de araştırmalar temel alınmaktadır. Bu araştırmalarda anlayışın değerlendirilmesi yapılmaktadır. Kurum politikalarının hedef kitle yararına nasıl daha iyi hizmet edebileceği, kurumun hedef kitleyi, hedef kitlenin kurumu nasıl daha iyi anlayabileceğini belirlemede, araştırmalardan yararlanılmaktadır. Ancak iki yönlü asimetrik modelden farklı olarak, bu modelde hedef kitleden gelen tepkiler doğrultusunda kuruluşlar karar ve politikalarını değiştirebilmektedir. Bu model günümüzde, sosyal sorumluluk anlayışını benimseyen kuruluşlarca daha çok kullanılmaktadır.

TÜRKİYE DE HALKLA İLİŞKİLERİN GELİŞİMİ Halkla ilişkiler tarihinin yöneten-yönetilen ayrımının başlangıcına kadar uzandığı göz önünde bulundurulacak olursa -her ne kadar adı konulmamış olsa da- ülkemizde de bu kavramın çağlar öncesine kadar uzandığını söyleyebiliriz. Anadolu Selçukluları döneminde hükümdarlar haftanın belirli günlerinde, halkın şikâyet ve isteklerini dinlemek için zaman ayırırlardı. Osmanlı Devleti nde halkla ilişkiler sayılabilecek bir çok uygulamadan söz edilebilir. Halka açık divan toplantıları, camilerde yapılan duyurular, padişahın kıyafet değiştirerek (tebdil-i kıyafet) halkın arasına girmesi ve sorunları öğrenmeye çalışması, ayanlık kurumu o günün şartları içerisinde halkla ilişkiler uygulamaları olarak görülmektedir.

Divân-ı Hümayûn Şikâyet Kalemi, Osmanlı döneminde, halkın her türlü şikayetini almış, bunları incelemiş ve giderilmesi için çalışmıştır. Bu kuruluş Osmanlı Devleti nde yaklaşık dört asır görev yapmıştır. İkinci sistemli uygulama muhtesipliktir. Muhtesip, bugünkü belediye zabıta müdürüne benzeyen bir görevlidir. Muhtesip kadıya bağlı olup, halkın esnafla ilgili şikâyetini almakta ve esnafı denetlemektedir. 1855 yılından sonra muhtesipliğin görevini Şehremaneti üstlenmiştir.

Cumhuriyet dönemiyle birlikte, modern ve gerçek anlamda halkla ilişkiler çabalarının ilk örnekleri ülkemizde görülmeye başlamıştır. 1.1919-1960 Yılları Arasındaki Dönem Bu dönem, milli mücadelenin başlangıç yılından 1960 askeri darbesine kadar olan süreyi içermektedir. İrade-i Milliye ve Hâkimiyet-i Milliye gazetelerinin çıkarılması, 1920 yılında Basın Yayın Enformasyon Genel Müdürlüğü ile Anadolu Ajansı nın kurulması, bu dönemin ilk halkla ilişkiler uygulamaları kapsamında değerlendirilmektedir. Ülkemizde 1946 yılında çok partili sisteme geçiş ve Demokrat Parti nin kurulması halkla ilişkilerin gelişmesinin bir ölçüde önünü açmıştır. Demokrat Parti iktidarı halkın beklentilerini yükseltmiştir.

2. 1960-1980 Yılları Arasındaki Dönem Ülkemizde halkla ilişkilerin gelişmesinde 1961 Anayasası nın önemli rolü olmuştur. Halkın yönetime katılması, sendikalaşma yoluyla hak araması ve yönetime isteklerini iletmesi için gerekli yasal düzenlemeler bu Anayasa ile başlamıştır. Böyle bir ortamın oluşması, halkla ilişkilerin kamu kurumları ve diğer kuruluşlar içinde gelişmesine önemli katkıda bulunmuştur. 1960 yılının sonlarında Devlet Planlama Teşkilatı kurulmuştur. Planlı kalkınma düşüncesini kamuoyuna benimsetmek ve halkın desteğini almak için, diğer bir deyişle halkla ilişkiler çalışmaları yapmak için bu kuruluşta, Yayın ve Temsil Şubesi kurulmuştur. Bu birim, ülkemizde ilk olarak sistemli halkla ilişkiler çalışmalarına başlamıştır.

