TMMOB HARÝTA VE KADASTRO MÜHENDÝSLERÝ ODASI ÝSTANBUL ÞUBESÝ ÝMAR PLANI UYGULAMALARI PANELÝ 5 Kasým 2009 Ocak /2010 ------------------ Ýstanbul

Yayýn Adý : Ýmar Planý Uygulamalarý Paneli ISBN: 978-9944-89-874-4 Genel Baský : Ocak 2010, 1000 Adet Yayýmlayan :TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý Ýstanbul Þubesi Ýletiþim :TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý Ýstanbul Þubesi 19 Mayýs Mh. Samanyolu Sk. No: 106 D:2 Onur Apt. Þiþli / Ýstanbul Tel: 0212.232 89 89 (3 hat), Faks:0212.232 94 28 www.hkmo.org.tr; e-posta: istanbul@hkmo.org.tr Baský : Ezgi Matbaacýlýk, Sanayi Cad. Altay Sok. No:10 Çobançeþme/Ýstanbul Kaynak gösterilerek yapýlacak kýsa alýntýlar dýþýnda, yayýmcýnýn yazýlý izni olmadan hiçbir yolla çoðaltýlamaz.

Önsöz Yönetim Kurulumuz 20. Çalýþma Dönemi programýnda meslektaþlarýmýzýn talepleri doðrultusunda mesleki güncel konularda etkinliklerin düzenleneceði vurgusunu yapmýþ ve üyelerimize beklentilerini bizlerle paylaþma çaðrýsýnda bulunmuþtu. Çalýþma dönemimizde gerçekleþtirdiðimiz ve üyelerimizle buluþtuðumuz etkinliklerde dile getirilen baþlýca konulardan birisi imar uygulamalarý ve bu alanda karþýlaþýlan sorunlar olmuþtu. Meslektaþlarýmýz hem yasal mevzuat açýsýndan birbiriyle çeliþen düzenlemelerin varlýðýndan þikayet ediyor, hem de uygulamada bir dizi sorunun varlýðýna deðiniyordu. Anýlan vurgulardan hareketle mesleðimiz açýsýndan büyük önem taþýyan bu konuyu üyelerimizle birlikte ele almamýzýn yerinde olacaðýný düþündük ve Ýmar Planý Uygulamalarý baþlýðýnda bir panel gerçekleþtirmeyi uygun gördük. Bu çerçevede konunun farklý açýlardan paylaþýlmasý gerektiði düþüncesiyle, bu alanda mesleki deneyiminin yaný sýra yaptýðý akademik çalýþmalarýyla ve deðerli yayýnlarýyla tanýdýðýmýz Dr. Erdal Köktürk ü ve özel sektörde konu üzerine çalýþan ve önemli deneyim ve birikime sahip deðerli meslektaþýmýz Ahmet Ýpekçi yi düzenlediðimiz panelde meslektaþlarýmýzla buluþturduk. Yönetim Kurulu Üyemiz Taylan Öcalan ýn yönettiði panelimizde konuya iliþkin önemli deðerlendirmeler yapýldý. Yapýlan deðerlendirme ve önerilerin bu alanda mesleki politikalarýmýzýn geliþtirilmesine önemli bir katký saðlayacaðýna yürekten inanýyoruz. Yönetim Kurulumuz, düzenlediði tüm etkinliklerin sonuçlarýný mesleki kamuoyumuzla paylaþmayý ilke edinmiþtir. Penelimizin bant çözümlemelerinden çýkardýðýmýz bu kitapçýðýmýzla, dile getirilen deðerli görüþleri panelimize katýlamayan meslektaþlarýmýza paylaþmayý amaçladýk. Panelimize konuþmacý olarak katký sunan deðerli meslektaþlarýmýza, etkinliðimize katýlarak kendilerini ifade eden tüm katýlýmcýlara ve etkinliðimizin gerçekleþtirilmesine katký sunan kiþi ve kuruluþlara içtenlikle teþekkür ederiz. HKMO Ýstanbul Þubesi 20. Dönem Yönetim Kurulu

TMMOB HARÝTA ve KADASTRO MÜHENDÝSLERÝ ODASI ÝSTANBUL ÞUBESÝ -PANEL- ÝMAR PLANI UYGULAMALARI Panel Yöneticisi: Taylan ÖCALAN 05.11.2009 TAYLAN ÖCALAN (Panel Yöneticisi)- Deðerli katýlýmcýlar, deðerli meslektaþlarým; öncelikle, Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý Ýstanbul Þubesi Yönetim Kurulu adýna hepinize hoþ geldiniz diyor, saygýlarýmý sunuyorum. Ýzin verirseniz öncelikle kendimi tanýtayým sizlere. Adým, Taylan Öcalan. Yýldýz Teknik Üniversitesi Harita Mühendisliði Bölümü nde Öðretim Elemaný olarak görev yapýyorum. Ayný zamanda Ýstanbul Þubemizin Yönetim Kurulu Üyesiyim. Bugünlerde ülke gündeminin yoðunluðunu yazýlý ve görsel basýndan sizler de takip ediyorsunuzdur. Ayný yoðunluðu bizler de, mesleki gündem açýsýndan yaþýyoruz. Mesleki gündemimizde de çok önemli konu baþlýklarý mevcut. 20. Dönem Þube Yönetim Kurulumuz, geçmiþ dönemlerdeki yönetim anlayýþýnýn devamlýlýðý sorumluluðunda, çalýþma programý ve ilkeleri çerçevesinde, bu dönemde de mesleki, bilimsel, teknik ve sosyal konularda çalýþmalarýný yine yürütmekte; önemli konu baþlýklarý hakkýnda panel, sempozyum, forum, çalýþtay vb. etkinliklerini devam ettirmektedir. Bunun yanýnda, üyelerimize ve öðrencilere yönelik belli periyotlarda eðitim seminerleri ve kurslar düzenlemeye de devam ediyoruz. Ayrýca, yazýlý ve görsel basýnda dönem dönem mesleki kamuoyumuzu yakýndan ilgilendiren, toplumsal konularda çeþitli basýn açýklamalarý yapmayý da sürdürüyoruz. Biliyorsunuz, Anayasa nýn 135. maddesi, kamu kurumu niteliðindeki meslek odalarýnýn iþlevini yasal olarak teminat altýna alarak, kamu yararý ilkesinin önemini vurgulamaktadýr. Biz de bu sorumlulukla çalýþmalarýmýzý kamu yararý ilkesi doðrultusunda, mesleki sorunlarýn toplumsal sorunlardan baðýmsýz olmadýðý düþüncesiyle devam ettiriyoruz. Sizlerin de bildiði gibi, son dönemde meslektaþlarýmýz açýsýndan mesleki kamuoyunda ön plana çýkan birtakým baþlýklarýn yaný sýra, bazý önemli yasal geliþmeler de var. Cumhuriyetin kuruluþundan 1

bugüne kadar geçen süreçte, oldukça yoðun bir biçimde yasal deðiþimlerin olduðu bir süreçten geçiyoruz. Bu yasal deðiþimlerin birçoðu da mühendislik ve mimarlýk disiplinlerimizi yakýndan ilgilendiriyor. Biliyorsunuz, bunlardan son dönemde bizi doðrudan ilgilendirenlerden bir tanesi, Lisanslý Harita Kadastro Mühendisleri ve Bürolarý (LÝHKAB) Hakkýndaki Kanun dur. Bu konuda, tabii ki yasal sürecin baþladýðý günden itibaren, çeþitli soru iþaretleri oluþmuþtu bizler açýsýndan. Bu anlamda Oda ve Þube olarak bu sürecin takipçisi olmaya devam ediyoruz. Biliyorsunuz, geçtiðimiz günlerde LÝHKAB sýnavý Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüðü tarafýndan yapýldý ve sýnav sonuçlarý açýklandý. Yakýnda fiili olarak bu bürolar hayata geçecekler. Bunun dýþýnda, meslektaþlarýmýzýn yoðun olarak kullandýðý ve 2005 yýlýnda yürürlüðe giren Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliði ile ilgili de önemli çalýþmalar var. Bakanlýklararasý Harita Ýþlerini Koordinasyon ve Planlama Kurulu nda bu konuyla ilgili yönetmelik deðiþikliði yapýlmasý yönünde çalýþmalar yürütülmekte. Tabii, mesleðimiz güncel bilimsel ve teknolojik geliþmeleri oldukça yoðun bir þekilde yaþýyor ve bu geliþmeleri mesleki uygulama alanlarýna yansýtýyor. Bu anlamda, Türkiye'deki jeodezik altyapý çalýþmalarý baþta olmak üzere, birçok farklý uygulamada ve alanda uzay ve uydu bazlý sistemlerin yoðun olarak kullanýlmasýyla birlikte, bunun yönetmeliðe yansýtýlmasý kaçýnýlmaz oldu. Özellikle son dönemde gerçek zamanlý GPS/GNSS aðlarýnýn ulusal ve yerel bazda kurulumu ve iþletimiyle birlikte ülkemizdeki ölçme faaliyetlerinde etkin bir þekilde kullanýlmaya baþlamasý, mevcut BÖHHBÜY de birtakým deðiþiklikleri zorunlu kýlmýþtýr. Bunun dýþýnda, Türkiye ulusal coðrafi veri altyapýsýnýn kurulmasý ve standardizasyonuyla ilgili çalýþmalar ile mesleðimizin çok önemli alanlarýndan biri olan, ancak yeterince ön plana çýkarýlamamýþ hidrografik ölçmeler konusunda da birtakým çalýþmalar BÖHHBÜY deðiþikliði kapsamýnda yürütülüyor. Bu anlamda yönetmelik deðiþikliði noktasýnda, mesleki kamuoyu ve tartýþma gündemi kýsmen oluþmasýna karþýn, bu baþlýklar yeterince tartýþýlamamaktadýr. Bunlarýn dýþýnda, mesleðimizin geçmiþinden bugüne deðin önemli konu baþlýklarý ve uygulama alanlarý mevcut. Bunlardan biri de, bugün ve önümüzdeki dönemlerde farklý etkinliklerle gündeme getireceðimiz imar planý ve uygulamalarý baþlýðý. Biliyorsunuz, bununla ilgili olarak, özellikle yerel yönetimlerin ve il özel idarelerinin yasal yetkilerinin dýþýnda, son dönemde, (birazdan panelistlerimiz bu konuda size detaylý bilgi verecekler) TOKÝ ye de bir yetki devri söz konusu. Bunun dýþýnda, kentsel dönüþüm uygulamalarý ve yapý denetim uygulamalarý da meslektaþlarýmýzýn önemli gündem baþlýklarý arasýnda. 2

