Poltekk Degs, 2016; 19 (2) : 163-173 Joul of Polytechc, 2016; 19 (2) : 163-173 Akdemk Aştım Pojele AHP ve TOPI Yötemle Kullılk Değeledlmes Mut ARIBAŞ 1, Uğu ÖZCAN 2 1 Eejs, Kızılımk Mhlles Ufuk Üvestes Cddes No: 1 Bşket Kule, 06510, Çukumb, Ak 2 Gz Üvestes, Mühedslk Fkültes, Edüst Mühedslğ Bölümü, 06570, Mltepe, Ak (Gelş / Receved : 29062015 ; Kbul / Accepted : 07082015) ÖZ Kyklı kısıtlı olduğu b düyd yşdığımızı düşüdüğümüzde, bu kyklı e etk ve veml şeklde dğıtmk öeml b poblem olk kşımız çıkmktdı Bu edele hzıl kdemk ştım pojele öem deecele ve yetellkle değeledleek e yle seçlmes ve desteklemes geekmekted Çlışmd AHP (Altk Hyeş üec) ve TOPI (İdel Çözüme Bezelğe Göe Tech ılm Tekğ) yötemle blkte kullılk kdemk ştım pojele değeledlmese yöelk ye b metodoloj öelmşt Bu kpsmd lk olk kdemk ştım pojele değeledlmesde kullılck ktele bellemş, dh so AHP yötem le ktele ğılıkldıılmıştı Elde edle ğılıkl TOPI lgotmsıd kullılk b öek üzede kdemk ştım pojele öem deecele hesplmış ve ltetfle öem deecelee göe sılmıştı Elde edle souçl fklı çıld kşılştımlı olk lz edlmşt Aht Kelmele: Aştım pojes değeledme; Çok ktel k veme; Kte ğılıkldım; Poje sılm; AHP; TOPI Evluto of Acdemc Resech Pojects Usg AHP d TOPI Methods ABTRACT Whe t s thought tht hum begs lve wold whee esouces e lmted, the most effectve d effcet wy to dstbute esouces becomes mjo poblem Hece t s eeded tht cdemc esech pojects should be evluted d selected tems of the sgfcce d qulfctos I the study, ew methodology whch cludes combto of AHP (Alytc Hechy Pocess) d TOPI (Techque fo Ode of Pefeece by mlty to Idel oluto) methods to evlute cdemc esech pojects s suggested Fstly, the cte tht wll be used the evluto e detemed d the those cte e soted tems of the mpotce by usg AHP method oted cte e clculted to defe the degee of mpotce of pojects bsed o exmple by usg TOPI lgothms Afte tht dt e lyzed by compg dffeet spects Keywods: Evluto of esech pojects; Mult cte decso mkg; Cte weghts; Rkg Poject; AHP; TOPI 1 GİRİŞ (INTRODUCTION) At üveste ve kdemsye syısı, üvestele ştım flyetlee dh fzl lg göstemes ve çeştl devlet kuumlıc vele destek/hbele hzıl kdemk ştım pojele syı ve kltes tımıştı He e kd ypıl he kdemk ştım pojes bell b mç ve öem tşıs d zm, p, ş gücü gb kısıtlı kykl bu çlışmlı sıd e yle seçmey geektmekted [1] Kısıtlı kyklı e etk ve veml şeklde kullıl-msı ç e y çlışmlı bellemek se kdemk ştım pojele değeledlmes dh d öeml b poblem hle getmekted Fklı mçl hzmet ede pojele ked lıd kşılştıılk hg poje dh y olduğuu bellemes oldukç zo b süeçt Ayıc değele-dme süecde bde fzl değeledc, bde fzl oumlu Yz (Coespodg Autho) e-post: uozc@gzedut Dgtl Object Idetfe (DOI) : 102339/2016192 163-173 kte üzede k veyo olmsı bu süec dh d kmşık b hle getmekted [2] Dolyısıyl bu zo ve kmşık ypı çesde e doğu seçm sğlyck sstemtk b değeledme süec gelştlmes geekmekted Ypıl bu çlışmyl, bell b ld lı hbe/ destek bşvuulıı blmsel çıd yetellkle, bde fzl değeledc tfıd bell ktele ltıd değeledlmese yöelk sstemtk b k süec gelştlmes mçlmıştı Bu yöelk olk ülkemzde kdemk pojele desteklemesde öcü kuumld TÜBİTAK (Tükye Blmsel ve Tekolojk Aştım Kuumu) tfıd uygul değeledme süec ele lımıştı Bu kpsmd ele lı kdemk ştım pojele öem deecelee göe sılk bul sıd e yüksek potsyele shp ollı seçlmes pllmıştı Çlışm kpsmıd lk olk, pojele değeledlmesde kullılck ktelee k velmşt A ktele TÜBİTAK tfıd kullıl ktele 163
