Doç. Dr. Hamide Zafer Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Anabilim Dal Ö retim Üyesi Özel Hayat n ve Hayat n Gizli Alan n n Ceza Hukukuyla Korunmas (TCK m.132-134)
Yay n No : 2371 Hukuk Dizisi : 1118 1. Bask Haziran 2010 STANBUL ISBN 978-605 - 377-293 - 4 Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.fi. Bask - Cilt : Net K rtasiye Tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. fiti. T aksim Cad. Yo urtçu Faik Sok. No: 3 Taksim Beyo lu/ ST. (Sertifika No. 13723) (0-212) 249 40 60 Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 www.betayayincilik.com
Önsöz Teknolojik geliflmeler özel hayata müdahaleyi kolaylaflt rm flt r. Kiflilerin haberleflme içeriklerine ulafl larak, ses ve/ya görüntü kay tlar al narak, dinlenerek, izlenerek ve bu faaliyetlerden elde edilen verileri fifllenerek gerçeklefltirilen her türlü müdahale, kiflinin yaflam biçimini ve iliflkilerini istedi i gibi flekillendirme özgürlü ünü, di er bir söyleyiflle özel hayat n zedelemektedir. Türk Ceza Kanunu nun inceleme konumuzu oluflturan Özel Hayata ve Hayat n Gizli Alan na Karfl Suçlar bafll kl bölümüyle, kiflinin özel hayat n flekillendirme özgürlü ü koruma alt na al nmaya çal fl lm flt r. Bu bölümde yer verilen suçlarla özel hayat n ve hayat n gizli alan n n yeterince korunup korumad na ancak özel hayat ve hayat n gizli alan kavramlar n n kapsam ortaya koyulduktan sonra karar verilebilir. Bu nedenle çal flman n birinci bölümü, özel hayata ve hayat n gizli alan na sayg hakk na ve bu hakk n kapsam na ayr lm flt r. Çal flman n ikinci bölümünde, özel hayat do rudan do ruya koruyan suçlardan Haberleflmenin Gizlili ini hlâl (TCK m.132), Kifliler Aras ndaki Konuflmalar n Dinlenmesi ve Kayda Al nmas (TCK m.133) ile Özel Hayat n Gizlili ini hlâl (TCK m.134) suçlar incelenmifltir. Özel Hayata ve Hayat n Gizli Alan - na Karfl Suçlar bafll kl bölümde yer alan ve özel hayat do rudan do ruya koruyan Kiflisel Verilerin Kaydedilmesi (TCK m.135), Verileri Hukuka Ayk r Olarak Verme veya Ele Geçirme (TCK m.136), Verileri Yok Etmeme (TCK m.138) suçlar na konunun özelli inden dolay bu çal flmada yer verilmemifltir. Birçok kamu kuruluflu ve özel kurulufl, kiflisel bilgileri toplamakta ve bunlar bir sisteme kaydetmektedir. Bu verilerin toplanmas, birçok hukuk disiplinini ilgilendiren çok yönlü bir konudur. Kiflisel verilerin toplanma, depolanma ve kullan lma flartlar n n bir kanunla belirlenmesi zorunludur. Kiflisel Verilerin Korunmas Kanunu Tasar s haz rlanm fl ise de henüz kanunlaflamam flt r. Kiflisel Verilerin Korunmas Kanunu Tasar s n n 50. maddesiyle Türk Ceza Kanunu na yollama yap larak TCK ile bu tasar Kanun aras nda ba lant kurulmufltur. Bu hükme göre, hukuka ayk r olarak kiflisel verileri aç klayan, yayan, bir baflkas na veren, aktaran veya ele geçiren kifli Türk Ceza Kanunu nun 136. maddesine göre cezaland r l r (m.50/3).