Panelistlerimize sözü vermeden önce sizlere kendilerini kýsaca tanýtayým. Sol tarafýmda, Harita Mühendisi Sayýn Dr. Erdal Köktürk var. Gerek imar planý ve uygulamalarý konusunda yaptýðý akademik çalýþmalar ve bilimsel yayýnlar, gerekse yerel yönetimlerdeki görevleriyle bu konuda oldukça deneyim sahibi bir meslektaþýmýz. Ýmar Planý ve Uygulamalarý baþlýðýnda sizlere ülkemizdeki hukuksal süreci ve yaþanan deðiþimleri diðer ülkelerle karþýlaþtýrmalý olarak aktaracak. Sað tarafýmda da, özel sektörde bu alanda hizmet yürüten deðerli meslektaþýmýz Sayýn Ahmet Ýpekçi var. Bugünkü Panelimizde kendisi, imar planý uygulamalarýnda özel sektör deneyimlerini, bu konuda karþýlaþtýðý sorunlarý ve çözüm önerilerini aktaracak. Sözü fazla uzatmadan ilk olarak Erdal Beye býrakýyorum. Buyurun Erdal Bey. Dr. ERDAL KÖKTÜRK (Harita Mühendisi)- Böylesi önemli bir panelde beni konuþmacý olarak görevlendirdikleri için, Odamýza teþekkür ederim. Bir de, günün böyle hareketli bir zamanýnda bizi dinlemeye geldiðiniz için siz deðerli meslektaþlarýma çok teþekkür ediyorum, saygýlar sunuyorum. Doðrusunu söylemek gerekirse, imar planý uygulamalarý denildiði zaman, bu salonda bulunan 40 dolayýndaki her bir arkadaþýmýzýn söyleyeceði çok þey olduðunu düþünüyorum, biliyorum. Ben deðil de, aranýzdakilerden herhangi bir arkadaþýmýz buraya gelse, panel konusu ile ilgili olarak rahatlýkla yarým saat, bir saat konuþabileceði, söyleyebileceði çok þey vardýr. Bu nedenle, konuyu bilen, yýllardýr uygulama içinde olmuþ sizlere karþý doðrusu bu Panelde konuþmak bizler için kolay deðil. Ben, hazýrlýklý geldim. Birkaç saat konuþabilecek þekilde hazýrlandým. Ancak, konuþma hakkýmýn 20 dakika olduðunu söylediler. Kendimi 20 dakikada sýnýrlandýrabilecek miyim, bilmiyorum; ama yine de önemli noktalara deðineceðim, çünkü konuþacak çok þey olduðunu düþünüyorum. Konuþmama baþlamadan önce, bir de terminoloji olarak düþüncelerimi açýklayayým. Ýmar planý uygulamalarý veya imar uygulamalarý deyimini ben fazla tercih etmiyorum. Çünkü 17 yýllýk bir hizmetin ardýndan, belediyeden emekli olmuþ bir meslektaþýnýz olarak, imar planý uygulamasý denildiði zaman, bu faaliyetin içine, imar, planlama, temizlik, altyapý, emlak vergisi, ruhsat iþleri, zabýta kolluk görevi ve daha pek çok belediye hizmetleri girmektedir. Öncelikle belirtmek gerekirse, kentsel yerleþme, imar, planlama ve belediye teknik hizmetleri bakýmýndan imar planý, kentin anayasasý olarak kabul edilmekte ve bu planýn yukarýda saydýðým hizmetlerle yaþama geçirilmesi bir bütün olarak imar programý adý altýnda, imar planlarýnýn yaþama geçirilmesi faaliyetleri olarak görülmektedir. Bu faaliyetlerden biri olan ve belediyelerde harita müdürlüðü, emlak ve kamulaþtýrma müdürlüðü gibi veya daha farklý adlar altýndaki müdürlüklerde çalýþan meslektaþlarýmýz eliyle yapýlan 3

arsa düzenlemeleri nin bu panelin konusu olduðunu düþünüyorum. Bir diðer deyiþle, imar planý uygulamalarý deyimini, bir þemsiye deyim olarak kullanýyorum. Buna karþýn, daha çok arsa düzenlemesi deyimini tercih ediyorum. Ancak, toplum içinde ve çoðu kez halkla olan diyaloglarda ise parselasyon ve/veya ifraz-tevhit deyimini kullanmayý tercih ediyorum. Çünkü arsa düzenlemesi veya tek baþýna düzenleme deyimini de bu kez halk anlamýyor, halk bilmiyor. Dolayýsýyla ben, Panel içerisinde sürekli olarak düzenleme veya arsa düzenlemesi deyimini kullanacaðým. Beni þimdilik bu nedenle baðýþlayýn. Son yýllarda, gerek dünyada ve gerekse Türkiye de büyük deðiþimler yaþanmaktadýr. Bu deðiþim, ne yazýk ki, ülkemizin gereksinmelerini gözeten iç dinamiklerden çok, dýþ dinamiklerin etkisi ve yönlendirmesi altýnda geliþmektedir. Bu süreç, ülkemizde de önemli geliþmelere yol açmaktadýr. Bu geliþmeler, ilk baþta, pek çok yasanýn sil baþtan yenilenmesi ve yeni kurallarla eskilerin deðiþtirilmesiyle sonuçlanmaktadýr. Kapsamlý deðiþimlerin, dönüþümlerin, belirli periyotlarla gerçekleþtiðini görüyoruz. Cumhuriyetin kuruluþu, ardýndan 1950 yýlýndaki genel seçimlerle yönetimin el deðiþtirmesi, bu deðiþim periyotlarýndan baþlýcalarýdýr. Yakýn bir dönemde yaþadýðýmýz 1980 askeri yönetimi ve arkasýndan gelen kapsamlý düzenlemeler de bir baþka deðiþim sürecidir. Ben, 1975 yýlýnda Yýldýz Teknik Üniversitesi ne girdim, 1980 yýlýnda da mezun oldum. Üniversite eðitimi sýrasýnda yaþadýklarýmýz, bir diðer deyiþle, 1975-1980 yýllarýndaki olaylar dikkate alýndýðýnda, sistemin çöktüðü, bittiði algýsý yaygýn görüþtü. Oysa geliþmeler bunun tam tersi oldu. Bizler, o dönem içinde, ileride karþýlaþacaðýmýz kapsamlý deðiþikliklerin izini, iþaretini görememiþtik. 1981 yýlýnda DSÝ de, Emlak ve Kamulaþtýrma Daire Baþkanlýðýnda göreve baþlamamýn ardýndan yüksek lisans sýrasýndaki araþtýrmalarýmda, 1980 askeri yönetiminin Türkiye'nin hukuksal altyapýsýnda ve sistem yaklaþýmýnda köklü deðiþiklikler yaptýðýný, büyük bir deðiþimi gerçekleþtirmek için çalýþýldýðýný; hukuki, teknik ve idari açýdan kapsamlý düzenlemelere gittiðini gördüm. 1975 yýlýndan baþlayarak bu sürecin canlý tanýðý olan bizlerin ise, bu olaylarýn ne kadar dýþýnda kaldýðýmýzý, yakýndan izleyemediðimizi yýllar sonra anladým. Günümüzde de varlýðýný sürdüren temel yasalarýn tarihlerine bakýldýðýnda 1983-1987 yýllarýna rastlamalarý tesadüf deðildir. Son birkaç yýldýr, 1980 li yýllarda yaþadýklarýmýzla birebir örtüþmese de, yine bir deðiþim, dönüþüm sürecinden geçtiðimizi görüyoruz. Yine, tanýdýk ve benzer bir þekilde yasalar deðiþiyor, köklü sistem deðiþiklikleri, istemleri almýþ baþýný gidiyor. Bu kez TBMM de milletvekili çoðunluðuna sahip bir partinin (AKP nin), uzlaþma aramak yerine çatýþmacý ve ayrýþtýrmacý bir tavýrla, bu süreci tek baþýna 4