Mut ARIBAŞ, Uğu ÖZCAN / POLİTEKNİK DERGİİ, Poltekk Degs, 2016; 19 (2) : 163-173 sıd seçlmş ve he b kte lt ktele oluştuulmuştu Oluştuul ktele sıdk öem lşkle ypıl ketlele celemşt Çlışmı devmıd çok ktel k veme yötemlede AHP ve TOPI yötem blkte kullılmıştı Ltetüde bçok kez blkte kullıl bu k uygulmd AHP yötem le değeledmede kullıl ktele ğılıklı hesplmıştı Elde edle kte ğılıklı se TOPI yötemde gd olk kullılk pojele öem deecelee göe sılmsı oluştuulmuştu 2 LİTERATÜR TARAMAI (LITERATURE) Mehez ve uy-te [3] poje seçm poblem Çok Ktel K Veme (ÇKKV) poblem olk ele lmıştı Bu tp poblemle çözümü ç ltetüde bçok ÇKKV yötem bulumktdı Bul sıd AHP, ANP (Alytcl Netwok Pocess), TOPI, PROMETHEE (The Pefeece Rkg Ogzto Method fo Echmet Evluto), ELECTRE (Elmto et Chox Tdust l Relte) yötemle syılbl He b yötem dğelede üstü olduğu oktl bulumktdı [4] Bu edele ele lı poblemde hg ÇKKV yötem uygulcğıı seçmede poblem doğsı, seçeek çeştle, değele-dme ölçeğ, belszlk tp, telkle sıdk bğım-lılık, k vec bekletle ve kullılck ve mktı ve kltes gb fktöle dkkte lımlıdı [5] ÇKKV yötemlede AHP yötem z syıd ltetf ye ldığı kmşık poblemle çözümüde oldukç kullışlıdı [6] ty [7] tfıd gelştle bu mtemtksel teo temelde kl kşılştımll seçm ypılmsı ytmktdı Ypısıı bst ve koly lşılı olmsı edeyle AHP yötem, ÇKKV poblemlede kte ğılıklıı bellemesde ltetüde oldukç popüle b yötemd TOPI yötem se Hwg ve Yoo [8] tfıd gelştlmşt Gelştle yötem üetm, pzlm, pllm, gup k veme, kyk dğıtımı, eğtm, sğlık, pz seçm, ulştım, slh seçm, k destek vb bçok ld uygulblmekted [9] Çok fzl syıdk ltetf sılyblmes ve e y ltetf hızlıc belleyeblme vtjı shp olmsı edeyle TOPI yötem e y çok mçlı k veme yötemlede b olk göülmekted [5] AHP yötem kte ğılıklıı bellemedek üstülüğü ve TOPI yötem çok syıd ltetf sılmdk beces, bu k yötem fklı lldk çlışmld bçok kez blkte kullılmsıı sğlmıştı [10-13] Geel olk ltetüde ye l çlışml bkıldığıd, ÇKKV yötemle kdemk ştım pojelee ktıl kyk/fo mktlıı lze döük olk kullıldığı göülmekted Akdemk ştım pojele değeledmese yöelk se yetel syıd çlışmı olmdığı göülmüştü Bu edele çlışıl kouy bz dh geş çıd yklşılmış ve poje pefoms, değeledme ve seçme yöelk ypıl çlışm kousu le beze çlışml celemşt Lee vd [14] III Ulusl Aştım Gelştme Pogmı kpsmıd Blm Tekoloj ve Aştım Mekezle le Blm ve Tekoloj Bklığı gb kuumlı poje değeledmelede kulldığı yötemle ve Koe de mevcut kullıl yötemlele lgl poblemle celemş, değeledme sstem dh y yöetleblmese yöelk öele sumuştu Kohoe vd [15] Ve Zflm Alz metodu kullk b üveste fklı ştım bmlede ypıl çlışmlı bell ktele ltıd değeledmş, böylece kyklı bşı fktöüe göe bmle sıd e veml şeklde dğıtılbleceğ b yklşım gelştmşt Geu ve Mt [16] 12 Avup ülkes ve Asy-Psfk bölgesde Üveste Aştım Pojele folmsı yöelk değeledme yö-temle ştımış, pefoms bzlı folm yötem dğe yötemlele kşılştımıştı Bu göe pojele bşlgıç getle yüksek göüse de leleye süeçte bu getle zlcğı ve bu edele pefoms bzlı değeledme öeml olduğu çıkımı ypılmıştı Bölükbş vd [17] ypıl b ştım pojes tp, değeledmede (fo desteğ lblmesde) oldukç öeml olduğuu svumuştu Bu göe çlışmd, ÇKKV yötemlede ylılk b poje fklı ştım pojes destekleme pogmlıd hgse e uygu olduğuu bellemeye yöelk b metodoloj gelştlmşt Thmh [18] ypmış olduğu ştı-ml doğultusud poje teklf değeledme süec- ltk metotl dymsı geektğ vugul-mıştı 3 ÖNERİLEN YÖNTEM (PROPOED METHOD) Bu çlışmd kdemk ştım pojele değeledlmesde zlelmes öele yol, kdemk ştım pojele değeledlmesde kullılck ktele bellemes ve k hyeşs oluştuulmsı, kte ğılıklıı hesplmsı ve ltetfle öem deecelee göe sılmsı olmk üzee üç şmd oluşmktdı Şekl 1 de