DEVİMSEL BECERİLER VE ÖĞRETİMİ
Devimsel Beceri Bir işin yapılması sırasında kullanılan, bilinçli zihinsel etkinliğin yönlendirdiği koordineli kas etkinliğine denir.
Örneğin; elle yazı yazma, piyano çalma birer devimsel beceridir.
DEVİMSEL BECERİLER VE ÖĞRENME Beceri öğrenme ile ilgili iki yaklaşım bulunmaktadır. UYARICI TEPKİ KURAMINA GÖRE BİLGİYİ İŞLEME KURAMINA GÖRE
Uyarıcı Tepki Kuramına Göre: Beceri, ayrı ayrı olan uyarıcı tepki birimlerinin, ayrı ayrı öğrenilip birbirlerine zincirlenmesi sonucu kazanılmaktadır.
Örneğin, yabancı dilde sözcükler her defasında bir tane olmak üzere ayrı ayrı öğrenilerek, konuşma cümlesi içerisinde zincirlenerek kullanılır. Bir müzik aleti çalmadan önce notalar ve diğer ifadeler ayrı ayrı öğretilir; daha sonra üst üste eklenir yani birbirine zincirlenir.
Bilgiyi İşleme Kuramına Göre: Uyarıcı tepki birimlerinin bir zincirlemesinden ibaret olmayan, hiyerarşik bir devimsel program içsel olarak kazanılır. Bu devimsel program, hem becerinin bir modelini hem de bu modeli kazanmak için bir planı içerir. İçsel model: Becerinin toplam işlem ve alt işlemlerini kapsayan hiyerarşik bir örgütlemedir.
Örneğin; daktilo yazma becerisini kazanmak için gerekli işlemler ve alt işlemlerin hiyerarşik bir şekilde örgütlenmesi ve bu yapının öğrenen tarafından içselleştirilmesi gerekir.
DEVİMSEL BECERİLERİN ÖĞRETİMİ Devimsel Becerilerin Öğretiminde Dikkat Edilecek İlkeler 1. Becerinin ve öğrencinin özelliklerini analiz edilmelidir. 2. Öğrenciye, becerinin modelini kazanmasında yardım edilmelidir. 3. Öğrencinin beceriyi göstermesi için plân yapmasına yardım edilmelidir. 4. Öğrenci için uygun alıştırmalar düzenlenmelidir. 5. Öğrencilere dönüt sağlanmalı; yetersiz davranışları düzeltmeleri için gerekli düzenlemeleri yapılmalıdır. 6. Öğrencinin bağımsız öğrenme alıştırmaları yapmasını, beceriyi değişik durumlarda kullanması (transferini) sağlanmalıdır.
1. Becerinin ve öğrencinin özellikleri analiz edilmelidir Becerinin kapsadığı alt beceriler analiz edilerek, nasıl öğrenecekleri belirlenmelidir. Öğrencinin beceriyi kazanabilmesi için gerekli olan özelliklerden; "hangilerine sahip, hangileri nasıl geliştirilebilir, öğretim nasıl düzenlenmeli ki öğrenci beceriyi kazanabilsin?" soruları kolayca cevaplanabilir.
BLOK FLÜT ÇALMA BECERİSİNİN ANALİZİ Blok flütü doğru tutma Doğru nefes alma ve doğru üfleme La-sol ve si notaları ile doğru tutuş ve doğru ses çıkarma Ses temizliğini sağlama Dil ve parmak uyumunu sağlama La-sol ve si seslerine fa-mi-re-do ve ince do seslerini ekleme
2. Öğrenciye, becerinin modelini kazanmasında yardım edilmelidir. Öğretmen, beceriyi canlı ya da bir filmle göstererek öğrenciye model oluşturur; beceriye ilişkin genel bir görüş kazandırır. Örneğin; öğretmen öğrenciye blok flüt çalmayı öğretecekse önce kendisi blok flütü çalmalı, çocuğa model oluşturmalıdır.
3. Öğrencinin beceriyi göstermesi için, plân yapmasına yardım edilmelidir Örneğin; blok flüt çalmayı öğrenmek isteyen bir öğrenci kendisi için bir plân yaptığında beceriyi göstermedeki başarısı artacaktır. Blok flüt çalma becerisini kazanmak için ne gibi alıştırmalar yapılacak? Alıştırmalar ne kadar süre ile ve ne zaman yapılacak? vb. soruları sorup öğrenci, yanıtlarını verdiği zaman kendisine bu beceriyi kazanmak için bir plân yapmış olacaktır.
