TURKEY-AB ORTAKLIK HUKUNUN SOSYAL BOYUTU ve ATAD KARARLARI (ANKARA ANLAŞMASI) Ayşegül Yeşildağlar 16.09.2010, Ankara
HUKUKİ KAYNAKLAR ANKARA ANLAŞMASI (12 Eylül 1963) : PRENSİPLER KATMA PROTOKOL (23 Kasım 1970) : TAKVİM ORTAKLIK KONSEYİ KARARLARI (2/76, 1/80, 3/80) : UYGULAMA
ANKARA ANLAŞMASI Madde 12 : Türk işçilerinin EEC Antlaşmasının (Avrupa Ekonomik Topluluğu) 48,49 ve 50. maddeleri uyarınca tedrici olarak Toplulukta serbest dolaşımı
KATMA PROTOKOL Madde 36: Katma Protokolün yürürlüğe girmesini takiben 12-22 yıl içinde serbest dolaşım (1986-1996) Madde 37: ücret ve çalışma koşulları bakımından eşit haklar Madde 39: sosyal güvenlik koordinasyonu Madde 41 (1): yerleşme hakkına yeni sınırlamalar getirilemeyeceği
ORTAKLIK KONSEYİ KARARLARI 2/76: Türk işçilerinin serbest dolaşımının ilk aşaması (1976-1980) 1/80: Serbest dolaşımın ikinci aşaması (1980-1983) 3/80: Üye ülkelerdeki Türk işçilerinin sosyal güvenliklerinin koordinasyonu
1/80 1/76 nın yerini alan Karar 6-14. Maddeler: Üye Ülkelerde Türk işçilerin istihdam ve serbest dolaşımı
1/80 6. Madde: Üye ülkelere yasal olarak giren Türk vatandaşlarının tedricen artan istihdam hakları - Kesintisiz 1 yıllık yasal istihdamdan sonra, aynı işveren nezdinde çalışma iznini uzatma hakkı - 3 yıl yasal istihdamdan sonra, öncelik üye ülke vatandaşlarında olmak kaydıyla aynı iş kolunda herhangi bir işveren nezdinde çalışma iznini uzatma hakkı - 4 yıl yasal istihdamdan sonra herhangi bir sektör ve işveren nezdinde çalışma iznini uzatma hakkı
1/80 7. Madde: Türk işçilerin aile bireylerinin üye ülkeler istihdam piyasasına giriş koşulları 8. Madde: Üye ülkelerde açık işlerin doldurulmasında Türk işçilerinin diğer 3. ülke vatandaşlarına kıyasla öncelik hakkı 9. Madde: Türk işçilerinin çocuklarının eğitim ve mesleki eğitimde muamele eşitliği
1/80 Madde 10: Türk işçilerinin üye ülkeler vatandaşlarıyla ücret ve istihdam koşullarında muamele eşitliği Madde 13: Standstill (değişmez) hüküm. 1/80 ile sağlanan haklara yeni sınırlamalar getirilemez Article 14: Sınırlamalar sadece kamu düzeni, kamu güvenliği ve kamu sağlığı gerekçesiyle yapılabilir
3/80 Katma Protokolün 39. Maddesi uyarınca üye ülkelerdeki Türk işçilerinin sosyal güvenliklerinin koordinasyonu
AT ADALET DİVANININ TÜRK VATADAŞLARIYLA İLGİLİ KARARLARI Meryem DEMİREL C-12/86, 30.09.1986 Salih Zeki SEVİNCE Kazım KUŞ C-192/89,20.09.1990 C-237/91,16.12.1990 Hayriye EROĞLU C-355/9, 05.10.1994 Ahmet BOZKURT C-434/93, 06.06.1995 Z.TAFLAN MET C-277/94, 10.09.1996 Recep TETİK C-171/97, 23.01.1997 Selma KADIMAN C-351/95, 17.04.1997
AT ADALET DİVANININ TÜRK VATADAŞLARIYLA İLGİLİ KARARLARI Süleyman EKER Suat KOL Kasım ERTANIR Faik GÜNAYDIN Haydar AKMAN Mehmet BİRDEN Sema SÜRÜL Ömer NAZLI KOÇAK/ÖRS C-386/95,29.05.1997 C-286/95,05.06.1997 C-98/96,30.09.1997 C-36/96,30.09.1997 C-210/97,19.11.1997 C-1/97,26.11.1998 C-262/96,04.05.1999 C-340/97,10.02.2000 C-102,14.03.2000
