EĞİTİM FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNİN ÖĞRETİM ELEMANLARININ DEMOKRATİK TUTUM VE DAVRANIŞLARINA İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ

XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı6-9 temmuz 2004 İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya EĞİTİM FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNİN ÖĞRETİM ELEMANLARININ DEMOKRATİK TUTUM VE DAVRANIŞLARINA İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ Prof.Dr. Tayyip DUMAN Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü tayyip@gazi.edu.tr Öğrt.Gör. Dr. Gürcü KOÇ Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü gurkoc@gazi.edu.tr ÖZET Bu araştırmada öğrencilerin öğretim elemanlarının demokratik tutum ve davranışlarına yönelik algıları karşılaştırılmıştır. Araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örnekleminde toplam 603 öğrenci yer almıştır. Bunların 219 u MEF, 183 ü TEF ve 201 i GEF öğrencisidir. Veri toplama aracı araştırmacılar tarafından geliştirilmiştir. Verilerin analizinde ortalama, standart sapma, bağımsız gruplarda t testi ve varyans analizi kullanılmıştır. Araştırmanın sonunda öğretim elemanlarının demokratik tutum ve davranışlarının orta ve alt düzeylerde olduğu görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Öğrenci, Eğitim Fakültesi, Öğretim Elemanı, Demokratik Tutum ve Davranışlar. ABSTRACT Goal of this study is to investigate the democratic attitudes and behaviors of instructors from the students perception. Inquiry was used to gather data in this research. Sample of the research is consist of 603 students; 219 of them from MEF, 183 from TEF and 201 from GEF. Data collection instrument is developed by researchers. Analysis of the data includes the calculation of means, standart deviations, independent sample t test and variance analysis. Results indicated that the instructors democratic attitudes and behaviors are in medium and lower level. Key Words: Student, Educational Faculty, Instructor, Democratic Attitudes and Behaviors GİRİŞ Öğretmen öğrenci ilişkisinin niteliği akademik başarıyı ve öğrenci davranışını etkilemektedir. Demokratik bir sınıf ortamında gerçekleştirilen öğretmen öğrenci ilişkileri öğrenci kişiliğini ve öğrenmeyi olumlu yönde etkilemektedir. Demokratik bir sınıf ortamı öğrenmeyi olumlu yönde etkilerken, öğrencilerin demokratik tutum ve davranışlar kazanmalarına yardımcı olmaktadır. Öğrenciler, öğrenme sürecine aktif olarak katılarak sorumluluk aldığı, görüşlerini rahatça ifade edebildiği, tüm öğrencilere eşit davranıldığı hoşgörülü bir ortamda daha anlamlı öğrenirler. Öğretmen davranışları iki grupta ele alınabilir. Bazı davranışlar öğrencide sevgi, saygı ve yaklaşma yaratırken, ikinci yöndeki davranışlar ise endişe, korku ve uzaklaşma yaratır. Dolayısıyla birinci türdekiler demokratik, ikinci türdekiler otokratik bir öğretmenin davranışları olarak nitelendirilmektedir. Demokratik davranışlara sahip olma, bir öğretmende olması gerekli en önemli özellikler arasında yer almaktadır. Tanilli, demokratik insanı yeniliklere, değişime açık, kendini

