BÖLÜM 9 SAYICILA ( Counters) ( C ) Say c lar, giri ine verilen ve 0 sinyalinin belirli say s ndan sonra ç k n yapan elemanlard r. Sayma i lemi yukar olabildi i gibi a a da olabilir. Say c lar, batarya geri beslemeli oldu u için enerji kesilmesinde sayma de eri sakl tutulur. E er eski de er (enerjinin kesildi i andaki de er) de i tirilip yeni de er girilecekse say c n n resetlenmesi gerekir. Endüstride, otomasyon sistemlerinde say c lara genellikle optik, indüktif, manyetik ve kapasitif sensörler kumanda ederler. Say c lar, S7 00...6 serilerinde C ile gösterilir. Örne in : S7 00 de C0...C6 ( 6 adet ) S7 00 de C0...7 ( 8 adet ) S7 00...6 da C0...C ( 6 adet ) Say c lar, S7 00...6 serilerinde: Yukar say c (Counter up CTU ), Yukar -a a say c (Counter up-down CTUD), olmak üzere ayr türde, Say c lar, S7 00...6 serilerinde: Yukar say c (Counter up CTU ), A a say c (Counter down CTD), Yukar -a a say c (Counter up -down CTUD) olmak üzere ayr türde yap lm t r. 9. - Yukar say c (CTU) C CTU I 0.0 Up I0. V reset Value (Girilen de er) C Ç k (bit) I 0. eset C Cont. 0 6 0 ekil 9. : Yukar say c ( CTU ) LADDE ekli ve çal ma diyagram sensörünün lojik olarak her olu unda yukar say c 0 dan ba layarak sürekli ileri sayar V' ye hangi de er verilmi ise o de ere geldi inde ç k n yapar. Ç k konta ba ka bir devrede kullan larak o devrenin çal mas ya da durmas sa lanm olur. Herhangi bir anda resete (I0.) bas l rsa hem yukar sayma i lemi hem de say c ç k 0 (s f r) olur. V de erinin maksimum 767 olabilece i unutulmamal d r. 9
9. - A a say c ( CTD ) I0. CD LD C0 CTD Down I0. Load V C0 Cont. 0 reset Value C0 Ç k (bit) ekil 9. : A a say c ( CTD ) LADDE ekli ve çal ma diyagram A a say c n n çal ma ekli yukar say c n n tamamen tersidir. A a say c ya counter (sayma) i leminin yapt r labilmesi için LD giri ine pals sinyali ( çok k sa süreli sinyali) verilmelidir. LD (load) giri ine verildi i an yani I0. sensörü kapat ld an de eri a a say c ya yüklenmi olur. Bu anda say c ç k "0" d r. CD giri inin her defa yap l nda yani sensörünün her kapat l nda a a say c V' ye verilen de erden ba layarak geriye s f ra do ru saymaya ba lar. Counter 0 a geldi i an say c ç k n yapar. Yani kontaklar konum de i tirir. Counter de eri "0" olduktan sonra sensörü kapat l p aç lsa da herhangi bir de i iklik olmaz. Sayma i leminin tekrar ba lat labilmesi için LD giri ine yeniden pals sinyalinin verilmesi gerekmektedir. LD giri i "" oldu u anda say c ç k "0" olur. yani kontaklar konum de i tirir. LD giri i oldu u sürece yani I0. sensörü kapal oldu u sürece a a say c ya sayma i lemi yapt r lamaz. V de eri maksimum 767 olabilir. Bu say c türünde ayr bir devrede ayr bir butonla (sensörle) say c de erini ve say c ç k n ESET bobinini kullanarak s f rlaman z mümkündür. I0. C0 I0. I0. 9. - Yukar -a a say c ( CTUD ) CD C0 CTUD Up I0. Down I0. eset V C0 Cont. 0 0 C0 Ç k (bit) ekil 9. : Yukar -a a say c ( CTUD ) Ladder ekli ve çal ma diyagram 60