yönetemediði, kýrýk dökük bir þekilde rota izlediði görülüyor. Büyük bir karmaþa içinde geliþen olaylar, ulusal uzlaþma aranmadan yapýlan tercihler, yine herkesin kafasýný karýþtýrýyor. Ýnsanlar yine ne olduðunu ve neyin deðiþtiðini tam kavrayamadan, hýzla geliþen bir sürecin içinde olduðumuzu görüyorlar. Bu süreçte, panelimizin konusunu da doðrudan ilgilendiren, yerel yönetim sisteminin temel yasalarýnýn baþtan aþaðý deðiþtirildiðine tanýk oluyoruz. Bu yasalar þunlardýr; 1-10.07.2004 tarihli ve 5216 sayýlý Büyükþehir Belediyesi Kanunu, 2-03.07.2005 tarihli ve 5393 sayýlý Belediye Kanunu, 3-22.02.2005 tarihli ve 5302 sayýlý Ýl Özel Ýdaresi Kanunu. Bu üç yasanýn kimi hükümlerinin iptali istemiyle, Ana Muhalefet Partisinin (CHP) Anayasa Mahkemesi ne baþvurduðunu görüyoruz. 2007-2008 yýllarýnda, Anayasa Mahkemesi nin iptal istemleri hakkýnda vermiþ olduðu 8 ayrý karar vardýr. Ben, bu üç yasanýn önceki halini, þimdiki halini ve tüm Anayasa Mahkemesi kararlarýný birlikte ve ayrýntýlý olarak 2009 yazýnda tekrar okudum ve inceledim. Bu incelemelerimde bir maddenin çok önemli olduðunu gördüm. Onu sizlerle paylaþmak istiyorum. Konuþmama da buradan baþlamak istiyorum. 5216 sayýlý Büyükþehir Belediyesi Yasasý nýn 7. maddesinin 1. fýkrasýnýn B bendi, bizleri de ilgilendiren, belediye ve yerel yönetimleri kökten etkileyen kurallara sahiptir. Bu maddede Büyükþehir Belediyelerine verilen yetkilerin çoðu bir önceki 3030 sayýlý KHK de yoktu. Yeni düzenleme ile, 1/5.000 ile 1/25.000 arasýnda her ölçekte nazým imar planýný yapma yetkisi, Büyükþehir Belediyelerine verilmiþ, ayrýca bu plan dikkate alýnarak ilçe belediyeleri tarafýndan yapýlacak 1/1000 ölçekli uygulama imar planlarýnýn deðiþtirilerek onanmasý yetkisi de ilk kez benimsenmiþtir. Bununla da yetinilmemiþ, ilçe belediyelerinin nazým imar planýnýn yürürlüðe girdiði tarihten baþlayarak bir yýl içinde uygulama imar planlarýný yapmamalarý halinde, bu planlarla ilgili yetkinin de büyükþehir belediyelerine geçmesi öngörülmüþtür. Bu kez, yetki, imar planlarý dýþýnda parselasyon planlarýnýn yapýmýný ve onayýný da kapsayacak þekilde geniþletilmiþtir. Bu düzenlemelerle, ilçe belediyelerinin birer þube müdürlüðüne dönüþtüðü söylenebilir. 5

Ýmar planlarý ve bu planlarýn uygulanmasý ile ilgili yetki dýþýnda, yapý denetiminde de Büyükþehirlere yetki aktarýmýnýn yapýldýðý görülmektedir. Eðer bir ilçe belediyesi imara aykýrý bir yapýyý yýkmýyorsa, 3 ay yetkisini kullanmaktan kaçýnýyorsa, Büyükþehir, Çekil kardeþim, o iþlemi ben yapacaðým, diyebilme hakkýna sahip. Dolayýsýyla, Büyükþehir belediyeleri, ilçe belediyelerince kaçak yapýlardan yasal olmayan bir þekilde büyük ölçüde rant elde edilen konuda da yetkilendirilerek, bu kez rantýn el deðiþtirdiðine de tanýk olmaktayýz. Bundan böyle, ilçe belediyeleri artýk, ne gönderirsek onaylanýr, þeklinde bir rahatlýk içerisinde deðiller. Bu Maddenin iptali için, Ana Muhalefet Partisi Anayasa Mahkemesine gitmiþtir. 25 Ocak 2007 tarihinde Anayasa Mahkemesi nin verdiði karar þöyle: Büyükþehir belediyelerinin kurulmasýndaki anayasal amaç gözetildiðinde, uygulama imar planlarýný nazým imar planýna uygun olarak deðiþtirme veya aynen onaylama biçiminde büyükþehir belediyesine verilen bu yetki, ilçe ve alt kademe belediyelerin özerkliðine müdahale anlamýna gelmez. Anayasa Mahkemesinin bu kararý ilginç tabii, beni de þaþýrtan bir kararý var. Arsa düzenlemesi denildiði zaman, akla hemen, arsa düzenlemelerini onaylama yetkisine sahip, belediye organlarýndan encümen geliyor. Anayasa Mahkemesi, belediye encümenini de þöyle tanýmlýyor: Bir karar organý olmayan Ben, karar organý olduðunu düþünmüþümdür hep. Çünkü belediyelerde üç tane karar organý, üç tane erk var; belediye baþkaný, belediye encümeni ve belediye meclisi. Yani Türkiye'deki güçler ayrýlýðýna benzer bir olaydýr bu da. Anayasa Mahkemesi, Belediye encümeni bir karar organý olmayýp, belediye meclisince alýnan kararlarýn uygulayýcýsý konumunda bir organdýr, diyor. Dolayýsýyla, yerel yönetimlerde siyaseti ve halkýn seçtiði temsilcileri her þeyin önüne koyuyor. Dolayýsýyla, belediyelerde þu anda belediye baþkanýnýn gündemini oluþturmadýðý hiçbir konu, ne belediye meclisince görüþülebilir, ne belediye encümenince görüþülebilir. Þu anda büyükþehirde belediye baþkaný tek yetkilidir. Hiçbir organ, encümen de, meclis de, onun istemediði bir þeyi karara baðlayamaz, kabul ettiremez. Bir tek organ kabul ettirebilir; o da Baþbakan ve /veya Bakanlar Kurulu. Soru gelirse, oraya geleceðim. Yerel yönetimlerle ilgili yasal düzenlemeler, beraberinde baþka ne türlü deðiþiklikler getirdi? Bu düzenlemeler belediyelere þirket kurma yetkisi de verdi, iþletme kurma yetkisi de verdi, gayrimenkul yatýrým ortaklýðý kurma yetkisi de verdi. Ayný zamanda, Bütçe içi iþletmelerle, Türk Ticaret Kanununa tabii ortaklýklar kurar, dedi. Dolayýsýyla, Halka açýlabilir ya da þirketlerini pazarlayabilir, þeklinde bir düzenlemeyle hizmetlerini ticarileþtirmelerine izin verdi. Ayrýca, yerel yönetimler, kentsel dönüþüm ve geliþim, þeklinde bir yetkiye de sahip oldular. Arsa ve konut üretimiyle kýyýlarda, Hazine arazilerinin edinilmesinde belediyeler son derece büyük yetkilere sahip oldular. 6

Bunu nasýl deðerlendireceðiz? Biliyorsunuz, 5393 sayýlý Belediye Kanunu ndan önce, 2004 tarihli 5272 sayýlý Belediye Kanunu vardý. TBMM, yeterli çoðunlukla bu Yasayý kabul etmediði için, Anayasa Mahkemesi bunu iptal etmiþti. Türkiye de, 6 ay Belediye Kanunu olmadan belediyeler yönetilmiþti. Kiralama yetkisi 5272 sayýlý Yasada 25 yýldý, 5393 sayýlý Yasa ise bunu 30 yýla çýkardý. Böylelikle, belediyeler 30 yýla kadar taþýnmazlarý kiralayabilir, irtifak hakkýna konu edebilirler. Bu deðiþiklik neden önemlidir? 4721 sayýlý Türk Medeni Kanunu na göre, baðýmsýz ve sürekli bir hakkýn tapuya kaydý için, en az 30 yýl süreli olmasý gerekiyor. 30 yýldan az süreli sözleþmelerin tapu siciline kaydý olanaksýz. Özellikle yabancýlar, imzalayacaklarý sözleþmelerin tapu kütüðüne kaydedilmesini istiyorlar. Biliyorsunuz, tapu sicili Devletin sorumluluðu altýndadýr. Tapu siciline kaydedilen bir hak, ayný zamanda devlet güvencesi altýna da girmiþ sayýlýyor. Bakýnýz, birbiriyle ne kadar iliþkilendirilmiþ, entegre sistemler oluþturuluyor. Ben, bu süreci þöyle deðerlendiriyorum: Yerel hizmetler bu düzenlemelerle ticarileþtirilmiþtir. Dolayýsýyla, yerel hizmetlerin þirketler tarafýndan yürütülür hale gelmesiyle, bu hizmetlerin uluslararasý sermayenin denetimine girmesinin düzeneði oluþturulmuþtur. Küresel bir dünyada, uluslararasý finans ve sermaye çevrelerinin, yerel hizmetlerin ticarileþtirilmesiyle, bundan böyle, yereldeki sermayeye de el koyabilecekleri bir sistem oluþturulmuþtur. Yapýlan düzenlemeler, küresel ekonominin yerel yönetimleri bile nasýl kavradýðýný, etkinliði ve egemenliði altýna aldýðýný göstermektedir. Bunun ardýndan, yerel yönetimlerin, uluslararasý aktörlerin izni dýþýnda bir rol üstlenmelerinin tümden ortadan kalktýðý da söylenebilir. Yerel yönetimlerin baþka bir çýkýþ yolunun olmadýðýný da görüyoruz burada. Bütün bu geliþmeler içerisinde, hýzla imar planlarýyla ilgili konuya gelmek istiyorum. Türkiye'ye baktýðýmýz zaman, Baþbakan dahil plan yapmayan bakan yok. Bakýn, Baþbakan da (Boðaziçi Yasasý gereði öngörünüm bölgesinde ve ayrýca, özelleþtirme yüksek kurulu baþkaný olarak) plan onaylamaktadýr. Bu, küçümsenecek bir þey deðil. Bizler yalnýzca Bayýndýrlýk ve Ýskan Bakanlarý plan onaylar, diye biliyorduk. Oysa gerçekler böyle deðildir. Sanayi ve Ticaret Bakaný, Kültür ve Turizm Bakaný, Çevre ve Orman Bakaný, gibi bakanlar da plan onaylamaktadýrlar. Bir diðer deyiþle, Türkiye de plan onaylamayan bir bakan neredeyse yoktur. Hepsi plan onaylamaktadýr. Bu durum, kentsel rantýn, bir diðer deyiþle planlamadan doðan rantýn ne kadar büyük ve çekici olduðunu göstermektedir. Dolayýsýyla, merkezi yönetim, rantý, yerel yönetimlere býrakmak yerine, istediði gibi kullanmak ve yönlendirmek niyetindedir. 3194 sayýlý Ýmar Yasasý nýn, imar planlarýný onaylamada, belediye ve 7