yenileyen, kuşkucu, araştırıcı, bağımsız düşünen kişi şeklinde tanımlamaktadır (Tanilli, 1981). İyi bir öğretmenin özelliklerinin neler olması gerektiği konusunda birçok araştırma yapılmış ve bunlara dayanılarak uzun özellik ve davranış listeleri hazırlanmıştır (Yağcı 1997, Dilek 1993; Gary 2002). Ancak üniversite öğretim elemanlarının özellikleri ve öğrencilerle ilişkileri üzerinde yapılmış fazla bir araştırma bulunmamaktadır (Ergün ve diğerleri,1999). Lowman (1984), öğretim elemanlarının özelliklerini incelerken onlarda hem kişiler arası ilişkileri düzenleyen yüksek duygusal ve zihinsel, hem de onların demokratik, hükümran ve yaklaşılabilir olma gibi boyutlarını ele almaktadır. İdeal öğretmen ve öğretim elemanları, öğrencileri ile sağlıklı pedagojik ilişki kuranlardır. Bu şekilde sağlanan ilişki, hem öğretmenin mesleki başarısının ürünü hem de mesleki başarısının temelidir (Bilen 1995). Öğretim elemanlarının tutum ve davranışlarını belirlenmek için öğrencilerin görüşlerine başvurulabilir. Bazı üniversiteler veya fakülteler, öğretim elemanlarını öğrencilerin görüşlerine göre değerlendirmektedir. Bu anketlerde öğrenciler, derslerine giren öğretim elemanlarını derse hazırlıklı gelme, öğrenci görüşlerine değer verme, açık ve anlaşılır konuşma, öğretim materyalleri kullanma ve farklı görüşlere açık olma gibi açılardan değerlendirmektedir. Öğrencilerin değerlendirme sonuçlarının güvenirliği ve geçerliliği üzerinde birçok araştırma yapılmıştır. Öğretim elemanlarını öğrencilerin görüşlerine dayanarak değerlendirmeyi önemli, değerli ve güvenilir bulan araştırmalar bulunmaktadır (Murray 1983, Arubayi 1987). Hatta öğrenciler, öğretim elemanlarının kullandığı öğretim yöntemini, ölçme ve değerlendirme biçimini ve öğrenci ile ilgilenmesini çok iyi ölçmektedir. Öğrenci değerlendirmeleri, eski öğrencilerin ve gözlemcilerin değerlendirmeleri ile tutarlı gözükmektedir (Miller 1988, Öztürk 1999). Öğrencilerin dersi ve öğretim elemanını değerlendirmesi aynı zamanda demokratik sınıf oluşturmanın da bir gereğidir. Sorgulayan, eleştiren, yeni görüşlere ve eleştirilere açık bireyler ancak demokratik bir ortamda yetiştirilebilir. Bunun en temel koşulu ise öğrenciyi merkeze alan bir yaklaşım benimsemektir. Böyle bir ortamda hem anlamlı öğrenme gerçekleşecek hem de öğretim elemanları öğretim yöntemlerini, tutum ve davranışlarını gözden geçirerek gerekli değişmeleri yapabilecektir. Ayrıca öğretim elemanlarının demokratik tutum ve davranışları ile geleceğin öğretmeni olacak öğrencilerine iyi bir örnek olması gerekmektedir. Bu nedenlerle, öğrencilerin algılarına göre öğretim elemanlarının demokratik tutum ve davranışlarının ne düzeyde olduğunun saptanması önemli bulunmuştur. YÖNTEM Araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi, Teknik Eğitim Fakültesi ve Gazi Eğitim Fakültesi öğrencileri oluşturmaktadır. Fakültelerin öğrencilerin öğretim elemanlarının demokratik tutum ve davranışlarına ilişkin algısı üzerinde etkili olup olmadığını saptamak için, veriler yalnızca 1. ve 4. sınıf öğrencilerinden toplanmıştır. Buna göre çalışmanın örnekleminde hem 1. sınıf hem de 4. sınıflarda öğrencisi olan öğretmenlik programlarında okuyan öğrenciler yer almıştır. Her fakülteden tesadüfi örnekleme yöntemi ile iki bölüm belirlenmiştir. Mesleki Eğitim Fakültesi nden (MEF) Çocuk Gelişimi ve Okulöncesi Eğitimi, Giyim Endüstrisi ve Moda Tasarımı, Teknik