IV Hamide Zafer / Özel Hayat n Ceza Hukukuyla Korunmas (TCK m.132-134) 1970 li y llardan itibaren kiflisel verilerin korunmas uluslararas birçok örgüt taraf ndan ele al nmaya bafllanm flt r. Avrupa Konseyi, üye ülkeler aras ndaki hukuklar n birlefltirilmesi ve uyumlu hale getirilmesi amac yla Kiflisel Verilerin Otomatik flleme Tabi Tutulmas Karfl s nda Bireylerin Korunmas na iliflkin 108 say l Sözleflmeyi, 28 Ocak 1981 tarihinde imzaya açm flt r. Sözleflme ayn tarihte Konsey üyesi di er devletlerle birlikte Türkiye taraf ndan da imzalanm flt r. Avrupa Birli i bünyesinde 20 Temmuz 1995 tarihli Kiflisel Verilerin fllenmesi Karfl s nda Gerçek Kiflilerin Korunmas ve Verilerin Serbest Dolafl m Yönergesi oluflturulmufltur. Kamu güvenli i ve savunma gibi Avrupa Birli i yetkisi d fl ndaki alanlar düzenleyen Yönerge, bütün vatandafllar n özel yaflam n n eflde er düzeyde korunmas n ve kiflisel verilerin serbest dolafl m n hedeflemekte ve 25 Ekim 1998 tarihine kadar üye ülkelerce benimsenmesi öngörülmekteydi. 1995 tarihli Yönerge ye ek olarak iki Avrupa Birli i Tüzü ü daha ç kart lm flt r. Sektörel bazda düzenlemeler öngören Tüzüklerden ilki, telekomünikasyon sektöründe; ikincisi ise elektronik iletiflim sektöründe kiflisel verilerin ifllenmesi ve mahremiyetinin korunmas yla ilgilidir. Avrupa Birli i vatandafllar n n temel haklar n ve Avrupa Birli i nin vatandafllar na karfl sorumluluklar n düzenleyen 2000 tarihli Avrupa Birli i Temel Haklar fiart n n 1. maddesinde insanl k onurunun ihlâl edilemeyece i, sayg gösterilmesi ve korunmas gerekti i vurgulanm flt r. fiart n 8. maddesinde kiflinin kiflisel verilerinin korunmas n isteme hakk tan nm flt r. 13 May s 2010 tarihli Resmi Gazete de yay nlanarak yürürlü e girmifl ancak henüz halk oylamas na sunulmam fl olan 5982 say l ve 7.5.2010 tarihli Türkiye Cumhuriyeti Anayasas n n Baz Maddelerinde De ifliklik Yap lmas Hakk nda Kanun un 2. maddesiyle 20. maddeye bir f kra eklenmifl ve bu f kra ile özel hayat kapsam nda, kiflisel veriler ayr ca koruma alt na al nm flt r. Kiflisel verilerin ceza hukuku arac l yla korunmas haberleflmenin, sözün ve özel hayat olay içindeki görüntünün korunmas na nazaran daha yenidir ve çok yönlüdür. Bu nedenle bu konunun ba ms z olarak bir çal flmaya konu yap lmas n n daha uygun olaca n düflündük. Bu suçlara iliflkin çal flma da k smen tamamlanm fl olup en k sa sürede yay nlanmas planlanmaktad r. Kitaba tashih yaparak katk sa layan genç asistan arkadafl m Aysun Altunkafl a çok teflekkür ediyorum. Ayr ca bu çal flman n yay nlanmas nda eme i olan tüm Beta çal flanlar na ve çok k sa sürede yay nlanmas n sa layan say n Seyhan Satar a içtenlikle teflekkür ederim. Hamide Zafer Rahmanlar-Kartal / stanbul 10.3.2010
