BLOG HAZIRLAMA VE KULLANMA DENEYİMİ İLE ÖĞRETMEN ADAYLARININ BİLGİ TEKNOLOJİLERİNE YÖNELİK TUTUMLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ Funda Erdoğdu Ankara Üniversitesi, ANKARA, TÜRKİYE funda@erdogdu.net ÖZET: Bu çalışmanın amacı; blog hazırlama ve kullanma deneyimi ile öğretmen adaylarının Bilgi Teknolojilerine (BT) yönelik tutumları arasındaki ilişkininin incelenmesidir. Çalışmaya 2011-2012 eğitim öğretim yılında Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi nde Bilgisayar II dersini alan Sınıf Öğretmenliği Bölümü 77 öğretmen adayı katılmıştır. Çalışmada öğretmen adaylarına, blog kullanarak bir ders tasarımı yapmaları görevi verilmiştir. Katılımcılar bireysel olarak 5 hafta çalışmışlardır. Karma yöntemin kullanıldığı bu araştırmada nitel ve niceler verilerden yararlanılmıştır. Veriler Göktaş ve Demirel (2012) tarafından geliştirilen ölçme araçları aracılığı ile toplanmıştır. Nicel verilerden elde edilen toplam puanların kümülatif yüzdelerine göre katılımcılar iki gruba ayrılmıştır. Nitel veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Araştırmadan elde edilen nitel ve nicel veriler karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, BT ye yönelik tutum puanı yüksek olan öğretmen adaylarının nitel sorulara verdikleri cevaplar arasında anlamlı bir ilişki görülmediği bulunmuştur. Ancak katılımcıların nitel sorulara verdikleri cevapların frekansları ile blogların BT üzerindeki etkilerine ilişkin tutum puanları arasında olumlu yönde bir ilişki bulunmuştur. Anahtar Sözcükler: Blog hazırlama ve kullanma deneyimi, bilgi teknolojilerine yönelik tutum ABSTRACT: This study is aimed at investigating the relationship between experience of preparation and utilization of blogs and prospective teachers attitudes towards information technology. The study employs data collected from 77 prospective teachers, who take Computer-II course at Department of Primary Education of Ankara University. In the course of the study, prospective teachers are asked to design a course using blog. Participants are allowed to work for 5 weeks individually on the task. We used qualitative and quantitative data in this study that is based on mix method. Data are collected using measurement tools develop by Goktas ve Demirel (2012). We divided participants into two groups based on cumulative percentages of total points obtained from quantitative data. We analyze qualitative data content analyses. We analyze qualitative and quantitative data obtained as a result of the study comparatively. As a result of the study, we find that there is no statistically significant relationship among answers to qualitative questions provided by prospective teachers with high score for computer technology attitude. However, we detect a statistically significant relationship between frequencies of answers to qualitative questions provided by participants and attitudes scores regarding impact of blogs on computer technology. Key words: Experience of preparation and utilization of blogs, attitudes towards information technology 1. GİRİŞ Öğretmenlerin bilgi toplumunda öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri için öğretmen eğitimi süresince uygun bir Bilgi Teknolojileri (BT) eğitimi almaları önemlidir (Yildirim, 2000). Çünkü öğretmen adaylarından BT yi kullanarak bilgi ve yeteneklerini gelecekteki