Eğitim Fakültesi nden (TEF) Metalürji, Matbaa ve Gazi Eğitim Fakültesi nden (GEF) Sınıf Öğretmenliği ve Fen Bilgisi Öğretmenliği seçilmiştir. MEF den 219, TEF den 183 ve GEF den 201 olmak üzere altı bölümden toplam 603 öğrenci araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. Bu öğrencilerin 274 ü birinci sınıf, 323 ü dördüncü sınıftır. Araştırmanın amacı Eğitim Fakültesi öğrencilerinin, öğretim elemanlarının demokratik tutum ve davranışlarına ilişkin görüşlerini belirlemektir. Çalışmanın verileri öğretmen adaylarına araştırmacılar tarafından geliştirilen anket uygulanarak elde edilmiştir. Likert tipinde hazırlanan anket iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde öğrenci ve öğretim elemanlarına ilişkin demografik özellikler, ikinci bölümde ise öğretim elemanlarının demokratik tutum ve davranışları yer almıştır. Öğrencilerin öğretim elemanlarının demokratik tutum ve davranışlarına yönelik algı düzeyini gösteren seçenekler hiçbir zaman (1), çok az (2), orta düzeyde (3), çoğu zaman (4) ve her zaman (5) şeklinde 5 li olarak derecelendirilmiştir. Öğrencilerin her bir davranışa ilişkin algılarının belirlenmesinde bu dereceleme aynen kullanılmış, alt ölçekteki bütün davranışların ortalaması alınarak alt ölçeğe ilişkin algı düzeyleri elde edilmiştir. Her bir alt ölçeğe ilişkin işlemler bu ortalamalar kullanılarak yapılmıştır. Uzman görüşü ve ön uygulama yapılarak oluşturulan 40 maddelik ölçeğin geçerliğini belirlemede faktör analizi kullanılmıştır. Bu uygulamadaki veriler 217 kişilik gruba uygulanarak elde edilmiştir. Bu analizde.40 faktör yükü ölçüt olarak alınmış ve bu yükün altında kalan maddeler ölçeğe alınmamıştır. Bu uygulama sonucunda 12 madde ölçekten çıkarılmış ve 28 madde ölçeğe alınmıştır. Maddelerin faktör yükleri ortalama.55 düzeyindedir. Ölçek rotasyon yapılmadan güçlü bir tek faktör vermektedir. Varimax dönüştürme tekniği kullanılarak yapılan analiz sonucunda tek faktörün toplam varyansın %49.15 ini açıkladığı görülmüştür. Bu nedenle ölçek tek faktör olarak incelenmiştir. Ölçeğin iç tutarlılık katsayısı Cronbach Alpha ile belirlenmiş ve bu katsayı.96 bulunmuştur. Bu analiz sonuçlarına göre ölçek geçerli ve güvenilir olarak kullanılabilecek düzeydedir. Ölçek geçerli ve güvenilir olduğu için, öğrencilerin öğretmen adaylarının demokratik tutum ve davranışlarını algılamalarını belirlemede de kullanılabileceğine karar verilmiştir. Veriler, ölçeğin öğrencilere araştırmacılar tarafından uygulanması ile elde edilmiştir. Verilerin analizinde SPSS paket programı kullanılmıştır. Anketlere verilen yanıtlar incelenmiş ve verilerin analizinde ortalama, standart sapma, t testi ve varyans analizi teknikleri kullanılmıştır. İlk olarak öğretim elemanlarının demokratik tutum ve davranışları gösterme düzeyleri belirlenmiştir. Daha sonra demokratik tutum ve davranışların öğretmen ve öğrencilerin demografik niteliklerine göre farklılık gösterip göstermediği incelenmiştir. Ölçekte yer alan aralıkların eşit olduğu (4/5) varsayımından hareket edilerek, seçeneklere ilişkin sınırlar aşağıdaki gibi belirlenmiştir: Sınır Seçenek (5) 4.21-5.00 Her zaman (4) 3.41-4.20 Çoğu zaman (3) 2.61-3.40 Orta düzeyde

