MANDBULAR TAM PROTEZ ÖLÇÜ MODELLERNN ÜÇ BOYUTLU BR ÖLÇÜM YÖNTEMYLE KARILATIRILMASI THE COMPARISON OF MANDIBULAR COMPLETE DENTURE IMPRESSION MODELS WITH A 3-DIMENSIONAL MEASUREMENT SYSTEM Dr.Dt.Faik TU8UT* Dt.Onur <AH=N* Yrd.Doç.Dr.Hakan DEM=R* Dt.Fatih SARI* Yrd.Doç.Dr.Eminnur AYHAN** Prof.Dr.Ali Kemal ÖZDEM=R* ÖZET Amaç: Bu çalmann amac çeitli ölçü maddeleriyle alnan mandibular alveolar kret ölçülerinin stabilitesinin üç boyutlu bir ölçüm yöntemiyle deerlendirilmesidir. Gereç ve Yöntem: Bu çalmada 14 disiz hastadan alnan ölçüler kullanld. Hastalar iki gruba ayrld. Son ölçü maddesi olarak birinci grupta çinko-oksid öjenol (ZOE), ikinci grupta polivinilsiloksan (PVS) kullanlarak alnan ölçülerden ana modeller elde edildi. Ana modeller üzerinden modifiye ahsi kak hazrlanarak hastalardan ölçü alçs ile yeniden ölçüler alnd. Elde edilen modeller üzerinde snr çizgileri tahmini olarak çizildi ve alveol kret üzerinde 14 referans noktas belirlendi. Ana modellerin fotoraflar alnd (Nikon E2/E2s) ve 3 boyutlu görüntüleri elde edildi. Alveolar kret yükseklii, protezin oturduu alann büyüklüü ve çevresel snr çizgilerinin uzunluu 3 boyutlu görüntüler üzerinde ölçüldü. Bulgular: Bu çalmada ölçü alçsyla elde edilen modellerdeki ölçüm deerlerinin dierlerinden yüksek olduu görüldü. Ölçü alçsyla bundan düük deerlerde ölçüm deerleri gösteren çinko-oksid öjenol ölçü modelleri arasnda istatistiksel olarak anlaml bir fark bulunamad (p>0.05). Buna karlk polivinilsiloksan ile elde edilen modellerin ölçüm deerlerinde alveolar kret yükseklii istatistiksel olarak anlaml bir azalma gösterdi (p< 0.05). Sonuç: Ölçü maddesinin alveolar muköz membran üzerindeki etkileri membrann özelliklerine ve ahsi kak dizaynna bal kalmaktadr. Bu yüzden desteksiz rezidüel kretlere sahip mandibular tam protez hastalarnda ölçü maddesinin ve ölçü tekniinin seçimi oldukça önemlidir. Mandibular tam protez ölçülerinin ölçü alçs ve çinko-oksid öjenol ölçü maddesi ile alnmas önerilmektedir. Anahtar kelimeler: Tam protez ölçü teknii, 3 boyutlu ölçüm sistemi SUMMARY Purpose: The purpose of this study was to investigate with 3 dimensional measurement system whether the stabil condition of mandibular alveolar ridge may recorded by the impression materials. Materials and Methods: The study was performed on the 14 edentulous patients. Patients were divided in two groups. Zinc-oxide eugenol (ZOE) impression material was used as a final impression material in group I and Polyvinylsiloxane (PVS) impression material was used in group II and the definitive cast was obtained. A final impression was made again from all patient with a impression plaster (IP) by means of the custom tray has a new design for each patient. This custom tray was prepared on the definitive cast. The peripheral border line was drawn roughly and the 14 references point were done on the alveolar ridge on the definitive casts. The photographs of the definitive casts were took by Nikon E2/E2s and the three dimensional images were carried out. Height of alveolar ridge, quantity of denture bearing area and length of peripheral border line was measured on the three dimensional images. Results: This study showed that all measurement values of the IP were higher than the others. The measurement values of the ZOE were lower than the IP, but not statistically