yötem öese şemtk olk ye velmşt Kte ğılıklıı hesplmsıd eseklğ ve k poblemle çözümüdek yetellğyle ble AHP yötem kullılmsı öelmşt Ayıc kte ve ltetfle kl olk kıyslmsıı temel l AHP yötem ltetüde yoğu olk ye lmktdı Ypısıı bst olmsı syesdek uygulm kolylığıı bu duum ede olduğu söyleebl [19] AHP yötem kl kşılştıml ypmsı edeyle ck kte ve ltetf syısıı z olduğu uygulmld ptk olk kullılblmekted Bu edele çok syıdk kl kşılştımd kçımk ç, çlışmd AHP yötem sdece kte ğılıklıı bellemesde kullılmsı öelmş, ltetfle öem deecelee göe sılmsıd TOPI yötem kullılmsı öelmşt 164
AKADEMİK ARAŞTIRMA PROJELERİNİN AHP VE TOPİ YÖNTEMLERİ KULLANILARA Poltekk Degs, 2016; 19 (2) :163-173 11 21 A 1 12 22 2 1 2 (1) Şekl 1 Öele poje seçm model (The poposed poject selecto model) B ÇKKV tekğ ol TOPI yötem temelde poztf del çözüme e ykı, egtf del çözüme se e uzk oktı seçlmes düşüces ye lmktdı Dğe b fdeyle, ltetfle öem deecele bellemesde hem e y hemde e kötü ltetf eş zmlı olk hesb ktılmktdı Çlışmd öele AHP ve TOPI yötemle dımlı şğıd kısc ltılmıştı 31 AHP Yötem (AHP Method) AHP yötem, hyeşk ypıı kuulmsı, kl kşılştım mts oluştuulmsı, göel öem vektöüü (özvektöü) hesplmsı ve fktö kıyslmlıdk tutlılığı hesplmsı dımlı-d oluşmktdı Çlışmd AHP yötem sdece kte ğılıkldımlıd kullıldığı ç, yötem ltetf k oktlı ç uygul dımlı ye velmemşt 1 Adım: Hyeşk Ypıı Kuulmsı E üstte poblem mcı, ot sevyede ktele ve e lt sevyede ltetfle buluck şeklde yukıd şğıy hyeş oluştuulu 2 Adım: İkl Kşılştım Mts Oluştuulmsı Fktöle kl olk kşılştıılmsıd Çzelge 1 de ye l öem ölçeğ kullılı Çzelge 1 Öem ölçeğ (Impotce of scle) Hyeşk ypı oluştuuldukt so ktele ve ltetfle ked çesde kl olk kıyslk Eş 1 de göstele (x) kl kşılştım mts oluştuulu Öem Değele Değe Tımlı 1 Eşt deecede öeml 3 Kısme dh öeml 5 Kuvvetle dh öeml 7 Çok kuvvetle dh öeml 9 Aşıı deecede dh öeml 2, 4, 6, 8 A değele 3 Adım: Göel Öem Vektöüü (Özvektöü) Hesplmsı İkl kşılştım mtsde ye l değele şğıd Eş 2 ve Eş 3 de ye l fomülle çesde kullılk lgl mtstek he b fktöü dğe fktölee göe öem göstee göel öem vektöü hesplı j j b 1 j j b j (2) w 1 (3) Bu göe oluştuul göel öem vektöü Eş 4 de göstelmekted w1 w 2 W w (4) 4 Adım: Fktö Kıyslmlıdk Tutlılığı Hesplmsı Oluştuul tüm kl kşılştım mtsle ç tutlılık oı (CR) hesplı Hespl bu oı 010 de büyük olmsı kşılştımlı yp kş ygılıd tutsızlık olduğuu göste Bu duumd kşılştımlı tek gözde geçlmes ve ygıl- 165
Mut ARIBAŞ, Uğu ÖZCAN / POLİTEKNİK DERGİİ, Poltekk Degs, 2016; 19 (2) : 163-173 ı yleştlmes geekmekted CR değe hesplblmes ç öcelkle kl kşılştım mts e büyük özvektö ( mx ) değe hesplmlıdı = 1, 2,, ve j= 1, 2,, olmk üzee, j w 1 d 1 (5) mx m d w 1 (6) Tutlılık oıı hesplmsıd, kşılştımd ye l fktö syısı () bğlı ssllık edeks (RI) kullılmktdı değelee göe bellee RI değele Çzelge 2 de göstelmşt Elde edle gdle doğultusud CR değe hesplmsı Eş 7 de göstelmşt CR ( 1) RI Çzelge 2 Rssllık deks (Rdomess dex) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 (7) RI 0 0 058 09 112 124 132 141 145 149 AHP süecde kte ğılıklı, kou le lgl uzml ypıl ketle soucud, y b gup kı bğlı olk belle Bu göe üç yklşım kullılbl Bul, uzmlı bell b kte üzede uzlşmsı, uzmlı otk fk bey edemedkle duumd seçeekle oylmsı ve geometk otlm yklşımlıdı [20] Geometk otlm yklşımıd, k uzmı kte le j kte kşılştımsı değe olmk üzee det uzmı otk kı geometk otlm yötem kullılk k 1 2 j j j j k j 1 / şeklde tek b değee dge Geometk otlm yötem e çok kullıl yklşımld bsd [20] 32 TOPI Yötem (TOPI Method) TOPI yötem, k