Bu say c istenildi inde yukar, istenildi inde a a sayma yapabilmektedir. giri i ve 0 yap larak yukar sayma, CD giri i ve 0 yap larak da a a sayma yapt r labilir. Sayma i lemi ister a a isterse yukar olsun Counter V' ye verilen de ere geldi inde say c ç k konum de i tirir. Yani 0 sa, ise 0 olur. Sayma i lemi ister a a ister yukar olsun giri ine verildi inde (I0. sensörü kapat ld nda) yani say c ESET edildi inde say c ç k ve counter de eri s f rlan r. V de erinin en fazla 767 olabilece i unutulmamal d r. 9. - Bir say c içeri inin bit olarak aç klanmas Bir say c n n sayma de eri 6 bit ( word) de erindeki bir alanda bulunur. Ancak say c lar maksimum sayma de eri için bitlik bir alan kullan r Bu alanda bitin de "" olmas halinde 767 sayma de eri elde edilir. Bir say c n n V de erine 767 say s girildi inde o say c word alan ndaki bitini "" yapm olur. Bu durum a a daki ekilde gösterilebilir. 6. bit say n n pozitif veya negatif olmas n belirler. 768 68 89 096 08 0 6 8 6 6 8 0 0 9 8 7 6 0 Say c n n 6 bitlik sayma alan Maksimum sayma = 767 ekil 9. : Bir say c n n sayma sinyallerinin uzunlu u ( word =6 bit) "" de erli bit, desimal say ya dönü türüldü ünde 767 say s elde edilir. Say c giri ine uygulanan her darbe sinyali say c içeri ini bir art r r. Say c say s na kadar 8 bitlik alan kullan r ( = ). say s ndan büyük de erlerde ise word'lük alan kullan l r. 6 bitlik say c n n sayma alan ndaki bilgileri direkt olarak sorgulama imkan yoktur. Say c y bit olarak sorgulayabilmek için LC' de önce C0,, C... gibi bir say c adreslenir. Say c n n içeri i örnek olarak MW0 6 bitlik bir word alan na aktar labilir. Burada örnek olarak MW0 alan seçilmi tir. Ba ka MW, MW gibi word alanlar da seçilebilir. MW0 = MB0 + MB dir. Bu a amadan sonra yap lacak olan MB alan içindeki sayma sinyallerini QB0 alan na ta makt r. MW0 alan n kullanmadan da QB0', direkt olarak C say c lar ile çal t rabilirsiniz. MW0 MB0 MB 768 68 89 096 08 0 6 8 6 6 8 0 9 8 7 6 0 0 9 8 7 6 0 ekil 9. : Say c içeri inin bir word alan nda tan mlanmas 6
Örnek. Yukar say c etwork C0 Komut listesi (STL) program I0. V CTU ETWOK LD LD I0. CTU 0, + etwork C0 Q0.0 ETWOK LD C0 = Q0.0 ekil 9.6 : Yukar say c örnek devresi ekil 9.6' daki yukar say c devresinde sensörü defa kapat ld nda. kapat l ta C0 yukar say c s devre ' deki konta n kapatarak Q0.0 ç k rölesinin enerjilenmesini sa lar. I0. sensörü kapat ld nda ise say c ç k s f rlan r. C0 yukar say c s, etwork ' deki konta n açarak Q0.0 ç k rölesinin enerjisini keser. Ayn zamanda sayma de eri de s f rlan r. (V de eri maksimum 767 olabilir.) Örnek. Yukar a a say c etwork I0. I0. 7 C8 CTUD CD V Komut listesi (STL) program ETWOK LD LD I0. LD I0. CTUD 8, +7 etwork C8 Q0.0 ETWOK LD C8 = Q0.0 ekil 9.7: Yukar - a a say c örnek devresi ekil 9.7' deki devrede sensörü 7 defa kapat ld nda C8 yukar -a a say c s etwork ' deki konta n kapatarak Q0.0 ç k rölesinin çal mas n sa lar. Örne in sensörü kapat lmaya devam etsin (maksimum 767 oldu unu unutmay n z.) defa kapat ld nda sensörünün kapat lma i lemi sona ersin. Bu s rada C8 yukar - a a say c s n n etwork ' deki ç k konta sürekli kapal d r. Daha sonra I0. sensörü kapat l p aç lmaya ba lan rsa say c, ---0-9-7 olarak geri saymaya ba layacak 7 nolu geri saymas n n sonunda ç k n s f rlayacak ve etwork deki konta n açarak Q0.0 ç k rölesinin çal mas n durduracakt r (6,,,... saymalar nda say c ç k "0" d r). 6
