Akut İshalli Çocuklarda İshal Etkenleri, Çevresel Etkenler ve Diyette Doğal Probiyotik Tüketiminin İshal Şiddeti İle İlişkisi Bahri Elmas, Şeyda Tok, Öner Özdemir TC Sağlık Bakanlığı Sakarya Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Pediatri AD& Halk Sağlığı AD& Pediatrik Allerji BD
Çocuklarda ishal 5 yaş altı ölümlerde %9 5 yaş altı yıllık 760.000 ölüm İshal şiddeti Morbidite ve mortalite ile ilişkili Takip ve tedavi planlaması Şiddeti etkileyen durumlar İshal etkeni Konakçı Çevresel etkenler Beslenme İshal şiddetiprobiyotikler Viral gastroenteritler, antibiyotik ilişkili ishaller Mikroorganizma türü ve sayısı Bölgesel olarak etkilerindeki değişkenlik Doğal probiyotik besinlerin etkisi?
PubMed-probiotics 1800 1600 1400 1299 1387 1602 1646 1522 1200 1000 800 739 893 867 997 1086 600 400 200 0 107 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Doğal probiyotiklerin ishal şiddeti ile ilişkisi Bölgesel olarak doğal probiyotik tüketimi İshal şiddetini etkileyen çevresel faktörler
Aralık 2015-Haziran 2016 Sakarya Ünv. EAH Çocuk Acil İshal şikayetiyle başvuran ve gaita incelemesi istenen 568 hasta Prospektif 6-72 ay Etik kurul onayı 15 günden kısa süren ishal Anket (3 bölüm)
Anket 1. bölüm Doğum şekli ve haftası Anne sütü alma süresi Ek gıdaya başlanan yiyecek Aile tipi Aylık toplam gelir Kardeş sayısı Bakımıyla ilgilenen kişi İçme suyu kaynağı Bulaşıkların yıkanma şekli Son bir yılda ishal geçirme sıklığı Son bir aydaki antibiyotik kullanma durumu Rotavirus aşısı durumu Doğal Probiyotik Tüketimi Yoğurt/Ayran Kefir Zeytin Turşu Şalgam Suyu Sirke Yoğurt Yeme Sıklığı Kase/hafta Yoğurdun Türü Ev yapımı Hazır
Anket 2. bölüm (Vesikari Skorlaması) Puan 0 1 2 3 İshal Sayı/gün 0 1-3 4-5 6 Süre(gün) 0 1-4 5 6 Kusma Sayı/gün 0 1 2-4 5 Süre(gün) 0 1 2 3 Ateş( C ) < 37.0 37.1-38.4 38.5-38.9 39.0 Dehidratasyon (%) Yok(<5) 5-10 >10 Tedavi Yok ORS Hastaneye yatış - «Vesikari Clinical Severity Scoring System Manual PATH Version 1.3, for external circulation; 2 May 2011» <7 hafif 7-10 orta 11 ağır Çalışmamızda ortanca skor puanı 9 (2-16)
Anket 3. bölüm Gaita inceleme sonuçları Gaitada parazit Gaitada rotavirus Gaitada adenovirus
İstatistiksel analiz SPSS 20 paket program Tanımlayıcı istatistikler Ortalama, ortanca, tepe değeri, standart sapma, standart hata, en yüksek, en düşük değer Değişkenlerin normal dağılıma uygunluğu Kolmogorov-Smirnov testi Non-parametrik önemlilik testleri Mann Whitney-U testi, Kruskal-Wallis varyans çözümlemesi Korelasyon analizleri Pearson korelasyon testi Spearman korelasyon testi
Bulgular n % Hafif 240 42,3 Orta 180 31,7 Ağır 148 26,1 r:-0.131 p:0.002 n % Ortanca Skor puanı Min-mak p Cinsiyet Erkek 309 54.4 8 2-15 0.370 Kız 259 45.6 9 2-16 Yaş (ay) (ortanca, min-mak) 22(6-72) 2 yaş altı 311 54.8 9 2-16 0.003 2 yaş üstü 257 45.2 8 2-16 Doğum NSVY 250 44 8 2-16 0.237 CS 318 56 9 2-16 Doğum haftası >38 506 89.1 8 2-16 0.226 <37 62 10.9 9 2-15 Aile tipi Çekirdek aile 443 78 8 2-16 <0.001 Geniş aile 119 20.9 10 2-16 Dağılmış aile 6 1.1 11 5-14
Bulgular Ortalama (Std. Sapma) Anne sütü alma süresi(ay) Sadece anne sütü alma süresi 4.60(2.38) Toplam anne sütü alma süresi 12.34(8.97) Anne sütü alma süresi ile skor puanı arasında korelasyon saptanmadı Sadece anne sütü alma r:-0.070, p:0.095 Toplam anne sütü alma r:-0.050, p:0.236 n % Ortanca skor puanı Min-mak p Başvuru sırasında anne sütü (24 ay altı 311 hasta) Evet 143 46 9 2-16 0.769 Hayır 168 54 9 2-16 Ek gıdaya başlanan besin Yoğurt 249 44 8 2-16 0.138 Formül mama 155 27.4 9 2-16 Çorba 94 16.6 9 2-15 Süt 54 9.6 8 2-13 Meyve suyu/püresi 12 2.1 7 3-12 Yumurta 2 0.4 12.5 11-14