derslerine transfer etmeleri beklenmektedir (Brush, Igoe, Brinkerhoff, Glazewski, Ku ve Smith, 2001, Akt. Goktas, Yildirim ve Yildirim, 2008). Ayrıca, öğretmen adaylarından hızla değişen teknoloji alanındaki gelişmelere paralel olarak öğretme-öğrenme için gerekli olan teknoloji bilgisine sahip olmaları ve bu bilgiyi kullanabilmeleri de beklenmektedir (Mishra ve Koehler, 2006). Bell (2001) 21. yüzyıl sınıflarının taleplerini karşılayabilmek için öğretmen adaylarının her türlü teknolojiyi tanımaları ve bu teknolojilere ilişkin deneyime sahip olmaları gerektiğini ifade etmiştir. Yapıcı öğrenme yaklaşımına göre öğretmenin rolü anlamlı öğrenme deneyimleri ile öğrencilere rehber olmaktır. Bu görüşe göre öğretim, otantik öğrenme deneyimleri ve etkileşim sağlanarak bilginin oluşmasına yardım eden bir süreçtir (Jonassen, 2005). Web 2.0 teknolojilerinden olan bloglar otantik öğrenme ve etkileşimli topluluk ortamı sağlamaktadır. Ayrıca bloglar çevrim içi ortamda insanların düşünce ve duygularını yayınlamak için fırsatlar sunar (Deng ve Yuan, 2011). Bloglar öğrencilerin, sınıf topluluğunun bir parçası olduğunu hissetmelerine ve fikirlerini ifade etmelerini (Churchill, 2009); ders içeriğini daha iyi anlamalarını sağlamakta (Glogoff, 2005); derse olan ilgilerini ve öğrenme sorumluluklarını (Ferding, 2004); 1
öğrenme motivasyonunu (Wells, 2006); öğrenmelerini ve doyumunu artırmaktadır (Ajjan ve Hartsorne, 2008). Çevrim içi yayınlama aracı olan blogların kullanımı öğretmen ve araştırmacılar arasında hızla artmaktadır (Richardson, 2006). Öğretmen eğitimi süresince öğretmen adayları ile blog kullanımına ilişkin yapılan çalışmalarda bilgi paylaşımı, yansıtma ve tartışma (Top, Yukselturk ve Inan, 2010); kendini ifade etme, kendini yansıtma, sosyal etkileşim ve yansıtıcı diyalog (Deng ve Yuen, 2011); yansıtma (Chan ve Ridgway, 2005); öğrenme (Kılıç ve Gökdaş, 2011) değişkenleri ele alınmıştır. Ayrıca Goktas ve Demirel (2012) tarafından blog kullanımının öğretmen adaylarının bilgi teknolojilerine yönelik algı ve yeteneklerine etkisi de araştırılmıştır. Öğretmen adaylarının bilgi ve deneyimlerini geliştirip, meslektaşlarıyla paylaşmaları, BT yi kullanarak gelecekteki öğrencilerinin bilginin etkin üreticileri ve kullanıcıları olmalarına katkı sağlayabilmeleri için farklı teknolojileri kullanabilmeleri gerekmektedir. Bunun için öğretmen adaylarının BT kullanımına cesaretlendirilmesi önemlidir. Bu çalışmada blog hazırlama ve kullanma deneyimi ile öğretmen adaylarının BT ye yönelik tutumları arasındaki ilişkininin incelenmesi amaçlanmıştır. YÖNTEM 1.1. Çalışma Grubu Çalışmaya 2011-2012 eğitim öğretim yılında Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi nde Bilgisayar II dersini alan Sınıf Öğretmenliği Bölümü 77 (54 kadın, 23 erkek) öğretmen adayı katılmıştır. Tablo 1. Katılımcıların demografik özellikleri Bu derse katılmadan önce bilgisayar kullanım süresi İnternet kullanım sıklığı Bu derse katılmadan önceki blog deneyimi Hiç 1-2 yıl 3-4 yıl 5 ve daha fazla Her gün Haftada birkaç kez Haftada bir kez Nadiren Hiç oluşturmadım/ Kullanmadım Ne olduğunu biliyorum ancak oluşturmadım/ kullanmadım Blog okudum /yorum yaptım N 1 15 18 43 38 28 1 10 50 10 17 % 1.3 19.5 23.4 55.8 49.4 36.4 1.3 13 64.9 13 22.1 Top. 77 77 77 1.2. İşlem İşlem öncesinde öğretmen adaylarına blog hesabı oluşturulması, bloga