RAPOR BÜLTENİ İSTATİSTİK, ANALİZ VE RAPORLAMA DAİRE BAŞKANLIĞI Tarih: 18/09/2015 Sayı : 11 Dünya Alzheimer Farkındalık Günü 21 Eylül 2015 Hazırlayan Ezel ÖZTÜRK Alzheimer Hastalığı ilerleyici nörodejeneratif bir bozukluktur. Hastalık insidans ve prevelansı, mortalite oranları, bakım maliyetleri ile bakıcılara ve topluma genel etkileri açısından önemli bir halk sağlığı sorunudur. Katkıda Bulunanlar Uğur TEKKANAT Alpay KÖMBE Alper MORTAŞ Saadet TURHAL Nurdan KARADAYI Beynin, öncelikle hafıza olmak üzere, tüm bilişsel fonksiyonlarında ilerleyici kayba neden olan bir hastalığıdır. Alzheimer hastalığının en genel tipi demanstır. Her Alzheimer hastası demanslıdır ama her demans hastası Alzheimer hastası değildir. Çünkü demansa neden olan birçok başka hastalık bulunmaktadır. Bu nedenle sıklıkla ve kimi zaman yanlışlıkla, Alzheimer hastalığı ile demans terimleri birbiri yerine kullanılmaktadır. www.tkhk.gov.tr tkhk.istatistik@saglik.gov.tr
Alzheimer Nedir? İlerleyen yaşla birlikte, Alzheimer hastalığının görülme sıklığı artar ancak Alzheimer hastalığının, normal yaşlanmanın kaçınılmaz sonucu olmadığı bilinmelidir. Normal yaşlanma sürecinde beyinde yapısal bir takım değişiklikler olur ama bilişsel/zihinsel yetilerde belirgin bir kayıp söz konusu değildir. Alzheimer hastalığında ise, belirgin şekilde yeni bilgileri öğrenme güçlüğü vardır. Alzheimer bir ruh hastalığı değildir ama hastalığın seyri süresince psikiyatrik bulgular eklenir bu nedenle bir psikiyatri hastası ile benzerlik gösterebilir. Alzheimer hastalığı öldürücü değildir, ama yaşanılan durumlar nedeniyle yaşam süresi etkilenebilir. Alzheimer Hastalığının Belirtileri 1. Hafıza sorunları 2. Düşünme ve nedenselleştirme zorluğu 3. Karar vermede güçlük, 4. Kelime bulma güçlüğü, 5. Aritmetik işlemlerde güçlük, 6. Kişilik ve davranış değişiklikleri, 7. Kaybolmalar, 8. Eskiden kolaylıkla yapabildiği işlevleri yapma güçlüğü. Alzheimer Hastalığı Süreci ve Evreleri a) Erken dönemde, hafif ve genellikle ihmal edilen belirtiler vardır. Unutkanlık, yorgunluk, kelimeleri hatırlayamama, yeni şeyleri öğrenememe, sosyal davranış ve karar verme bozukluğu olur. b) Orta dönemde, günlük yasam aktivitelerinin sürmesini engelleyen belirgin düzeyde belirti ve problemler ortaya çıkar. Kaybolmalar, motor yetilerde bozulma, huzursuzluk, agresyon, sosyal ilişkilerde bozulma ve paranoya vardır. c) İleri dönemde hasta bakım verenlere tam bağımlı hale gelir, fiziksel bozukluklar da eklenir. Mesane ve bağırsak kontrolünde bozulma, konuşma ya da basit emirlere uymada bozukluk, hayal görme, emosyonel bozukluk, farkındalık halinin kaybı ve sürekli dolanıp durmalar vardır.