mts (A) oluştuulmsı, stdt k mts (R) oluştuulmsı, ğılıklı stdt k mts (V) oluştuulmsı, del ( A ) ve egtf del ( A ) çözümle oluştuulmsı, yım ölçütle hesplmsı ve del çözüme göel ykılığı hesplmsı dımlıd oluşmktdı 1 Adım: K Mts (A) oluştuulmsı Öcelkle, stılıd üstülükle sılmk stele ltetfle, sütulıd se k vemede ess lı değeledme ktele ye ldığı k mts oluştuulu K vec tfıd m ltetf ve değeledme ktede oluştuul, bu yı zmd bşlgıç mts şğıdk gb göstel: A j 11 21 m1 12 22 m2 1 2 m 2 Adım: tdt K Mts (R) Oluştuulmsı K mtsde ye l bşlgıç değele şğıdk fomül kullılk stdt hle getl j (9) j m k 1 2 kj (8) K mtsdek tüm bşlgıç değele omlze edlmes soucu şğıd R le fde edle stdt k mts oluştuulu R j m 11 21 1 12 22 m2 1 2 m (10) 3 Adım: Ağılıklı tdt K Mts (V) Oluştuulmsı İlk olk değeledme ktele ğılık olı w ) belle w 1 1 (11) osıd R mtsde bulu he b değe, bğlı olduğu kte w değe le çpılk Ağılıklı tdt K Mts (V) oluştuulu V j w1 w1 w1 11 21 m1 w 2 12 w 2 w 22 2 m2 w w w 1 2 m (12) 4 Adım: İdel ( A ) ve Negtf İdel ( A ) Çözümle Oluştuulmsı TOPI yötem he b değeledme kte mooto t vey zl b eğlm göstedğ vsymktdı Bu edele V mts he b sütuud ye 166
AKADEMİK ARAŞTIRMA PROJELERİNİN AHP VE TOPİ YÖNTEMLERİ KULLANILARA Poltekk Degs, 2016; 19 (2) :163-173 l mksmum değe İdel ( A ) çözümü, mmum değe se Negtf İdel ( A ) çözümü fde ede ' A (mx v j J),(m v j J (13) j j Eş 13 de hesplck set A v 1, v2,, v şeklde göstelebl ' A (m v j J),(mx v j J (14) j j Eş 14 de fomülüde hesplck set A v v v 1, 2,, şeklde göstelebl 5 Adım: Ayım Ölçütle Hesplmsı He b k oktsıı kte değe, del ve egtf del çözüm oktlı ol uzklığıı hesplblmes ç Eucld Uzklık Yklşımıd fydlılı Bu göe he b ltetf del çözümde uzklığı del yım ( ) ve egtf del çözümde uzklığı egtf del yım ( ) ölçütle şğıdk fomüllele hesplı j1 j1 ( (16) v j v ) j 2 j 2 ( v v ) (17) j 6 Adım: İdel Çözüme Göel Ykılığı Hesplmsı İdel ve egtf del yım ölçütle kullılk he b ltetf del çözüme göel ykılığı ( C ) hesplı He b ltetf ç hespl egtf del yım ölçütüü toplm yım ölçütü çdek pyı lgl ltetf C değe göste lığıd olup ltetfle C 4 UYGULAMA (APPLICATION) C değe 0 C 1 C değee göe sılı (18) 41 Ktele Bellemes (Detemto of Cte) Heme heme he ülkede kdemk ştım pojele teşvk ede, değelede ve destekleye çeştl ogzsyol bulumktdı Bu ogzsyolı temel mcı y ştım pojelee kyk sğlyk bu tü çlışmlı devm etmes sğlmk ve b gelşmşlk elde etmekt Bu edele, bu tp ogzsyol tfıd e y kdemk ştım pojele seçmek ç b değeledme sstem oluştuulmsı ve bu sstemde mçl yöelk ktele y bellemes geekmekted Geu ve Mt [16] ypmış olduğu 10 Avup ülkes, Avustly ve Hog Kog u kpsy çlışmd he e kd he kuumu değeledme ktele fklı ols d geel olk kpsm/büyüklük, etk, ylılık ve klte olmk üzee döt kte üzede odklıldığı beltlmşt Ypıl bu çlışmd se ktele, ülkemzde kdemk ştım pojele desteklemesde öcü kuumld ol TÜBİTAK- ARDEB tfıd Akdemk Aştım ve Gelştme Pojele değeledlmesde kullıl ktele sıd seçlmş; bul poje özgü değe, yötem, poje yöetm/ekp ve ştım olklı ve poje yygı etks olk bellemşt Ayıc he b kte lt ktele oluştuulmuş ve pojele Şekl 2 Poje seçmde kullıl ktele ve lt ktele (The m cte d sub-cte used poject selecto) 167
