TÜRKĠYE NĠN BĠRLEġMĠġ MĠLLETLER ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ ÇERÇEVE SÖZLEġMESĠ NE ĠLĠġKĠN ĠKĠNCĠ ULUSAL BĠLDĠRĠMĠNĠN HAZIRLANMASI FAALĠYETLERĠNĠN DESTEKLENMESĠ PROJESĠ ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ ve TARIM VE GIDA GÜVENCESĠ Ġlkay Dellal 1 Türkiye nin Ġklim DeğiĢikliği Ġkinci Ulusal Bildirimi Ġklim DeğiĢikliği Etkileri, Etkilenebilirlik ve Uyum ÇalıĢtayı, 29.06.2011, Ankara
Ġçerik 1. İklim değişikliği ve tarım 2. Etki konusunda yapılan çalışmalar 3. Uyum tedbirleri 4. Sonuç 2
İklim değişikliği ve tarım Tarım doğaya bağlı olarak sürdürülen bir faaliyettir. Bu nedenle iklim değişikliğinin tarıma etkisi diğer sektörlerden daha fazladır. Türkiye nin, iklim değişikliğinden en fazla etkilenecek bölgelerden biri olan Akdeniz havzasında tarım sektörü ekonomik ve sosyal açıdan önemli iklim değişikliğinin tarım ve gıda üretiminde etkileri açısından Türkiye nin hassas ülkelerden biri olduğu bilinmekte 3
Sosyo-ekonomik önemi Türkiye de nüfusun %24 ü kırsal alanda yaşamaktadır. Tarım sektörü, GSMH nın %9 unu, istihdamın %24 ünü, ihracatın %9 unu oluşturmaktadır. Bu nedenle, tarımsal üretimdeki değişiklikler çiftçi gelirlerini olduğu kadar, ülke ekonomisinde de önemli yansımalara neden olmaktadır. 4
Tarım alanları Toplam tarım alanı 39 milyon hektardır. %53 ü tek yıllık bitkiler, %8 i çok yıllık bitkiler, %2 si sebze, %37 si çayır ve mera alanları 5
Tarım alanları Toplam işlenen tarım alanı 24,4 milyon hektar, sadece 5 milyon hektarı sulanmaktadır. Geri kalan alanlarda tarımsal üretim yağışa bağlıdır. Türkiye de ortalama yağış miktarı 653 mm olup, sulanmayan ve yağış miktarı az olan bu bölgeler iklim değişikliğine daha duyarıdır. 6
İklim tahminleri Akdeniz havzasında sıcaklığın artacağı, sıcak dalgalarının daha yoğun olacağı, yağışlarda %20 ye varan azalmalar olacağı, toprak neminin azalacağı, deniz seviyesinin yükseleceği tahmin edilmektedir. Akdeniz bölgesindeki yarı kurak ve subtropik alanlarda sıcaklık artışlarının, yağış rejimindeki değişikliklerin daha fazla olacağı, sel, kuraklık gibi ekstrem hava olaylarının daha yoğun ve sık yaşanacağı bildirilmektedir. 7
Tarıma etkileri Tarım alanlarında kayıplara ve tahribatlara, ürün verimlerinde azalmalara neden olacağı tahmin edilmektedir. Dünya genelinde 2 C sıcaklık artışının tahıl verimlerinde %5, 4 C sıcaklık artışının ise verimde %10 azalmaya neden olacağı tahmin edilmekte iken, Akdeniz bölgesinde verimdeki azalışın %25-35 e ulaşacağı bildirilmektedir. 8
ETKİ ve ETKİLENEBİLİRLİK ANALİZİ 9
ICCAP (Impact of Climatic Change on Agricultural Production in Arid Areas) TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu)-Türkiye ile RIHN (Research Institute for Humanity and Nature)-Japonya tarafından 2002-2007 yılları arasında Amacı, kurak alanlarda iklim değişiminin tarımsal üretim sistemi üzerine etkisini tespit etmek Seyhan Nehri havzası iklim, hidroloji ve su kaynakları, arazi kullanımı, bitkisel üretim, sulama ve drenaj, sosyo-ekonomi gibi bağımsız alt projeler 2070 yılı için değerlendirme 0 ICCAP 2007. The final report of ICCAP Project. RIHN, TÜBİTAK,
11 ICCAP- Buğday Bölgede en yaygın yetiştirilen ürün olan buğday için geleceğe yönelik verim tahminleri yapılmıştır. CO 2 dikkate alınmadan yapılan analizlerde ortalama buğday veriminin %8,1 ve 9,5 arasında azalacağı, CO 2 dikkate alınarak yapılan analizde ise verimin %13,5 ve 11,9 arasında artacağı tahmin edilmiştir