Alzheimer Hastalığında Tanı ve Tedavi Alzheimer Hastalığı tanısını tek başına koyduracak bir test yoktur. Demansın varlığı kanıtlandıktan sonra, demansa neden olabilecek diğer tüm durumların olmadığının gösterilmesi gerekir. Bu nedenle; Alzheimer hastalığı tanısı için nörolojik muayene, kan testleri, zihinsel testler, beyin görüntülemesi yapılmalıdır. Bazı durumlarda ise; EEG, SPECT, lomber ponksiyon ve psikiyatri konsültasyonu gerekebilir. Alzheimer hastalığının kesin tedavisi henüz olmamakla birlikte süreci yavaşlatmak ve bazı belirtilerin şiddetini azaltmak mümkündür. Bu nedenle erken ve doğru tanı çok önemlidir (1). İnsidans ve Prevelans Durumları Alzheimer hastalığında riski artıran bazı durumlar vardır; 60 yaş üzerinde risk artmakta, 80-90 yaşından sonra risk sabit kalır, kadınlarda daha sık görülür, hastalık süresi daha uzundur, eğitim düzeyi arttıkça hastalığın ortaya çıkışı gecikir. Bazı genetik özellikler, Alzheimer hastalığının ortaya çıkışını kolaylaştırır. Dünyadaki Durum Dünya genelinde 2015 Yılında 46,8 Milyon Demans vakası bulunduğu, bu sayının 2050 yılında 131,5 milyona çıkacağı öngörülmektedir. 2015 Yılında Dünya Genelinde 9,9 Milyon Yeni Demans vakası beklenmektedir. 60 yaşındaki bölgesel nüfus dikkate alındığında Kuzey Amerika ve Batı Avrupa da demans prevelans ve insidansı yüksek seyretmekteyken, bunları Latin Amerika ve Şili ile Batı-Pasifik komşuları onu takip etmektedir. Demansın insidans ve prevelansı Alzheimer gibi 70-80 yaş aralığında artmaktadır. En yüksek artış orta ve düşük gelirli ülkelerde görülmektedir. 2015 yılında düşük ve orta gelir düzeyindeki ülkelerde yaşayan insanların % 58 inde demans görülmekte iken 2030 yılında % 63 e, 2050 de ise % 68 e çıkması beklenmektedir. 2015 yılında demansın dünya genelinde 818 milyon dolar olup 2018 yılında 1 trilyon dolara, 2030 yılında ise 2 trilyon dolara çıkması beklenmektedir. Ayrıntılı bilgi için aşağıdaki tablo incelenebilir.
ALZHE IMER S D ISEASE IN TERNA TIONAL: WORL D ALZHE IMER REPORT 2015 DEMANSIN KÜRESEL ETKİLERİ (2) 2015 Yılında Dünya Genelinde 9,9 Milyon Yeni Demans vakası beklenmektedir. Her 3 Saniyede 1 vaka 68% 2050 En yüksek artış orta ve düşük gelirli ülkelerde görülmektedir. 2015 yılında düşük ve orta gelir düzeyindeki ülkelerde yaşayan insanların %58 inde demans görülmekte iken 2030 yılında %63, 2050 de ise %68 e çıkması beklenmektedir. 2015 yılında demansın dünya genelinde tahmin edilen toplam maliyeti 818 milyar dolar olup 2018 yılında 1 trilyon dolar olup, 2030 yılında ise 2 trilyon dolar olması beklenmektedir. Dünya Genelinde 2015 Yılında 46,8 Milyon Demans vakası bulunmaktadır. 46.8 milyon 74.7 milyon 131.5 milyon Bu sayının 2050 yılında 131,5 milyona çıkacağı öngörülmektedir. 2015 2030 2050 Bu harita dünyadaki demans vakalarının dağılımını göstermektedir. AMERİKA 9.4 MİLYON AVRUPA 10.5 MİLYON AFRİKA 4.0 MİLYON ASYA 22.9 MİLYON We must now involve more countries and regions in the
Alzheimer Hasta Sayısı Rapor Bülteni ABD de Alzheimer Hastalığı Tahmini (2015-2050) Tablo 1. Yıllara ve Yaşlara Göre ABD de Alzheimer hasta sayıları Yaş grubu ve yıllara göre ABD'de tahmini Alzheimer hasta sayısı (milyon) ve yer aldığı yaş grubu içindeki yüzdesi (%) Yıl 65-74 Yaş 75-84 Yaş 85+ Yaş Kişi Sayısı (milyon) % Kişi Sayısı (milyon) % Kişi Sayısı (milyon) % Toplam Kişi Sayısı 2015 0,8 2,9 2,3 17,1 2 32,1 5,1 2016 0,8 3 2,4 17 2 32,1 5,2 2017 0,9 3 2,4 16,9 2,1 32,1 5,3 2018 0,9 3 2,5 16,7 2,1 32,2 5,6 2019 0,9 3,1 2,6 16,7 2,1 32,2 5,6 2020 1 3,1 2,7 16,7 2,1 32,2 5,8 2030 1,3 3,3 4,2 17,2 2,9 32,9 8,4 2040 1,3 3,4 5,4 18 4,9 34,6 11,6 2050 1,3 3,3 5,4 18,5 7 36,6 13,8 Grafik 1. ABD de Alzheimer hasta tahmin sayıları (milyon) ABD' de Alzheimer Hasta Sayısı (2010-2050) 16 14 12 10 8 6 4 2 0 2010 2015 2020 2030 2040 2050 65-74 Yaş 0,7 0,8 1 1,3 1,3 1,3 75-84 Yaş 2,3 2,3 2,7 4,2 5,4 5,4 85+ Yaş 1,8 2 2,1 2,9 4,9 7 Toplam Kişi Sayısı 4,7 5,1 5,8 8,4 11,6 13,8 Yıllar 65-74 Yaş 75-84 Yaş 85+ Yaş Toplam Kişi Sayısı
