KARD YOVASKÜLER R SK PLATFORMU ORTAK B LD R S

KARD YOVASKÜLER R SK PLATFORMU ORTAK B LD R S

2 KARD YOVASKÜLER R SK PLATFORMU ORTAK B LD R S Afla da ad bulunan uzmanl k dernekleri, ülkemizde kalp damar hastal klar n n azalt lmas için, kardiyovasküler riskler konusunda fark ndal n art r lmas, toplam risk düzeyinin belirlenmesi ve de ifltirilebilir risk faktörlerine bütünüyle müdahale edilmesi konusunda fikir birli ine varm fllard r. Türk Kardiyoloji Derne i Türk ç Hastal klar Uzmanl k Derne i Türk Nöroloji Derne i Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derne i Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastal klar Derne i Bu ortak bildiri, T.C. Sa l k Bakanl taraf ndan desteklenmektedir. G R fi Kardiyovasküler hastal klar (koroner arter hastal, serebrovasküler hastal klar ve periferik arter hastal ) geliflmifl ve geliflmekte olan ülkelerde bir numaral mortalite ve morbidite nedenidir. Günümüzde, dünyan n çok büyük bir bölümünde, gerçek bir kardiyovasküler hastal k salg n ndan söz edilmektedir. Dünya Sa l k Örgütü (WHO) verilerine göre 2005 y l nda toplam 58 milyon ölümün %30 unun (yaklafl k 17.500.000 ölüm) kardiyovasküler hastal klardan kaynakland belirtilmektedir. 2020 y l nda tüm ölümler içinde, kardiyovasküler hastal klara ba l ölümlerin %36 oran na ulaflaca öngörülmektedir.

3 Ülkemizde, önümüzdeki 10 y lda, koroner kalp hastas say s n n 2,8 milyondan, tam ikiye katlanarak 5,6 milyona yükselmesi beklenmektedir. Nüfusun artmas ve özellikle yafllanmas na ba l olarak, koroner kalp hastas say s n n her y l %4,7 oran nda artmas öngörülmektedir. Yukar da aç klanan gözlem ve tahminler, ülkemizde kardiyovasküler hastal klardan koruyucu önlemlerin çok daha etkin biçimde uygulanmas gerekti ini göstermektedir. Kardiyovasküler risk faktörleri Yafl ve cinsiyet Birinci derece akrabalarda erken yaflta kardiyovasküler hastal k öyküsü Sigara kullan m Hareketsiz yaflam Afl r kilo Hipertansiyon Dislipidemi Diyabet Söz konusu risk faktörleri içinde, aile öyküsü varl, yafl ve cinsiyet müdahale alan içinde yer almamaktad r. Toplam kardiyovasküler riskin de erlendirilmesi ve azalt lmas Koruyucu Kardiyolojinin temel tafl n oluflturmaktad r. Klasik kardiyovasküler risk faktörleri olarak kabul edilen sigara kullan m, hipertansiyon, dislipidemi ve diyabet toplumda ortaya ç kan kalp damar hastal klar n n %80-90 dan fazlas n n sorumlusudur. De ifltirilebilir risk faktörlerinin kontrol alt na al nmas ile koroner kalp hastal klar, inme ve tip 2 diyabetin %80 oran nda önlenebilece i gösterilmifltir. Risk alt ndaki bireyler tan mlanabilirse, bu kiflilerin ve toplumun kardiyovasküler hastal k riski azalt labilir. Kardiyovasküler hastal klardan korunmada yaklafl m tarz, tek bir risk faktörüne de il, genel riskin düflürülmesine yönelik, ço ul risk faktörleri gözetilerek multidisipliner olmal d r. Kardiyovasküler risklerin ne oldu unun bilinmesi yeterli de ildir. Hastalar n toplam risk düzeyinin belirlenmesi ve de ifltirilebilir risk faktörlerine bütünüyle müdahale edilmesi gerekmektedir.