Bundan sonraki geri saymalarda (6--...gibi) say c ç k 0 olarak kalacakt r. sensörü ile yeniden yukar sayma i lemi ba lat l rsa, 7 nolu saymaya geldi inde say c ç k yeniden olur. Herhangi bir anda I0. sensörüne bas lacak olursa ve say c ç k ise ç k s f rlan r. Ayn zamanda sayma i lemi de durur (s f rlan r). V de eri maksimum 767 olabilir. Yukar - a a say c lar 0' dan geriye do ru - 768 'e kadar sayma yapabilirler. Örnek. Say c lar n zaman rölesi olarak kullan lmas Say c lar giri lerine ba lanan SM0. konta ile veya SM0. konta ile zaman rölesi olarak da kullan labilmektedir. SM0., bir saniyelik fla ör konta d r. Bununla ilgili örnek a a da gösterilmi tir. Örne e göre LC "U" durumuna geçti inde sayma sonunda yani sn. sonunda C0 say c s etwork ' deki konta n kapatarak Q0.0' n sn. sonra çal mas n sa lar. Bu örnekten de görülece i gibi zaman röleleri ve say c lar birbirlerine çok benzer. (SM0., saniyelik fla ör) etwork SM0. etwork C0 C0 CTU V Q0.0 Komut listesi (STL) program ETWOK LD SM0. LD ED CTU 0, + ETWOK LD C0 = Q0.0 ekil 9.8 : Say c lar n zaman rölesi olarak kullan lmas örnek devresi SM0. özel dahili rölesi : SM0. t 0. sn 0. sn sn SM0. özel dahili rölesi : SM0. 0sn 0sn t 60 sn. (dk) SM0. özel dahili rölesini kullanarak.6 dakikadan çok daha büyük de erlerde zamanlay c elde edebilirsiniz. 6
Örnek.eriyodik çal mada say c lar n zaman rölesi olarak kullan lmas Bir motor, start butonuna bas ld nda 0 dakika çal p duracak. dakika bekledikten sonra yeniden kendili inden çal acak. 0 dakika çal p yeniden duracakt r. eriyodik çal ma, stop butonuna bas l ncaya kadar devam edecektir. Ladder Devresi etwork S etwork I0. Komut listesi (STL) program ETWOK LD S, ETWOK LD I0., etwork SM0. SM0. 0 C0 CTU V ETWOK LD A SM0. ED LD O SM0. CTU C0, +0 etwork C0 Q0.0 ETWOK LD A C0 = Q0.0 etwork C0 M0. ETWOK LD C0 = M0. etwork 6 M0. SM0. C0 CTU ETWOK 6 LD M0. A SM0. ED LD C0 ED O SM0. CTU, + SM0. V ekil 9.9 : eriyodik çal mada say c lar n zaman rölesi olarak kullan lmas SM0.: ilk tarama bit'idir. Yani LC, U konumuna al nd nda ilk döngüde "" sonraki döngülerde "0" d r. Bu devrede kullan lmas n n amac daha önceki çal malardan dolay say c lar n haf zas nda bir de er kalm sa LC U konumuna al nd nda ilk döngüde bu de er s f rlan r. 6
Örnek. Bir sistem, start butonuna bas ld nda alt adet lamba, s rayla ' er saniye aral klarla yanacak ve en son lamba yan p söndükten sonra tekrar ba a dönülecektir. 0 tekrardan sonra sistem duracakt r. Sistem istenildi i zaman stop butonu ile durdurulabilecek ve yeni çal ma ba tan ba layacakt r. Q0.0 Q0. Q0. Q0. Q0. Q0. L L L L L L6 Ladder Devresi etwork etwork I0. C S LC' nin "M" ya da "" ucuna (LC' nin türüne göre) Stop butonuna bas ld nda yard ms rölesini ve C say c s n ESET et. Start butonuna bas ld nda yard mc rölesini Set et. C etwork I0. SM0. enerjili ise her "" saniye sonunda say c n n giri ine pals sinyali ver. Stop butonuna bas ld nda say c ç k ve sayma de eri s f rlans n. LC, U moduna al nd ilk anda say c ç k ve sayma de eri s f rlans n. de eri 6' y bitirdi inde say c s n ESET et. SM0. 