Endüstri Mühendisliğine Giriş 5 ve 19 Aralık 2012, Şişli-Ayazağa, İstanbul, Türkiye. Yard. Doç. Dr. Kamil Erkan Kabak Endüstri Mühendisliği Bölümü,, Şişli-Ayazağa, İstanbul, Türkiye erkankabak@beykent.edu.tr
Ders İçeriği İŞLEMLER PLANLAMASI VE KONTROL İşlemler Planlaması ve Kontrole Genel Bakış Talep Tahmini (I) İşlemler Planlama (II) Envanter Planlama ve Kontrol (III) İşlemler Çizelgeleme (IV) İş Dağıtım ve İlerleme Kontrol (V) Ara yüzler Talep Tahmin Yöntemleri Hareketli Ortalamalar Üstel Ağırlıklı Hareketli Ortalama Regrasyon Analizi İşlemler Planlama Yöntemleri Envanter Planlama ve Kontrol Yöntemleri İşlemler Çizelgeleme Yöntemleri MRP Sistemleri Tam Zamanında Üretim
Ders İçeriği İŞLEMLER PLANLAMASI VE KONTROL İşlemler Planlaması ve Kontrole Genel Bakış Talep Tahmini İşlemler Planlama Envanter Planlama ve Kontrol İşlemler Çizelgeleme İş Dağıtım ve İlerleme Kontrol Ara yüzler Talep Tahmin Yöntemleri Hareketli Ortalamalar Üstel Ağırlıklı Hareketli Ortalama Regrasyon Analizi İşlemler Planlama Yöntemleri Envanter Planlama ve Kontrol Yöntemleri İşlemler Çizelgeleme Yöntemleri MRP Sistemleri Tam Zamanında Üretim
Talep Tahmini (I) Girdiler: Mevcut ürünlerin geçmiş talep bilgileri, ticari bilgiler, Pazarlama çalışmalarından elde edilen talep değişimleri çalışmaları, Dışsal ekonomik faktörler, Gerçekleşen satış miktarları, Çıktılar: Talep miktarlarının bir veya daha çok ürün için belirli bir planlama dönemi için belirlenmesi, Ürüne olan talebin azaldığının farkedilmesi
Ders İçeriği İŞLEMLER PLANLAMASI VE KONTROL İşlemler Planlaması ve Kontrole Genel Bakış Talep Tahmini (I) İşlemler Planlama (II) Envanter Planlama ve Kontrol (III) İşlemler Çizelgeleme (IV) İş Dağıtım ve İlerleme Kontrol (V) Ara yüzler Talep Tahmin Yöntemleri Hareketli Ortalamalar Üstel Ağırlıklı Hareketli Ortalama Regrasyon Analizi İşlemler Planlama Yöntemleri Envanter Planlama ve Kontrol Yöntemleri İşlemler Çizelgeleme Yöntemleri MRP Sistemleri Tam Zamanında Üretim
İşlemler Planlama (II) Girdiler: Talep tahminleri, şirketin planlama döneminde gerçekleştireceği faaliyet düzeyinin belirlenmesine temel oluşturur Mühendislik bölümünden gelen girdiler mevcut ya da yeni üretim süreçleri ile ilgili değişiklikler, imalat sıraları, malzeme listeleri, standart işlem süreleri, hazırlık süreleri vb. Finansal kontrolden gelen girdi parasal ve bütçe kısıtları Dışsal huzursuzluklar acil siparişler, iptal edilen siparişler, işçi grevleri, kaynak yokluğu vb.
İşlemler Planlama (II) Çıktılar: Uzun dönemli planlama toplam ürün çevrimi, önerilen veya değişiklik yapılmış ürünlerin üretim ve kaynak kapasiteleri Kısa vade planlama (1 yıl ya da daha kısa) kaynakların üretim ihtiyaçlarına tahsisi ile ilgilidir: makine gruplandırmaları, tesis yerleştirme ve montaj hatlarının dengelenmesi, vardiya sayısı, satın alma kararları, personel düzeyi gibi kararları içerir.