significant (p>0.05). However, the measurement values of PVS showed that the decrease of height of the alveolar ridge was statistically significant (p< 0.05). Conclusion: The effect of impression materials on the alveolar mucous membrane is vary depending on their properties and the custom tray design. For that reason, it is too important that the choice of impression material and impression technique when the mandibuler complete denture impression is made from edentulous patient has unsupported residual alveolar ridge. It is suggest that an mandibular complete denture impression is made with IP and ZOE. Key Words: Complete denture impression technique, 3-Dimensional measurement system * Cumhuriyet Üniversitesi Di Hekimlii Fakültesi Protetik Di Tedavisi AD, Sivas ** Karadeniz Teknik Üniversitesi Jeodezi ve Fotogrametri Mühendislii, Trabzon Bu çalma, Türk Di Hekimleri Birlii 13. Uluslararas Di Hekimlii Kongresinde 3 Boyutlu Görüntüleme Yöntemi ile Alt Tam Protez Ölçülerinin Karlatrlmas bal altnda sözlü sunulmutur. 105
Cilt: 12 Say: 1 2009 GR Ölçü alma ileminde kullanlan teknik ve ölçü maddesi, tam protezi destekleyen dokularn cevabnda önemli bir rol oynamaktadr. Protezin verimli bir ekilde kullanlmasnda, konforunda, estetiinde ve dokulara uyumlu bir ekilde oturmasnda ölçü aamas kritik bir role sahiptir. 1,2 Robert, tam protez yapmnda iyi bir ölçü almann retansiyon ve stabiliteyi salayan önemli bir aama olduuna iaret etmitir. 2 Tam protez ölçüsü disiz bir azda protezin oturduu alan ve komuluklarnn negatif kayddr. Dikkatli ekilde alnm bir ölçü stabil, retantif ve konforlu bir protezin yaplmasna olanak salayacaktr. 2,3,4 =deal bir ölçü, protezin oturaca tüm disiz alanlar kapsamaldr. Dokularn istirahat halinde herhangi bir basnç uygulanmadan ve yer deitirmeden kaydn yanstmaldr. Ölçünün basnçsz veya çok az bir basnçla alnmas protezin adaptasyonuna pozitif katk salayacaktr. 2,5,6 Ayn zamanda tam protezlerde son ölçüyle elde edilmek istenen, periferal konturlarn normal kas fonksiyonlarna uygun hale getirilmesi ve periferal adaptasyonu salamak amacyla protez kaidesi ile müköz membran arasna hava szmayacak ekilde hermetik kapann salanmasdr. 2,3 Gevek veya desteksiz kretlerin ölçüsünü alrken yumuak dokularn distorsiyona uramadan veya yer deitirmeden ölçülerinin alnmas gerçekten çok zordur. Tam protez ölçüleri alnrken çeitli teknikler ve maddeler kullanlmaktadr. Her hasta için kullanlan teknik basal kemiin ve çevre dokularn muayenesi sonucu seçilir. Çalmalar ölçü alma srasnda basncn kontrollü bir ekilde uygulanmas gerektiini göstermitir. 1,2,4,6 Frank, fonksiyonel ölçü alm srasnda basnc kontrol etmede özel ilgi gerektiren az alanlarnn olduunu vurgulam, disiz bir azda palatinal bölge, rezidüel kretler ve kolayca yer deitirebilen desteksiz mukoza bölgelerinin az basnç gerektiren alanlar, protezin hermetik kapannn saland snrlar, yanak cebi ve retromylohyoid fossa bölgelerinin ise daha fazla basnç gerektiren alanlar olduunu belirtmitir. 