V ÖZEL HAYATIN VE HAYATIN G ZL ALANININ CEZA HUKUKUYLA KORUNMASI (TCK m.132-133-134) çindekiler Önsöz...III çindekiler...v K saltmalar...xi 1. Özel Hayata ve Hayat n Gizli Alan na Karfl Suçlarla Korunan Hukuki De er Olarak Özel Hayata ve Hayat n Gizli Alan na Sayg Hakk I. Genel Olarak...3 II. Kavram: Özel Hayat ve Hayat n Gizli Alan...4 III. Özel Hayat Hakk n n Do uflu...6 IV. Özel Hayata Sayg Hakk n n Esas...7 V. Özel Hayat ve Hayat n Gizli Alan n Tan mlama Çabalar...12 1. Genel Tan mlarla Aç klama Giriflimleri...12 2. Üç Alan Teorisi...13 3. Makul Sayg Beklentisi Testi...16 4. Alt Unsurlar Sayarak Aç klama Giriflimleri...16 5. De erlendirme...19 VI. Özel Hayat n Alt Unsurlar...21 VII. Uluslararas Belgelerde Özel Hayata Sayg Hakk...28 1. nsan Haklar Evrensel Beyannamesi...28 2. nsan Haklar ve Ana Hürriyetlerin Korunmas na Dair Avrupa Sözleflmesi ve Uygulamas...28
VI Hamide Zafer / Özel Hayat n Ceza Hukukuyla Korunmas (TCK m.132-134) a. nsan Haklar ve Ana Hürriyetlerin Korunmas na Dair Avrupa Sözleflmesi...28 b. nsan Haklar Avrupa Mahkemesi nin Uygulamas...31 3. Medeni ve Siyasi Haklara liflkin Uluslararas Sözleflme...37 4. Di er Uluslararas Belgeler...38 VIII. Türk Anayasalar nda Özel Hayata Sayg Hakk...40 1. 1961 Anayasas na Kadar Olan Dönem...40 2. 1961 Anayasas...40 3. 1982 Anayasas...41 4. De erlendirme...44 IX. Özel Hayata Sayg Hakk n n Çok Yönlü Korunmas...45 1. Genel Olarak...45 2. Kamu Hukukunda...46 a. Özel Hayat n Türk Ceza Kanunu yla Korunmas...48 aa. 765 say l Türk Ceza Kanunu nda...48 bb. Tasar larda...51 cc. 5237 say l Türk Ceza Kanunu nda...54 b. Özel Hayat n Ceza Muhakemesi Kanunu ile Korunmas...55 aa. Ses ve görüntü al c aletlerin kullan lmas yasa...55 bb. Kapal duruflma olana...56 cc. Yay n yasa...57 3. Özel Hukukta...57 a. Genel Olarak...57 b. Özel Hayata Sayg Hakk ile Kiflilik Hakk Aras ndaki liflki...58 X. Özel Hayat n Baz K ta Avrupa Ülkelerinde Ceza Kanunlar yla Korunmas...63 1. Avusturya...63 2. Fransa...65 3. talya...68 4. sviçre...71 5. spanya...75 6. Almanya...76
çindekiler VII 2. Haberleflmenin Gizlili ini hlâl (TCK m.132) I. Genel Olarak...81 II. Haberleflme Özgürlü ü...83 1. 1982 Anayasas nda...83 2. Uluslararas Belgelerde Haberleflmenin Gizlili ine Sayg Hakk...85 III. 765 ve 5237 say l Türk Ceza Kanunlar n n Karfl laflt r lmas...86 IV. Almanya Örne i...88 V. Suçla Korunan Hukuki De er...89 VI. Suçun Unsurlar...90 1. Suçun Maddi Yap sal Unsurlar...90 a. Suçun Faili ve Ma duru...90 b. Suçun Maddi Konusu...92 c. Fiil ve Netice...98 aa. Baflkalar n n haberleflmesinin gizlili ini ihlâl etme...98 bb. Baflkalar n n haberleflmesinin kayd...100 cc. Baflkalar n n haberleflmesinin içeri ini iffla etme...102 dd.kendisiyle yap lan haberleflme içeri ini di er taraf n r zas olmaks z n alenen iffla etme...104 2. Suçun Manevi Yap sal Unsuru...108 3. Hukuka Ayk r l k Unsuru...109 a. Zorunluluk Hali...111 b. lgilinin R zas...111 c. Kanun Hükmünü cra / Görevin fas...113 aa. Adli soruflturma kapsam nda haberleflmenin denetlenmesi (CMK m.135)...114 bb. Tan kl k görevini yerine getirme...117 cc. San k ve mahkûmlar n haberleflmesinin denetlenmesi...118 dd.önleme amac yla haberleflmenin denetlenmesi...120 ee. Bilgi Edinme Hakk Kanunu kapsam nda haberleflme içeriklerinin verilememesi...120 d. Hakk n cras...121 aa. Savunma hakk n n kullan lmas...121 bb. Velayet hakk n n kullan lmas...122 cc. Gazetecilik mesle inin bahfletti i hakk n icras...123