Ders İçeriği İŞLEMLER PLANLAMASI VE KONTROL İşlemler Planlaması ve Kontrole Genel Bakış Talep Tahmini İşlemler Planlama Envanter Planlama ve Kontrol İşlemler Çizelgeleme İş Dağıtım ve İlerleme Kontrol Ara yüzler Talep Tahmin Yöntemleri Hareketli Ortalamalar Üstel Ağırlıklı Hareketli Ortalama Regrasyon Analizi İşlemler Planlama Yöntemleri Envanter Planlama ve Kontrol Yöntemleri İşlemler Çizelgeleme Yöntemleri MRP Sistemleri Tam Zamanında Üretim
Envanter Planlama ve Kontrol Beykent (III) Üniversitesi Envanter planlama ve kontrol fonksiyonu 2 bloktan oluşmaktadır: Envanter planlama işlemler planlamasını yerine getirmek için gerekli malzeme ihtiyaçlarını (bileşenler, parçalar, hammaddeler, montajlar, sarf malzemeleri) belirler Envanter kontrol uygun stok düzeylerini, yeniden sipariş noktalarını, emniyet stoklarını belirler
Envanter Planlama ve Kontrol
Envanter Planlama ve Kontrol
Envanter Planlama ve Kontrol Beykent (III) Üniversitesi Envanter planlama girdisi onaydan geçmiş işlemler planı, fabrika faaliyetlerinin ana hatları Envanter planlama çıktıları bileşenlerin, hammaddelerin, montajların vs zama fazlı net ihtiyaçları envanter kontrole gönderilir Envanter kontrol girdileri zaman fazlı ihtiyaçlar, satışlardan gelen satış bilgileri, malzeme istekleri Envanter kontrol çıktıları sipariş miktarları, yeniden sipariş noktaları, güvenlik stokları, imalat part, büyüklükleri vb belirlenir
Ders İçeriği İŞLEMLER PLANLAMASI VE KONTROL İşlemler Planlaması ve Kontrole Genel Bakış Talep Tahmini (I) İşlemler Planlama (II) Envanter Planlama ve Kontrol (III) İşlemler Çizelgeleme (IV) İş Dağıtım ve İlerleme Kontrol (V) Ara yüzler Talep Tahmin Yöntemleri Hareketli Ortalamalar Üstel Ağırlıklı Hareketli Ortalama Regrasyon Analizi İşlemler Planlama Yöntemleri Envanter Planlama ve Kontrol Yöntemleri İşlemler Çizelgeleme Yöntemleri MRP Sistemleri Tam Zamanında Üretim
İşlemler Çizelgeleme (IV) Girdiler: Envanter kontrolden gelen imalat ve montaj talepleri Düzeltici faaliyetler-önceliklerin güncelleştirilmesi Çıktılar: Her bir iş faaliyetine ait ayrıntılı işlem sıralarının yanı sıra tüm işlemlere ait başlama ve bitiş zamanları iş dağıtımına gönderilir, yeni işler atanır,
Envanter Planlama ve Kontrol
Ders İçeriği İŞLEMLER PLANLAMASI VE KONTROL İşlemler Planlaması ve Kontrole Genel Bakış Talep Tahmini (I) İşlemler Planlama (II) Envanter Planlama ve Kontrol (III) İşlemler Çizelgeleme (IV) İş Dağıtım ve İlerleme Kontrol (V) Ara yüzler Talep Tahmin Yöntemleri Hareketli Ortalamalar Üstel Ağırlıklı Hareketli Ortalama Regrasyon Analizi İşlemler Planlama Yöntemleri Envanter Planlama ve Kontrol Yöntemleri İşlemler Çizelgeleme Yöntemleri MRP Sistemleri Tam Zamanında Üretim
İş Dağıtımı ve İlerleme Kontrol Beykent (V) Üniversitesi İş Dağıtım iş emirlerinin işlemler fonksiyonuna gönderilmesi Veri Edinimi üretimdeki işlerin ilerleyişi, muhasebe fonksiyonları, kalite kontrol, personel vb. Düzeltici Faaliyet kısa dönemli düzeltici faaliyetler, işlerin hızlandırılması, önceliklerin belirlenmesi, ürün kalitesi, arızaların çözümlenmesi gibi, Etkinlik Ölçütleri uzun vadeli düzeltici faaliyetler, üretim çıktı miktarı, işgücü maliyeti, stok yatırımları gibi
Ders İçeriği İŞLEMLER PLANLAMASI VE KONTROL İşlemler Planlaması ve Kontrole Genel Bakış Talep Tahmini (I) İşlemler Planlama (II) Envanter Planlama ve Kontrol (III) İşlemler Çizelgeleme (IV) İş Dağıtım ve İlerleme Kontrol (V) Ara yüzler Talep Tahmin Yöntemleri Hareketli Ortalamalar Üstel Ağırlıklı Hareketli Ortalama Regrasyon Analizi İşlemler Planlama Yöntemleri Envanter Planlama ve Kontrol Yöntemleri İşlemler Çizelgeleme Yöntemleri MRP Sistemleri Tam Zamanında Üretim