7 Frank 7 son ölçü maddesi olarak çou kez kullanlan çinko-oksid öjenol ve çeitli ölçü maddelerinin maksillar tam protez ölçü alma ilemleri srasnda oluturduklar basnç farkllklaryla ilgili bir çalma yapmtr. Bu çalmada ölçü basncnn ahsi kan dizayn ve ölçü maddesi seçimiyle kontrol edilebilecei sonucuna varmtr. Masri ve ark. 8 yaptklar çalmada polivinilsiloksan ve polisülfid ölçü maddelerinin en az basnc oluturduunu belirtmilerdir. Mandibulann biyolojik olarak dikkat edilmesi gereken özellikleri maksilladan oldukça farkldr. Mandibular basal kemiinin büyüklüü ve formu maksillar basal kemikten farkldr. Mandibula ve maksillada submukoza baz bölgelerde anatomik yap itibariyle farkllklar göstermektedir. Bunun yannda kretlerin kemik yaplar da anatomik olarak birbirinden farkldr. Bu farkllklardan dolay ölçü prosedürlerinde mandibula için modifikasyonlar yaplmas gerekmitir. Mandibular ölçünün alnmas srasnda uygulanan basncn önemli olduu bilinmesine karn bu konuda yaynlanm çalmalar snrl saydadr. 1,2,4,5 =deal ölçü, protezin oturaca tüm disiz alan kapsamal ve yer deitirme yada ar basnç olmakszn dokularn istirahat durumunu kaydedebilmelidir. 2,6 Her bir hasta için ölçü almnda seçilen teknik ya da materyal, kiiye özel olan çevre dokular ve protez zemininin özelliklerine göre seçilmelidir. 2,4,6,9 Günümüzde tam protez yapmnda her ne kadar klinik olarak baar salansa da mandibular kretlerin ölçülerinin alnmasnda özellikle de alveolar kret rezorpsiyonuna sahip hastalarda problemlerle karlalmaktadr. Eskiden her ne kadar ölçü alçlar kullanlyor olsa da günümüzde son ölçü materyalleri olarak sklkla çinko-oksid öjenol ve elastomerik ölçü materyalleri kullanlmaktadr. 2,6 Prostodontik aratrmalarda 3 boyutlu ölçüm teknikleri kullanlmaya balanmtr. Dijital fotogrametrinin kullanclara sunduu en büyük avantajlardan birisi görüntü eleme teknikleri ve d yöneltme parametreleri yardmyla objelerin üç boyutlu saysal modelinin elde edilmesidir. Bu sayede incelenen modelin detaylarnn belirlenmesi ve istenildii takdirde kyaslamalarnn yaplabilmesine imkân tanr. 10,11 Bu çalmada ayn bireylerden farkl ölçü maddeleri ve ahsi ölçü ka tasarm kullanlarak hazrlanan ana modellerin üç boyutlu fotogrametrik teknik kullanlarak deerlendirilmesi amaçlanmtr. MATERYAL METOD Bu çalma 14 mandibular disiz hasta üzerinde yapld. 7 hasta içeren birinci grupta son ölçü maddesi olarak çinko-oksid öjenol (ZOE) kullanld. =kinci grupta ise son ölçü maddesi olarak polivinilsiloksan (PVS) kullanld. Ana modeller üzerinde hazrlanan ahsi kaklar yardmyla tüm hastalardan ölçü alçsyla 106
yeni ölçüler alnd. Sonuç olarak birinci gruptaki her bir birey için hem ZOE hem de ölçü alçs ile ölçü alnarak iki ana model, ikinci gruptaki her bir birey için de hem PVS hem de ölçü alçs ile ölçü alnarak iki ana model elde edildi ve bu ana modeller kendi aralarnda fotogrametrik teknik ile kyasland. ZOE ve PVS ile ölçü al(nmas(: Çinko-oksid öjenol (Cavex, Holland) ve polivinilsiloksan (Affinis, Coltene AG, Switzerland) ile ölçü alnmas için kullanlan kaklar u prosedürlere uyularak hazrland. =lk ölçüler dönüümsüz hidrokolloid (Kromalgin, Vannini, Italy) ölçü maddesiyle alnd. Tan modeller elde edildikten sonra aksiyon snr çizgileri tahmini olarak model üzerinde çizildi. Daha sonra kretler üzerine iki tabaka mum, snr çizgilerinden 3 mm ksa olacak ekilde uyumland. Normal prosedürlere uyarak ahsi kaklar souk akrilik (Vertex, Dentimex, Holland) ile hazrland. <ahsi kak aza yerletirildi ve kaslarla olan ilikisi kontrol edildi. Termoplastik bir ölçü maddesi (Kerr, Italy) kullanlarak kan kenarlar ekillendirildi. <ahsi kaklar üzerinde 2 mm çapnda aralarnda 5 mm mesafe olan mezialden distale doru