mücavir alan sýnýrlarý içinde belediyeler, dýþýnda ise valilikler yetkilidir þeklindeki kuralý, özel yasalarla delik deþik olmuþtur. Kuþkusuz, Ýmar Kanunu çerçeve bir kanundur. Türkiye, özel yasalarla imar planlarýnda müthiþ bir parçalanma yaþamaktadýr. Yani merkezi yönetim kent içindeki bir alaný deðerlendirebilmek ya da kendince rant oluþumuna, rant sürecine müdahale edebilmek için, hangi uygulama kendi iþine geliyorsa, orayý o þekilde idare edebiliyor. Yani turizm merkezi ilan ettiði zaman, tüm planlama yetkisi Kültür ve Turizm Bakanlýðý na geçiyor (Gökkafes örneðinde olduðu gibi); ya da özelleþtirme alaný ilan ettiði zaman da, Özelleþtirme Yüksek Kurulunun yetkisine geçiyor (Zincirlikuyu nda TCK arazisinin Zorlu Grubuna satýlmasý olayýnda olduðu gibi). Bir bakýyorsunuz, TOKÝ, sýnýrsýz planlama yetkileri dýþýnda, bu kez, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüðü nün de sayesinde (Bakýnýz 2008/20 sayýlý Genelge), parselasyon planlarýný onaylama yetkisine de sahiptir. Plan onaylama sürecindeki parçalanmaya benzer bir þekilde, bu kez arsa düzenlemelerinin belediye veya il encümenleri dýþýndaki kurumlarca da onaylanabileceði bir süreç yürürlüðe konulmaktadýr. Bu çok tehlikeli bir süreçtir. Günümüzde, TOKÝ dýþýnda, Devlet Demir Yollarý Genel Müdürlüðü yaný sýra, Özelleþtirme Yüksek Kurulu da, parselasyon planlarýný onaylama yetkisine sahiptir. Siz zannediyorsunuz ki, parselasyon planlarýnda, imar planlarýndan farklý bir süreç var. Giderek, imar planlarýnýn onaylanmasýndaki karmaþa, bu kez parselasyon planlarýný da kapsayacak þekilde geliþmektedir. Bu son derece sakýncalýdýr. Kadastro ve tapu sicilinde yaratýlacak bir karýþýklýðýn kimseye faydasý olmayacaðý düþüncesindeyim. Yaþanan karmaþa içinde, hak kaybýna uðradýðý iddiasýndaki insanlarýmýzýn baþvurabileceði tek mercii, idari yargýdýr. Bir diðer deyiþle, Türkiye de, planlama, arsa düzenlemesi, kamulaþtýrma, yapý izni (ruhsat), yapý kullanma izni (iskan), imar affý, ruhsatsýz ve/veya ruhsat ve eklerine aykýrý yapýlarla ilgili iþlemler ve benzeri gibi idarece yürürlüðe konulan iþlemler nedeniyle hak kaybýna uðrayanlarýn baþvurabilecekleri tek mercii idari yargýdýr. Ýdari yargý dýþýnda, örneðin, Bayýndýrlýk ve Ýskan Bakanlýðý nýn, Þu belediyenin yaptýðý arsa düzenlemesini ben kontrol edeyim, diyebilme yetkisi yok. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüðü nün de kontrol ve denetim yetkisi kýsýtlýdýr. 3194 sayýlý Ýmar Yasasý nýn 19. maddesinde, Kesinleþen parselasyon planlarý tescil edilmek üzere tapu dairesine gönderilir. Bu daireler ilgililerin muvafakati aranmaksýzýn, sicilleri planlara göre re'sen tanzim ve tesis ederler... denilmektedir. Bu maddede ki, re sen tanzim ve tesis etme, ifadesi, hiçbir deðiþiklik öngörmeden, yasa ve mevzuata aykýrý bile olsalar, olduðu gibi, þeklinde algýlanmakta ve uygulama bulmaktadýr. Özellikle, 2981 sayýlý Yasa uygulamalarýnýn 8

yoðunlaþtýðý 1980 li yýllarda, Ýmar Yasasý nýn uygulanmasýna açýklýk getirmek için çýkarýlan Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüðü nün 1477 sayýlý Genelgesindeki, Resen veya müracaat üzerine tevhid veya ifraz ve irtifak hakký tesis veya terkin iþlemlerinin kanun ve yönetmelik hükümlerine uygunluðu, belediye encümenleri veya il idare kurullarýnca onaylanan taþýnmaz mallarýn söz konusu kararlarýn irdelenmesine gerek olmadan kararlar doðrultusunda iþlemlerin yapýlmasý icap eder ifadesi dikkat çekicidir. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüðü nün, parselasyon planlarýnýn ve eklerinin kadastro tekniðine ve yürürlükteki tüzük ve yönetmeliklere uygunluðunun, yerel kadastro müdürlüklerince kontrol edildikten sonra yerel tapu sicil müdürlüklerine gönderilmesi ve tapu sicil müdürlüklerinin de, daðýtým ve tahsis cetvellerinde, mevzuata aykýrý gördükleri hususlarýn düzeltilmesini istemeleri haklarýný kullanmalarýný, kýsýtlayarak, Genelge ile, belediye veya il encümenlerince verilen kararlarýn irdelenmesine gerek olmadan kararlar doðrultusunda iþlemlerin yapýlmasý talimatý düþündürücüdür. Deðerli meslektaþlar, arsa düzenlemesini aþaðýda sýraladýðým konu baþlýklarý ile tartýþmak ve incelemek gerekmektedir. Tersi durumda, sorunu bir bütün olarak kavrayamayýz. Bu konu baþlýklarý ise þunlardýr; 1. Arsa Düzenlemesinin Amacý 2. Arsa Düzenlemesinin Tarihi 3. Arsa Düzenlemesinin Tanýmý, Kapsamý Ve Niteliði 4. Arsa Düzenlemesinin Anayasal ve Hukuksal Dayanaðý 5. Arsa Düzenlemesinde Görev ve Yetki 6. Arsa Düzenlemesi Yapmaya Yetkili Meslek, Kuruluþlar Ve Kiþiler 7. Arsa Düzenlemesini Onaylamaya ve Yürürlüðe Koymaya Yetkili Kurullar 8. Düzenleme Ortaklýk payý 9. Kamu Tesisleri Arsalarýna Tahsis 10. Ýmar Parsellerinin Oluþturulmasý ve Daðýtýlmasýndaki Esaslar 9

11. Paylý Taþýnmazlarda Özel Parselasyon Planý ve Pay Satýþý Yasaðý 12. Arsa Düzenlemesinde Teknik Çalýþmalar ve Bir Örnek Uygulama 12.1. Düzenleme Alanlarýnýn Belirlenmesi 12.2. Düzenleme Sýnýrýnýn Geçirilmesi 12.3. Düzenlemeye Giren Parsellerin Belirlenmesi 12.4. Tapu Kayýtlarýna Belirtme Yapýlmasý 12.5. Tapu Kayýtlarýnýn ve Haritalarýnýn Elde Edilmesi 12.6. Haritalarýn Güncelleþtirilmesi, Kazanýlmýþ Haklarýn Belirlenmesi ve Korunmasý Gereken Yapýlar 12.7. Kadastro Ayýrma Çapýnýn Düzenlenmesi 12.8. Uygulama Haritalarýnýn Hazýrlanmasý 12.9. Ýmar Adalarýnýn Numaralandýrýlmasý 12.10.Adalarýn Araziye Aplikasyonu 12.11.Ada Köþelerinin Arazide Belirtilmesi 12.12.Yapý ve Tesislerin Korunmasý 12.13.Yapý Adalarýnýn Kesin Boyutlarýnýn Tespiti 12.14.Hata Sýnýrý 12.15.Parselasyon Planlarýnýn Düzenlenmesi 12.16.Parsel Alanýnda Farkýn Giderilmesi 12.17.Özet Cetvelleri 12.18.Ýmar Parsellerinin Oluþturulmasý 10