metin, resim, ses, video gibi gönderilerin ve yorumların nasıl yapıldığına ilişkin gösterimler yapılmıştır. Ardından blogspot, blogcu, wordpress, blogger gibi ücretsiz blog servislerinden faydalanarak blog oluşturmaları istenmiştir. Oluşturdukları blogda öğretmen adaylarından ilköğretim programından seçecekleri bir ders ile ilgili tasarım yapma görevi verilmiştir. Araştırmacı, katılımcıların bloglarında bulunması gereken ölçütleri Papastergiou, Gerodimos, Antoniou, (2011) çalışmasında kullanılan değerlendirme ölçütlerinden faydalanarak hazırlamıştır. Blogların en az 5 konu içermesi, her bir konu ele alınırken metin ayrıca metinlerin içeriğinin önemli noktaları içermesine, resim, video, her bir konuya ait uygulama veya etkinlik içermesi ve bunların da resim veya video ile desteklenmesi, gönderilere en az 8 yorum yapılması koşulu konulmuştur. Katılımcılar, blog hazırlama sürecinde bireysel olarak 5 hafta çalışmışlardır. Blog hazırlama sürecinde katılımcılar internet erişimi sağlayabilecekleri herhangi bir yerden yürüttükleri çalışmalarına elektronik posta grubu aracılığı ile destek sunulmuştur. Ayrıca uygulamanın yapıldığı Bilgisayar II dersinde işlem öncesinde katılımcılara Bilgisayar Destekli Eğitime ilişkin kuramsal destek verilmiştir. Blog hazırlama ve kullanma deneyimi sonunda öğretmen adaylarına Göktaş ve Demirel (2012) tarafından hazırlanan ölçme araçları uygulanmıştır. 2
1.3. Verilerin Toplanması Karma yöntemin kullanıldığı bu araştırmada nicel ve nitel veri toplama teknikleri kullanılmıştır. Nicel veriler, Göktaş ve Demirel (2012) tarafından, öğretmen adaylarının blog kullanımının BT ye yönelik tutumlarını belirlemek amacıyla geliştirilen ölçek ile nitel veriler de Göktaş ve Demirel (2012) tarafından geliştirilen görüşme formu ile toplanmıştır. Ölçek, beşli likert tipinde 11 maddeden oluşmaktadır. Ölçeğin orjinaline ait Cronbach alfa katsayısı.83 tür. Ölçekten alınabilecek en yüksek puan 55, en düşük puan ise 11 dir. Nitel veriler açık uçlu bir soru aracılığı ile elde edilmiştir. Araştırmada öğrencilere sorulan açık uçlu soru şöyledir: Blogun, BT ye yönelik bakış açınızı ve bilgi-becerinizi nasıl etkilediğini açıklayınız? 1.4. Verilerin Analizi Blog hazırlama ve kullanma deneyimine sahip olan öğretmen adaylarının BT ye yönelik tutumlarına ilişkin ölçekten toplam puan elde edilmiştir. Elde edilen toplam puanların kümülatif yüzdelerine göre katılımcılar iki gruba ayrılmıştır. İlk yüzde ellilik dilimde %2.6 ile %49.4 aralığında, 16-44 puan alan katılımcılar birinci gruba, ikinci yüzde ellilik %59.7 ile %100 aralığında, 45-55 puan alan katılımcılar da ikinci gruba dahil edilmişlerdir. Nitel veriler, içerik analizi yoluyla çözümlenmiş ve dört kategori altında sınıflandırılmıştır. Bu kategoriler: BT ye ilgi duyma, eğlenceli bulma. BT nin gerekli olduğunun farkına varmaları ve gelecekteki meslek hayatında BT yi kullanarak blog hazırlama düşüncesi ; BT den ve blogdan eğitim amaçlı yararlanma BT ye ilişkin bilgi ve becerilerinin gelişimi. Araştırmadan elde edilen nicel ve nitel veriler karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Blogların BT üzerindeki etkilerine ilişkin iki farklı düzeyde tutum puanına sahip öğretmen adaylarının açık uçlu sorulara verdikleri yanıtların kategorilere dağılımı kay kare istatistik tekniği kullanılarak incelenmiştir. 