düzenli bir ekilde sralanan delikler açld. Son ölçü maddesi üretici firmann önerisi dorultusunda kartrlarak hazrland ve ahsi ölçü kana yüklendi. Kak aza yerletirilmeden önce gazl bir bez yardmyla az içerisi silindi. Kak iki tarafl parmak desteiyle hafifçe aza oturtuldu. Daha sonra hastaya dudak ve yanaklaryla fonksiyonel hareketleri yapmas söylendi. Ölçü tamamlandktan 5 dakika sonra tip III dental alç (Denstone, Heraeus Kulzer) son ölçüye döküldü. Ölçü Alç(s(yla Ölçü Al(nmas(: ZOE ve PVS ölçü maddelerinden elde edilen ana model üzerinde her bireyden ölçü alçs ile alnacak ölçüler için u ekilde kak hazrland. Model üzerinde aksiyon snr çizgileri tahmini olarak çizildi. Bu snrdan 3mm ksa olacak ekilde kret üzerine yerletirilen iki tabaka mum üzerine duvarlar paralel olarak düzenlenmi 4 mm yüksekliindeki mum kalp sabitlendi (Resim 1). Resim 1. Alç ölçü için hazrlanan kak yaplrken oluturulan mum kalp. Kret tepesi üzerinde olmayacak ekilde bir sap hazrlanmasna dikkat edilerek bilinen yöntemle souk akrilikten kak hazrland. <ahsi kak aza yerletirildi ve kaslarla olan ilikisi kontrol edildi. Termoplastik bir ölçü olan kerr kullanlarak kan kenarlar ekillendirildi. Kakta, snrn retromolar bölgenin 3mm önüne ve kan kret tepesine karlk gelen noktasnn 3mm vestibül ve lingualine uzanacak ekilde çizilen çizgilerin oluturduu alan kaldrlarak bir pencere açld (Resim 2). Resim 2. Kret tepesi karlna pencere açlan ölçü ka. Oluturulan pencere sayesinde ölçü alma ilemi, hazrlanan ölçü alçsnn bir frça yardmyla uygulanmas ile gerçekletirildi (Resim 3). Resim 3. Ölçü alçsnn bir frça yardmyla uygulanmas. 107
Sabun köpüü ile izole edildikten 5 dakika sonra alç ölçülere, tip III dental alç döküldü. Model Boyutlar(n(n Ölçümü: Ana modeller üzerinde 14 adet referans noktas belirlendi. Bu noktalarn yerlerine karar vermek için her model üzerinde önce orta hat, sa ve sol her iki retromolar kabart bölgeleri iaretlendi. Orta hat ile retromolar kabart bölgeleri arasna kret üzerine ince uyumlanabilen bir bakr tel yerletirildi. Bu telin uzunluu ölçüldü. Bu uzunluk 7 eit parçaya bölünerek sa ve sol her iki tarafta toplam 14 referans noktas elde edildi. Tan modelinin fotogrametrik ölçüm ve deerlendirmelerinin yaplm olmas o modelin boyutsal özelliklerini anlamamza yardmc olacaktr. Üç boyutlu model oluturmak amacyla model üzerindeki kret tepelerinde 14 tane ana nokta, bunlarn dnda kalan ksmlarda ise X,Y ve Z noktalar belirlenmi ve bu noktalar 10 Rm hassasiyetinde elektronik dijital kumpas kullanlarak ölçülmütür (Resim 4). Resim 5. Elcovision programnda rölatif ve kesin orientasyon ilemi. Bir sonraki aamada fotogrametrik teknie göre hesaplanan noktalar programdaki CAD dosyasna aktarld. Ayn bireyden farkl yollarla elde edilen iki ana modeli kyaslamak amacyla referans noktalar birletirilerek alveolar kret yükseklii, protezin oturduu alann büyüklüü ve çevresel snr çizgilerinin uzunluu hesapland (Resim 6). Resim 6. CAD dosyasna verilerin aktarlmas ve deerlendirme Resim 4. Ana modelin görünümü ve model mesafelerinin ölçüm plan. Fotoraflar almak için geometrik çözünürlüü 1280x1000 pixel, radiometric çözünürlüü ve renk derinlii 24 bit olan bir digital kamera (Nicon E2/E2s ) kullanld. Fotogrametrik ölçüm ilemi analog veya dijital kamerayla çekilen fotoraflarn deerlendirilmesini salayan Elcovision 10 adl program