(2) 1.81-2.60 Çok az (1) 1.00-1.80 Hiçbir zaman BULGULAR Tablo 1 de araştırmanın örnekleminde yer alan öğrencilerin sınıf ve bölümlere göre sayıları verilmiştir. Tablo 1- Fakülte, Bölüm ve Sınıf lara Göre Öğrenci Sayıları Fakülte Bölümler 1. Sınıf 4. Sınıf Toplam Genel Toplam N % N % N % N % MEF Çocuk Gelişimi 47 17.2 75 22.8 122 20.2 219 36.7 Giyim 43 15.7 54 16.4 97 16.1 TEF Metalurji 46 16.8 46 14.0 92 15.3 183 30.6 Matbaa 45 16.4 46 14.3 91 15.1 GEF Sınıf Öğretmenliği 53 19.3 55 16.4 108 17.9 201 32.7 Fen Bilgisi 44 14.6 51 16.1 93 15.4 Toplam 274 100.0 329 100.0 603 100.0 603 100.0 Araştırma grubundaki öğrencilerin % 36.7 si MEF, % 32.7 si GEF ve % 30.6 sı TEF öğrencisidir. Öğrencilerin bölümlere göre dağılımları incelendiğinde; % 20.2 sinin Çocuk Gelişimi ve Okulöncesi Eğitimi; % 16.1 inin Giyim Endüstrisi ve Giyim Öğretmenliği Bölümü; % 15.3 ünün Metalurji; % 15.1 inin Matbaa; % 17.9 unun Sınıf Öğretmenliği ve % 15.4 ünün Fen Bilgisi Öğretmenliği Bölümü öğrencileri olduğu görülmektedir. Örneklemin % 45.4 ünü 1. sınıf, % 54.6 sını 4. sınıf; %62.9 unu kız, %37.1 ini erkek öğrenciler oluşturmaktadır. Tablo 2 de öğrencilerin öğretim elemanlarının demokratik tutum ve davranışlarına ilişkin algılarının ortalamaları verilmiştir. Tablo 2 incelendiğinde en düşük ortalamaya sahip maddelerin (X=2.30) hatasını kabul etme ve (X=2.31) öğrencilerin duygularını paylaşma, her türlü düşünce ve eleştiriye açıktır (X=2.49), güler yüzlü ve esprilidir (X=2.79), öğrenciler arasında ayrım yapmaz, herkese eşit davranır (X=2.86), ve sınıf tartışmalarına yer verir (X=2.87) olduğu görülmektedir. En yüksek ortalamaya sahip maddeler ise öğrencilerin derste rahatlıkla soru sorması (X=3.36), fakültenin ve sınıfın kurallarına kendisi de uyar (X=3.31) tüm sınıfı ilgilendiren konularda öğrenci görüşlerini alma, öğrencileri sözlerini kesmeden dinler (X=3.21) (X=3.20), öğrenciye hoşgörü ile yaklaşma (X=3.06) ve öğrenciye karşı kırıcı ve sert olmama (X=3.06) olduğu görülmektedir., ve maddelerinin ortalamalarının diğer ortalamalardan daha düşük olduğu, öğrenciyi derse katar (X=3.14), ve yalnızca başarılı öğrencilerle değil tüm sınıfla etkileşim kurar (X=3.12) maddelerinin ortalamalarının daha yüksek olduğu görülmektedir. Öğretim elemanlarının bu boyuta ilişkin demokratik tutum ve davranışlarının orta düzeyde olduğu görülmektedir. Diğer maddelerin ortalamaları orta düzeyde ve birbirine yakındır. Toplam tutum puanı ortalaması 2.89 dur. Tabloda görüldüğü gibi, öğrencilere göre öğretim elemanları demokratik tutum ve davranışları orta düzeyde göstermektedir. Tablo 2- Öğrencilerin Öğretim Elemanlarının Demokratik Tutum ve Davranışlarını Algılamalarına İlişkin Betimsel İstatistikler Demokratik Tutum ve Davranışlar N X S Öğrencilere güven verir. 603 2,74.99

Öğrencilerin duygularını paylaşır. 603 2.31 1.03 Hatalarını kabul eder. 603 2.30 1.04 Öğrencilerin yaptığı eleştirileri hoşgörü ile dinler. 603 2.54 1.06 Tüm sınıfı ilgilendiren konularda öğrencilerin görüşlerini alır. 603 3.20 2.49 Öğrencileri duygu ve düşüncelerini açıklamaları için cesaretlendirir. 603 2.74 1.11 Öğrencilerin görüşlerine saygı duyar. 603 2.87 1.08 Samimi, içten ve sevecendir. 603 2.76 1.01 Öğrenciler derste rahatlıkla soru sorabilir. 603 3.36 1.09 Öğrenciye hoşgörü ile yaklaşır. 603 3.06.96 Öğrencilere karşı kırıcı ve sert değildir. 603 3.06.98 Öğrencilerin kendilerini değerli hissetmelerine yardımcı olur. 603 2.66 1.06 Öğrencilerin kendilerine güven duymalarına yardım eder. 603 2.72 1.03 Tek doğruyu savunmaz, çoklu bakış açılarının olabileceğini kabul eder. 603 2.83 1.05 Yalnızca başarılı öğrencilerle değil,tüm sınıfla etkileşim kurar. 603 3.12 1.09 Öğrencilerin de bazı hakları olduğunu kabul eder. 603 2.96 1.06 Öğrencilerin kendilerini ve birbirlerini değerlendirmelerini destekler. 