Ara Yüzler İşlemler üretim emirlerinin iletilmesi, malzeme ve bileşenlerin stok kontrole gönderilmesi, Temel Araştırma yeni ürünler için araştırma fikirleri, Ürün Yenileme yeni ürün ve mevcut olan üründeki değişiklikler Mühendislik imalat işlemlerinin belirlenmesi, hammadde ve satın alma ihtiyaçları, standart işlem süreleri, hazırlık süreleri ve imalat prosedürlerinin hazırlanması, Satın Alma satın alma emirleri envanter kontrolden alınır, tedarikçi seçilir, sipariş verilir Finansal Kontrol şirketin finansal faaliyetleri, malzeme maliyetleri, standart maliyetlerin ve diğer maliyetlerin belirlenmesi
Ders İçeriği İŞLEMLER PLANLAMASI VE KONTROL İşlemler Planlaması ve Kontrole Genel Bakış Talep Tahmini (I) İşlemler Planlama (II) Envanter Planlama ve Kontrol (III) İşlemler Çizelgeleme (IV) İş Dağıtım ve İlerleme Kontrol (V) Ara yüzler Talep Tahmin Yöntemleri Hareketli Ortalamalar Üstel Ağırlıklı Hareketli Ortalama Regrasyon Analizi İşlemler Planlama Yöntemleri Envanter Planlama ve Kontrol Yöntemleri İşlemler Çizelgeleme Yöntemleri MRP Sistemleri Tam Zamanında Üretim
Talep Tahmin Yöntemleri
Ders İçeriği İŞLEMLER PLANLAMASI VE KONTROL İşlemler Planlaması ve Kontrole Genel Bakış Talep Tahmini (I) İşlemler Planlama (II) Envanter Planlama ve Kontrol (III) İşlemler Çizelgeleme (IV) İş Dağıtım ve İlerleme Kontrol (V) Ara yüzler Talep Tahmin Yöntemleri Hareketli Ortalamalar Üstel Ağırlıklı Hareketli Ortalama Regrasyon Analizi İşlemler Planlama Yöntemleri Envanter Planlama ve Kontrol Yöntemleri İşlemler Çizelgeleme Yöntemleri MRP Sistemleri Tam Zamanında Üretim
Hareketli Ortalamalar (Moving Averages) Gelecek dönemin tahminini son n dönemde gerçekleşen taleplerın ortalaması olarak bulur.
Hareketli Ortalamala Örnek 3-Aylık Ay Gerçekleşen Satışlar Hareketli Ortalama Ocak 10 Şubat 12 Mart 13 Nisan 16 Mayıs 19 Haziran 23 Temmuz 26 (10 + 12 + 13)/3 = 11 2 / 3 (12 + 13 + 16)/3 = 13 2 / 3 (13 + 16 + 19)/3 = 16 (16 + 19 + 23)/3 = 19 1 / 3
Talep ve Hareketli Ortalama Grafiği 28190001900r1l 26190001900r1l 24190001900r1l 22190001900r1l 20190001900r1l 18190001900r1l 16190001900r1l 14190001900r1l 12190001900r1l 10190001900r1l 8190001900r1l 6190001900r1l 4190001900r1l 2190001900r1l 0190001900r1l 0190001900r1l 1190001900r1l 2190001900r1l 3190001900r1l 4190001900r1l 5190001900r1l 6190001900r1l 7190001900r1l 8190001900r1l Ay Talep Tahmin
Ağırlıklı Hareketli Ortalama (Weighted Moving Average)
Uygulanan Ağırlıklar Zaman 3 Son ay 2 İki ay öncesi 1 Üç ay öncesi 6 Ağırlıkların toplamı 3-Aylık Ağırlıklı Ay Satış Miktarları Hareketli Ortalama Ocak 10 Şubat 12 Mart 13 Nisan 16 Mayıs 19 Haziran 23 Temmuz 26 [(3 x 13) + (2 x 12) + (10)]/6 = 12 1 / 6 [(3 x 16) + (2 x 13) + (12)]/6 = 14 1 / 3 [(3 x 19) + (2 x 16) + (13)]/6 = 17 [(3 x 23) + (2 x 19) + (16)]/6 = 20 1 / 2
Talep ve Ağırlıklı Hareketli Ortalama Grafiği 28190001900r1l 26190001900r1l 24190001900r1l 22190001900r1l 20190001900r1l 18190001900r1l 16190001900r1l 14190001900r1l 12190001900r1l 10190001900r1l Talep Tahmin Ağırlıklı Hareketli Ortalama 8190001900r1l 6190001900r1l 4190001900r1l 2190001900r1l 0190001900r1l 0190001900r1l 1190001900r1l 2190001900r1l 3190001900r1l 4190001900r1l 5190001900r1l 6190001900r1l 7190001900r1l 8190001900r1l Ay