12.19.Ýmar Adalarýnýn Parsellenmesi 12.20.Hisse Hesabý 12.21.Parsel Numarasý Verilmesi 12.22.Parselasyon Planlarýnýn Onayý 12.23.Parselasyon Planlarýnýn Kontrolü 12.24.Parselasyon Planlarýnýn Tapu Siciline Tescili 12.25.Parselasyon Planlarýnýn Hukuki Geçerliliði 12.26.Kadastro Yapýlmayan Yerlerdeki Düzenleme Ýþleri 13. Arsa Düzenlemelerinin Ýdari Yargýda Ýncelenmesi 14. Arsa Düzenlemelerinin Ýptal Edilmesinin Sonuçlarý Görülüyor ki, arsa düzenlemesi konusu sanýldýðýndan daha kapsamlý bir konudur ve üzerinde tartýþacaðýmýz ve konuþacaðýmýz çok konu baþlýðý vardýr. Ancak, bu konu çeþitli etkinliklerde tartýþýlmakta ve tartýþýlmaya da devam etmektedir. Bunun yaný sýra, konuyla ilgili çok sayýda bildiri ve makale de yayýmlanarak, oldukça zengin bir bilgilendirme de yapýlmaktadýr. Sizlerin, bu konuda, oldukça fazla deneyime sahip olduðunuzu düþünerek, paneldeki konuþmamý daha çok yargý sürecine deðinerek sürdürmek istiyorum. Ýmar planlarý ile arsa düzenlemesi arasýnda, itiraz ve iptal konularýnda izlenecek süreçler farklýdýr. Bu konu, uygulamada tam olarak kavranamamaktadýr. Ýmar planlarý, hepimizin bildiði gibi, kadastro haritalarýna benzer bir þekilde, ilanen ilgililerine duyurulan bir idari iþlemdir. Buna karþýn, arsa düzenlemesi ise, tapu kütüðünde malik sütununda adý-soyadý yazýlý kiþilere veya yasal temsilcilerine yazýlý olarak mutlaka doðrudan bildirilmesi gereken bir iþlemdir. Arsa düzenlemesi yapýlýrken, adres güncellemesi ve ardýndan ilgililerine yazýlý bir bildirim yapýlmamaktadýr. Oysa bu konunun da (özellikle, ihaleli iþlerde, yüklenicilerle yapýlan sözleþmelerde), zorunlu iþler arasýnda sayýlmasý gerekmektedir. 11

Ýmar Kanunu nun 19. maddesinde, parselasyon planlarýnýn 1 ay süreyle askýya çýkarýlmasý öngörülmüþtür. Ancak bu aský, imar planý veya kadastro haritasýnýn ilaný ve ilan edilerek ilgililerine duyurulmuþ sayýlmasýndan farklý olarak, ilgililerine doðrudan bildirim amacý taþýmamakta, yalnýzca parselasyon sonuçlarýnýn tapu siciline tescilinde tapu sicil müdürlüklerince mutlaka gözetilmesi gereken bir þekil þartý anlamýnda deðerlendirilmektedir. Arsa düzenlemesi ilgililerine yazýlý olarak bildirilmediðinde, yýllar sonra, bu uygulamadan haberdar olan malik, idari yargýda iptal davasý açabilmekte ve düzenlemeyi de gerek parsel ölçeðinde ve/veya tümden iptal ettirebilmektedir. Bu durum, birazdan tartýþacaðýmýz þekilde, uygulamada büyük karmaþalara yol açmaktadýr. Arsa düzenlemesinin idari yargýda iptal edilmesi için, tescilin dayanaðý olan encümen kararlarýnýn iptal edilmesi gerekmektedir. Encümen kararýnýn iptal edilmesiyle, tapu kütüðüne tescil edilen düzenleme sonuçlarýnýn yanlýþ bir idari tasarruftan ileri geldiði ve hukuksal dayanaktan yoksun olduðu ortaya çýkar. Böylelikle, tapu kütüðündeki kayýtlar yolsuz tescil durumuna düþer. Ýdari yargý yerince verilen iptal kararý ile birlikte, arsa düzenlemeleri sonucu oluþan tapu kayýtlarý yolsuz tescile dönüþtüðüne göre, tapu kütüðünde gerekli deðiþiklikler yapýlýncaya kadar, geçersiz hale gelen kayýtlarla (yapý ruhsatý verilmesi, alým-satým konusu olmasý, imar durumu verilmesi ve benzeri gibi) belediyeler, valilikler, kadastro ve tapu sicil müdürlükleri tarafýndan herhangi bir iþlem yapýlmasý doðru deðildir. Bu aþamada, tapu sicil memuru, arsa düzenlemesi ile ilgili olarak idari yargý tarafýndan verilen iptal veya yürütmenin durdurulmasý kararý ile yolsuz tescil e dönüþen tapu kayýtlarýný kendiliðinden düzeltemez. Ayrýca, düzenleme sonucu tapu kütüðüne kaydedilen iþlemlerin idari yargý kararý ile ortadan kaldýrýlmasýyla, tapu kayýtlarý, kendiliðinden hükümsüz, geçersiz hale gelmez. Bir baþka deyiþle, belediye encümeni veya il encümeni kararýnýn iptalinin ardýndan, arsa düzenlemesinin tescil edilen tapudaki kayýtlarýnýn geçmiþi de kapsayacak þekilde yolsuz tescile dönüþmesi, tapu kütüðündeki kayýtlarýn kendiliðinden silinmesi (terkin edilmesi) için yeterli deðildir. Ýdari yargý tarafýndan verilen iptal kararý, ilgilisine, tapu kütüðündeki kaydýn düzenleme öncesi duruma dönülmesi, bir baþka deyiþle kadastral mülkiyet durumunun ihyasý (eski durumuna getirilmesi) ve kadastral mülkiyete dayanýlarak adli yargý yerinde, el atmanýn önlenmesi davalarýný açma olanaðý saðlar. 12

Dolayýsýyla, idari yargýda iptal edilen düzenleme kapsamýndaki parsel malikleri, iþlemi yapan idareye baþvurarak, geri dönüþüm cetvellerinin hazýrlanmasýný ve buna dayalý alýnacak bir belediye encümeni veya il encümeni kararýyla mahkeme kararýnýn uygulanmasýný ve yolsuz tescilin ortadan kaldýrýlarak düzenleme öncesine dönülmesini istemelidirler. Yani, parsel sahiplerinin, ayný kurulca yargý kararý doðrultusunda yeni bir karar alýnarak kaydýn düzeltilmesini isteme haklarýný öncelikle kullanmalarý beklenmelidir. Eðer, düzenleme iþlemini yapan idarenin yeni bir iþlem tesis etmemesi durumunda, ilgilisinin, Asliye Hukuk Mahkemesinde, kaydýn düzeltilmesi (tashihi) davasý açmasý gerekmektedir. Kaydýn düzeltilmesi davasý, kapsamý gereði bir tespit davasý dýr. Bu davada, mahkeme, idari yargý kararýna dayanarak, gerçek ayni hak durumunu saptayacak ve tapu kaydý buna göre düzeltilecektir. Düzenlemenin idari yargý kararý ile iptal edilmesine kadar geçen süre içinde, düzenleme ile oluþan imar parselleri alýma ve satýma konu olabilir ya da üzerlerinde ruhsat ve eklerine uygun yapý yapýlarak kat mülkiyeti rejimine göre baðýmsýz bölümler çeþitli kiþilere devredilebilir. Bu durumda, arsa düzenlemelerinin iptal edilerek tapu kayýtlarýnda düzenleme öncesine dönülmesinde, ilk ve son kullanýcýlar arasýndaki farklýlýklarda, ne tür iþlem tesis edileceði duraksamalara neden olmaktadýr. Türk Medeni Kanunu, tapu kütüðündeki tescile iyi niyetle dayanarak, mülkiyet veya bir baþka ayni hak kazanan üçüncü kiþinin bu hakkýný korumaktadýr (TMK, Madde: 1023). Ýkinci iyi niyetli kiþinin hak sahibi olabilmesi için, olaðan zamanaþýmý kuralý gereði, taþýnmaz üzerindeki zilyetliðini davasýz ve aralýksýz, on yýl süreyle ve iyi niyetle sürdürmesi gerekmektedir (TMK, Madde: 712). Tersi durumda, taþýnmaz tapu kütüðünde adýna tescil edilmiþ olsa bile iye (malik) olmasý olanaksýzdýr (TMK, Madde: 1024). Üçüncü kiþi kötü niyetli ise, doðrudan doðruya kendisine ya da ölümü durumunda mirasçýlarýna karþý tapu kaydýnýn düzeltilmesi davasý açýlabilir (TMK, Madde: 1024). Görülüyor ki, tapu kütüðüne dayanarak edinilen haklar, ilgililerin iyi niyetli ya da kötü niyetli oluþlarý açýsýndan düzenlenmiþ bulunmaktadýr. Türk Medeni Kanunu nun iyi niyete dayandýrdýðý edinmenin geçerliliði kuralý, tapu kütüðüne duyulmasý gereken güvenin (itimadýn) bir sonucudur. Tapu kütüðünde taþýnmazýn iyesi olan kiþi, gerçekte o taþýnmazýn sahibi olmasa da, iyi niyetle edinmenin bir sonucu olarak, iye kabul edilir. Türk Medeni Kanunu tarafýndan korunan iyi niyet, yolsuzluklarýn ve sakatlýklarýn tapu kütüðünden anlaþýlmasýnýn olanaksýz olduðu durumlarda geçerlidir. Dolayýsýyla, bir iþlemin saðlamlýðýný etkileyen bütün sakatlýklar, iyi niyetle etkisiz býrakýlamaz. 13