TİG Veritabanına Göre Alzheimer Tanılarının Analizi (TKHK, 2014) Türkiye de 2014 yılında Alzheimer tanısı ile Bakanlığımıza bağlı hastanelerde ilgili TİG veritabanından elde edilen veriler incelendiğinde; 2014 yılında toplam yatan 18.158 hastanın % 43,6 erkek (7.911), % 56,4 kadın (10.247) olduğu görülmüştür. Ülkemizde Alzheimer hastalığının kadınlarda daha fazla olduğu görülmüştür. Tablo 2. 2014 Yılı İçin Cinsiyet Bazlı Alzheimer vakaları Alzheimer Hastalarının Cinsiyetlere Göre Dağılımı 43,6 56,4 KADIN ERKEK 2014 yılında Alzheimer tanısı konulan 18.158 hastanın yaş gruplarına göre dağılımı incelendiğinde; hastalığın kadın ve erkekler en çok görülen yaş grubunun 70-84 Yaş olduğu görülmektedir. Tablo 3. 2014 yılı için yaş ve cinsiyet dağılımlarına göre Alzheimer vakaları Yaş ve Cinsiyet Dağılımlarına Göre Alzheimer Hasta Sayıları 5.843 5.132 3.643 1.949 26 810 20 735 15-44 Yaş 45-69 Yaş 70-84 Yaş 85 + Yaş ERKEK 20 810 5.132 1.949 KADIN 26 735 5.843 3.643
Tablo 4. 2014 Yılı için cinsiyeti erkek olanlar için yaşlara göre Alzheimer vakaları Rapor Bülteni 2014 Yılı Alzheimer Tanısı Konulan Hastaların Yaş Gruplarına Göre Dağılımı - Erkek 2014 Yılı Alzheimer Tanısı Konulan Hastaların Yaş Gruplarına Göre Dağılımı - Kadın 1.949 20 810 3.643 26 735 5.843 5.132 15-44 Yaş 45-69 Yaş 70-84 Yaş 85 + Yaş 15-44 Yaş 45-69 Yaş 70-84 Yaş 85 + Yaş Grafikler incelendiğinde 85 yaş üstü vaka sayılarında kadınların erkeklere göre yaklaşık 2 kat daha fazla olduğu tespit edilmiştir. Özellikle kadınlar açısından 70 yaş üzeri nüfusun risk faktörü olduğu değerlendirilmektedir.
2014 yılında Alzheimer tanısı konulan 18.158 hastanın illere göre dağılımı şu şekildedir: Harita incelendiğinde nüfus yoğunluğuna göre İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyükşehirlerde hasta sayısının fazla olduğu görülmektedir. Yine hastalığın genel olarak Batı illerimizde yoğunlaştığı dikkat çekmektedir.
Yararlanılan Kaynaklar 1. Baddeley AD, Kopelman MD, Wilson BA. The handbook of memory disorders Second edition, 2002. 2. Bradley GW., Daroff RB, Fenichel GM, Jankovic J. Neurology in clinical Practice, 4th edition. 2004. 3. Burns A, Lliffe S.Dementia. BMJ 2009;338:b75. Emre M. Classification and diagnosis of dementia: a mechanism-based approach Eur J Neurol ;2009, 16: 168 17. 4. Selekler Kaynak (2004), Alzheimer hastalığının öncesi: Hafif kognitif bozukluk. Hacettepe Tıp Dergisi; 35, s.199-206. 5. Alzheimer s Disease İnternational (2015), World Report 2015: The Global Impact of Dementia An Analysis of Prevalence, İncidence, Cost And Trends Alzheimer s Disease International (ADI), London. 6. Liesi E. Hebert, Jennifer Weuve, Paul A. Scherr, Denis A. Evans (2013), Alzheimer disease in the United States (2010 2050) estimated using the 2010 census, American Academy of Neurology, 80, s.1778 1783. 7. Sağlık Bakanlığı, Teşhis İlişkili Gruplar veritabanı 8. http://www.noroloji.org.tr/page.aspx?menu=473 (Erişim Tarihi: 10/09/2015)