AT ADALET DİVANININ TÜRK VATADAŞLARIYLA İLGİLİ KARARLARI Abdülnasır SAVAŞ C-37/98,11.05.2000 Safet EYÜP C-65/98,22.06.2000 Bülent KURZ C-188/00,19.11.2002 ABATAY/ŞAHİN C-317/01,C-369/01 21.10.2003 Şakir ÖZTÜRK C-373/02,28.04.2004 EU Commission vs Austria C-465/01,30.09.2004 Engin AYAZ C-275/02,30.09.2004 İnan ÇETİNKAYA C-467/02,11.11.2004
AT ADALET DİVANININ TÜRK VATADAŞLARIYLA İLGİLİ KARARLARI İbrahim ÜNAL Ceyhun AYDINLI Gaye GÜROL Ergül DOĞAN Ergün TORUN Mehmet SEDEF Ergün TORUN C-136/03,02.06.2005 C-373/03,07.07.2005 C-374/03,07.07.2005 C-383/03,07.07.2005 C-502/04,16.02.2005 C-230/03,10.01.2006 C-502/04,16.02.2006
AT ADALET DİVANININ TÜRK VATADAŞLARIYLA İLGİLİ KARARLARI Hasan GÜZELİ C-4/05, 26.10.2006 V.TÜM/M.DARI C-16/05, 20.09.2007 Murat POLAT C-349/06, 04.10.2007 PAYIR/AKYÜZ/ÖZTÜRK C-294/06, 24.01.2008 Hakan ER M.SOYSAL/İ.SAVATLI C-453/07,25.09.2008 C-228/06,19.02.2009
Divan Kararlarının Türk işçiler bakımından sonuçları Önemli hukuki kazanım: 2/76, 1/80 and 3/80 ile ilgili hakların tanınması ve Divanın yorumlarıyla daha da genişletilmesi
Divan Kararlarının Sonuçları İstihdam/İkamet Hakkı 1/80 sayılı Kararın 6,7,13. maddelerinin üye ülkelerde doğrudan etkisi (Sevince, Kuş) Çalışma izninin ikamet izninin verilmesini de gerekli kılması (Sevince). Üye ülkeye giriş ve işe başlama ile koşulları düzenleme hakkının üye ülkede olması (Ertanır)
Divan Kararlarının Sonuçları İstihdam/İkamet Hakkı 1/80 sayılı Kararın 6.1 maddesindeki hakların koşulsuz uygulanması gereği (ülkeye ilk giriş, çalışma ve ikamet nedenlerinden bağımsız olarak) (Günaydın) Ülkeye eğitim, çocuk bakıcısı olarak tecrübe edinme vb nedenlerle girişmiş olmasının 6.1. maddeki haklarının kullanılmasına engel olmadığı (Payır/Akyüz/Öztürk)
Divan Kararlarının Sonuçları İstihdam/İkamet Hakkı Bir Türk işçisinin bir süre sonra ülkesine döneceğini beyan etmiş olması 6.1. maddeden kaynaklanan haklarına engel oluşturmaz (Günaydın) 6.1. madde belirli süreli istihdam sözleşmelerine de uygulanır (Ertanır)
Divan Kararlarının Sonuçları İstihdam/İkamet Hakkı Yasal istihdam: İş piyasasında istikrarlı ve güvenli pozisyon - Mahkeme devam ederken çalışma yasal istihdam değildir (Sevince, Kurz) - Bir Türk işçisinin sahtekarlık sonucu aldığı ikamet izni sırasında çalışması yasal istihdam değildir (Kol)
Divan Kararlarının Sonuçları İstihdam/İkamet Hakkı - Bir Türk vatandaşının ikamet ve çalışma izni gerektirmeyen bir işte istihdamı Divan kriterleri temelinde yasal istihdam olarak değerlendirilebilir (Bozkurt) (C- 9/88)
Divan Kararlarının Sonuçları İstihdam/İkamet Hakkı İşçinin tanımı: - Tamamen marjinal sayılabilecek nitelikte olmayan gerçek bir işin yapılması: Bir kişinin bir başka kişinin talimatıyla, ücret karşılığı hizmet görmesi (Birden)
Divan Kararlarının Sonuçları İstihdam/İkamet Hakkı İş piyasasına usulüne uygun olarak kayıtlı olma: - Bir üye ülkede bir mesleği ifa etmek için mevzuatla belirlenmiş olan koşulları yerine getirme (Birden).