4 Kardiyovasküler koruman n amac, ölümcül olan ve olmayan aterosklerotik kardiyovasküler olaylar n (M, inme, periferik arter hastal ) ve komplikasyonlar n (perkütan ya da cerrahi revaskülarizasyon gereksinimi) s kl n azaltmak, yaflam kalitesini art rmak ve süresini uzatmakt r. Bu hedefe eriflmek için toplam kardiyovasküler risk de erlendirmesi ve buna yönelik bir tedavi stratejisinin oluflturulmas esast r. Toplam Kardiyovasküler riskin hesaplanmas Kardiyovasküler risk faktörlerinin kardiyovasküler olaylar üzerine etkisinin eklenerek de il, katlanarak artt düflünüldü ünde tüm risk faktörleri ile topyekün mücadele, kardiyovasküler hastal klara ba l mortalite ve morbiditenin azalt lmas nda anahtar rol oynamaktad r. Toplam kardiyovasküler risk, tan mlanan belirli bir zaman diliminde, kardiyovasküler hastal k geliflme olas l fleklinde ifade edilmektedir. Toplam kardiyovasküler riskin hesaplanmas nda kullan lan risk olas l k modelleri aras nda Framingham KKH risk modeli, Framingham inme risk modeli, SCORE, JBS2 gibi modeller bulunmaktad r. Bu metinde, kardiyovasküler risk hesaplama yöntemi olarak, 2005 y l nda yay nlanan Joint British Societies (JBS) risk hesaplama modeli kullan lm flt r. Bu modelin tercih edilmesinin temel nedenlerinden biri, daha önceki modellerde oldu u gibi 10 y ll k koroner kalp hastal risk olas l n de il, 10 y ll k kardiyovasküler hastal k (koroner arter hastal, inme ve geçici iskemik atak) riski olas l n hesaplamas d r. Bu k lavuzda söz konusu zaman dilimi 10 y l, öngörülen kardiyovasküler hastal klar KKH, inme ve G A d r. Riskin hesaplanmas nda kullan lan 5 majör risk faktörü; Yafl Cinsiyet Sigara kullan m Sistolik kan bas nc Total kolesterol / HDL kolesterol oran d r.

5 YÜKSEK R SK BULUNMAYAN ERKEKLER S GARA ÇMEYEN S GARA ÇEN 50 YAfiIN ALTI 50-59 YAfi ARASI 60 YAfi VE ÜZER Düflük Risk 10 y ll k KVH riski <%10 Orta Risk 10 y ll k KVH riski %10-20 Yüksek Risk 10 y ll k KVH riski >%20 Çok Yüksek Risk 10 y ll k KVH riski >%30

6 YÜKSEK R SK BULUNMAYAN KADINLAR S GARA ÇMEYEN S GARA ÇEN 50 YAfiIN ALTI 50-59 YAfi ARASI 60 YAfi VE ÜZER 10 y ll k KVH riski %30 : Sistolik Kan Bas nc (mmhg) : Serum Total Kolesterol HDL Kolesterol oran %10 %20

7 Bu risk modeli ve ortak bildiri, yeni verilerin paralelinde zaman içinde güncellenecektir. Yüksek risk grubunda bulunan ve kardiyovasküler risk hesaplamas na gerek olmayan hastalar afla da s ralanm flt r. Bu hastalar n 10 y ll k kardiyovasküler hastal k riski %20 nin üzerindedir. 1. Aterosklerotik kardiyovasküler hastal bulunanlar a. Koroner arter hastal b. Beyin damar hastal c. Periferik arter hastal 2. Tip 1 ve 2 diyabeti bulunanlar 3. -K oran 6 olanlar 4. Hipertansiyona ba l hedef organ hasar bulunanlar 5. Diyabetik nefropati dahil kronik böbrek hastal bulunanlar 6. Kal tsal dislipidemisi bulunanlar 7. Metabolik sendromu bulunanlar