Bulgular n % Ortanca skor puanı Min-mak p Kardeş sayısı* 0.747 Tek çocuk 201 35.4 8 2-16 1 214 37.6 9 2-16 2 116 20.4 8 2-16 3 ve daha fazla 37 6.5 9 2-13 Aile aylık gelir(tl)** 0.537 <1500 207 36.4 8 2-16 1500-2000 191 33.6 9 2-16 2000-3000 116 20.4 8 2-16 >3000 54 9.5 8 2-15 Çocuğun gündüz bakımı Anne 525 92.4 9 2-16 0.457 Diğer(Akraba, bakıcı, kreş) 43 7.6 9 2-14 *Kardeş sayısı ile skor puanı arasında korelasyon saptanmadı (rho:-0.01, 0.722) **Aylık gelir düzeyi ile skor puanı arasında korelasyon saptanmadı (rho:0.19, p:0.651
Bulgular Son 1 ay içinde antibiyotik kullanımı n % Ortanca skor puan Min-mak p Evet 248 43.7 9 2-16 0.001 Hayır 320 56.3 8 2-16 Son 1 yılda ishal sayısı Yok* 286 50.4 8 2-16 0.023 1 170 29.9 9 2-16 2 73 12.9 9 2-16 >3 39 6.9 10 5-15 Son 1 yıldaki ishal sayısı ile skor puanı arasında pozitif korelasyon mevcut (rho:0.11, p:0.010)
Yoğurt tüketimi Bulgular n % Ortanca skor puan Min-mak Evet 534 94 9 2-16 0.387 Hayır 34 6 8 2-14 Yoğurt tüketim sıklığı Her gün 311 54.8 9 2-16 0.675 Ara sıra 223 39.3 9 2-16 Yok 34 6.0 8 2-14 Yoğurt tüketim miktarı(kase)* Haftada 7 269 47.4 8 2-16 0.760 Haftada 4-6 58 10.2 9 2-16 Haftada 1-3 207 36.4 9 2-16 Yok 34 6.0 8 2-14 Yoğurt türü Evde yapılan 416 78 8 2-16 0.050 Hazır yoğurt 118 22 9 2-16 *Yoğurt tüketim miktarı ile skor puanı arasında anlamlı korelasyon bulunmadı (rho:-0.005, p:0.901) P
Bulgular Kefir tüketimi Zeytin tüketimi Turşu tüketimi Şalgam suyu tüketimi Sirke tüketimi n % Ortanca skor puan Min-mak. Evet 17 3 11 2-14 0.143 Hayır 551 97 9 2-16 Üretim şekli etkili bulunmadı Evet 306 54 8 2-16 0.635 Hayır 262 46 9 2-16 Üretim şekli etkili bulunmadı Evet 205 36.1 9 2-16 0.375 Hayır 363 63.9 8 2-16 Evet 17 3 6 2-13 0.028 Hayır 551 97 9 2-16 Evet 68 12 7 2-16 0.070 Hayır 500 88 9 2-16 P
Bulgular Yoğurt tüketen (n=534) Yoğurt tüketmeyen (n=34) Kefir tüketen 17 0 Zeytin tüketen 297 9 Turşu tüketen 203 2 Şalgam suyu tüketen 17 0 Sirke tüketen 68 0 Yoğurt tüketen 17 Kefir tüketen 3 Zeytin tüketen 16 Turşu tüketen 13 Sirke tüketen 10 Şalgam suyu tüketen (n=17) Sadece yoğurt tüketen Yoğurt türü n=201 % Ortanca skor puanı Min-mak Evde 156 77.6 8 2-16 0.365 Hazır 45 22.4 9 2-15 p
Bulgular Rotavirus aşısı n % Ortanca skor puanı p Pet şişe-damacana Şehir şebeke suyu 0.001 Karışık 0.001 Kuyu/çeşme suyu 0.859 Min-mak Evet 40 7 8 2-15 0.834 Hayır 528 93 9 2-16 Bulaşık yıkama şekli Bulaşık makinası 444 78.2 8 2-16 0.604 Elde 124 21.8 9 2-16 İçme suyu Pet şişe-damacana* 219 38.6 9 2-16 0.001 Şehir şebekesi 180 31.7 8 2-16 Kuyu/çeşme 28 4.9 9 2-16 Karışık 141 24.8 7 2-16 p
Bulgular Gaita incelemesi n % Ortanca skor puanı Min-mak Normal 457 80.5 9 2-16 <0.001 Rotavirus 98 17.3 10 4-16 Adenovirus 2 0.4 Rota ve adenovirus 1 0.2 E. Histolitika 10 1.8 8.5 4-12 p Rotavirüs pozitif (n=99) n % Ortanca skor puanı Yoğurt türü (Yoğurt tüketme 93/99) Min-mak Evde 66 70 10 4-15 0.667 Hazır 23 30 10 5-16 p
Sonuçlar Çekirdek ailede yaşayanlarda ishal şiddeti düşük Yaş arttıkça ishal şiddetinde düşme Yoğurt yeme sıklığı ishal şiddetini etkilemiyor ancak diğer probiyotik besinlerle birlikte evde yapılan yoğurt tüketenlerde ishal şiddeti düşük Yoğurt ile birlikte şalgam suyu / sirke tüketenlerde ishal şiddeti düşük Son 1 ayda antibiyotik kullananlarda ishal şiddeti yüksek Son 1 yılda ishal geçirmiş olanlarda ishal şiddeti yüksek İçme suyunu pet şişe veya damacanadan içenlerde ishal şiddeti yüksek
Çıkarımlar Çevresel etkenler ishal şiddeti ile ilişkili olabilir Doğal probiyotik içeren besinlerin alınan miktarından ziyade çeşitliliği daha önemli olabilir Bölgesel olarak doğal probiyotiklerin etkilerinde farklılıklar olabilir İshalden korumak önemli Akılcı antibiyotik kullanımı