Mut ARIBAŞ, Uğu ÖZCAN / POLİTEKNİK DERGİİ, Poltekk Degs, 2016; 19 (2) : 163-173 toplmd 13 lt kte üzede değeledlmes öelmşt Ktele bellemes soucud oluştuul hyeşk ypı Şekl 2 de velmşt Akdemk pojele değeledlmes poblemde ktele ve kte ğılıklı öeml b yee shpt Kte ğılıklıı bellemes b sok bölümde göstelmşt 42 Kte Ağılıklıı Hesplmsı (Detemto of Cte Weght) Çlışmı b sok bsmğı ol ltetfle öem deecelee göe sılmsı şmsıd, lgl ktele ğılıklı htyç duyulmktdı Bu yöelk olk kte ğılıklıı hesplmsıd AHP yötemde ylılmıştı Yötem uygulmsıd M Excel 2007 pogmıd hzıl tblo ve fomülsyol kullılmıştı Çlışmd ktele ve he b kte lt ktele TÜBİTAK uzmlı/ yöetcle, kdemsyele ve ş düysıd kşle olmk üzee üç lgl gup tfıd, hzıl ketlele öem ölçeğe göe kl olk kıyslmıştı Böylece, pojele değeledlmes süecde fklı bsmkldk (hzılm, değeledme, uygulm) kşle göüşle dkkte lımıştı Kıyslmd öcelkle, ktele ked sıd kşılştıılk ğılıklı hesplmıştı He b lt kte gubuu ğılıklı toplmı, bğlı olduklı Hzıl ket 61 TÜBİTAK uzmı/yöetcs, 76 kdemsye ve ş düysıd 26 yöetc olmk üzee toplmd 163 kşye uygulmıştı Uygul ketlede poje değeledmesde ye l uzml, dh öce TÜBİTAK poje değeledmelee ktıl ve/vey kdemk ştım pojes hzılyk destek bşvuusud bulu kdemsyele ve Tekoket fmlıd çlış müdü ve dektö kdemesdek kşlede fydlılmıştı Aketlede elde edle vele AHP yötemde gd olk kullılk he b ket ç kte ğılıklı ve kl kşılştım kümele tutlılık olı hesplmıştı Bu göe tutlılık oı (CR) 010 d büyük ol ketle değeledmeye lımmıştı Uzml, kdemsyele ve ş düysıd kşle ketlee vemş olduklı cevpld otk b ypıy gdeblmek ç geometk otlm lık he b tblo ç tek b kl kşılştım mts elde edlmşt Geometk otlm yklşımı ltetüde del yklşım olk göülmekted İkl kşılştım mtslede ye l değele omlze edlmş ve he b kte ğılığı hesplmıştı Çlışmd lk olk, kl kıyslmld elde edle ve geometk otlm lımsı soucu teklee fklı gup velede AHP yötem le kte ğılıklı hesplmıştı Fklı guplı değe ygılı göe hespl kte ğılıklı ve tüm kıyslmld elde edle otk ygı soucu hespl kte ğılıklı Çzelge 3 de göstelmşt Çzelge 3 AHP yötemde elde edle kte souçlı (The m cte esults obted fom AHP) Gup A Ktele W mx RI CI CR TÜBİTAK Uzm/Yöetc Akdemsye İş Düysı (Yöetc) Tüm Gupl Özgü Değe 0370 4023 09 0008 0009 Yötem 0136 Poje Yö/Ekp ve Aş Ol 0194 Yygı Etk 0300 Özgü Değe 0395 4026 09 0009 0010 Yötem 0137 Poje Yö/Ekp ve Aş Ol 0208 Yygı Etk 0259 Özgü Değe 0324 4061 09 0020 0023 Yötem 0157 Poje Yö/Ekp ve Aş Ol 0253 Yygı Etk 0266 Özgü Değe 0375 4027 09 0009 0010 Yötem 0140 Poje Yö/Ekp ve Aş Ol 0209 Yygı Etk 0276 kte ğılığı eştlemş ve böylece ktele lt ktele üzedek etks de hesb ktılmıştı Çlışmd kullıl ket Ek 1 de ye lmktdı A kte ğılıklı belledkte so lt kte kşılştım kümele çde AHP yötem uygulk lt kte ğılıklı bellemşt Ylız he b lt kte b ktee bğlı olduğu ç, elde edle lt kte ğılığı le lgl kte ğılığı çpılmıştı Böylece ktele sıdk öemllk lşks lt ktelee de ysıtılmıştı AHP yöteme göe 168
AKADEMİK ARAŞTIRMA PROJELERİNİN AHP VE TOPİ YÖNTEMLERİ KULLANILARA Poltekk Degs, 2016; 19 (2) :163-173 hespl lt kte ğılıklı Çzelge 4 te göstelmşt He b lt kte kümes ğılıklı toplmı, lgl kte ğılığı eştt 43 Altetfle ılmsı (otg Altetves) Pojele fklı çıld bblee üstülük sğlmktdı Dolyısıyl çlışmd bütüsel b değeledme geçekleşteblmek ç b ÇKKV tekğ ol TOPI Çzelge 4 AHP yötemde elde edle lt kte souçlı (The sub-cte esults obted fom AHP) A Ktele Alt Ktele TÜBİTAK Uzm/Yöetc Akdemsye İş Düysı (Yöetc) Tüm Gupl Özgü Değe (AK1) Yötem (AK2) Poje Yö/Ekp ve Aş Ol (AK3) K1 0252 0260 0180 0244 K2 0118 0135 0145 0130 K3 0053 0053 0058 0054 K4 0016 0019 0014 0017 K5 0068 0066 0084 0070 K6 0057 0054 0059 0056 K7 0019 0021 0019 0020 K8 0096 0106 0148 0108 K9 0022 0027 0027 0025 K10 0106 0082 0078 0090 Yygı Etk (AK4) K11 0047 0039 0036 0041 K12 0042 0040 0032 0040 K13 0105 0098 0120 0105 Ypıl ketle soucu fklı gup değeledmelede fklı gup ğılıklı oty çıkmıştı