4. Öğrenci için uygun alıştırmalar düzenlenmelidir Öğrenciler için uygun alıştırmalar düzenlemek, tüm becerilerdeki yetkinliği artırmada gereklidir. Düzenlenecek alıştırmaların şu dört koşulu karşılaması gerekir.
a) Alıştırma tüm beceri ile ilgili olmalıdır. b) Beceri bütünüyle kazanıldıktan sonra, tüm becerinin gösterilmesinde yetkinliğe ulaşmak için gerekli alt becerilere doğru yönelmeli kritik alt becerilere dönük alıştırmalar yapılmalıdır. c) Beceri olabildiğince gerçek koşullarda gösterilmelidir. d) Alıştırmalar uzun süreli az sayıda değil kısa süreli çok sayıda derse dağıtılmalıdır.
5. Öğrenciye dönüt verilmeli ve yetersiz davranışları düzeltmesi için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır Öğrenciye gösterdiği becerinin doğruluğu yanlışlığı ya da eksikliği hakkında bilgi verilmelidir. Özellikle becerilerin kazanılmasında anında dönüt verilmesi gerekir. Aksi hâlde geri dönülmesi güç olan zararlar meydana gelebilir. Örneğin; alnını mindere koyarak takla atmaya çalışan öğrenci boynunu kırabilir.
6. Öğrencinin bağımsız öğrenme alıştırmaları yapması ve beceriyi transfer etmesi sağlanmalıdır Becerinin en üst düzeyde geliştirilebilmesi için öğrencinin farklı koşullarda bağımsız olarak alıştırma yapması gerekmektedir. Öğretmen, rehberlik ettikleri ve izledikleri aktif alıştırma çalışmalarına ek olarak, öğrencileri küçük ve büyük grup tartışmalarına yönlendirip kendi kendilerini analize teşvik ederek, öğrencilerin bağımsız performans göstermelerini sağlamalıdırlar.
Etkinlik göstermede, başkalarının rehberliğine ve izlemesine sürekli ihtiyaç duyan bireyler, beceriyi en üst düzeyde kazanamazlar. Tüm öğrencilerin birbirlerinin gösterdiği beceriyi değerlendirmeleri de sağlanmalıdır. Örneğin; çocuğun blok flüt çalma becerisini değişik durumlarda göstermesi için farklı şarkıları çalma, değişik enstrümanlarla birlikte çalma vb. bağımsız alıştırmalar düzenlenebilir.
ÖĞRENME STRATEJİLERİ Ve ÖĞRETİMİ İyi bir öğretim, öğrenciye nasıl öğreneceğine, nasıl hatırlayacağına, kendi kendini nasıl güdüleyeceğini ve kendi öğrenmesini etkili olarak nasıl kontrol edip yönlendireceğine rehberlik etmeyi kapsar. Öğrencinin kendi kendine öğretebilmesi için belli basamakları uygulamasına yardım edilmelidir.
1. Hedefi analiz edip tanımlama : Ne öğrenileceği ve bu öğrenmenin nerede, ne zaman gerçekleşeceği belirlenir. 2. Stratejiyi planlama : Öğrenmeyi sağlayacak strateji ya da stratejilerden oluşan bir plan hazırlayacaktır. Örneğin; öğrenci "bu konuyu şöyle çalışırsam, şu yolları kullanırsam daha başarılı olurum" gibi düşünüp öğrenme planını belirleyecektir.
3. Stratejiyi uygulama : Öğrenci, öğrenme hedefine ulaşmak üzere belirlediği öğrenme stratejisi ya da stratejilerini uygulayacaktır. 4. Stratejilerin sonuçlarını izleme : seçtiği öğrenme stratejisinin kendisini amaca ulaştırmada ne derece yardım ettiğini belirleyecek. Örneğin; Ezberlemem gereken sözcüklerin baş harfleriyle cümle kurma stratejisi hatırlamamı kolaylaştırdı mı? gibi sorularla seçtiği öğrenme stratejisinin etkili olup olmadığını ortaya koymalıdır.