Ders İçeriği İŞLEMLER PLANLAMASI VE KONTROL İşlemler Planlaması ve Kontrole Genel Bakış Talep Tahmini (I) İşlemler Planlama (II) Envanter Planlama ve Kontrol (III) İşlemler Çizelgeleme (IV) İş Dağıtım ve İlerleme Kontrol (V) Ara yüzler Talep Tahmin Yöntemleri Hareketli Ortalamalar Üstel Ağırlıklı Hareketli Ortalama Regrasyon Analizi İşlemler Planlama Yöntemleri Envanter Planlama ve Kontrol Yöntemleri İşlemler Çizelgeleme Yöntemleri MRP Sistemleri Tam Zamanında Üretim
Üstel Ağırlıklı Hareketli Ortalama (ÜAHO) Çok daha etkindir, Bilgisayar uygulamasına uyarlanması daha kolaydır, Geçmiş deönemlerdeki talep değerlerine, değerlerin güncelliği ile ter orantılı ağırlık verir, 3 veri parçasına ihtiyaç vardır: Son dönemdeki talep tahmini Son dönemde gerçekleşen talep Düzeltme katsayısı yeni talep değerlerine verilen ağırlığı belirler
Üstel Ağırlıklı Hareketli Ortalama (ÜAHO)
Üstel Ağırlıklı Hareketli Ortalama Örnek, Düzeltme Katsayısı 0,4 Ay Talep Hesaplama Tahmin 1 1500 1500 2 2200 1500 + 0.4(1500 1500) 1500 3 2700 1500 + 0.4(2200 1500) 1780 4 4200 5 7800 6 5400 7
Üstel Ağırlıklı Hareketli Ortalama Grafiği 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 1 2 3 4 5 6 7 Zaman
Ders İçeriği İŞLEMLER PLANLAMASI VE KONTROL İşlemler Planlaması ve Kontrole Genel Bakış Talep Tahmini (I) İşlemler Planlama (II) Envanter Planlama ve Kontrol (III) İşlemler Çizelgeleme (IV) İş Dağıtım ve İlerleme Kontrol (V) Ara yüzler Talep Tahmin Yöntemleri Hareketli Ortalamalar Üstel Ağırlıklı Hareketli Ortalama Regrasyon Analizi İşlemler Planlama Yöntemleri Envanter Planlama ve Kontrol Yöntemleri İşlemler Çizelgeleme Yöntemleri MRP Sistemleri Tam Zamanında Üretim
Regrasyon Analizi Talep seyri kararlı bir biçimde arttığında ya da azaldığında, tahmin aktarım fonksiyonumuzu regrasyon analizi kullanarak bulabiliriz, Sistemi geçmişte etkileyen faktörlerin gelecekte de geçerli olmayı sürdüreceği düşüncesi vardır, Talep tahminini bir genel eğilim doğrusu ile belirleme vardır
Örnek: Ev Aletleri A.Ş. nin son 12 aylık dönemdeki satışları
Örnek: Ev Aletleri A.Ş. nin son 12 aylık dönemdeki satışları
Örnek: Ev Aletleri A.Ş. nin son 12 aylık dönemdeki satışları Eğilim doğrusunun regrasyon analizi ile belirlenmesi: Gözlem değerleri ile doğru arasındaki dikey uzaklıklar toplamı en küçük olacak şekilde, gözlemler kümesine bir doğru uydurulmasıdır (En küçük kareler yöntemi), Talebi (x), zamanın (t) bir fonksiyonu olarak ifade eden bir doğru için: x=a+bt dir
a ve b değerlerinin bulunması
Ders İçeriği İŞLEMLER PLANLAMASI VE KONTROL İşlemler Planlaması ve Kontrole Genel Bakış Talep Tahmini (I) İşlemler Planlama (II) Envanter Planlama ve Kontrol (III) İşlemler Çizelgeleme (IV) İş Dağıtım ve İlerleme Kontrol (V) Ara yüzler Talep Tahmin Yöntemleri Hareketli Ortalamalar Üstel Ağırlıklı Hareketli Ortalama Regrasyon Analizi İşlemler Planlama Yöntemleri Envanter Planlama ve Kontrol Yöntemleri İşlemler Çizelgeleme Yöntemleri MRP Sistemleri Tam Zamanında Üretim
İşlemler Planlama Yöntemleri İşlemler planlamanın amacı: ihtiyaç olunan ürünlerin ürünlerin doğru zamanda, ihtiyaç olunan miktarlarda, doğru yerde olmasını ve kaynak israfının en aza indirilmesini sağlamaktır. Daha önce yapılmış kaynak atamaları, Talep mevsimselliği Iskarta oranları Kalite faktörleri Satın alınan malların tedarik süreleri Ara stok ihtiyaçları Bütçe kısıtlamaları gibi faktörler göz önüne alınmalıdır.
