GÜÇSÜZLÜK VE ELEKTROLİT BOZUKLUKLARI. Dr.Ramazan KÖYLÜ Acil Tıp Uzmanı Konya Eğitim ve Araştırma Hastanesi

GÜÇSÜZLÜK VE ELEKTROLİT BOZUKLUKLARI Dr.Ramazan KÖYLÜ Acil Tıp Uzmanı Konya Eğitim ve Araştırma Hastanesi

Güçsüzlük: Kas gücü eksikliği Yorgunluk Baş dönmesi Halsizlik gibi klinik bulgularla kendisini gösteren bir semptomdur.

Elektrolitler: Kanda, dokularda ve hücrelerde bulunan bir kısmı pozitif (katyon) bir kısmı ise negatif (anyon) yüklü iyonize moleküllerdir. Vücutta asit-baz dengesinin sağlanması, vücut sıvılarının hücre içi ve hücreler arasında taşınması, ayrıca kas-iskelet sistemi, endokrin sistemi ve boşaltım sisteminin fonksiyon görebilmesi için gereklidir.

Elektrolit Bozukluğu: Kanda bulunan iyonize moleküllerin; Sodyum Potasyum, Kalsiyum, Magnezyum, Klor, Fosfat dengesindeki bozulmayı ifade eder

SIVI KOMPARTMANLARININ ELEKTROLİT İÇERİKLERİ Plazma İnterstisyel sıvı İntraselüler sıvı (meq/l) (meq/l) (meq/l) Katyonlar Na + 142 144 14 K + 4 4 140 Ca 5 2.5 4 Mg 2 1.5 35 TOPLAM 153 152 193 Anyonlar Cl - 104 114 2 - HCO 3 25 30 8 H 2 PO 4-,HPO 4 2.3 2 40 SO 4 0.94 1 20 Proteinler 15 0 55 Org. anyonlar 5.76 5 68 TOPLAM 153 152 193

Elektrolit Bozuklukları(etyoloji?) Çeşitli tedaviler, Kronik hastalıklar, Travma (yanık, kırık gibi) GIS patolojileri vücuttaki bazı elektrolitlerin fazla yükselmesine (hiper) veya azalmasına (hipo) neden olur.

Kas güçsüzlüğü(sınıflama) 1- Gerçek(nöromüsküler)kas güçsüzlüğü ya da 2- Algılanan(nörümüsküler olmayan) kas güçsüzlüğü olarak ikiye ayrılır

Gerçek kas güçsüzlüğü(nöromüsküler) Kaslar tarafından uygulanan kuvvet beklenenden daha azdır. örnek: kas distrofisi Algılanan kas güçsüzlüğü (Non-nöromüsküler) Kişinin herhangi bir işi yapmak için uygulaması gereken eforden daha fazla güç uygulamak zorunda kaldığını hissetmesi şeklinde tanımlanır. Ama gerçek kas gücü normaldir. Örnek: Kronik yorgunluk sendromu

Myastenia gravis gibi bazı durumlarda ise; İstirahat durumunda kas gücü normaldir fakat eksersiz durumunda gerçek kas güçsüzlüğü ortaya çıkar.

Ayırıcı tanı: Santral kas güçsüzlüğü: Enerji yoksunluğu olarak kendini gösteren, kısmi ya da sistemik olarak ortaya çıkan bir durumdur. Periferik kas güçsüzlüğü: Lokal olarak ve kasa spesifik olarak iş yapmakta yetersizlik olarak ortaya çıkar. Sinirsel kas güçsüzlüğü: Santral ya da periferik olabilir.

SODYUM POTASYUM KALSİYUM MAGNESYUM

SODYUM Extrasellüler sıvının temel katyonudur. Klor ile birlikte sıvı tutulması, potasyum ile birlikte (Na-K ATPaz pompası) sinir ve kas iletiminde önemli rol oynar. Normal koşullarda plazma Na+ konsantrasyonu: 136-145 meq/lt dir.

HİPONATREMİ Hiponatremi, en sık karşılaşılan elektrolit bozukluğudur. Hiponatremi, serum sodyum konsantrasyonunun 135 meq/l nin altında olmasıdır.