Çlışmı mcı se fklı gupld (TÜBİTAK uzm/yöetc, kdemsye, ş düysıd kşle) elde edle göüşle tek b çtı ltıd toplmk ve Akdemk Aştım Pojele desteklemes süecde fklı bsmkld (poje hzılm, poje değeledme ve uygulm) ye l kşle değe ygılıı süece ysıtmktı Bu edele, çlışmı b sok şmsı ol TOPI yötem le pojele öem deecelee göe sılmsı şmsıd Tüm Gup ğılık değele kullılmıştı yötem uygulmıştı Yötem uygulmsıd M Excel 2007 pogmı tblolı, fomülsyolı ve mko kodlı kullılmıştı TÜBİTAK ı gzllk poltksıd dolyı gele poje bşvuulı ve değeledme pulı pylşılmmıştı Bu edele çlışmd, 200 kdemk pojede oluş b öek ele lımıştı Öek ç, bellee ktele ç kdemk pojelee 1-5 sıd stsl pul tmıştı Pojele sılmsıd ylılck kte ğılıklı se b öcek şmd AHP yötem kullılk hesplmıştı Çzelge 5 K mts (A) (Decso mtx (A)) Poje K1 K2 K3 K4 K5 K6 K7 K8 K9 K10 K11 K12 K13 P1 30 20 40 50 30 20 40 50 20 40 50 50 20 P2 50 40 20 40 50 40 20 40 40 20 40 40 40 P3 50 40 40 30 50 40 40 30 40 40 30 30 40 : : : : : : : : : : : : : : P21 50 50 50 30 50 50 50 30 50 50 30 30 50 : : : : : : : : : : : : : : P123 20 50 50 20 50 50 50 50 50 50 50 50 50 : : : : : : : : : : : : : : P199 50 50 30 20 50 50 30 20 50 30 20 20 50 P200 40 20 40 20 40 20 40 20 20 40 20 20 20 169
Mut ARIBAŞ, Uğu ÖZCAN / POLİTEKNİK DERGİİ, Poltekk Degs, 2016; 19 (2) : 163-173 Pelstle pojelee vedkle pulı otlm değele he b kte ç şğıd vele k mts (A) de göülmekted K mts sütulıd ye l he b değe, buluduğu sütudk bütü değele kele toplmıı keköküe bölümesyle stdt k mts (R) oluştuulmuştu Ye stdt k mtsde ye l değele kte ğılıklıyl çpılmsı soucu ğılıklı stdt k mts (V) elde edlmşt Ağılıklı k mts he b sütuud ye l e büyük değe del çözümü ( A ) e küçük değe se egtf del çözümü ( A J ) fde etmekted Bu bğlı olk del ve egtf del çözümlee ulşılmıştı Eucld uzklık yklşımıd ylılk he b ltetf del çözümde uzklığı del yım ( ) ve egtf del çözümde uzklığı egtf del yım ( ) ölçütle hesplmıştı osıd se bu yım ölçütle kullılk he b ltetf del çözüme göel ykılığı ( C ) bulumuştu Hespl değele sılı hlde Çzelge 6 d göstelmşt J Yötem, Poje Yöetm/Ekp ve Aştım Olklı, Yygı Etk) ltıd ye l 13 lt kte üzede değeledlmşt Elde edle kte ğılıklı celedğde, gupl göe ğılık değele fklılık göstese de öem sılmsı olk yı sıı tkp edldğ gözlemlemşt Özgü Değe tüm ket guplı tfıd e öeml kte olk bellemşt Otk ygıy bkıldığıd ktele ğılıklı göe büyükte küçüğe Özgü Değe, Yygı Etk, Poje Yöetm/Ekp ve Aştım Olklı ve Yötem şeklde sıldığı göülmekted Çlışmd he b kte ğılığı, kedse bğlı lt ktelee AHP yötemde elde edle ğılıkl oıd dğıtılmıştı Bu göe e öeml lt kte, ğılığı 0244 olk hespl Poblem Özgülüğü olk bellemşt Aketlede elde edle souçl göe Poblem Özgülüğü tüm lt kte ğılıklıı yklşık %25 e dek gelmekted E büyük öem deecese shp lk döt kte ğılıklı toplmı se tüm kte ğılıklıı %58 de büyüktü Alt ktelede Amçlı Belglğ ve Doğuluğuu se 0017 ğılık değeyle, kıysl 13 lt ktede e düşük öeme shp olduğu göülmekted Çzelge 6 TOPI yötemde elde edle poje değeledme souçlı (The poject evluto esults obted fom the TOPI method) ı Poje Adı C 1 Poje 21 0005 0029 0840 2 Poje 184 0006 0027 0813 3 Poje 28 0007 0027 0801 4 Poje 176 0007 0026 0794 5 Poje 3 0007 0026 0786 : : : : : 74 Poje 123 0016 0021 0576 : : : : : 199 Poje 193 0028 0004 0118 200 Poje 116 0030 0001 0042 5 ONUÇ VE TARTIŞMA (REULT AND DICUION) Ülkemzde ştım pojele bklıkl, üvestele ve TÜBİTAK tfıd teşvk edlmekte, değeledlmekte, desteklemekte ve tkp edlmekted Ack üetle Akdemk Aştım Pojele syısı, çeğ, kltes ve sıılı kykl