VIII Hamide Zafer / Özel Hayat n Ceza Hukukuyla Korunmas (TCK m.132-134) VII. Suçlar n Nitelikli Halleri (Suç ve Cezaya Etki Eden Nedenler)...124 1. Tüm Suçlar çin Geçerli Olan Nitelikli Haller...125 a. Suçlar n Kamu Görevlisi Taraf ndan ve Görevinin Verdi i Yetki Kötüye Kullan lmak Suretiyle fllenmesi...125 b. Suçlar n Belli Bir Meslek ve Sanat n Sa lad Kolayl ktan Yararlanmak Suretiyle fllenmesi...126 2. ffla Suçuna Özgü Nitelikli Hal: Baflkalar n n Haberleflmesinin çeri inin Bas n ve Yay n Yoluyla Aç klanmas...127 VIII. Suçun Özel Belirifl fiekilleri...128 1. Teflebbüs...128 2. çtima...129 3. fltirak...133 IX. Yapt r m ve Zamanafl m...133 X. Muhakemeye liflkin Kurallar...135 1. Tâkibat Usulüne liflkin Özellikler...135 2. Görevli Mahkeme ve Di er Özellikler...137 3. Aleni Olmayan Konuflma ve Söyleflilerin Gizlili ini hlâl (TCK m.133) I. Genel Olarak...141 II. 765 ve 5237 say l Türk Ceza Kanunlar n n Karfl laflt r lmas...143 III. Almanya Örne i...143 IV. Suçla Korunan Hukuki De er...143 IV. Suçun Unsurlar...144 1. Suçun Maddi Yap sal Unsurlar...144 a. Suçun Faili ve Ma duru...144 aa. Baflkalar n n aleni olmayan konuflmalar n bir aletle dinleme veya kaydetme suçu bak m ndan...144 bb. Kendisinin kat ld aleni olmayan söylefliyi kaydetme suçu bak m ndan...148 cc. Sözün gizlili i ihlâl edilerek elde edilen bilgi ve kay tlar n kullan lmas suçu bak m ndan...148 b. Suçun Maddi Konusu...148 aa. Baflkalar n n aleni olmayan konuflmalar n bir aletle dinleme veya kaydetme suçu bak m ndan...148 bb. Aleni olmayan bir söylefliyi ses alma cihaz ile kaydetme suçu bak m ndan...154
çindekiler IX IV. cc. Kayda al nan aleni olmayan konuflmalardan ve söyleflilerden yarar sa lama veya aç klama suçu bak m ndan...155 c. Fiil ve Netice...155 aa. Kifliler aras nda aleni olmayan konuflmalar bir aletle dinleme veya ses alma cihaz yla kaydetme...155 bb. Kat ld aleni olmayan bir söylefliyi ses alma cihaz ile kayda alma...158 cc. Dinlenen veya kayda al nan konuflma veya kayda al nan söylefliden edinilen bilgilerden yarar sa lama veya bu bilgileri baflkalar na verme veya baflkalar n n bilgi edinmesini temin etme...159 2. Suçun Manevi Yap sal Unsuru...160 3. Hukuka Ayk r l k Unsuru...161 Suçun Nitelikli Halleri (Suç ve Cezaya Etki Eden Nedenler)...164 1. TCK m.133/1, 2 de Tan mlanan Suçlardan Elde Edilen Bilginin Kullan lmas...164 2. Suçlar n Kamu Görevlisi Taraf ndan ve Görevinin Verdi i Yetki Kötüye Kullan lmak Suretiyle ya da Belli Bir Meslek ve Sanat n Sa lad Kolayl ktan Yararlanmak Suretiyle fllenmesi...166 VI. Suçun Özel Belirifl fiekilleri...166 1. Teflebbüs...166 2. çtima...167 3. fltirak...169 VII. Yapt r m ve Zamanafl m...169 VIII. Muhakemeye liflkin Kurallar...172 1. Tâkibat Usulüne liflkin Özellikler...172 2. Görevli Mahkeme ve Di er Özellikler...173 4. Özel Hayat n Gizlili ini hlâl (TCK m.134) I. Genel Olarak...177 II. 765 ve 5237 say l Türk Ceza Kanunlar n n Karfl laflt r lmas...179 III. Almanya Örne i...180 IV. Suçla Korunan Hukuki De er...184 V. Suçun Unsurlar...186 1. Suçun Maddi Yap sal Unsurlar...186
