Kanserle mücadelede 3 temel yaklaşı şım m kullanılmaktad lmaktadır Kansere neden olan ajan ya da faktörlerin saptanması ve bunların eliminasyonu yoluyla kanserden korunma Oluşan kanserin tedaviye daha hassas olduğu erken dönemde,primer lokalizasyonunda yakalanması Daha etkili terapotik ajanların geliştirilmesi
Kanser gelişimine imine göre g tümör t marker düzeyid Seviye kanser gelişimi ile artmaktadır Tümör r marker düzeyi Normal değer Erken alarm Klasik alarm Tanı Klinik sinyal Kanser gelişimi
Tümör r Markerlarının n TanT anımı Tümör Markerları, kanser hücreleri tarafından ya da konağın kanserli dokuya yanıtı ile sentezlenip salınan biyolojik maddeler olarak tanımlanabilir.
Tümör r markerları çeşitli şekilde ortaya çıkabilir Tümör Spesifik Proteinler Malign Hücrelerle Đlişkili Nonspesifik Protein ya da Markerlar Malign Hücrelerde Ekspresyonu Artan Hücre Spesifik Proteinler
Yıllara göre g tümör t r markerlarının keşfi Yıl Author Marker 1846 H.Bence Jones Bence Jones Proteini 1928 W.H.Brown Ektopik Hormon Sendromu 1930 B.Zondek hcg 1932 H.Cushing ACTH 1949 K.Oh-uti Kan grubu antijenleriyle ilişkili olanlar 1959 C.Markurt Đzoenzimler 1963 G.I.Abeku AFP 1965 P.Gold ve S.Freeman CEA 1969 R.Heubner ve G. Todaro Onkogenler 1975 H.kohler ve G.Milstein Monoklonal antikorlar 1980 G.Cooper, R.Weinberg, Onkogen problar M.Bishop 1985 H.Harris, R.Sager, A.Krudnon Supresör genler
Tümör r markerlar rları dolaşımda vücut boşluklarındaki sıvılarda hücre membranlarında sitoplazmasında ya da nükleusta lenf nodlarında kemik iliğinde tümörün kendisinde bulunabilir.
TÜMÖR R MARKERLARININ SINIFLANDIRILMASI Onkofetal Antijenler Karbohidrat Yapılı Markerlar Plasental Proteinler Enzim ve izoenzimler Hormonlar Monoklonal Đmmunglobulinler Protein Yapılı Markerlar Diğer Tümör Markerları Đnsan Tümörlerinde Bulunan Bazı Onkogenler Bazı Tümör Supresör Genler Steroid Reseptörler Đmmunfenotiplendirme DNA Analizi Moleküler Tanı
Oncofetal Antijenler Karsinoembriyojenik Antijen(CEA) Alfa-fetoprotein (AFP) Doku Polipeptid Antijeni(TPA) Prostat Spesifik Antijen(PSA )
Karbohidrat Yapılı Markerlar Musin Yapılı Markerlar CA125 Episialin CA15-3 CA 549 CA 27.29 MCA DU-PAN-2 Kan Grup Antijenleriyle Đlişkili Markerlar CA 19-9 CA 19-5 CA 50 CA 72-4 CA 242
Plasental Proteinler Human Placental Lactogen (HPL) Human Chorionic Gonadotropin(hCG,intact ve ß-hCG) Plasental Alkalen Fosfataz(Regan izoenzimi)
Enzim ve izoenzimler Prostatik Asit Fosfataz(PAP) Kreatin Kinaz BB izoenzimi(ck-bb) Alkalen Fosfataz Nöron Spesifik Enolaz(NSE) Laktat Dehidrogenaz (LDH 1) Lizozim(Muramidaz)
Hormonlar Ötopik Hormonlar (Dokuda normalde sentezlenen hormonlar) hcg :Trofoblastik tümörler,nonseminomatöz testiküler tümörler Epinefrin,Norepinefrin : Feokromositoma ve ilişkili kanserler Gastrin:Zolinger Elison Sendrom(gastrinoma) Kalsitonin:Tiroidin Medüller Karsinomu Ektopik Hormonlar ( Doku tarafından normalde sentezlenmeyen hormonlar) ACTH:Akciğer küçük hücreli Ca ADH Paratiroid -related peptit Eritropoetin
Monoklonal Đmmunglobulinler IgG,IgA,IgM,IgD,IgE Kappa ve lambda hafif zincirleri
Protein Yapılı Markerlar Marker β2-mikroglobulin C-Peptid Ferritin Melanoma associated antigen Pancreas associated antigen Pregnancy specific protein Prothrombin precursor Tumor associated trypsin NMP 22 (nükleer matrix proteini) Bladder Tumor Associated Analytes Kanser tipi MM, B hücreli lenfoma, Kronik lösemi Waldenström s makroglobulinemi Đnsulinoma Karaciğer,Akciğer,Meme kanseri,lösemi Melanoma Pancreas, Mide Trofoblastik, germ hücreli tümörler Hepatoselüler kanser Akciğer,Gastrointestinal,Over tümörleri Transizyonel hücreli kanser Mesane tümörü