ICCAP- Buğday Sıcaklık artışının bitki büyüme süresini ve bitki boyunun kısalmasına neden olduğu 176-164 gün arasında olan gelişme süresinin, %45 azalarak, 93 güne gerilediği Kuru şartlarda olgunluğun daha kısa sürede gerçekleştiği Buğdayda yaz aylarında sulama suyu gereksiniminin arttığı, 2
ICCAP- Buğday Yağışın azalması, Su tüketim değerlerinin azalması, Büyüme döneminin kısalması, verimin düşeceğini göstermektedir. Kış aylarında azalacak yağışlar nedeniyle havzada buğday ekiminin zorlaşacağı ve yetiştirme alanlarının havzanın orta ve kuzey kesimlerine kayacağı belirlenmiştir 3
ICCAP- Buğday iklim koşullarına bağlı olarak, tarımsal ürün çeşitliliğinin de değişeceği ve bundan dolayı buğday ve diğer ürünler için havzanın kuzey kesimlerine şimdiden sulama amaçlı yatırımların yapılmasının önemli ve gerekli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Buna karsı, gelecekte CO 2 konsantrasyonunun artmasının, buğdayda fotosentez hızını arttırarak verimi olumlu yönde etkileyeceği beklenmektedir. 4
ICCAP- Mısır Sıcaklık artışı, büyüme dönemini %28-34 oranında kısaltırken; bitki boy uzunluğuna herhangi bir etkisi olmamıştır. Sıcaklıktaki artısın dane gelişiminde azalmaya neden olduğu saptanmıştır. İkinci ürün mısır bitkisinde büyüme süresinin kısalması nedeniyle dane ağırlığının azalmasından dolayı verimde azalışlar meydana gelmiştir. 5
ICCAP- Mısır Mısırda 2040-2060 döneminde, sırasıyla, %11.7 lik ve %14.9 luk bir düşüş olacağı, Ayrıca, artan CO 2 konsantrasyonunun fotosentezi artıracağı; ancak, yüksek sıcaklıklarla beraber gelişme dönemini kısaltacağı ve toplam verimde düşmelere neden olacağı belirlenmiştir. 6
İklim Değişikliğinin Türkiye de Tarım Sektörü Üzerine Ekonomik Etkisi Dellal, McCarl, Butt 2011 Türkiye Tarımsal Sektör Modeli(TARSEM) Üretim, tüketim, ithalat, ihracat, fiyatlar, maliyetler,talep elastikiyetleri, bitki büyüme dönemlerine göre sıcaklık ve yağış istekleri 7 cografik bölge ve ulusal seviyede 5 üründe (buğday, arpa, mısır, ayçiçeği, pamuk, ekilen alanın %80 i) Biyofizyolojik model Ekonomik model 7 17
Verim üzerinde etkisi (%) Buğday Arpa Mısır Pamuk Ayçiçeği Karadeniz -6.0-7.0-7.4-5.0 Marmara -10.3-8.5-7.9-5.0-5.9 Ege -7.2-7.2-11.0-3.6-6.6 Akdeniz -6.5-6.0-10.9-2.8-6.8 İç Anadolu -7.4-8.2-12.5-7.3 Doğu Anadolu -8.3-8.5-12.1-7.9 Güneydoğu Anadolu -7.2-7.5-9.2-4.0-6.3 TURKİYE -7.6-7.6-10.1-3.8-6.5 Not : Boş alanlarda ürün ekimi yoktur. Kaynak: Dellal vd 2011. 8
Ekonomik etkiler Verimde azalma Üretim miktarında azalma Ürün deseninde değişmeler İhracatta azalma, ithalatta artış Fiyatlarda artış Tüketicilerde refah kaybı Üreticilerde refah artışı Toplam refahta kayıp 9 19
0 UYUM TEDBİRLERİ
Uyum tedbirleri Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi ve Eylem Planı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu İklim Değişikliği konusunda araştırmalar, toplantılar, faaliyetler: Arazi Kullanım Değişikliklerinin İzlenmesi Çalışmaları (CORINE) Kapalı drenaj ve arazi ıslahı Sulama sistemlerinin modernizasyonu Sıfır İşlemeli Tarım Tarım sigortası 1
Sonuç Sulanan alanların genişletilmesi Kuraklığa dayanıklı çeşitler Araştırma sayısının arttırılması Bilinçlendirme Tarım politikalarında iklim değişikliğinin dikkate alınması 2
3 dellal@agri.ankara.edu.tr