6 V CTU Kar la t rma kontaklar için Bölüm ' deki kar la t rma komutlar konusunu inceleyiniz. 6 etwork say c ç k de eri 'e e itse Q0.0 ç k n çal t r (enerjile). Di er de erlerde Q0.0 ç k çal maz. Q0.0 etwork say c ç k de eri ' ye e itse Q0. ç k n çal t r (enerjile).di er de erlerde Q0. ç k çal maz. Q0. etwork 6 say c ç k de eri ' e e itse Q0. ç k n çal t r (enerjile). Di er de erlerde Q0. ç k çal maz. Q0. 6
etwork 7 say c ç k de eri ' e e itse Q0. ç k n çal t r (enerjile). Di er de erlerde Q0. ç k çal maz. Q0. etwork 8 say c ç k de eri ' e e itse Q0. ç k n çal t r (enerjile). Di er de erlerde Q0. ç k çal maz. Q0. etwork 9 say c ç k de eri 6' ya e itse Q0. ç k n çal t r (enerjile). Di er de erlerde Q0. ç k çal maz. 6 Q0. etwork 0 butonuna bas ld anda 0 de erini CTD say c s na yükle. Bu anda say c ç k "0"d r. Q0., 0 defa çal t nda say c ç k n "" yap. etwork de rölesini ve C yi ESE T et. Q0. C CD CTD LD 0 V ekil 9.0 : 0 tekrarl 6, l kayan k devresi Örnek 6 : A a da çal ma diyagram verilen iki motorlu bir sistem için LC' de LADDE ve STL olarak programlayal m. : Çal ma M M 60 sn 0 sn 60 sn 0 sn tekrardan sonra dur. 66
LADDE devresi : etwork // yard mc rölesinin çal t r l p durdurulmas I0. etwork //. motorun 60 sn. süreyle çal t r lmas T0 I Q0. T7 TO 600 T etwork // M0. yard mc rölesinin çal t r lmas. 0 sn. lik bekleme süresi. I M0. M0. T0 TO STL komut listesi ETWOK LD LD I0. O ALD A = ETWOK LD A M0. O T0 A M0. LS A T7 A Q0. = Q0. L TO T7, +600 M0. T8 ETWOK I TO LD A T7 00 T O M0. A M0. etwork //. motorun 60 sn.süreyle ve M0. yard mc rölesinin çal t r lmas. = M0. T8 M0. TO T8, +00 M0. ETWOK LD M0. T9 Q0. A T8 Q0. O M0. M A M0. LS T9 = M0. I TO A T9 A Q0. 600 T = Q0. L etwork // M0. yard mc rölesinin çal t r lmas. 0 sn. bekleme süresi. TO T9, +600 M0. M0. M0. T7 Q0. T7 M0. T9 Q0. M ETWOK LD A T9 O M0. A Q0. = M0. TO T0, +00 00 T 67
etwork 6 // M motorunun kez çal ma sonunda say c ç k "" olur ve ' durdurur. SM0. Q0. V CTU ekil 9. : iki motorun beklemeli olarak kez periyodik çal mas STL komut listesi ETWOK 6 LD A T9 ED LD O SM0. OW=, + CTU, + LC, U konumuna al nd nda ilk döngüde veya stop butonuna bas ld nda ya da say c s de eri oldu unda say c s ESET' lensin. Bu durumda hem say c ç k hem de say c n n sayma de eri s f rlan r. ot : Ayn projeyi bir motorun beklemeli sa -sol çal mas eklinde de uygulayabilirsiniz. Bu durumda Q0. ç k sa çal may, Q0. ç k sol çal may gerçekle tirebilir. Örnek 7 : Bir butonla bir motor çal t r l p durdurulacakt r. Butona ilk bas ta motor çal acak, ikinci bas ta duracak, yeniden üçüncü kez bas ld nda çal acakt r. Yukar say c kullanarak problem tasarlanacakt r. etwork : C say c s n n programlanmas C C SM0. V CTU STL komut listesi ETWOK LD LD C O SM0. CTU C, + etwork : Motoru çal t racak olan Q0. ç k, C sayma de eri "" iken çal r. "0" iken durur. C Q0. M ETWOK LDW C, = Q0. 68