5. Stratejiyi uygun hâle getirme : Eğer 4. basamakta sorulan sorulara alınan cevaplar evet ise, strateji öğrenmeye yardım etmiştir. Bu durumda öğrenci, strateji değiştirmesine gerek olmadığına karar verir. Ancak strateji, öğrenme bakımından tatminkâr bir sonuç vermediyse durumu yeniden gözden geçirip hedefine daha uygun bir strateji plânlayacaktır.
İÇSEL SÜREÇLERE GÖRE ÖĞRENME STRATEJİLERİ Öğrenme stratejileri bilgiyi işleme kuramında açıklanan bilişsel ve yürütücü biliş süreçlerine göre ele almıştır.
Bu stratejiler; - Dikkat stratejileri - Kısa süreli bellekte depolamayı artıran stratejiler - Anlamlandırmayı (kodlama) güçlendirici stratejiler - Hatırlamayı artıran stratejiler - Yürütücü biliş stratejileri Başlıklarında ele alınır.
1- Dikkat stratejileri Amaç öğrencinin dikkatini öğrenilecek konuya çekmektir. Bunun için kullanılan yöntemler: a- Altını çizme b- Metin kenarına not alma
a- Altını çizme Öğrencinin dikkatini önemli noktalarda toplanmasını sağlar. Anahtar sözcüklerin yada temel bilgilerin altını çizme, öğrencinin dikkatini öğrenilecek konu üzerinde yoğunlaştırma yollarından biridir. Altını çizme öğrencinin kendinde var olan bilgi ile yeni bilgi arasında ilişki kurmasını sağlar.
b- Metin kenarına not alma -Önemli bilgi tanımlama -Bilinmeyen sözcükleri daire içine alma -Önemli bilginin başına yıldız koyma -Sorulacak muhtemel soruları işaretleme -Anahtar fikirleri nedenleri ve sonuçları numaralandırarak listeleme -Yanıltıcı karıştırıcı ifadelere ilişkin notlar -Benzerlikleri not etme gibi yöntemlerle öğrencinin dikkatini belirli noktalara yoğunlaştırmasını sağlar.
KISA SÜRELİ BELLEKTE DEPOLAMAYI ARTIRAN STRATEJİLER Kısa süreli belleğin, aldığı bilgi miktarı ve bilginin burada kalış süresi bakımından bazı sınırlılıkları bulunmaktadır. Bu sınırlılıkları en aza indirmek için zihinsel tekrar ve gruplama stratejileri kullanılmaktadır.
a- Zihinsel tekrar stratejileri Örneğin bir dizi ülkenin başkentini tekrar etme yada kitaptaki bilgiyi aynen tekrar etme v.b stratejilerdir. Bilgiyi bellekte tutmak için tekrar etme stratejileri çocukların, çok küçük yaşlarda da kullanabildikleri gözlemlenmiştir.
b- Gruplama stratejileri Kısa süreli bellekteki kapasite sınırlılığını azaltıcı, daha çok bilgiyi kısa süreli bellekte tutmayı sağlayıcı stratejilerdir. Örneğin; Hayvanların bir listesini öğrenmek konumunda olan bir öğrenci, hayvanları kategorilere ayırarak bilgiyi organize edip öğrenebilir. Hayvanların listesini kuşlar, sürüngenler, böcekler olarak ayırarak öğrenebilir.
Anlamlandırmayı (Kodlama) Güçlendirici Stratejiler Özellikle ön öğrenmelerin hatırlanmasını sağlama; uyarıcı sunma; öğrenme rehberi sağlama öğretim özelliklerinde kullanılmalıdır. Özellikle ilk iki etkinlik öğrencilerin, öğrenme hedeflerine uygun olarak önkoşul kavramlar ve materyallerin anlamlarını kendi kendine hatırlattıklarında öğrenmeyi gerçekleştirmektedir.
Örneğin; Öğrenci endüstri devrimini başlatan olay hakkında bilgi edinecekse, öncelikle endüstri devrimi hakkındaki bilgisini kendine hatırlatacak, daha sonra bu devrimi başlatan olayı uygun stratejileri kullanarak yeni bilgiyi anlamlandıracaktır. Bu amaçla örneğin endüstri devrimini başlatan olayları ve endüstri devriminin oluşumunu şematize edilebilir.
Kaynakça; Gelişim, Öğrenim ve Öğretim Kuramdan Uygulamaya Prof. Dr. Nuray SENEMOĞLU (Ders Kitabı)