kullanlarak yapld. Fotoraflarn orientasyon elemanlarn hesaplamak için kullanlan model orientasyonu iki basamaktan olumaktadr. Birinci basamak rölatif orientasyondur. Bu basamakta modeli oluturan fotoraflarn dsal kaynakl orientasyon elemanlar ölçülmektedir. Kesin orientasyon ilemi olan ikinci basamakta ise üç boyutlu nesnenin koordinat sistemi oluturulup tanmlanmaktadr (Resim 5). statistiksel De:erlendirme =statistiksel deerlendirme, SPSS (versiyon 13.0) programnda Wilcoxon test ile yaplm ve elde edilen veriler tablolarda ortalama ve standart sapmalar ile belirtilip yanlma düzeyi 0.05 olarak alnmtr. BULGULAR Çinko-oksid öjenol ölçü maddesi kullanlarak elde edilen modeller ile ölçü alçs kullanlarak alnan ölçülerden elde edilen modellere ait bulgular Tablo I'de belirtilmitir. Tablo I. Blk hasta grubuna ait modellerin fotogrametrik teknikle analiz deerleri. Ölçü materyali Alveoler kret Protezin oturduu Çevresel snr yükseklii (mm) alann büyüklüü (cm 2 ) çizgilerinin uzunluu (cm) X ± Sd X ± Sd X ± Sd Ölçü alçs 0.67 ± 0.05 13.97 ± 2.01 26.16 ± 1.50 Çinko oksit-öjenol 0.61 ± 0.07 14.23 ± 1.92 25.80 ± 1.85 p = 0.063 p = 0.116 p = 0.176 108
Alç ölçülerden elde edilen modellerin, alveoler kret yükseklik (0,67±0,05) ve çevresel snr çizgi uzunluk (26,16±1,50) deerleri, çinko-oksid öjenol ölçülerinden elde edilen modellerinkinden daha yüksek bulunurken, protezin oturduu alann büyüklük deeri çinko-oksid öjenol ile elde edilen modellerde daha yüksek bulundu (14,23±1,92). Bu farkllklarn hiçbiri istatistiksel olarak anlaml bulunmad (p>0.05). Polivinilsiloksan ölçü maddesi kullanlarak ile elde edilen modeller ile ölçü alçs kullanlarak alnan ölçülerden elde edilen modellere ait bulgular Tablo II'de belirtilmitir. Alç ölçülerden elde edilen modellerin bütün ölçüm deerleri Polivinilsiloksan ölçü maddesi ile elde edilen modellerden daha yüksek olmakla yalnzca alveoler kret yükseklik deeri açsndan istatistiksel olarak farkllk anlaml bulunmutur (p<0.05). Tablo II. Bkinci hasta grubuna ait modellerin fotogrametrik teknikle analiz deerleri. Ölçü materyali Alveoler kret Protezin oturduu Çevresel snr yükseklii (mm) alann büyüklüü (cm 2 ) çizgilerinin uzunluu (cm) X ± Sd X ± Sd X ± Sd Ölçü alçs 0.74 ± 0.09 16.68 ± 1.76 27.07 ± 0.92 Polivinilsiloksan 0.62 ± 0.05 16.30 ± 2.01 26.69 ± 0.87 *p = 0.028 p = 0.091 p = 0.063 * Ortalamalar arasndaki fark Wilcoxon teste göre istatistiksel olarak anlamldr (p<0.05). TARTIMA Alveol kretlerin korunmas, ölçü ileminin ana amaçlarndan biri, belki de birincisidir. Alveol kretlerin korunmas, protezlerin tutuculuk ve stabilitelerinin de uzun süre devam etmesiyle sonuçlanr. Alveol kretlerinin korunmasnda en önemli katks olan faktörlerin banda basncn eitlendirilmesi gelir. Basncn eitlendirilmesi, ölçü yüzeyi üzerinde her bölgenin ayn miktar basnç almas ve bu basnca kar bir mukavemet göstermesi ve böylece herhangi bir bölgenin anormal basnç almamas demektir. Ölçü alma ilemi esnasnda ister kapal ister açkaz teknii kullanlsn basncn eitlendirilmesi subjektif bir olaydr ve yüzde yüz eitlendirilmesi mümkün deildir. Mukostatik teoride bile ölçü maddesinin kendi arl ve ölçü kan yerinde tutabilmek için uygulanan çok ufak da olsa bir basnç söz konusudur. Bir tam protez bitirilip aza uygulandktan sonra prematür di temaslarnn çokluu, ölçü alma ilemi esnasnda basncn eitlendirilemediinin kantlarndan biridir. 