8 NME VE GEÇ C SKEM K ATAK nme, vasküler kökenli, ani bafllang çl, 24 saatten uzun süren ya da ölümle sonlanan, fokal nörolojik bulgulara yol açan bir klinik sendromdur. Bulgular n 24 saatten k sa sürmesi Geçici skemik Atak olarak tan mlan r. S kl kla görülen fokal nörolojik bulgular, konuflma bozuklu u, tek tarafl yüz, kol ve bacakta güçsüzlük ve duysal bozukluk, tek veya her iki gözde görme kayb ve dengesizliktir. METABOL K SENDROM TANI KR TERLER Afla dakilerden en az biri Diyabet Prediyabet (bozulmufl açl k glukozu veya bozulmufl glukoz tolerans veya insülin direnci) ve afla dakilerden en az ikisi - Hipertansiyon (KB >130/85 mmhg ya da antihipertansif kullan yor olmak) - Dislipidemi (trigliserid düzeyi >150 mg/dl veya HDL-K düzeyi erkekte <40 mg/dl, kad nda <50 mg/dl) - Abdominal obezite (VK >30 kg/m 2 veya bel çevresi: erkekte >94 cm, kad nda >80 cm)

9 KRON K BÖBREK HASTALI I Hastal n son evrelerine kadar genellikle belirtisiz oldu u için yüksek risk gruplar nda mutlaka taranmal d r. Kronik böbrek hastal tan s için serum kreatinin düzeyinin ölçümü ile idrarda albumin/protein tayini yap lmas yeterlidir. Bu iki test, önemli miktarda hastan n tan almas n sa layacakt r. KRON K BÖBREK HASTALI I TANI KR TERLER 1. 3 aydan daha uzun bir süredir glomerüler filtrasyon de eri (GFD) nin 60 ml/dak n n alt nda olmas (GFD, serum kreatinini kullan larak hesaplan r). 2. Glomerüler filtrasyon de eri normal veya azalm fl iken, böbrekte 3 aydan daha uzun süredir hasar varl n gösteren iflaretler olmas (örne in idrarda albumin/protein, idrarda kan, böbrek görüntüleme testlerinde bozukluk ve böbrekte histopatolojik hasar varl ) Toplam risk kimlerde hesaplanmal? 40 yafl üzerindeki bireylerde kardiyovasküler risk de erlendirmesi, kiflinin birinci basamak sa l k hizmeti birimine hangi nedenle baflvurdu undan ba ms z olarak yap lmal d r. 40 yafl alt ndaki bireylerde ise, ailesinde erken yaflta aterosklerotik hastal k öyküsü varsa yine kardiyovasküler risk de erlendirmesi yap lmal d r. Kardiyovasküler risk de erlendirmesi yap l rken, risk hesaplamada kullan lan, yafl ve cinsiyet, sigara al flkanl öyküsü, kan bas nc ölçümü, total kolesterol ve HDL kolesterol ölçümü d fl nda...

10 metabolik sendromu d fllamak için, vücut a rl, boy ve bel çevresi ölçümü, trigliserid ölçümü ve diyabeti d fllamak için randomize (aç de ilken) kan flekeri ölçümü yap lmal d r. Risk hesaplama d fl nda kalan, birinci derece akrabalarda erken KVH öyküsü (erkeklerde <55, kad nlarda <65 yafl nda), obezite (vücut kitle indeksi 30 kg/m 2 ), HDL kolesterol düflüklü ü (erkeklerde <40 mg/dl, kad nlarda <50 mg/dl), trigliserid yüksekli i (>150 mg/dl), bozulmufl açl k kan glukozu ( mg/dl, fakat <126 mg/dl) veya bozulmufl glukoz tolerans (oral GTT de 2. saatteki glukoz mg/dl ve <200 mg/dl) ve erken menopoz tablodan hesaplanan kardiyovasküler hastal k riskini art rmaktad r. Antihipertansif ve/veya lipid düflürücü tedavi almakta olan hastalarda risk, tedaviyle ulafl lan de ere göre hesaplanmamal d r. Mevcutsa hastan n tedaviden önceki de erleri kullan lmal d r. Tedaviden önceki de erler bilinmiyorsa, kan bas nc n n en az mmhg oldu u ve -K oran n n da en az 6 oldu u varsay lmal d r. KAN BASINCI SINIFLAMASI VE HEDEF DE ERLER SINIFLAMA S STOL K D ASTOL K mmhg mmhg Optimal < <80 Normal -129 80-84 Yüksek normal 130-139 85-89 Evre 1 Hipertansiyon -159 90-99 Evre 2 Hipertansiyon -179-109 Evre 3 Hipertansiyon 110 zole sistolik Hipertansiyon <90 Kan bas nc hedef de erleri Kan bas nc tedavisinde hedef de erler </90 mmhg d r. Diyabetiklerde, riskli ve çok yüksek riskli hastalarda (inme, M, böbrek yetersizli i, proteinürisi olanlar) bu de er <130/80 mmhg, makroalbuminüri bulunan hastalarda ise <125/75 mmhg d r.