X Hamide Zafer / Özel Hayat n Ceza Hukukuyla Korunmas (TCK m.132-134) a. Suçun Faili ve Ma duru...186 b. Suçun Maddi Konusu...188 c. Fiil ve Netice...193 2. Suçun Manevi Yap sal Unsuru...198 3. Hukuka Ayk r l k Unsuru...198 a. Genel Olarak...199 b. lgilinin R zas...199 aa. Genel olarak...199 bb. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu nun hükümleri ile Türk Ceza Kanunu nun 134. maddesi aras ndaki iliflki...200 c. Kanun Hükmünü Yerine Getirme...201 d. Hakk n Kullan lmas...204 aa. Savunma hakk...204 bb. Haber verme hakk...205 V. Suçlar n Nitelikli Halleri (Suç ve Cezaya Etki Eden Nedenler)...214 1. Tüm Suçlar çin Geçerli Olan Nitelikli Haller...215 a. Suçlar n Kamu Görevlisi Taraf ndan ve Görevinin Verdi i Yetki Kötüye Kullan lmak Suretiyle fllenmesi...215 b. Suçlar n Belli Bir Meslek ve Sanat n Sa lad Kolayl ktan Yararlanmak Suretiyle fllenmesi...216 2. ffla Suçuna Özgü Nitelikli Hal: Baflkalar n n Haberleflmesinin çeri inin Bas n ve Yay n Yoluyla Aç klanmas...216 VI. Suçun Özel Belirifl fiekilleri...217 1. Teflebbüs...217 2. çtima...217 3. fltirak...220 VII. Yapt r m ve Zamanafl m...220 VIII. Muhakemeye liflkin Kurallar...223 1. Tâkibat Usulüne liflkin Özellikler...223 2. Görevli Mahkeme ve Di er Özellikler...224 Sonuç...229 Yararlan lan Kaynaklar...235
XI K saltmalar ABD : Ankara Barosu Dergisi AD : Adalet Dergisi Adli Teflkilat K. : Adli Yarg lk Derece Mahkemeleri le Bölge Adliye Mahkemelerinin Kurulufl, Görev ve Yetkileri Hakk nda Kanun AMKD : Anayasa Mahkemesi Kararlar Dergisi AÜHFD : Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi AyM : Anayasa Mahkemesi AyMK : Anayasa Mahkemesi Karar Bak. : Bak n z BK : Borçlar Kanunu C. : Cilt c. : cümle çev. : Çeviren CMK : Ceza Muhakemesi Kanunu CMKYUK : Ceza Muhakemesi Kanununun Yürürlük ve Uygulama fiekli Hakk nda Kanun DÜHFD : Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi EÜHF : Ege Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi EÜHFD : Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi FSEK : Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu geç. : geçici HD : Hukuk Dairesi HFD : Hukuk Fakültesi Dergisi HUMK : Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu BD : stanbul Barosu Dergisi HAM : nsan Haklar Avrupa Mahkemesi
XII Hamide Zafer / Özel Hayat n Ceza Hukukuyla Korunmas (TCK m.132-134) HAS : nsan Haklar Avrupa Sözleflmesi K : cra flas Kanunu ÜHFM : stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuas K. : Kanun k.no. : kenar numaras KHK : Kanun Hükmünde Kararname m. : madde M.Ü. : Marmara Üniversitesi MHAD : Milletleraras Hukuk Araflt rmalar Dergisi MHB : Milletleraras Hukuk Bülteni MK : Medeni Kanun No. : Numara PVSK : 2559 sayılı Polis Vazife ve Salâhiyet Kanunu parag. : Paragraf RG : Resmi Gazete s. : Sayfa SBFD : Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi TBMM : Türkiye Büyük Millet Meclisi TCK : Türk Ceza Kanunu TCKYUK : Türk Ceza Kanununun Yürürlük ve Uygulama fiekli Hakk nda Kanun TMK : Türk Medeni Kanunu vd. : ve devam Y : Yargıtay YCD : Yarg tay Ceza Dairesi YCGK : Yarg tay Ceza Genel Kurulu YD : Yarg tay Dergisi Y BK : Yarg tay çtihad Birlefltirme Karar YKD : Yarg tay Kararlar Dergisi