blkte düşüüldüğüde bütü pojele desteklemes mümkü olmdığı göülmekted Bu edele kuum ve kuuluşl hbele e etk ve veml şeklde kullılmsı ç e y pojele desteklemeye büyük öem vemektedle Ypıl çlışmd, kdemk ştım pojele sıdk lşkle ve değeledmede kullıl ktele öem fktöle AHP ve TOPI yötemle le lz edlmşt He b poje, döt kte (Özgü Değe, Fklı gupl bzıd celedğde, he e kd ğılık olı değşse de, ğılıklı göe kte sılmlıı heme heme yı olduğu göülmekted Alt ktele AHP yötemde elde edle ğılıkl göe büyükte küçüğe hespldığımızd öem sısıı, Poblem Özgülüğü, Yötem Özgülüğü, Uygul-bllk ve Ölçülebllk, Aştımcı Yetştlmes, Ye Poje/Üü Üetlmes, Yötem Etklğ, Poje Ekb Yetklğ, Amçl Uyguluk, Fklı All-d Kullılblme, Ntelkl Akdemk Yyı Üetlebl-mes, Poje Rsk Plı, İş Pketle Dğılımı, Amçlı Belglğ ve Doğuluğu şeklde olduğu oty çıkmktdı Öekte ye l pojele fklı özellkle çısıd bbe üstülük göstemekted Ack bütüsel b de- 170
AKADEMİK ARAŞTIRMA PROJELERİNİN AHP VE TOPİ YÖNTEMLERİ KULLANILARA Poltekk Degs, 2016; 19 (2) :163-173 ğeledme ypblmek ç TOPI yötemde ylılmıştı Mevcut sstemde pojele ktelee vele pul üzede tmetk otlm lık değeledlmekted TOPI yötemyle se, mevcut sstemde fklı olk tüm ktele değeledme çesde ğılıklı göe ye lmıştı Bu göe tmetk otlmy göe çok dh gelede ye l b poje eğe Poblem Özgülüğü, Yötem Özgülüğü, Uygulbllk ve Ölçülebllk gb e öeml ktelede yüksek b pu lmışs bu lgl poje slıd desteklemey hk edebleceğ göstemekted Bu göe Çzelge 6 celedğde mevcut ssteme göe dh gelede ye l Poje 21 slıd del çözüme e ykı oktd ye ldığı ve öek çesdek e y Akdemk Aştım Pojes olduğu göülmekted Bu kşı e yüksek tmetk otlmy shp Poje 123 ü se TOPI yötemde elde edle souçl göe 74 sıd ye ldığı göülmekted Çlışmy geel olk bkck olusk, seçle ktele ve kte syılıı lgl ştım pojele kpsmı göe değşklk gösteeblmes mümküdü Bu edele lek çlışmld Akdemk Aştım Pojele gupldıılk değeledmele ç fklı ktele belleebl Buu yıd hzıl kl kşılştım ket çok dh geş b ktle tfıd (tüm poje shple, kdemsyele, uzml vb) dolduulk, değeledmelede kullıl ktele öemllklee yöelk geel b bkış çısı yklbl KAYNAKLAR (REFERENCE) 1 Am, MP Poject electo fo Ol-Felds Developmet by Usg the AHP d Fuzzy TOPI Methods Expet ystems wth Applctos, 37(9): 6218-6224, (2010) 2 Dodgeh, J, Mojhed, M, Yusuff, R Best Poject electo by Usg of Goup TOPI Method Ppe peseted t the Compute cece d Ifomto Techology-pg Cofeece IACITC'09, 50-53, gpoe: IEEE, (2009) 3 Mehez, A, uy-te, Z A Itectve Appoch fo Poject electo Joul of the Opetol Resech ocety, 34(7): 621-626, (1983) 4 Ömübek, N, Demc, N, Akl, P Altk Ağ üec ve TOPI Yötemle le Blmdlı eçm Kls Üvestes, İİBF, Akdemk Aştıml ve Çlışml Degs, 5(9): 118-140, (2013) 5 Tv, M, Htm-Mb, A A goup AHP-TOPI Fme Wok fo Hum pce Flght Msso Plg t NAA Expet ystems wth Applctos, 38(11): 13588-13603, (2011) 6 Mhmoodzdeh,, hhb, J, Pz, M, Ze, M Poject electo by Usg Fuzzy AHP d TOPI Techque Wold Acdemy of cece, Egeeg d Techology, 30: 333-338, (2007) 7 ty, TL A clg Method fo Potes Hechcl tuctues Joul of Mthemtcl Psychology, 15(3): 234-281, (1977) 8 Hwg, CL, Yoo, K Multple Attbute Decso Mkg: Methods d Applctos, A tte-of-the-at uvey Lectue Notes Ecoomcs d Mthemtcs ystems, No 186, New Yok: pge-velg, (1981) 9 Ömübek, V, Kıy, B Hvyolu Tşımcılığı ektöüde TOPI Yötemyle Fsl Pefoms Değeledmes üleym Demel Üvestes İktsd ve İd Blmle Fkültes Degs, 18(3): 343-363, (2013) 10 Golpî, H, Mod, V Applcto of TOPI d Goup AHP fo Poject Mgemet Ppe peseted t the 4th Itetol Cofeece of Opetos Reseches