2. BULGULAR 2.1. Bloga ilgi duyma, eğlenceli bulma Yapılan kay kare analizi sonucunda, blog hazırlama ve kullanma deneyimi ile BT ye ilişkin farklı düzeyde tutum puanına sahip olan öğretmen adaylarının; BT ye ilgi duyma, eğlenceli bulma kategorisinde [X²(1)=.105 p>.05] anlamlı düzeyde farklılık göstermediği bulunmuştur ancak katılımcıların nitel sorulara verdikleri cevapların frekansları ile blogların BT üzerindeki etkilerine ilişkin tutum puanları arasında olumlu yönde bir ilişki olduğu saptanmıştır. Katılımcılar bloga ilişkin olarak olumlu ifadeler belirtmişlerdir nitel soruya verilen cevaplar şöyledir: Bloglar bilgi teknolojilerine olan ilgimi artırdı, Blog oluştururken eğlendim. Blog oluşturma sürecinde bilgisayarda gezinmek eğlenceli bir hal aldı, Eskiden bilgisayar karşısında oturmayı sevmezdim blog oluşturduktan sonra çok zevk almaya başladım. Tablo 2. BT ye ilgi duyma, eğlenceli bulma kategorisi 0 N 23 25 48 % 29.9 32.5 62.3 1 N 15 14 29 % 19.5 18.2 37.7 2.2. BT nin gerekli olduğunun farkına varmaları ve gelecekteki meslek hayatında BT yi kullanarak blog hazırlamayı düşünmesi BT nin gerekli olduğunun farkına varma ve gelecekteki meslek hayatında BT yi kullanarak blog hazırlamayı düşünme kategorisinde [X²(2)=1.315, p>.05] anlamlı düzeyde farklılık görülmemiştir; ancak katılımcıların nitel sorulara verdikleri cevapların frekansları ile blogların BT üzerindeki etkilerine ilişkin 3
tutum puanları arasında olumlu yönde bir ilişki bulunmuştur. Katılımcılar BT nin gerekli olduğunu düşünmekte ve gelecekteki meslek hayatlarında dersleri için BT yi ve blogu kullanmak istemekte olduklarını ifade etmişlerdir. Nitel soruya verilen cevaplar şöyledir: Bloglar BT nin eğitim için çok gerekli olduğunu fark etmemi sağladı, Bilgisayarı daha önceleri facebooka girmek, müzik dinlemek için kullanıyordum blog sayesinde bilgisayarın farklı yönlerinin olduğunun farkına vardım, İnterneti yalnızca sosyal ağlar için kullanırken eğitim amaçlı kullanabileceğimin farkına vardım, Blogu öğretmenlik hayatımda kullanmayı düşünüyorum, Gelecekte blogu derslerimde kullanmayı düşünüyorum. Tablo 3. BT nin gerekli olduğunun farkına varmaları ve gelecekteki meslek hayatında BT yi kullanarak blog hazırlamayı düşünme kategorisi 0 N 14 13 27 % 18,2 16.9 35.1 1 N 12 17 29 % 15.6 22.1 37.7 2 N 12 9 21 % 15.6 11.7 27.3 2.3. BT nin eğitim amaçlı gerekliliğini düşünme BT den ve blogdan eğitim amaçlı yararlanma kategorisinde [X²(1)=.742, p>.05] anlamlı düzeyde farklılık görülmezken; katılımcıların nitel sorulara verdikleri cevapların frekansları ile blogların BT üzerindeki etkilerine ilişkin tutum puanları arasında olumlu yönde ilişkiler bulunmuştur. Katılımcılar BT nin eğitim amaçlı kullanımının gerekli olduğunu düşünmekte ve nitel soruya verilen cevaplar şöyledir: Bilgisayarın sadece facebook olmadığını içinde eğitim için önemli bilgilerin de olduğunu anlamamı sağladı, Blog sayesinde bilgisayarı eğitimde nasıl etkin bir şekilde kullanabileceğimi öğrendim, Tablo 4. BT nin eğitim amaçlı gerekliliğini düşünme kategorisi 0 N 26 23 49 % 33.8 29.9 63.6 1 N 12 16 28 % 15.6 20.8 36.4 4