Bu dönemde ülke çapındaki sistemli ilk halkla ilişkiler kampanyası, nüfus planlaması konusunda yapılmıştır. 1965 yılında nüfus planlamasıyla ilgili kanun çıkarılmış ve Nüfus Planlaması Genel Müdürlüğü kurulmuştur. 1966 yılında, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi ne bağlı Gazetecilik ve Halkla İlişkiler Yüksek Okulu nda ilk olarak halkla ilişkiler dersleri verilmeye başlamıştır. Halkla ilişkilerin bu dönemde gelişmesine katkı sağlayan bir olay da, TRT tarafından televizyon yayınlarının başlatılmasıdır. 1968 yılında ilk deneme televizyon yayını Ankara da gerçekleşmiştir. 1970 yılında İzmir, 1971 yılında da İstanbul Televizyonu faaliyete geçmiştir

1972 yılında Halkla İlişkiler Derneği kurulmuştur. 1974 yılında ülkemizin ilk halkla ilişkiler ajansı olan A&B açılmıştır. 1975 yılında Başbakanlık Basın ve Halkla İlişkiler Dairesi Başkanlığı göreve başlamıştır. Bu birim, 1976 yılında Halkla İlişkiler ve Enformasyon Dairesi Başkanlığı adı altında çalışmalarına devam etmiştir. 1976 yılında Başbakanlık, halkla ilişkilerle ilgili bir genelge yayınlamıştır. Bu genelgeyle, kamu kuruluşlarında en üst yöneticiye doğrudan bağlı olacak halkla ilişkiler birimlerinin kuruluş çalışmalarına başlanması istenmiştir. Bu istek doğrultusunda ilk aşamada, on bakanlıkta halkla ilişkiler birimleri hemen kurulmuştur.

3. 1980-2000 Yılları Arasındaki Dönem 24 Ocak kararları olarak anılan ve 1980 yılında yapılan düzenlemeyle, ülkemizde serbest Pazar ekonomisine geçişe imkân tanınmıştır. Bu kararlarla ayrıca, yabancı sermaye teşvik edilmiş, yurtdışı müteahhitlik hizmetleri desteklenmiştir. Bunun sonucunda kurumlar arasında rekabet artmış ve başarıyı yakalamak isteyen firmalar halka önem vermenin zorunluluğunu görmüşlerdir. Bu durum ülkemizde halkla ilişkilerin gelişimine önemli katkı sağlamıştır. 1980 li yıllardan itibaren halkla ilişkiler eğitim veren yükseköğrenim kurumları, Basın Yayın Yüksek Okulu adını almışlardır. Bu okullarda, gazetecilik ve halkla ilişkiler bir bölüm halinde eğitime devam etmiştir.

Başbakanlık ve çeşitli bakanlıkların halkla ilişkileriyle ilgili olarak 1984 yılında yasal düzenleme yapılmıştır. Buna göre bakanlıklarda değişik isimler altında hizmet veren birimler Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği haline getirilmiştir. 1985 yılında İzmir Halkla İlişkiler Derneği kurulmuştur. Ankara Halkla İlişkiler Derneği 1990 yılında kurulmuştur. 1992 yılında iletişim fakülteleri kurulmuştur. Daha önce halkla ilişkiler eğitimini veren Basın Yayın Yüksek Okulları bu dönemde fakülteye dönüştürülmüştür. Halkla ilişkiler eğitimi, bu fakültelerde ayrı bir bölüm olarak verilmeye başlamıştır. 1992 yılında Bursa Halkla İlişkiler Derneği kurulmuştur. 1993 yılında ülkemizde ilk internet bağlantısı gerçekleştirilmiştir.

4. 2000 Yılı ve Sonrası Dönem Bu dönemde halkla ilişkilerin gelişimi oldukça hızlanmıştır. Bu dönemde halkla ilişkilerle ilgili önemli düzenlemelerden bir tanesi, Bilgi Edinme Hakkı Yasası nın çıkarılmasıdır. Yasa 2003 yılında Resmi Gazete de yayınlanmış, 2004 yılında da yürürlüğe girmiştir. Kamu yönetimindeki halkla ilişkilerle ilgili çok önemli bir düzenleme de 2006 yılının başında yapılmıştır. Halkın şikayet, görüş ve önerilerini derhal işleme alıp, değerlendirip, sonucunu bildirmekle görevli bir birim kurulmuştur. Başbakanlık İletişim Merkezi (BİMER)