Divan Kararlarının Sonuçları İstihdam/İkamet Hakkı Üye ülkelerde 4 yıl yasal istihdamdan sonra hemen iş bulamayan Türk vatandaşlarının herhangi bir sektörde herhangi bir işveren nezdinde çalışma izinlerini uzatma hakkının derhal ellerinden alınamayacağı (Tetik)
Divan Kararlarının Sonuçları İstihdam/İkamet Hakkı İşsizlerin iş piyasasına girişini kolaylaştırmak amacıyla uygulanan ve kamu fonlarından finanse edilen özel bir program çerçevesinde istihdam edilmenin yasal çalışma olduğu (Birden)
Divan Kararlarının Sonuçları Aile Bireylerinin Hakları 1/80, 7. ve 9. maddeler üye ülkelerde doğrudan etkiye sahiptir Aile bireyleri işçi ile 3 yıl birlikte yaşadıktan sonra istihdam piyasasına girebilir, 5 yıl istihdam sonrası da herhangi bir sektörde herhangi bir işe başvurabilir (Eroğlu)
Divan Kararlarının Sonuçları Aile Bireylerinin Hakları 3 yıl birlikte yaşamanın hesabında, elde olmayan nedenlerle 6 aya kadar aynı çatı altında yaşanmayan süreler de dikkate alınır (Kadıman) İşçinin bakmakla yükümlü oldukları üvey çocukları da aile bireyi olarak nitelendirilir (Ayaz)
Divan Kararlarının Sonuçları Aile Bireylerinin Hakları Üye ülkelerde yasal olarak bulunan Türk vatandaşlarının çocukları eğitim ve mesleki eğitim olanaklarından üye ülke vatandaşlarıyla eşit koşullarda yararlanır (eğitime Türkiye de devam edilmesi halinde bile) (Gürol)
Divan Kararlarının Sonuçları Sınır dışı edilmeye karşı koruma Türk vatandaşlarının 1/80 den kaynaklanan hakları 14. madde uyarınca sadece kamu düzeni, kamu güvenliği ve kamu sağlığı gerekçeleriyle kısıtlanabilir. Türk vatandaşları sadece diğer yabancılar için caydırıcı olsun diye sınır dışı edilemez (Nazlı)
Divan Kararlarının Sonuçları Sosyal Güvenlik 3/80 Topluluk hukukunun ayrılmaz parçasıdır Sosyal güvenlik koordinasyonunu düzenleyen 12. ve 13. uygulama tüzüğü çıkarılamadığı için doğrudan etkiye sahip değildir (Taflan-Met) 3. Madde doğrudan etkiye sahiptir. Üye ülkelerde yasal olarak bulunan Türk vatandaşları sosyal güvenlikte muamele eşitliğine sahiptir (Sürül)
Divan Kararlarının Sonuçları Yerleşme Hakkı Katma Protokolün Türk vatandaşlarının üye ülkelerde yerleşme hakkına yeni sınırlamalar getirilemeyeceğine dair 41(1). Maddesi doğrudan etkiye sahiptir (Savaş) 41(1) madde, bir üye ülkeye ilk girişi düzenleyen koşullar dahil hiçbir sınırlama getirilemeyeceği anlamındadır (Tüm/Darı)
Divan Kararlarının Sonuçları Yerleşme Hakkı 41(1) madde üye ülkelerde hizmet sunan Türk vatandaşlarına bilahare vize uygulaması getirilmesini de engellemektedir (Soysal/Savatlı)
ANKARA ANLAŞMASININ İNGİLTERE UYGULAMASI İstihdam Edilenler (ECAA1) Uzun süredir uygulanmakta Kendi namına çalışanlar (ECAA2) 2003 ten beri uygulanmaktadır Uygulamada Kesinti (2004-2006) Türk Konsolosluğu ile İngiltere İçişleri Bakanlığı görüşmeleri (since 2006) Tüm/Darı Kararı sonrası Türkiye den başvuru imkanının açılması için İngiltere nezdinde baskılar (2007) Türkiye den başvuru yolunun açılması (2009)
ECAA1(İstihdam Edilenler) Çalışma / Oturma İzni İzin süreleri: 1+3+3+3 Devamlı oturma çalışma izni: 10 years
ECAA2 (Kendi namına çalışanlar) Çalışma/Oturma İzni Başlangıçta 1 yıl Bilahare 3 yıl (İngiltere İçişleri Bakanlığının insiyatif kullanma yetkisi var) Süresiz çalışma/oturma izni: 4 yıldan sonra
UYGULAMA PROBLEMLERİ Bilgisizlik Suistimal Başvuruların yetersizliğine ve İngiltere İçişleri Bakanlığının tavrına bağlı olarak düşük başarı oranları İzin sonrası mekanizmaların zayıflığı İletişim ağlarının yetersizliği
ARAŞTIRILMASI GEREKEN HAKLAR Vizedeki kısıtlayıcı şerhlere bağlı olarak sosyal güvenlik haklarının sınırlı kullanımı: (3/80, 3. maddeye aykırı uygulamalar) 1973 Göç Kurallarının ayrıntılı araştırılması