HİPONATREMİ TEDAVİSİ Tedavinin belirlenmesinde 2 faktör çok önemlidir: 1. Hiponatreminin gelişme süresi 2. Semptomların varlığı

AKUT HİPONATREMİ (< 48 saatte gelişen hiponatremi) Akut semptomatik hiponatremi hızla tedavi edilmezse kalıcı nörolojik hasar riski yüksektir

Akut Semptomatik Hiponatreminin Tedavisi: Hipotonik sıvılar (%5 dekstroz, %0.45 NaCl) veriliyorsa, DERHAL KESİLMELİDİR! Serum [Na + ], semptomlar ortadan kalkana kadar, saatte 1-2 meq/l, 24 saate 10-12 meq/l artacak şekilde düzeltilmelidir. Tedavi boyunca sık aralıklarla (2-4 saatte bir) serum [Na+] tayini yapılmalıdır.

Akut Semptomatik Hiponatreminin Tedavisi: 40 yaşında, 70 kg ağırlığındaki erkek hastada cerrahi operasyondan 1 gün sonra, halsizlik, kas güçsüzlüğü ve şuur bulanıklığı gelişmesi üzerine bakılan serum [Na+] = 110 meq/l

Sodyum açığı: =Toplam vücut suyu (kg x %) (120 [Na+]) = (70 0.6) (120 110) = 42 10 = 420 meq Hedef: Serum [Na+] unu saatte 2 meq/l yükselterek 120 meq/l ye çıkarmak (120-110) 2 = 5 saat Verilecek sıvı: % 3 NaCl (513 meq/l) Verilecek miktar: ~ 820 ml ya da Verilecek sıvı: % 0.9 NaCl (154 meq/l) Verilecek miktar: ~ 2730 ml

KRONİK HİPONATREMİ (> 48 saatte gelişen hiponatremi) Kronik hiponatremi hızla tedavi edilirse ozmotik demiyelinasyon riski yüksektir!

Kronik Semptomatik Hiponatreminin Tedavisi: Serum [Na+] saatte 1-1.5 meq/l,, günde 10-12 meq/l yi geçmeyecek şekilde düzeltilmelidir. Acil tedavi gereksizdir. Altta yatan neden (hipotiroidi, sürrenal yetersizliği, uygunsuz ADH salınımı sendromu vs.) tedavi edilmelidir.

Hipervolemik Hiponatreminin Tedavisi: Su kısıtlaması Sodyum kısıtlaması Diüretikler Diyaliz

POTASYUM (K+) Potasyum intrasellüler sıvının temel katyonudur. Normal koşullarda serum K+ konsantrasyonu: 3,5-5 meq/lt Potasyumun hücre zarından geçişi Na/K ATPaz pompasıyla sağlanır. Hücre dışı ph ın düşmesi potasyumun hücre dışına çıkmasına yol açar.

POTASYUM Plazma/ekstraselüler sıvı K + K + Hücre İnsülin Alkalemi β 2 -adrenoreseptör agonistleri α-adrenoreseptör antagonistleri Hiperglisemi Asidemi β 2 -adrenoreseptör antagonistleri α-adrenoreseptör agonistleri Ozmolalite artışı Egzersiz

HİPOPOTASEMİ Serum potasyum düzeyinin 3.5 meq/lt nin altına düşmesidir.

HİPOPOTASEMİ TEDAVİSİ Potasyum intraselüler bir katyon olduğu için, potasyum açığını hesaplayan bir formül yoktur. Oral potasyum tedavisi Potasyum klorür veya potasyum sitrat Böbrek fonksiyonu normal olan hastalarda günde 80-120 meq a kadar verilebilir. Parenteral potasyum tedavisi Parenteral potasyum tedavisi mutlaka infüzyon şeklinde yapılmalıdır. ***POTASYUMUN DİREKT İNTRAVENÖZ PUŞE VERİLMESİ ANİ ÖLÜME SEBEP OLUR******

1 amp KCl (10 ml) 10 meq K+ içerir İnfüzyon sıvısındaki K+ konsantrasyonu 30-40 meq/l yi geçmemelidir. İnfüzyon hızı saatte 10-20 meq/l yi, 24 saatte 120 meq/l yi geçmemelidir! Hipopotasemi tedavisinin en önemli komplikasyonu hiperpotasemidir.