603 2.94 1.02 Öğrenciyi derse katar. 603 3.14.98 Güler yüzlü ve esprilidir. 603 2.79 1.01 Sınıf tartışmalarına yer verir. 603 2.87 1.01 Öğrenciler arasındaki iletişimi ve görüş alış verişini destekler. 603 2.95 1.08 Öğrencileri sözlerini kesmeden dinler. 603 3.21 1.08 Her türlü eleştiriye ve düşünceye açıktır. 603 2.49 1.05 Öğrenciler arasında ayrım yapmaz, herkese eşit davranır. 603 2.86 1.16 Öğrencileri sınıfta küçük düşürecek davranışlarda bulunmaz. 603 3.09 1.09 Değerlendirmelerde objektiftir, öğrenciye hak ettiği notu verir. 603 3.09 1.09 Fakültenin ve sınıfın kurallarına kendisi de uyar. 603 3.31 1.09 Kendi görüşlerini öğrencilere empoze etmez. 603 2.93 1.11 Toplam 603 2.89.73 Tablo 3 de öğrencilerin öğrenim gördükleri fakülte ile öğretim elemanlarının demokratik tutum ve davranışlarına ilişkin algıları arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığı karşılaştırılmıştır. Tablo 3- Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakülte ile Öğretim Elemanlarının Demokratik Tutum ve Davranışlarına İlişkin Algılarının Karşılaştırılması Demokratik Tutum ve Davranışlar Fakülte N X S F p Gruplararası fark EF 201 3.00.73 MEF 219 2.72.72 9.24.000 1-2, 3-2 TEF 183 2.97.69 Toplam 603 2.89.73 Tablo 3'de üç fakültede öğrenim gören öğrencilerin, öğretim elemanlarının demokratik tutum ve davranışlarına ilişkin görüşleri karşılaştırılmıştır. Buna göre GEF ve TEF öğrencilerinin toplam puan ortalamaları MEF öğrencilerinin ortalamalarından anlamlı derecede daha yüksektir. Buna göre GEF ve TEF öğrencileri MEF öğrencilerine göre öğretim elemanlarının tutum ve davranış açısından daha demokratik davrandığını düşünmektedir. Gruplar arasındaki farklılık.01 düzeyinde anlamlıdır. Ancak bunun yanında, ortalamalar incelendiğinde eğitim fakültesi öğrencilerine göre öğretim elemanları demokratik tutum ve davranışları orta ve daha alt düzeylerde göstermektedir. Tablo 4- Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakülte İle Genel Olarak Algılarının Karşılaştırılması Algılar Fakülte N X S F p Gruplararası fark Okula Yönelik Algı EF 201 2.44.78

Öğretim Elemanına Yönelik Algı Demokratik Davranışlara Yönelik Algı MEF 219 2.06.90 16.82.000 1-2, 1-3 TEF 183 1.97.87 Toplam 603 2.16.88 EF 201 2.31.74 MEF 219 2.17.78 1.79.167 TEF 183 2.24.75 Toplam 603 2.24.76 EF 201 2.45.65 MEF 219 2.23.77 5.57.004 1-2, 1-3 TEF 183 2.27.73 Toplam 603 2.32.72 Tablo 4 de öğrencilerin okula, öğretim elemanlarına ve öğretim elemanlarının demokratik davranıp davranmadığına ilişkin algıları karşılaştırılmıştır. Buna göre GEF öğrencileri MEF ve TEF öğrencilerine göre fakültelerine karşı daha olumlu tutum içindedir. GEF öğrencilerinin okula yönelik algı düzeyleri ile MEF ve TEF öğrencilerinin algıları arasında.01 düzeyinde anlamlı bir farklılık olduğu görülmektedir. Özellikle TEF öğrencilerinin okula yönelik algıları düşük düzeydedir. Öğrencilerin öğretim elemanlarına yönelik algı düzeyleri ise birbirine oldukça yakındır. Bu açıdan gruplar arasında bir farklılığın olmadığı görülmektedir. Son olarak öğrencilerin öğretim elemanlarının genel olarak demokratik tutum ve davranışlarını değerlendirmeleri istenmiştir. Buna göre GEF öğrencileri öğretim elemanlarının daha demokratik tutum ve davranışlar gösterdiğini düşünmektedir. GEF öğrencileri ile MEF ve TEF