Sebepten ve illetten yoksun duruma düþen bir tapu kaydýna dayanan kiþi, iyi niyetli olsa bile, gerçekte bu iyi niyet, var olmayan bir tasarrufta hukuksal sonuç vermez. Dolayýsýyla, geçerli olmayan bir tapu kaydýna dayanarak taþýnmazý edinen üçüncü kiþi, iyi niyet savýnda bulunamaz. Belirtilen durum, arsa düzenlemeleri açýsýndan önemli sonuçlar doðurmaktadýr. Bu durumda, kadastro ve tapu sicil müdürlüklerinin, yolsuz tescil e dönüþen tapu kayýtlarý ile ilgili iþlemleri durdurarak, idarenin yapacaðý iþlemi ya da ilgililerinin adli yargýda açacaðý davanýn sonucunu beklemeleri gerekmektedir. Dolayýsýyla, kadastro ve tapu sicil müdürlüklerine baþvurularak, idari yargý kararý doðrultusunda iþlem yapýlmasý istemleri yanlýþtýr. Ýdari ve adli yargý kararlarý birlikte deðerlendirildiðinde, iptal kararlarýnýn yerine getirilmesi için, gerek idarenin ve gerekse iptal kararýna konu parselin iyesinin yürütmesi gereken iþlemler bulunmaktadýr; 1. Arsa düzenlemesi yetki ve þekil yönünden hukuka aykýrý bulunarak iptal edilmiþse, idare, yeniden ayný yolda bir karar alarak bu hukuka aykýrýlýðý düzeltebilir. Parselasyon iþleminin iptali yolunda verilen karardan sonra, makul bir süre içinde, yeniden parselasyon iþleminin yapýlmasý ve gerekli düzeltmelerin bu iþlem sýrasýnda yapýlýp yapýlmadýðýnýn kontrol edilmesi gerekmektedir. 2. Mahkeme, iþlemi sebep, konu ve maksat yönlerinden iptal etmiþse, bu durumda iþlemin tamamen yok sayýlmasý ve yapýldýðý tarihten baþlayarak ortadan kaldýrýlmasý gerekmektedir. Bu durumda idare, iptal edilen arsa düzenlemesi iþleminin, bu kez, tersini yaparak geri dönüþüm cetvelleri hazýrlamalý ve bunlarý belediye encümeni veya il encümeni onayýna sunmalýdýr. Düzenleme öncesi duruma dönülmesi için hazýrlanan ve onaylanarak yürürlüðe konulan belgeler kadastro ve tapu sicil müdürlüðüne gönderilerek, hukuksal dayanaðý kalmayan yolsuz tescil in ortadan kaldýrýlmasý ve düzenleme öncesi duruma dönülmesi saðlanmalýdýr. Görülüyor ki, idari yargýnýn iptal kararýnýn gerekçesi, ayný zamanda tapu kayýtlarýnda yapýlacak düzeltme iþlemlerinin de dayanaðýný oluþturmaktadýr. Arsa düzenlemesi iþlemi, idari yargýda hiç iptal edilmemiþ gibi düþünülerek tanzim edilen þuyulandýrma belgeleri ve buna dayalý yapýlan tescil de hatalýdýr. Danýþtay a göre, imar planý ile yeni bir düzenleme yapýlmasýný gerektirecek bir neden olmaksýzýn ya da ilk parselasyon yargý kararýyla iptal edilmeksizin ikinci kez parselasyon yapýlmasýnda imar hukukuna uyarlýk bulunmamaktadýr 14

. Yargýtay da ayný görüþtedir. Yargýtay a göre, Mülkiyet idari bir kararla devredildikten sonra hukuksal durum, Medeni Hukuk alanýna giren yeni bir nitelik kazanýr. Artýk bundan sonra, idare, yeni bir idari kararla deðiþiklik yapamaz Görüldüðü gibi, arsa düzenlemesi idari yargý yerince iptal edilip ortadan kaldýrýlmadýkça, mükerrer encümen kararlarýyla, tapu kütüðünde, arsa düzenlemesinde yanlýþlýk yapýldýðý, savýyla düzeltme yapýlmasý olanaksýzdýr. Bunun hukuki dayanaðý ise, Türk Medeni Kanunu dur. 22.11.2001 tarihli ve 4721 sayýlý Türk Medeni Kanunu nun 1027. maddesine göre (eski 743 sayýlý TMK, Madde: 935), tapu kütüðünde düzeltme yapýlmasý iki ayrý koþulla sýnýrlandýrýlmýþtýr. Bu durum,...ilgililerin yazýlý rýzalarý olmadýkça, tapu memuru, tapu sicilindeki yanlýþlýðý ancak mahkeme kararýyla düzeltebilir... þeklinde açýklanmýþ bulunmaktadýr. Özetle, bir bölgede yapýlan parselasyon iþleminin mahkemece iptal edilmesi halinde, düzenlemenin yapýldýðý bölgede, düzenleme öncesi kadastral mülkiyete dönüþ zorunludur. Ýdari yargý, iptal sonrasý yapýlacak düzenlemenin, iptal edilen düzenleme öncesi kadastral durum dikkate alýnmak suretiyle yapýlmasý gerekirken, iptal edilen düzenlemede yer alan parseller üzerinden yapýlan düzenlemeyi mevzuata aykýrý kabul etmektedir. Danýþtay a göre, parselasyon iþleminin yargý kararýyla iptal edilmesi üzerine kök parsele dönülerek yargý kararýnýn dikkate alýnmasý suretiyle yeni parselasyon iþleminin yapýlmasý gerekmektedir Ýdari yargý, belediye encümeni kararýyla yapýlan parselasyon iþleminin yargý kararýyla iptal edilmesinden sonra ilk kadastral parsele (kök parsele) dönülmesi ve yargý kararýnýn gerekçesi dikkate alýnarak yeniden parselasyon iþlemi yapýlmasý gerekirken, iptal edilerek hukuk aleminden kalkmýþ olan imar parselleri üzerinden yeniden parselasyon yapýlmasýnda hukuka uyarlýk bulunmadýðý görüþündedir. Yapýlacak düzeltmenin yine belediye encümeni kararý ile yapýlarak, bu düzeltme kararý uyarýnca yeniden daðýtým cetvelinin düzenlenerek askýya çýkarýlmasý ardýndan, tapuya tescili gerekmektedir. Bu iþlemde, önceki düzenlemenin yargý kararý doðrultusunda düzeltildiðine, deðiþiklik yapýldýðýna iliþkin bir belediye encümen kararýnýn, bu karar uyarýnca yeniden düzenlenen daðýtým cetvellerinin ve bunlarýn askýya çýkarýldýðýna iliþkin tüm bilgilerin ve belgelerin bulunmasý zorunludur. Dolayýsýyla, idarelerce, düzenleme sonuçlarýnýn idari yargýda iptali ardýndan, yargý kararlarýna ve kuralýna aykýrý biçimde ve düzeltme (tashih) adýyla tapu kütüðünde yapýlan iþlemler, yasa ve yargý kararlarýna aykýrýdýr ve bu iþlemleri icra edenler bakýmýndan görevi kötüye kullanma suçunu oluþturmaktadýrlar. 15