2.4. BT ye ilişkin bilgi ve becerilerin gelişimi BT ye ilişkin bilgi ve becerilerinin gelişimi kategorisinde [X²(1)=1.052, p>.05] anlamlı düzeyde farklılık görülmezken; katılımcıların nitel sorulara verdikleri cevapların frekansları ile blogların BT üzerindeki etkilerine ilişkin tutum puanları arasında olumlu yönde ilişkiler bulunmuştur. Bu kategoriye ilişkin katılımcıların bilgi ve becerilerinin gelişimine katkı sağlamadığına ilişkin olarak Blog benim için pek bir değişiklik sağlamadı, Blog kullanımı BT ye yönelik yeterliliğim üzerinde bir etkisi katkısı olmamıştır ifadeleri belirtilirken katkı sağladığına ilişkin olarak da Blog, Bilgisayarı daha iyi kullanmamı sağladı, Blog oluşturmak bilgisayara ilişkin becerimi artırdı, Blogu hazırladıktan sonra bilgisayar yeteneğimin arttığını düşünüyorum, Bilgisayar ile ilgili bilgilerimi blog sayesinde geliştirebildim, Blog sayesinde bilgisayarı daha iyi kullanmaya başladım, Daha önce hiç blogu bilmiyordum. Blog hazırlamak bana çok şey öğretti. Bilgisayarı daha iyi kullanmamı sağladı. İnternet kullanımım bu sayede gelişti ifadeleri belirtilmiştir. Tablo 5. BT ye ilişkin bilgi ve becerilerin gelişimi kategorisi 0 N 17 13 30 % 22.1 16.9 39.0 1 N 21 26 47 % 27.3 33.8 61.0 3. SONUÇ VE TARTIŞMA Araştırmaya katılan öğretmen adaylarının %64.9 u derse katılmadan önce blogu hiç kullanmadıklarını, %55.8 i interneti 5 veya daha fazla süredir kullandıklarını ve %49.4 ünün de interneti her gün kullandıklarını belirtmişlerdir. Bu çalışmada blog hazırlama ve kullanma deneyimi yaşayan öğrencilerin BT ye yönelik tutumları arasındaki ilişki incelenmiştir. Papastergiou, Gerodimos ve Antoniou, (2011) blog etkinlikleri öğrencilerin dijital bir içerik yaratmaları, yönetmeleri ve çevrim içi etkileşim kurmalarını sağlamakta bu da onların BT ye ilişkin öz yeterlilik algılarının olumlu yönde gelişmesine katkı sağlamaktadır. Bu çalışmada da benzer olarak öğretmen adayları blog hazırlama deneyimi ile içeriği kendileri tasarlayabildikleri ve özgünlüklerini katabildikleri, internet kullanıcılarının içeriklerini okuyabildikleri ve yorum yazabildikleri için bloga ilişkin algılarının olumlu olduğunu ifade etmişlerdir. Böylece bu çalışma sonucunda, öğretmen adaylarının BT ye yönelik öz yeterlilik algılarının olumlu yönde geliştiği söylenebilir. Nicel ve nitel verilerin birbirleri ile karşılaştırılması amacıyla yapılan kay kare analizi sonucunda araştırmadan elde edilen verilerin birbirleri ile tutarlı bulunmamasına rağmen nitel soruya verilen yanıta göre öğretmen adayları bloglar sayesinde bilgisayar kullanmayı sevdiklerini, sıkılmadıklarını, bilgisayarı daha sık kullanmak istediklerini, BT nin eğitim amaçlı kullanımına ilişkin deneyim edindiklerini ifade etmişlerdir. Ayrıca blogları kullanarak gelecekte öğretmenlik mesleğinde etkinlikler tasarlayarak öğrenciler ile etkileşim kurabileceklerini, velilere sınıfta yapılan etkinlikler hakkında bilgi verebileceklerini ifade etmişlerdir. Öğretmen adayları blog kullanımı sayesinde BT ye yönelik bilgi ve becerilerinin geliştiğini de ifade etmişlerdir. Nitel bulgulara dayanarak blog hazırlama ve kullanma deneyimi yaşayan öğretmen adaylarının BT ye yönelik tutumlarının olumlu olduğu yorumu yapılabilir. Alanyazında öğretmen adaylarının blog kullanımına yönelik olarak, İngilizce öğretmen eğitiminde Deng ve Yuen (2009, 2011); Shoffner (2007) çalışmaların olduğu saptanmıştır. Öğretmen adaylarının blog kullanımına yönelik çalışmaların farklı değişkenler açısından farklı branş öğretmenlerine katkı 5