HİPERPOTASEMİ Plazma potasyumunun 6 meq/lt nin üzerine çıkmasına denir.

HİPERPOTASEMİ TEDAVİSİ Kalbin korunması İV kalsiyum glukonat (10 ml, %10 luk) Yavaş (5-10 dakika süre içinde) ve monitör takibi ile Potasyumun hücre içine sokulması Glukoz ve insülin Bikarbonat Beta2 agonistler Potasyumun vücuttan uzaklaştırılması Loop diüretikleri (furosemid) Katyon değiştiren reçineler (kayexalate) Hemodiyaliz

KALSİYUM Total vücut kalsiyumunun %99 u kemiklerde fosfat ve karbonat tuzları şeklinde bulunur. Çok az bir kısmının plazmada bulunmasına karşın buradaki iyonize kalsiyumun muskuler ve kardiak uyarım üzerinde önemli etkisi vardır.

HİPOKALSEMİ Plazma kalsiyum düzeyinin 8 mg/dl nin altına düşmesidir.

HİPOKALSEMİ TEDAVİSİ Tetani, aritmi, konvulsiyon gibi ciddi durumlarda 10-15 dakika süreyle %10 luk kalsiyum glukonattan 10-20 ml IV yoldan verilmelidir. Daha sonra idame tedavi için 10-15 mg/kg kalsiyum glukonat 1 litre %5 dekstroz içinde 6 saat süreyle verilir. Kardiak ve nöromuskuler semptomların görülmediği hipokalsemilerde tedavi ağızdan kalsiyum laktat ve vitamin-d kombine edilerek verilebilir.

HİPERKALSEMİ Plazma kalsiyumunun 12 mg/dl nin üzerine çıkmasına denir.

HİPERKALSEMİ TEDAVİSİ Kritik plazma kalsiyum düzeyi 16-20 mg/dl dir. Acil tedavi yapılmazsa ölüm kaçınılmazdır. Acil olarak ekstrasellüler sıvı açığı düzeltilmelidir. Bunun için günde 5-10 litre % 0.9 NaCl çözeltisi ile birlikte 2-3 saatte bir olmak üzere 20-40 mg furosemid verilerek hem plazma dilüsyonu hem de kalsiyumun böbreklerden atılımı sağlanır.

HİPOMAGNEZEMİ Plazma magnezyumunun 1.7 mg/dl nin altında olmasıdır.

HİPOMAGNEZEMİ TEDAVİSİ Magnezyum klorür ve magnezyum sülfat çözeltilerinin IV verilmesi ile yapılır. Böbrek fonksiyonları normal olan semptomatik hastaya 2 meq/kg a kadar Mg IV veya IM yoldan verilebilir. Solüsyon 1 litreye 80 meq magnezyum sülfat eklenmesi ile hazırlanır ve 4 saat içinde verilir. Magnezyum oligürik ve şiddetli volüm açığı olan hastalarda verilmemelidir. Mg toksisitesi için dikkatli olunması gerekir. Çünkü bu durumda kardiak arrest gelişebilir. Bunun için elde kalsiyum klorid veya kalsiyum glukonat bulundurulmalıdır.

Magnezyum klorür! Yorgunluk, bitkinlik, kabızlık, hafızada zayıflık, aşırı öfke Aynı zamanda anjin, grip Magnezyum klorürü kullanabileceğimiz durumların listesi çok çok geniş. Aynı zamanda elde edilen sonuçlar da inanılmaz!

HİPERMAGNEZEMİ Plazma magnezyum düzeyinin 2.7 mg/dl nin üzerine çıkmasıdır. Oldukça nadir görülür Aşırı alınması ( IV magnezyum verilmesi, laksatif ve antasitlerle oral yoldan fazla alınması ) Böbrek yetmezliklerinde görülür.

HİPERMAGNEZEMİ TEDAVİSİ Magnezyum düzeyi 10 mg/dl i geçiyorsa acil tedavi gerekir. Birlikte bulunan asidoz düzeltilir. Hücre dışı sıvı açığı düzeltilir, 5-10 meq/kg kalsiyum klorür veya kalsiyum glukonat IV verilir. Bütün bunlarla magnezyum düzeyi yüksek kalırsa tek çare periton diyalizi veya hemodiyalizdir.