Arsa düzenlemelerinin idari yargýda iptali sonrasý yapýlacak iþlemler konusunda, gerek Ýmar Yasasý nda ve gerekse Uygulama Yönetmeliði nde, hiçbir kural yoktur. Uygulamalara yargý kararlarý yön vermektedir. Konunun tarafý olan, Bayýndýrlýk ve Ýskan Bakanlýðý Teknik Araþtýrma ve Uygulama Genel Müdürlüðü ile Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüðü nün etkili bir giriþim baþlatamamalarý ise düþündürücüdür. Bu aþamada þu tespit önemlidir: Harita, Tapu ve kadastro Sektörü, arsa düzenlemelerinin hukuksal ve teknik altyapýsýný oluþturan kurallarýn geliþtirilmesinde, ne yazýk ki, çok etkisiz kalmýþtýr ve kalmaya da devam etmektedir. Bu noktada kendimizi sorgulamalýyýz. Nerelerde yavaþ hareket edilmektedir? Bu güne kadar nerelerde hata yapýlmýþtýr? Bundan sonra neler yapmalýyýz? Bunlar ve benzerleri eksikliklerimizi hýzla gidermeliyiz. Bilindiði üzere, 3194 sayýlý Ýmar Yasasý ile birlikte pek çok yönetmelik de yürürlüðe girmiþ bulunmaktadýr. Ayný tarihte (02.11.1985 tarihli Resmi Gazete de) yayýmlanan bu yönetmeliklerden ikisi oldukça önemlidir. Bunlar, 1. Plan Yapýmýna Ait Esaslara Dair Yönetmelik, 2. Ýmar Kanununun 18 Ýnci Maddesi Uyarýnca Yapýlacak Arazi Ve Arsa Düzenlemesi Ýle Ýlgili Esaslar Hakkýnda Yönetmelik. Birinci yönetmelik, imar planý yapýmý; ikinci yönetmelik, imar planlarýnýn uygulanmasý ile ilgili esaslarý içermektedir. Birinci yönetmelikte, yürürlüðe girdiði günden baþlayarak 7 (yedi) kez deðiþiklik yapýlmýþ ve adý dahil pek çok kuralý günün deðiþen koþullarý ve ihtiyaçlarý doðrultusunda deðiþtirilmiþ ve güncelleþtirilmiþtir. Buna karþýn, arsa düzenlemeleri ile ilgili esaslarý içeren ikinci yönetmelikte ise virgül bile deðiþmemiþtir. 3194 sayýlý Ýmar Yasasý nýn 18. maddesinde Düzenleme Ortaklýk Payý Oraný (DOPO) % 40 a çýkarýldýðý halde, yönetmelikte hala % 35 dir. Ayrýca 3290-3366 sayýlý Yasalarla deðiþik 2981 sayýlý Yasada da DOPO % 35 dir. 2981 sayýlý Yasada, Madde 18/c) (Deðiþik: 22/5/1986-3290/10 md.) Düzenleme ortaklýk payý; Islah imar planý uygulamalarý gereði gecekondu ve imar mevzuatýna aykýrý yapýlanmýþ sahalarda arsanýn % 35'ine kadar düzenleme ortaklýk payý alýnabilir... denilmektedir. Oysa belediye veya il encümeni kararlarýnda, arsa düzenlemelerinin hem 3194 sayýlý Ýmar yasasýnýn 18. maddesi ve uygulama yönetmeliðine hem 16

de 2981 sayýlý yasanýn 10/c maddesine göre yapýldýðý, ayný anda, birlikte açýklanmaktadýr. Her iki yasa kuralý birbirinden farklý uygulamalar öngördükleri gibi, DOPO farklýlýðý da bir baþka aykýrýlýktýr. Bilindiði üzere, 1982 Anayasasý nýn 124. maddesinde, Baþbakanlýk, bakanlýklar ve kamu tüzelkiþileri, kendi görev alanlarýný ilgilendiren kanunlarýn ve tüzüklerin uygulanmasýný saðlamak üzere ve bunlara aykýrý olmamak þartýyla, yönetmelikler çýkarabilirler denilmektedir. Oysa Ýmar Kanununun 18 inci Maddesi Uyarýnca Yapýlacak Arazi Ve Arsa Düzenlenmesi Ýle Ýlgili Esaslar Hakkýnda Yönetmelik te (madde: 4, 11, 31, 32, 33) DOPO % 35 dir ve bu 3194 sayýlý Ýmar Yasasý nýn 18. maddesine açýkça aykýrýdýr. Bu anayasal aykýrýlýða raðmen, encümen kararlarýnda düzenlemenin gerek yasa ve gerekse yönetmeliðe uygun yapýldýðý söylenmektedir. Bu açýk çeliþkinin hiçbir kiþiyi ya da kurumu rahatsýz etmemesi düþündürücüdür. Bu hukuka aykýrýlýða daha fazla sessiz kalýnamaz. Bu konuda gerek Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüðü ne ve gerekse Bayýndýrlýk ve Ýskan Bakanlýðý Teknik Araþtýrma ve Uygulama Genel Müdürlüðü ne yazýlý olarak baþvurarak, çeliþkinin ve hukuka aykýrýlýðýn düzeltilmesini istedim. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüðü, konunun muhatabýnýn bakanlýk olduðunu, belirterek olumsuz yanýt verdi. Bakanlýk ise, Ocak 2009 da verdiði yanýtta, gerekli çalýþmalarýn yapýldýðýný, belirtmesine karþýn, henüz bir deðiþiklik olmamasýnýn konuya yeterli ilgiyi göstermediði þeklinde algýlamak gerektiði kanýsýndayým. Bakýnýz, 3194 sayýlý Ýmar Yasasý nýn 18. maddesi, 2981 in yalnýzca Ek Madde 1 i ile birlikte uygulanabilir. Zaten idari yargý kararlarý da bunu belirtmektedir. Ancak, 3194 sayýlý Yasanýn 18. maddesi ile 2981 sayýlý Yasanýn 10/c maddesinin birlikte uygulanmasýna iliþkin encümen kararlarýnýn hala alýnmaya devam etmesi ve bu uygulamalarýn da Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüðü tarafýndan tapu siciline tescil edilmesi yanlýþ olduðu gibi, aksini belirten yargý kararlarýna raðmen yapýlmasý da düþündürücüdür. Ama ben, þunu biliyorum: Bizim meslektaþlar da iþ yapmak zorundalar tabii. Bunu kabul etmek gerekir. Yani iþ yaparken, bu kez idarelerin bin bir çeþit baský ve talepleriyle de karþýlaþmaktadýrlar. Bunlara ne kadar direnebiliyorlar? Ýþte uygulamada yaþanan ve yargý kararlarýyla iptal edilen düzenleme sonuçlarýndan bunlarý görebiliyoruz. Ýdarelerin yasa ve yargý kararlarýna aykýrýlýkta ýsrar etmeleri, bu mesleðin kalitesini düþürmekte ve halk nezdinde itibarýný azaltmaktadýr. Meslektaþlarýmýzýn idarelere karþý hukuka uyarlýkta ýsrar etmeleri en büyük beklentimizdir. Son yýllarda, arsa düzenlemelerinin idari yargýda nasýl incelendiðini söylemekteyim. Bunlarý söylerken, ayný zamanda, meslektaþlarýmýzýn da nelere dikkat etmeleri gerektiðinin de ipuçlarýný açýklamaktayým. 17

Yani idari yargý, bir arsa düzenlemesi geldiði zaman nasýl inceliyor, hangi noktalara dikkat ediyor, bunu bilirsek, bizler de hatasýz bir düzenleme yapabiliriz. Arsa düzenlemesi konusunda, uluslararasý alandaki geliþmeleri de yakýndan izlemeliyiz. Bu konuda anahtar ülke Almanya dýr. Almanya da da, arsa düzenlemesinin 40 ayrý maddeyle düzenlendiðini görüyoruz. Türkiye de, düzenleme dolayýsýyla meydana gelen deðer artýþlarý karþýlýðýnda düzenleme ortaklýk payý olarak düþme, olarak bilinen eþit orantýlý toprak kesintisi ilkesi, bir madde ile açýklanýrken (3194 sayýlý Ýmar Yasasý 18. madde), Almanya da uygulanan yöntem olan eþdeðerlik ilkesine göre yapýlan düzenlemenin, kapsamlý bir þekilde kurallara baðlandýðý görülmektedir. Alman Ýmar Yasasý, belediyede arsa düzenlemesini baþlatýlýrken, özerk ve hiçbir organdan emir almayan bir düzenleme kurulu aracýlýðýyla bu iþlemin yapýlmasýný öngörmektedir. Türkiye de ise, belediye baþkanýna baðlý ve siyasilerin her türlü etkisine açýk harita müdürlükleri ve/veya emlak ve kamulaþtýrma müdürlükleri eliyle bu iþlemin yapýldýðýný görüyoruz. Oysa Almanya da, belediye içerisinde olmakla beraber, belediye baþkanýný bile dinlemeyen, meclisi bile dinlemeyen özerk bir birim oluþturulmuþ, kimseden talimat almayan bir düzenleme kurulu oluþturulmuþ, 7 kiþilik bir düzenleme kurulu. O ilçedeki tüm düzenlemeleri o ihale ediyor, o kontrol ediyorlar, o tescil ettiriyor ve kimseden de emir almýyorlar, özerk bir düzenleme kurulu. Bu düzenleme kurulu düzenlemeyi baþlatýrken Federal Almanya da, düzenleme kapsamýndaki tüm parsel sahipleriyle birebir görüþüyor. Biz burada düzenleme yapacaðýz. Ne düþünüyorsunuz? diye soruyor, tek tek görüþüyor, tutanaklara baðlýyor. Bir de bizim parselasyon planý dediðimiz o daðýtým aþamasýnda, tekrar düzenlemeye giren parsel sahiplerini tekrar çaðýrýyorlar ve Ben daðýtým yaptým; ne diyorsun bu daðýtýma? diyor. Tek tek görüþüyor, saatlerce görüþüyor. Dolayýsýyla, Alman Ýmar Yasasý na göre, arsa düzenlemesi sýrasýnda iki kez parsel sahipleriyle bire bir görüþme yapýlmasý yasanýn amir hükmüdür. Bizde ise, parselasyon planýnýn yapýldýðýný ne anlayan var, ne gören var, ne konuþan var. Belediyeler bildiðini okuyor ve kimseyi dikkate almadan sessizce düzenlemeyi yürürlüðe sokuyor. Tabi ki, tartýþmalar da yýllarca sürüyor. Mahkemelerde onlarca dava açýlýyor. Birkaç azýnlýk dýþýnda, çoðunluk genel de mutsuz. Mutlaka bu sistemi þeffaf ve özerk hale getirmeliyiz. Geliþmiþ ülkelerde, örneðin Almanya da, kiþi haklarý önemli olduðu için, mümkün olduðunca uzlaþmaya dayalý bir sistemin kurulmasýna önem verilmiþtir ve dolayýsýyla idari yargýnýn oradaki görevi son derece azaltýlmýþtýr. 18