öğrencilerinin algıları arasındaki fark.01 düzeyinde anlamlıdır. Eğitim fakültesi öğrencilerinin 1. ve 4. sınıfta olmaları ile öğretim elemanlarının demokratik tutum ve davranışlarını algılamaları ve okula, öğretim elemanlarına ve genel olarak öğretim elemanlarının demokratik olup olmadığına yönelik görüşleri karşılaştırılmış ve sonuçlar Tablo 5 de sunulmuştur. Tablo 5- Öğrencilerin Sınıf Düzeyi İle Öğretim Elemanlarının Demokratik Tutum ve Davranışlarına İlişkin Algılarının Karşılaştırılması Alt boyutlar Sınıflar N X S t p Demokratik Tutum ve 1. Sınıf 274 3.01.69 3.95 0.000 Davranışlar 4. Sınıf 329 2.78.75 Okul algısı 1. Sınıf 274 2.16.86 0.16.988 4. Sınıf 329 2.16.89 Öğretim elemanı algısı 1. Sınıf 274 2.33.70 2.88.004 4. Sınıf 329 2.16.79 Demokratik davranış 1. Sınıf 274 2.35.68 1.15.250 algısı 4. Sınıf 329 2.28.76 Öğretim elemanlarının demokratik tutum ve davranışlarına yönelik algıların 1. ve 4. Sınıf öğrencilerine göre karşılaştırması yapıldığında, 1. Sınıf öğrencilerinin öğretim elemanlarının demokratik tutum ve davranışlarına ilişkin algılarının daha yüksek olduğu görülmüştür. Ayrıca 1. sınıf öğrencileri 4. sınıf öğrencilerine göre öğretim elemanlarına yönelik daha olumlu düşünmekte ve daha demokratik davrandığını belirtmektedir. Gruplar arasındaki farklılıklar.01 düzeyinde anlamlıdır. 1. ve 4. sınıfların okula yönelik algılarının aynı düzeyde olması ilginç bulunmuştur. Tablo 6- Öğrencilerin Genel Algıları ile Öğretim Elemanlarının Demokratik Tutum ve Davranışlarına İlişkin Algılarının Karşılaştırılması

Öğretim Elemanlarının Demokratik Tutum Ve Davranışlarına Yönelik Algı Algılar ALGILAR N X S F p Gruplar arası fark Okul Algısı Sevmiyorum 191 2.49.65 Kararsızım 126 2.86.57 60.32.000 1-2, 1-3, 2-3 Seviyorum 286 3.17.71 Öğretmen Sevmiyorum 118 2.17.55 algısı Kararsızım 223 2.77.54 161.09.000 1-2, 1-3, 2-3 Seviyorum 262 3.31.64 Genel Çok az demokratik 93 2.29.78 Demokratik Algı Orta düzeyde demokratik 226 2.65.48 114.78.000 1-2, 1-3, 2-3 Çok demokratik 284 3.28.66 Okulu sevmediğini belirten öğrencilerin öğretim elemanlarının demokratik tutum ve davranışlarına ilişkin algı puan ortalamaları 2.49, kararsız olanların 2.86, sevenlerin ise 3.17 dir. Kararsız olan ve okulu seven öğrencilerle sevmeyenlerin; kararsızlarla seven öğrencilerin puanları arasında.01 düzeyinde anlamlı farklılık vardır. Başka bir deyişle kararsızlar ve okulu seven öğrenciler öğretim elemanlarının tutum ve davranışlar açısından daha demokratik olduğunu düşünmektedir. Sonuç olarak okula yönelik olumlu algı içinde olan öğrencilerin öğretim elemanlarını daha demokratik buldukları anlaşılmaktadır. Öğretim elemanlarını seven öğrenciler, sevmeyen ve kararsız öğrencilere göre, kararsız öğrenciler de sevmeyen öğrencilere göre öğretim elemanlarının daha demokratik olduğunu düşünmektedir. Öğretim elemanlarını seven öğrencilerle kararsız ve sevmeyen öğrenciler; kararsızlarla sevmeyen öğrenciler arasında öğretim elemanlarının demokratik tutum ve davranışlara ilişkin algı puanı açısından.01 düzeyinde anlamlı farklılıkların olduğu görülmüştür. Öğretim elemanlarının çok demokratik olduğunu düşünen öğrenciler, öğretim elemanlarının orta düzeyde eve daha az demokratik olduğunu düşünen öğrencilere göre; orta düzeyde demokratik olduğunu düşünen öğrenciler de çok az demokratik olduğunu düşünen öğrencilere göre, öğretim elemanlarını