sağlayabilmesi için yapılması önerilmektedir. Özellikle, ilköğretim öğretmen adaylarının derste ve ders dışı etkinliklerde blog kullanımına cesaretlendirilmeleri önerilmektedir. Böylece öğretmen adayları blog hazırlayabilecekleri ve kullanabileceklerine ilişkin öz yeterlilik algıları olumlu yönde gelişecek bu da BT ye ilişkin tutumlarının olumlu yönde gelişmesine katkı sağlayarak öğretmenlik mesleğine başladıklarında farklı teknoloji araçlarını kullanabileceklerdir. KAYNAKÇA Ajjan, H., & Hartshorne, R. (2008). Investigating faculty decisions to adopt Web 2.0 technologies: Theory and empirical tests. Internet and Higher Education, 11(2), 71 80. Bell, L. (2001). Preparing tomorrow's teachers to use technology: Perspectives of the leaders of twelve national education associations. Contemporary Issues in Technology and Teacher Education, 1(4). [http://www.citejournal.org/vol1/iss4/currentissues/general/article1.htm] Chan, K. K., & Ridgway, J. (2005). Blog: A tool for reflective practice in teacher education?. 3rd International Conference on Education and Information Systems: Technologies and Applications, Orlando, 333-337. Churchill, D. (2009). Educational applications of Web 2.0: using blogs to support teaching and learning. British Journal of Educational Technology, 40(1), 179-18. Deng, L. & Yuen, A.H.K. (2009). Towards a framework for educational affordances of blogs. Computers & Education, 56, 441-451. Deng, L. & Yuen, A.H.K. (2011). Towards a framework for educational affordances of blogs. Computers & Education, 56, 441-451. Glogoff, S. (2005). Instructional blogging: Promoting interactivity, student-centered learning, and peer input. Innovate, 1(5). [http://www.innovateonline.info/index.php?view=article&id=126]. Goktas, Y., Yildirim, Z., & Yildirim, S. (2008). A review of ICT related courses in pre-service teacher education programs. Asia Pacific Education Review, 9(2), 168 179. Goktas, Y. & Demirel, T. (2012). Blog-enhanced ICT courses: Examining their effects on prospective teachers ICT competencies and perceptions. Computers & Education, 58, 908-917. Jonassen, D. H. (2005). Modeling with technology: Mindtools for conceptual change. Columbus, OH: Merrill/Prentice-Hall. Kılıç, E. ve Gökdaş, İ. ( 2011). Pre-service teachers perception of blog use for learning in instructional design course. 5th International Computer & Instructional Technologies Symposium, 22-24 September 2011. Mishra, P., & Koehler, M. J. (2006). Technological pedagogical content knowledge: A framework for integrating technology in teachers knowledge. Teachers College Record, 108(6), 1017-1054. Papastergiou, M., Gerodimos, V. & Antoniou, P. (2011). Multimedia blogging in physical education: Effects on student knowledge and ICT self-efficacy, Computers & Education, 57, 1998-2010. Richardson, W. (2006). Blogs, wikis, podcasts, and other powerful web tools for classrooms. Thousand Oaks, Calif.: Corwin Press. Shoffner, M. (2007). Preservice english teachers and technology: A consideration of weblogs for the English classroom. Contemporary Issues in Technology and Teacher Education, 7(4), 245-255. Top, E., Yukselturk, E & Inan, F.A. Reconsidering usage of blogging in preservice teacher education courses. Internet and Higher Education, 13, 214-217. Yildirim, S. (2000). Effects of an educational computing course on preservice and inservice teachers: A discussion and analysis of attitudes and use. Journal of Research on Computing in Education, 32(4), 479-495. 6