3 Hareketli dokularn fonksiyonel basnç altnda ölçülerinin alnmas, baz durumlarda dokularn ar yer deitirmesine ve diler temas etmedii zaman protezi dokulardan iten bir kuvvetin domasna sebep olur. Gerçekte hareketli dokularn yer deitirmesi daima söz konusudur. Ancak bu yer deitirme miktarn, protezin tutuculuk ve stabilitesini bozmayacak minumum ölçüler dahilinde tutmak gerekir. 3 Rutin klinik uygulamalarda ölçü alm esnasnda, ölçü kann yerinde tutulmas için parmaklarla desteklenmesi sonucunda da dokulara göreli bir basnç uygulanmakla birlikte bu esnada oluabilecek kontrolsüz basnç konusunda alnan tedbirlerin banda son ölçü maddesi seçim tercihi ve ahsi kak tasarmlar ön plana çkmaktadr. 4,7-9 Farkl ölçü maddelerinin ve farkl tasarmlarla hazrlanan ahsi ölçü kaklarnn, ölçü alma ilemi esnasnda basnç oluumu üzerine etkilerini deerlendiren çalmalar incelendiinde, ölçü maddesi tercihinin belirleyicilik açsndan daha yaygn olarak kabul gördüü sonucuna varlabilse de, çalma sonuçlarmza da dayanarak ölçü ka tasarmnn da belirgin düzeyde etkili olduu düüncesindeyiz. Masri ve ark. disiz maksillar ark taklit eden bir oral analog kullanarak yaptklar çalmalarnda, dört fakl ahsi ölçü kak dizayn ve farkl ölçü maddeleri ile ölçü alm esnasnda ortaya çkan basnc belirlemeyi amaçlamlardr. Sonuç olarak tüm ölçü materyallerinin ölçü alm esnasnda basnç oluturduklarn gözlemlemekte, irreversible hidrokolloid ve mediumbody vinyl polisiloksan ölçü maddelerinin, light-body vinyl polisiloksan ve polisülfit ölçü maddelerinden belirgin düzeyde daha fazla basnç oluturduklarn gözlemlemi, oluan basnç miktarndaki deiimde kak modifikasyonlarnn öneminin olmadn belirtmilerdir. Kullanlan ölçü materyallerinin, hazrlanan kak tasarmlarna kyasla basnç oluumu üzerinde daha fazla etkiye sahip olduunu vurgulamlardr. 8 Frank, basnç oluumu üzerinde kak modifikasyonlarnn etkilerini aratrd çalmasnda basncn; ölçü materyalinin viskozitesi ile ve ahsi kakta kaç delikleri ve relief hazrlanp hazrlanmamas (varl ve yokluu) ile deiebildiini belirtmitir. 7 Al-Ahmad ve ark. farkl ölçü ka tasarmlar ve farkl ölçü materyalleri ile basnç ileti sistemi yerletirdikleri disiz mandibular ark taklit eden bir oral analog üzerinden ölçü alm esnasnda oluan basnc ölçmeyi amaçladklar çalmalarnda tüm ölçü materyallerinin ölçü alnmas esnasnda basnç oluturduunu gözlemlemekle irreversible hidrokolloid ve medium-body vinyl polisiloksan ölçü maddelerinin, 109
light-body polisülfit ve light-body vinyl polisiloksan ölçü materyallerinden belirgin düzeyde daha fazla basnç oluturduklarn gözlemlemilerdir. 4 Ayrca kak modifikasyonu, light-body polisülfit ve light-body vinyl polisiloksan gibi düük viskoziteli ölçü materyalleri için oluan basnç miktarndaki deiimde önemli rol oynamamakla, ölçü kanda kaç delikleri ve/veya relief oluturulmasnn (varlnn) irreversible hidrokolloid ve medium-body vinyl polisiloksan ölçü maddeleri tarafndan oluturulan basnc önemli düzeyde etkilediini bildirmilerdir. 4 Ölçü materyali ve kak dizayn arasnda önemli bir iliki olduunu, en yüksek basncn irreversible hidrokolloid ölçü maddesi ile kaç delikleri ve relief oluturulmam ölçü ka kombinasyonu kullanldnda kaydedilirken en düük basncn light body polisilfit ölçü maddesi ile kaç delikleri ve relief oluturulmu ölçü ka kombinasyonu ile kaydedildiini bildirmilerdir. 