daha demokratik bulmuştur. Gruplar arasındaki fark.01 düzeyinde anlamlıdır. Bu sonuçlara göre, fakülteye, öğretim elemanlarına yönelik olumlu algı geliştiren ve genel olarak öğretim elemanlarını demokratik bulan öğrenciler, öğretim elemanlarının belirtilen davranış ve tutumlarda da daha demokratik olduğunu düşünmektedir. TARTIŞMA Öğretmenlerin demokratik tutum ve davranışlara sahip olabilmesi için, öncelikle bu tür ortamlarda eğitim alması gerekmektedir. Çünkü demokrasi yaşayarak öğrenilir. Demokratik bir sınıf ortamı öğrencilerde demokratik davranışlar geliştirmenin yanında öğrenci başarısının artmasına ve anlamlı öğrenmeye de katkı sağlayacaktır. Otoriter bir yapı öğretmen-öğrenci etkileşimini azaltarak, öğrenmeyi olumsuz yönde etkilemektedir. Bu araştırmada öğrenciler öğretime elemanlarının demokratik tutum ve davranışları orta ve daha alt düzeylerde gösterdiklerini düşünmektedir. Özellikle öğrencilerin duygularını paylaşma ve hatalarını kabul etme davranışları çok az düzeydedir. Buna göre öğretim elemanlarının öğrencilere duygusal yakınlığı pek fazla göstermedikleri ve hatalarını kabullenmedikleri görülmektedir. Diğer davranışların ortalaması ise ancak

orta düzeydedir. Öğretim elemanlarının tutum ve davranışlarının istenilen demokratiklik düzeyinde olmadığı söylenebilir. Ergün ve diğerleri (1999) tarafından yapılan bir çalışmada dört üniversitenin on bölümü üzerinde yapılan çalışmada üniversite öğrencilerine ideal bir öğretim elemanlarının özellikleri sorulmuştur. Bu çalışmaya göre ideal bir öğretim elemanının; tarafsız, her düşünceye saygılı, öğrenciler arasında hiçbir ayrım yapmayan, kızlara ve erkeklere eşit davranan, öğrenciyi küçümsemeyen, hor görmeyen, sınıfta küçük düşürmeyen, rahat soru sorulabilen, kendisiyle rahat konuşulabilen, güler yüzlü, yumuşak, sakin, alçakgönüllü, öğrenciye baskı yapmayan, güven duyulan, rahat kişilikli, iyimser, öğrenciye karşı hoşgörülü, sevecen, ona saygı duyan, hakaret etmeyen, kibirli davranmayan, değerlendirmede objektif, öğrencileri not ile tehdit etmeyen bir kişi olması gerektiği ortaya çıkmıştır. Küçükahmet in araştırmasında da (1989), öğrenciler benzer özelliklere sahip öğretim elemanlarını tercih etmektedir. Başka bir araştırmada öğrencilerin en çok şikayet ettikleri konuların, öğretim elemanlarının derslerde politika yapmaları, kendi ideolojik görüşlerini öğrencilere empoze etmeye çalışmaları, öğrenciler arasında ayrımlar yapmaları ve eşit davranmamaları olduğu görülmüştür (Ergün ve diğ., 1999). Görüldüğü gibi öğrenciler rahat soru sordukları, görüşlerini açıklayabildikleri, öğrenciye saygı duyan, eşit davranan ve notla tehdit etmeyen öğretim elemanları istemektedir. Öğrencilerin öğretim elemanlarının demokratik tutum ve davranışlarına yönelik algıları ile öğrenim gördükleri fakülte karşılaştırıldığında, GEF ve TEF öğrencilerinin MEF öğrencilerinden daha olumlu algılara sahip oldukları görülmektedir. Ancak yine de üç grubun algı ortalaması orta düzeydedir. Öğretim elemanlarının demokratik tutum ve davranışlarının orta ve alt düzeylerde algılanması, eğitim fakülteleri açısından istenilir bir sonuç değildir. Geleceğin öğretmenlerinin yetiştiği bu fakültelerde demokratik eğitim ortamları oluşturulması son derece önemlidir. Başka araştırmalarda da öğrenciler öğretmenlerin genellikle otoriter ve baskıcı davrandıklarını ortaya