11 LDL KOLESTEROL HEDEF DE ERLER R SK KATEGOR S Yüksek risk (10 y ll k risk >%20) LDL HEDEF < mg/dl Orta derecede yüksek risk (10 y ll k risk %10 - %20) <130 mg/dl Düflük risk (10 y ll k risk <%10) < mg/dl D YABET TANISI KONMUfi HASTALARDA TEDAV HEDEFLER Açl k plazma glukozu < mg/dl Tokluk plazma glukozu < mg/dl HbA1c <%6.5

12 KARD YOVASKÜLER HASTALIKLARDAN KORUNMADA B R NC BASAMAK HEK MLERE DÜfiEN GÖREV Kardiyovasküler hastal klar ile savafl n temelinde korunman n bulundu u, tedavi hizmetlerinin etkisinin s n rl oldu u gerçe i unutulmamal d r. Koruyucu sa l k hizmeti aç s ndan öncelikli olarak yaflam tarz de iflikliklerinin önerilmesi (sigaran n b rak lmas, beslenmenin düzenlenmesi, fiziksel aktivitenin art r lmas vb) gerekmektedir. Bu yöntemlerin birinci basamak sa l k hizmeti veren hekimler taraf ndan öncelikli olarak önerilmesi ve toplumda yaflam tarz de ifliklikleri konusunda davran fl de iflikli i yarat labilmesi, kardiyovasküler hastal klardan korunmada en maliyet etkin yöntemdir. Bunun yan nda, toplam kardiyovasküler risk de erlendirmesi yap larak kardiyovasküler risk tafl yan bireylere uygun tedavi yöntemleri ile müdahale edilmesi, toplum üzerindeki sa l k maliyeti yükünü azaltacakt r. Birinci basamak sa l k hizmetlerinde, kardiyovasküler risk de erlendirmesinin ve bireylerin risk profilinin saptanmas n n klinik prati in ayr lmaz bir parças haline gelmesi, bireyin risk düzeyine göre standardize bir yaklafl m n uygulanmas ve hedef de erlerin bilinmesi büyük önem tafl maktad r. Kardiyovasküler hastal klar ve birçok kronik hastal n nedeni olan sigara, sa l ks z beslenme, hareketsiz yaflamla ilgili sorular hastal k öyküsünde yer almal, boy, kilo ölçümü ve beden kitle indeksinin hesaplanmas, kan bas nc n n ve kan ya lar n n ölçülmesi klinik muayenenin ayr lmaz parças olarak uygulamalarda yerini korumal d r. Hipertansiyon ve hiperlipidemi gibi, de ifltirilebilir risk faktörlerine yaklafl mda, farkl risk düzeyleri için hedef de erlerin bilinmesi ve bu hedeflere ulaflmak amac ile tedavi yaklafl mlar n n uygulanmas risk azalt m aç s ndan önemlidir.

Bu projeye verdi i destek nedeniyle T.C. Sa l k Bakanl na teflekkür ederiz. www.kalbinizikoruyun.org 0800 211 78 78

Kaynaklar Ulusal Kalp Sa l Politikas Ana lkeleri, TKD, 2006. WHO 2005; Preventing Chronic Diseases; a vital investment. JBS 2: Joint British Societies guidelines on prevention of cardiovascular disease in clinical practice. Heart 2005;91;1-52 Journal of Hypertension, 2003;21:1011-1053. Circulation. 2004;110:227-239. TEMD-Diabetes Mellitus K lavuzu. Türk Endokrinoloji ve Metabolizma Derne i Metabolik Sendrom Çal flma Grubu, 2007 Metabolik Sendrom K lavuzu.