4 Ölçü alrken ar ve dengesiz kuvvetler uygulamamaya özen gösterilerek tüm ölçüler ayn kii tarafndan alnm olmakla birlikte yeni bir kak tasarm oluturularak yaplan bu çalmada, ahsi kak ekli ve kullanlan ölçü maddesinin ölçü üzerinde etkili olduu görülmütür. Ölçü alma ilemi srasnda okluzal yüzü tamamen açlan ahsi kaklar yardmyla alç ile alnan ölçülerden elde edilen modellerdeki kret yüksekliklerinin daha fazla oluu kak tasarmna bal olarak basncn mukoza üzerindeki etkisini göstermektedir. Ayn bireylerden iki farkl ölçü maddesi ve farkl bir ahsi ölçü ka tasarm kullanarak elde ettiimiz ana modellerin üç boyutlu fotogrametrik teknik kullanlarak deerlendirilmesini amaçladmz bu çalmada, özellikle ölçü alçs ve polivinilsiloksan ölçü maddesi tercihinin kyaslanmasnda elde edilen alveol kavis yükseklik deerindeki anlaml farklln hem ölçü ka tasarm farkllndan hem de ölçü maddelerinin akclk ve slatma (temas) açs gibi kendi fiziksel özelliklerinden kaynaklanm olabileceini söyleyebiliriz. SONUÇ Ölçü maddelerinin alveolar müköz membran üzerindeki etkileri mukozann özelliklerinin farkl olmasndan kaynaklanmaktadr. Bu yüzden desteksiz alveolar kretlere sahip disiz hastalardan tam protez ölçüsü alnrken ölçü maddesinin seçimi ve ahsi kaklarn tasarm da önemlidir. Mandibular bir tam protez ölçüsünün ölçü alçs veya çinko-oksid öjenol ölçü maddesi ile alnmas önerilmektedir. KAYNAKLAR 1. El-Khodary NM, Shaaban NA, Abdel-Hakim AM. Effect of complete denture impression technique on the oral mucosa. J Prosthet Dent 1985; 53: 543-49. 2. Roberts AL. Principles of full denture impression making and their application in practice. J Prosthet Dent 1951; 1: 213. 3. Çalkkocaolu S. Tam protezler. Cilt I. 3. Bask. =stanbul 1998. 4. Al-Ahmad A, Masri R, Driscoll CF, Von Fraunhofer J, Romberg E. Pressure generated on a simulated mandibular oral analog by impression materials in custom trays of different design. J Prosthodont 2006; 15: 95-101. 5. Murray MD, Darvell BW. The evolution of the complete denture base. Theories of complete denture retantion- A review. Part 2. Australian Dental J 1993; 38(4): 299-305. 6. Klein IE, Broner AS. Complete denture secondary impression technique to minimize distortion of ridge and border tissues. J Prosthet Dent 1985; 54: 660-64. 7. Frank RP. Controlling pressures during complete denture impressions. Dent Clin North Am 1970; 14: 453-70. 8. Masri R, Driscoll CF, Burkhardt J, Von Fraunhofer A, Romberg E. Pressure generated on a simulated oral analog by impression materials in custom trays of different designs. J Prosthodont 2002; 11: 155-60. 9. Tan KM, Singer MT, Masri R, Driscoll CF. Modified fluid wax impression for a severely resorbed edentulous mandibular ridge. J Prosthet Dent 2009; 101: 279-82. 10. Takamata T, Hashimoto K, Boone ME, Goodacre CJ. The application of Moire topography to removable prosthodontics. Int J Prosthodont 1989; 2:65-72. 11. Yamashita S, Ai M, Geng Q, Sato M, Shinoda H, Ando S. Application of a newly developed 3-D deformation measurement system to prosthetic dentistry. J Oral Rehabil 1996; 23: 849-55. Yaz(Ama Adresi: Dr.Dt.Faik TU8UT Cumhuriyet Üniversitesi Di Hekimlii Fakültesi Protetik Di Tedavisi Anabilim Dal 58140 Kampüs / S=VAS Tel : 0 346 2191010 / 2758 Faks : 0 346 2191237 E-posta : tugut78@hotmail.com 110