Diğer Tümör T r Markerları Hidroksiprolin(idrar) Lipid associated sialic acid Poliamin (BOS) Poliamin (idrar) Kemik metastazı(meme),mm Akciğer vb. Beyin Muhtelif
Đnsan Tümörlerinde T Bulunan Bazı Onkogenler Onkogen N-ras mutasyon K-ras mutasyon C-myc translokasyon C-erb B-2 amplifikasyonu C-abl/bcr translokasyonu N-myc amplifikasyonu Bcl-2 Kanser Tipi Akut myeloid lösemi, nöroblastoma Lösemi, lenfoma B ve T hücreli lenfoma Akciğer küçük hücreli karsinom Meme, over, gastrointestinal Kronik myelositik lösemi Nöroendokrin Lösemi, lenfoma
Bazı Tümör r Supresör r Genler Gen Kromozom Tümör T r Tipi DCC 18q, 21.3 Kolorektal NF2 22q Nörofibromatosis,menenjioma RB1 13q14 Retinoblastoma, osteosarkom WT1 11p13 Akciğer küçük hücreli kanser Wilms tümörü
Steroid Reseptörler Östrojen ve progesteron reseptörleri Androjen reseptörleri Kortikosteroid reseptörler
Đmmunfenotiplendirme Lenfoid hücreler Myeloid hücreler
2-TÜMÖR R MARKERLARININ KULLANIM ALANLARI 1-Genel populasyonda hastalığın taranması 2-Hastalığın tanısı 3-Klinik evreleme 4-Tümör volümünün belirlenmesi 5-Uygun terapi seçimi 6-Tedaviye yanıtın izlenmesi 7-Prognostik bilgi 8-Rekurrenslerin erken saptanması
Benign Patolojilerde Yükselen Y Mesane ve Böbrek Tümör r Markerları Sistit TPA Akut üriner retansiyon PAP, PSA Kronik böbrek yetmezliği CA15.3, CA50, CA125, CA195, CEA, MCA, NSE, PLAP, SCC htg, TPA Erkek genital sistemi Prostatit PAP, PSA Benign prostat hiperplazisi PAP, PSA Kadın genital sistemi Ektopik gebelik CA125 Endometrioma CA125 Meig s Sendromu CA125 PID CA125 Periton Đnflamasyon CA19.9, CA125 Erkek vasküler cerrahisi, postop CA125 Postop dönem CA125, TATI Endometriosisin derin infiltrasyonu CA125 Gastrointestinal Mocuviscoidosis CA19.9, CEA Ülseratif Kolit B72, CA19.9, CA50, CEA Mide ülseri CEA, TPA
Hepatobilier Kronik KC hastalığı BCM, CA15.3, CA19.9, CA50, CCA195, CAR-9, CEA, Ferritin, TPA Sarılık CEA, Ferritin, TPA Pancreatit CA19.9, CA50, CA125, CA195, Du-PAN2 Kalp Pericardit CA125 Akciğer Kronik Respiratuar Hastalıklar (AC amfizemi, kronik pnömoni) CEA, NSE, TPA Pleural enflamasyon CA125 Respiratuar distres sendromu PLAP Deri Pemfigo SCC Psöriasis SCC Endokrin Sistem Diabet CA19.9, CA50, CA125, TPA Tiroid hastalıkları htg Diğer AIDS B2M-Neopterin Anemi TPS Ataxi-telenjektazi AFP Vasküler kaynaklı beyin doku hasarı TK Đmmunolojik hastalıklar Neopterin Pernisiyöz anemi TK Romatizmal hastalıklar CA19.9, Ferritin Viral enfeksiyonlar (CMV, EBV, HSV, VZV ) TK Vit B12 eksikliği TK
ĐDEAL BĐR B R TÜMÖR T MARKERININ ÖZELLĐKLERĐ 1 - Analitik Özellikler: Yüksek analitik sensitivite Yüksek analitik spesifite Doğruluk Kesinlik, tekrarlanabilirlik Düşük maliyet ile kolay ve hızlı ölçüm
2-Klinik Özellikler Hastalık için yüksek sensitivite(yanlış negatif sonuçlar olmaksızın mikrometastazları belirleyebilme) Hastalık için yüksek spesifite(yanlış pozitif sonuç olmaması) Seviyeleri vücuttaki tümör yükünü yansıtmalı Seviyeler hastalığın stabil olduğu durumlarda nisbeten sabit kalmalı,dalgalanma göstermemeli Tam remisyonda seviyeleri düşük kalmalı Stabil hastalarda prognozu belirleyebilmeli
Analitik Verilerin Klinik Değerlendirilmesi erlendirilmesi Tek Verinin Değerlendirilmesi Bazal Seviye Patoloji Seviyesi Alarm Seviyesi Seri Verilerin Değerlendirilmesi Lezyonun Değerlendirilmesi Takip