koymaktadır (Ertürk 1970; Tezcan, 1981, Kavak, 1986; Büyükkaragöz 1990; Atasoy 1997). İlginç sonuçlardan birisi de TEF öğrencilerinin okula yönelik algılarının diğer öğrencilere göre çok düşük olmasıdır. Bunun yanında diğer öğrencilerin de okula, öğretim elemanlarına ve genel olarak öğretim elemanlarının demokratik davranıp davranmadığına yönelik algıları da yüksek değildir. Öğrencilerin sınıf düzeyine göre yapılan karşılaştırmada, birinci sınıf öğrencilerin algıları son sınıf öğrencilerinin algılarından daha yüksektir. Öğrencilerin son sınıfta algılarının düşmesi, beklentilerinin karşılanmamasından kaynaklanıyor olabilir. Ayrıca okulu, öğretim elemanlarını seven ve genel olarak öğretim elemanlarının daha demokratik olduğunu düşünen öğrenciler, kararsız kalan ve sevmeyen öğrencilere göre öğretim elemanlarının demokratik tutum ve davranışları daha üst düzeylerde göstermektedir. Buna göre, okulu ve öğretim elemanını sevme, öğretim elemanlarının davranışlarını değerlendirmede etkili olmaktadır. Okullarda özellikle eğitim fakültelerinde demokratik ortamlar oluşturmak demokrasinin geleceği açısından olduğu kadar, toplumun ilerlemesi ve kalkınması açısından da büyük önem taşımaktadır. Ancak görüldüğü gibi üç eğitim fakültesinde öğretim elemanlarının demokratik tutum ve davranışlarına yönelik öğrenci algıları çok alt düzeydedir. Demokratik bireyler yetiştirmek ve öğrenmeyi daha anlamlı kılmak için,

eğitim ortamlarının demokratik yerler olması ve öğretim elemanlarının daha demokratik davranması gerektiği, bu araştırma ile bir kez daha vurgulanmıştır. KAYNAKÇA Arubayi, A.Erik. (1987). Improvements of Instruction and Teacher Effectiveness are Students Ratings Reliable and Valid? Higher Education. 16, 267-278. Atasoy, Ali. (1997). İlköğretim ikinci Kademede Demokrasi Eğitimi ve İlköğretim İkinci Kademe Öğretmen ve Öğrencilerinin Demokratik Tutum ve Davranışlarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi, A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bilen, Mürüvvet. (1995). Plandan Uygulamaya Öğretim. Ankara. Büyükkaragöz, Savaş. (1990). Demokrasi Eğitimi. Ankara: Türk Demokrasi Vakfı Yayınları. Dilek, Olcay. 1993. Başarılı Öğretmenin Özellikleri. Eğitim. 5, 52-55. Ergün ve diğerleri. (1999). İdeal Bir Öğretim Elemanının Özellikleri, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 3: 1-11. Ertürk, Selahattin. (1970). On Yıl Öncesine Kıyasla Öğretmen Davranışları. Ankara: MEB Yayınları. Gary, Paul. Democracy in the Classroom, Education. 123, 1. Kavak, Yüksel. (1986). Eğitim Fakültelerindeki Öğretim Elemanlarının Yeterlilikleri ve Eğitim İhtiyaçları, Ankara: H.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi. Küçükahmet, Leyla. (1989). Demokrasi Eğitiminde Boyutlar ve Sorunlar, Demokrasi İçin Eğitim. Türk Eğitim Derneği Yayınları. Öztürk, Yüksel. (1999). Öğretim Elemanlarının Ders Vermelerinin Değerlendirilmesinin Kamu Üniversitelerinde Uygulanabilirliği. Milli Eğitim. 141: 61-63. Tanilli, Servet. (1982). Devlet ve Demokrasi. İstanbul: 3. Basım, Sayı Kitap Pazarlama. Tezcan, Mahmut. (1981). Kuşaklar Çatışması: Okuyan ve Çalışan Gençlik Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Kadıoğlu Matbaası. Yağcı, Esed. (1997). Sınıf içi Demokratik Öğretimin Öğrenci Erişisi ve Akademik Belik Kavramına Etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 13: 171-179.