Örnek: Süper Ev Aleti modelinin gelecek 12 aylık talebi
Örnek: Süper Ev Aleti modeli birikimli talep değerleri Olası üretim planları Üretim planı 1: aylık 70 adetlik üretim oranı, 340 adetlik stok başlangıç, Üretim planı 2: İlk 6 ay 120 adet, son 6 ay 60 adet, 100 adet stok başlangıç düzeyi
Örnek: Süper Ev Aleti modeli birikimli talep değerleri Birikimli talep eğrisini kullanarak, stok ve üretim kombinasyonları sayesinde en azından ilgili dönemlerin her birine ait birikimli değerleri elde edebiliriz. Herhangi bir anda stok ve üretim toplamı birikimli talebi aşabilir ancak talepten az olamaz.
Örnek: Süper Ev Aleti modeli üretim planları
Üretim alternatifleri Talep miktarı kadar üretim yapılırsa, eğer sabit işgücü var ise talebin yüksek olduğu aylarda aşırı miktarda fazla mesai, düşük olduğu durumlarda ise boş zaman olur, Sabit üretim hızında üretim yapılırsa, talebin yüksek olduğu aylarda yok satmak ya da talebi karşılamak için yüksek stok miktarı tutmak
Ders İçeriği İŞLEMLER PLANLAMASI VE KONTROL İşlemler Planlaması ve Kontrole Genel Bakış Talep Tahmini (I) İşlemler Planlama (II) Envanter Planlama ve Kontrol (III) İşlemler Çizelgeleme (IV) İş Dağıtım ve İlerleme Kontrol (V) Ara yüzler Talep Tahmin Yöntemleri Hareketli Ortalamalar Üstel Ağırlıklı Hareketli Ortalama Regrasyon Analizi İşlemler Planlama Yöntemleri Envanter Planlama ve Kontrol Yöntemleri İşlemler Çizelgeleme Yöntemleri MRP Sistemleri Tam Zamanında Üretim
Envanter Planlama ve Kontrol Yöntemleri Malzeme ve ürünlerin ihtiyaç anında gereken miktarlarda hazır olmasını sağlayan ve aynı zamanda aşırı envanter maliyetlerine karşı işletmeyi koruyacak yöntemleri belirlemekten sorumludur,
Envanter Planlama ve Kontrol Yöntemleri Envanter problemleri 2 soruya cevap arar: 1) bir seferde ne kadar sipariş verilmelidir? 2) bir sipariş ne zaman ( ne sıklıkta) verilmelidir)? Maliyetler: Gereğinden fazla sipariş verme ve gereğinden az sipariş verme ile ilgili maliyetler Çok sık sipariş verme ve gerekli sıklıkta sipariş vermeme ile ilgili maliyetler
Envanter Maliyetlerinin Sınıflandırılması Satın alma maliyetleri sipariş maliyeti, sipariş sayısından etkilenir, Elde bulundurma maliyetleri envanter tutma maliyetidir: Envantere yatırılmış paranın maliyeti Depolama alanı maliyeti depo maliyetleri, ısınma, elektrik vb. Eskime, bozulma ve çalınma maliyeti Envanterdeki malların sigorta ve vergi maliyetleri
Envanter Modeli Her bir siparişte kaç adet sipariş verileceğinin optimal miktarını belirler, Varsayımlar: Ürünün kullanım hızı doğrusaldır ve kesin olarak bilinmektedir Sipariş verildiği an ele geçmektedir (tedarik süresi sıfırdır)
Envanter Sistemi
Toplam Maliyet Toplam Maliyet = Satın alma maliyeti + elde bulundurma maliyeti notasyon:
Toplam Maliyet Herhangi bir envanter problemi için SM, EM ve D değerleri biliniyor olacaktır
Toplam Maliyet Örnek Problem SM = 10,000 TL/sipariş EM = 0,20 TL/adet.yıl D = 10,000 adet Eğer her defasında 2000 adet sipariş verilirse:
Toplam Maliyet Örnek Problem Değişik Parti Büyüklükleri
Toplam Maliyet Fonksiyonunu En Azlayan Q Değeri
Örnek Problem için Optimal Parti Büyüklüğü