ocety, Gul, I, (2011) 11 Nbd, GM, Khot, PG Evluto of Fculty Pefomce Hghe Educto Usg AHP d TOPI Method Itetol Joul of Mgmet, IT d Egeeg, 2(12): 382-402, (2012) 12 Y, M, Mojez, M, Bghepou, R electg The Most utble Blstg Ptte Usg AHP-TOPI Method: ugu Coppe Me Joul of Mg cece, 49(6): 967-975, (2013) 13 Zhg, XF Combg AHP d TOPI Methods to Evlute Ivestmet fo Wd Fm Costucto Advced Mtels Resech, 860: 280-286, (2014) 14 Lee, M, o, B, d Om, K Evluto of Ntol R&D Pojects Koe Resech Polcy, 25(5): 805-818, (1996) 15 Kohoe, P, To, R, Wlleus, J Vlue Effcecy Alyss of Acdemc Resech Euope Joul of Opetol Resech, 130(1): 121-132, (2001) 16 Geu, A, Mt, BR Uvesty Resech Evluto d Fudg: A Itetol Compso Mev, 41(4): 277-304, (2003) 17 Bölükbş, U, Özk, B, Bşlıgl, H Evluto of Acdemc Resech Poject Types: A Mult Cte Decso Mkg Methodology IIRC Itetol Joul of Ifomto Techology d Compute cece, 12(1): 105-114, (2013) 18 Thmh, HJ Assessg The Effectveess of Qutttve d Qulttve Methods fo R&D Poject Poposl Evlutos Egeeg Mgemet Joul, 26(3): 3-12, (2014) 19 upçlle, AA, Çpz, O AHP-TOPI Yöteme Dylı Tedkç eçm Uygulmsı Ekoomet ve İsttstk e-degs, 13: 1-22, (2011) 20 Melo, MG, Belt, PA, Cuz, MCG A AHPbsed Evluto Pocedue fo Iovtve Eductol Pojects: A Fce-to-Fce vs Compute-Medted Cse tudy Omeg, 36(5): 754-765, (2008) 171
Mut ARIBAŞ, Uğu ÖZCAN / POLİTEKNİK DERGİİ, Poltekk Degs, 2016; 19 (2) : 163-173 Ek 1 Poje değeledme ktele kl kşılştımlı ket (Pwse compsos suvey of poject evluto cte) BİRİNCİ BÖLÜM Lütfe şğıd ye l soulı ptezde çelede ye l seçeeklee göe cevplyıız Göev üvıız (TÜBİTAK uzm/akdemsye/işvee) Akdemk üvıız (D/ Yd Doç/Doç/Pof) Hç Akdemk Aştım Pojes hzıldıız ve destek/hbe bşvuusu yptıız mı? (E/H) Hç Akdemk Aştım Pojes değeledmesde ye ldıız mı? (E/H) İKİNCİ BÖLÜM Lütfe he b kl kşılştım ç, kşılştımd ye l ktelede hgs sze göe e deecede öeml olduğuu, uygu kutucuğ "x" koyk göstez ol tf koulck "x" A'ı B'de dh öeml olduğuu göste A Ktele Kşılştıılmsı ğ tf koulck "x" B' A'd dh öeml olduğuu göste A Mutlk Öeml Çok Öeml Öeml Kısme Öeml Eşt Kısme Öeml Öeml Çok Öeml Mutlk Öeml B 9 8 7 6 5 4 3 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Özgü Değe Özgü Değe Özgü Değe Yötem Yötem Poje Yö/Ekp ve Aş Ol Yötem Poje Yö/Ekp ve Aş Ol Yygı Etk Poje Yö/Ekp ve Aş Ol Yygı Etk Yygı Etk "Özgü Değe" Alt Ktele Kşılştıılmsı A 9 8 7 6 5 4 3 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 B Poblem Özgülüğü Yötem Özgülüğü Amçl Uyguluk Amçl Uyguluk Açıklm Belglğ ve Doğuluğu "Yötem" Alt Ktele Kşılştıılmsı A 9 8 7 6 5 4 3 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 B Açıklm Belglğ ve Doğuluğu Yötem Etklğ Yötem Etklğ Poje Ekb Yetklğ Poje Ekb Yetklğ Poje Ekb Yetklğ İş Pketle Dğılımı İş Pketle Dğılımı Uygulbllk ve Ölçülebllk "Poje Yöetm/Ekp ve Aştım Olklı" Alt Ktele Kşılştıılmsı A 9 8 7 6 5 4 3 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 B İş Pketle Dğılımı Uygulbllk ve Ölçülebllk Poje Rsk Plı Uygulbllk ve Ölçülebllk Poje Rsk Plı Poje Rsk Plı 172
AKADEMİK ARAŞTIRMA PROJELERİNİN AHP VE TOPİ YÖNTEMLERİ KULLANILARA Poltekk Degs, 2016; 19 (2) :163-173 Ek 1 (devmı) Ye Üü/Poje Üetlmes Ye Üü/Poje Üetlmes Ye Üü/Poje Üetlmes Fklı Alld Kullılblme Fklı Alld Kullılblme Ntelkl Akd Yyı Üetleblmes "Yygı Etk" Alt Ktele Kşılştıılmsı 9 8 7 6 5 4 3 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Fklı Alld Kullılblme Ntelkl Akd Yyı Üetleblmes Aştımcı Yetştlmes Ntelkl Akd Yyı Üetleblmes Aştımcı Yetştlmes Aştımcı Yetştlmes 173