Deðerli meslektaþlar; Anayasaya göre, gerek merkezi yönetimin ve gerekse yerel yönetimlerin tüm görev, yetki ve sorumluluklarýnýn ayrý ayrý yasa ile belirtilmiþ olmasý gerekmektedir. O yetkinin nasýl kullanýlacaðýnýn, ne þekilde kullanýlacaðýnýn, kimler tarafýndan kullanýlacaðýnýn tüm detaylarýyla da açýklanmýþ olmasý gerekir. Dolayýsýyla, yasayla verilmeyen hiçbir iþin, herhangi bir kurum tarafýndan yapýlmasý olanaksýzdýr. Ayrýca, yasaya aykýrý olarak yapýlan iþlemlerin de himaye görmesi kabul edilemez. Peki, arsa düzenlemelerinin hukuki dayanaðý nedir? Kuþkusuz, arsa düzenlemesinin hukuki dayanaðý, 1/1000 ölçekli uygulama imar planýdýr. Yasal dayanaklarý ise, 3194 sayýlý Ýmar Kanunu nun 18. maddesi, 2981 sayýlý Yasanýn 10-C maddesi ve Ek Madde 1 dir. Peki, anayasal dayanaðý nedir? Bildiðiniz gibi, Anayasa Mahkemesi, 09.07.1956 tarihli ve 6785 sayýlý Ýmar Yasasý nýn 42. maddesindeki, bu yerleri yüzde yirmibeþe kadar noksaniyle sahiplerine daðýtmaya þeklindeki kuralý, Tarla, yahut hamur kaidesi adý verilen bu usul sonucu istisnai, diðer bir tabirle, dolayýsýyla kamulaþtýrma durumu ortaya çýkmaktadýr gerçek karþýlýðý peþin ödenmedikçe kamulaþtýrma yapýlamaz gerekçesiyle, 22.11.1963 tarihli ve E. 1963/65, K. 1963/278 sayýlý kararýyla iptal etmiþtir (Resmi Gazete: 14.01.1964-11606). Anayasa Mahkemesi, arsa düzenlemesi iþlemini, 1961 Anayasasý nýn 36. maddesindeki mülkiyet hakký ile ilgili kural yerine, 38. maddesindeki kamulaþtýrma kuralýna göre deðerlendirmiþ ve bu nedenle de iptal kararý vermiþtir. Bu karar nedeniyle, arsa düzenlemeleri, 1964 yýlýndan 1972 yýlýna kadar aksamýþtýr. Anayasa Mahkemesi, 22.11.1963 tarihli iptal kararýndan yaklaþýk 27 yýl sonra (26.01.1990 günü), bu kez Zonguldak Ýdare Mahkemesi nin, gerekçesi ayný olan dört ayrý dava ile birlikte, 3194 sayýlý Ýmar Yasasý nýn 18. maddesinin ikinci fýkrasýnda yer alan, Belediyeler veya valiliklerce düzenlemeye tabi tutulan arazi ve arsalarýn daðýtýmý sýrasýnda, bunlarýn yüzölçümlerinden yeteri kadar saha, düzenleme dolayýsýyla meydana gelen deðer artýþlarý karþýlýðýnda düzenleme ortaklýk payý olarak düþülebilir. Ancak, bu maddeye göre alýnacak düzenleme ortaklýk paylarý, düzenlemeye tabi tutulan arazi ve arsalarýn düzenlemeden önceki yüzölçümlerinin yüzde otuzbeþini geçemez, kuralýný, kamulaþtýrma bedeli ödenmeksizin özel mülkiyete el atma niteliði taþýdýðýndan, Anayasa nýn 46. maddesine aykýrý bulunduðu, gerekçesiyle iptal baþvurusunu, Anayasanýn 46. maddesindeki kamulaþtýrma kuralý yerine 35. maddesindeki mülkiyet hakký kuralýna göre incelemiþ ve anayasaya aykýrýlýðýn olmadýðýna karar vermiþtir. Görüldüðü gibi, toplum deðiþmekte ve bu arada mahkeme kararlarý bile deðiþmektedir. Bu deðiþime, bizler de ayak uydurmalýyýz ve üzerimize düþen görevleri gereði gibi yerine getirmeliyiz. 19

Son birkaç yýldýr, Prof. Dr. Erol Köktürk ile beraber, arsa düzenlemelerinde eþdeðerlik yöntemini inceliyoruz. Bu konuyu 4 ayrý makale ile tartýþmaya da açmýþ bulunuyoruz. Erol Hoca, iþini gücünü býraktý, 247 maddeden oluþan Alman Ýmar Yasasý nýn neredeyse 100 maddesini çevirdi. Bunlarý Türkiye koþullarýyla irdeledik. Yaptýðýmýz incelemede, Türkiye de de arsa düzenlemelerinde eþdeðerlik ilkesinin uygulanmasý olanaklýdýr. Bunu gördük. Ancak, icra organýnýn ve bakanlýklarýn bu konuda bir þey yapmadýklarýný da görmek üzüntü vericidir. Oysa 3194 sayýlý Ýmar Yasasý, 1985 yýlýndan günümüze kadar 14 kez deðiþikliðe uðramýþtýr. Bunun 6 tanesi 59. ve 60. Erdoðan Hükümetleri döneminde olmuþtur. Özellikle, Avrupa Birliði nin de zorlamasýyla, 2003 yýlýnda düzenleme ortaklýk payýndan düþülecekler arasýnda bulunan cami nin çýkarýlmasý ve bunun yerine ibadet yerleri ifadesinin konulmasý istenmiþti. Avrupa Birliði, Düzelt bunu demiþ, AKP Hükümeti de deðiþtirmiþtir. Son derece ilginçtir. Avrupa Birliðinin isteði üzerine bunu deðiþtirmek doðru bir þey mi? Avrupa Birliði istedi diye bir þeyi deðiþtiriyorsunuz; ama halk istedi diye, þu meslek istedi diye, ona hiçbir þekilde el atmýyorsunuz! Bu kabul edilebilir mi? Arsa düzenlemesini etkileyen, Ýmar Yasasý dýþýnda da daha pek çok yasa, yönetmelik, genelge, teblið ve çeþitli kurallar da vardýr. Örneðin, Toprak Koruma Yasasý nda, tarým arazilerinin ne kadara kadar ifraz edileceði yazýlýdýr. 2863 sayýlý Kültür ve Tabiat Varlýklarýný Koruma Yasasý ve mevzuatýna göre, örneðin, arkeolojik sit alanýnda kesinlikle ifraz yapamazsýnýz, parselasyon planý yapamazsýnýz. Örneðin, sit bölgelerinde 2981 sayýlý Yasayý uygulayamazsýnýz. 2981 sayýlý Yasanýn sit bölgelerinde uygulanamayacaðý çok önemli sorunlara da yol açmaktadýr. Bu durum, yüz binlerce kiþinin yaþadýðý ilçeleri kilitlemektedir. Örneðin, Ýstanbul da, tamamý 15.11.1995 tarihinde doðal sit ilan edilen Sarýyer ve Beykoz ilçelerinin yerleþim merkezleri dýþýndaki alanlarýn 3 yýl içinde koruma amaçlý imar planlarýnýn yapýlamamasý nedeniyle, bu kez geçiþ dönemi yapýlanma koþullarý nýn da uygulanamamasý ile imar hareketleri kilitlenmiþ, durmuþtur. Belediyelerin görevlerini yapmamalarýnýn sonuçlarý ciddi sonuçlara sebep olmaktadýr. Bu duruma engel olacak, bir diðer deyiþle, yerel yönetimleri harekete geçirecek ve zorlayacak bir düzeneðinin de olmayýþý, tam bir kaosa yol açmaktadýr. Peki, buralarda kaçak yapýlarý nasýl tasfiye edeceksiniz veya gecekondu sorununu nasýl çözeceksiniz? Bunlarýn hepsi bütünüyle belirsizliðe mahkum edilmiþ görünüyor. Eðer siz, arsa düzenlemelerini uygulayan meslekseniz, bunun nasýl uygulanmasý gerektiðinin modelini, araçlarýný, deðiþik yasalarda olan kurgularýný son derece iyi iþleyen bir þekilde ortaya da koyamýyorsanýz, 18. maddeden baþlayarak, yasal kurallarý, yasal sistemleri oturup yeni baþtan tartýþmamýz, incelememiz 20