İÇİNDEKİLER BEŞİNCİ BASKI İÇİN SUNUŞ...iii DÖRDÜNCÜ BASKI İÇİN SUNUŞ... v ÜÇÜNCÜ BASKI İÇİN SUNUŞ... vi İKİNCİ BASKI İÇİN SUNUŞ...vii ÖN SÖZ...viii 1. KİTAP BÖLÜM I Program KavraMI ve TÜRKÇE ÖğRETİM PrograMI 1. Program Kavramı... 3 2. Eğitim Programı, Öğretim Programı ve Ders Programı... 3 3. Eğitim Programının Unsurları... 4 a. Hedefler...4 b. Öğrenme yaşantıları, eğitim durumları...5 c. Değerlendirme etkinlikleri...5 4. Türkçe Öğretim Programı... 6 a. Türkçe Öğretim Programının içerik düzenlemesi...6 b. Türkçe Öğretim Programında kazanımlar...9 c. Programın uygulayıcısı öğretmenler... 10 BÖLÜM II TÜRKÇE Öğretim PrograMININ TARİhî Gelişimi Giriş...13 1. 1924 Programı...13 2. 1926 Programı...15 3. 1929 Programı...15 4. 1936 Programı...17 5. 1938 Programı...18 6. 1948 Programı...20 7. 1962 Program Taslağı...22 8. 1968 Programı...22 9. 1981 Programı...23 10. 2005 İlköğretim Türkçe Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu...25 BÖLÜM III ÇoCUKTA Dil Gelişimi 1. Dilin Eğitimdeki Yeri...31 2. Dilin Kazanılmasıyla İlgili Bazı Görüşler...32 a. Egosantrik dil... 33 b. Sosyal dil... 36 xi
3. Dilin Kazanılmasıyla İlgili Kuramlar...36 a. Davranışçı kuram... 37 b. Sosyal öğrenme kuramı... 38 c. Psiko-linguistik kuram... 39 4. Sosyal Kategorilere Göre Dilin Kazanılması...42 5. Dil Ediniminde Aşamalar...46 6. Dil Gelişimini Etkileyen Faktörler...51 7. Dil Becerisinin Çocuğun Sosyalleşmesindeki Rolü...55 8. Aile ve Yakın Çevrenin Dil Gelişimindeki Rolü...56 BÖLÜM IV İletişim, ANLAMA, ANLATMA 1. İletişim...57 a. İletişimin kısa tarihi... 58 b. Dilin iletişimdeki rolü... 58 c. İletim - Anlama - Anlaşma... 60 2. Anlama...61 a. Anlama yeteneğinin geliştirilmesi... 64 b. Anlama yöntemleri... 65 c. Anlama gücünü ölçme... 65 3. Anlatma...67 a. Sözlü anlatım (Konuşma)... 68 b. Yazılı anlatım... 69 c. Anlatma gücünü ölçme... 71 BÖLÜM V Dinleme Eğitimi 1. Dinlemenin Tanımı...75 2. Dinlemenin Önemi...76 3. İşitme ve Dinleme Arasındaki İlişki...77 4. İşitmenin Fiziksel Yönü...78 Ses Dalgaları... 78 Frekans... 79 Genlik... 79 Karmaşıklık... 79 Kulağın yapısı... 79 5. Dinleme Süreci...81 İlgi...81 İşitme... 81 Dikkat... 82 Kavrama... 82 Dinleme... 83 Değerlendirme... 83 Tepki/karşılık... 84 6. Dinlemeyi Oluşturan Unsurlar...84 Konuşmacı... 84 Dinleyici... 85 Konuşmanın içeriği... 85 Ortam... 86 7. Zayıf Dinlemenin Yaygınlığı...86 xii
8. Etkili Dinleme İlkeleri...87 Dinlemeye hazırlanma... 88 Konuşmacının düşüncelerini anlama... 88 Konuşmacının düşüncelerini değerlendirme... 89 Konuşmacının düşüncelerine tepki verme... 89 9. Etkili Dinleme İlkelerini Uygulama...90 Genelde... 90 Karşılıklı konuşmalarda... 90 10. Dinleme Becerisinin Gelişimi...92 11. Dinleme Becerilerinin Kazandırılması...94 12. Dinlerken Uyulması Gereken Kuralların Öğretimi...97 13. Dinleme Eğitiminde Ana-Baba ve Öğretmenin Tutumu...98 14. Dinleme Becerisini Ölçme ve Değerlendirme...99 15. Truesdale nin Tüm Vücutla Dinleme Öğretimi...99 16. Dinleme Türleri... 101 BÖLÜM VI Konuşma Eğitimi ve Sözlü ANLATIM 1. Konuşma... 103 2. Sesler ve Telâffuz... 104 3. Kelime Dağarcığı... 106 4. Cümle Kurma... 108 5. Dil Bozukluklarının Sebepleri... 108 a. Nörolojik sebepler... 109 b. Psikolojik sebepler... 111 c. Biyolojik/Fizyolojik sebepler... 111 d. Çevresel faktörler... 111 6. Başlıca Dil Bozuklukları... 112 a. Konuşma akıcılığı bozukluğu/kekemelik... 112 b. Atlama... 113 c. Pelteklik (değiştirme)... 113 d. Tutukluk... 113 6. Dil Bozukluklarının Sağaltılması... 114 7. Konuşma Eğitiminde Öğretmenin Rolü... 115 Sözlü anlatımın geliştirilmesinde dikkat edilecek hususlar... 116 8. Konuşmayı Duymanın Eşikleri... 119 10. Konuşma Becerisini Ölçme ve Değerlendirme... 119 BÖLÜM VII okuma Eğitimi 1. Okumanın Tanımı... 121 2. Okumanın Anlam ve Önemi... 122 3. Okuma Eylemi... 123 a. Okumanın fizyolojik yönü... 123 b. Okumanın fizyolojik yönü... 124 4. Okuma Güçlüklerinin Sebepleri ve Okumayı Engelleyen Faktörler... 124 a. Fizyolojik faktörler... 125 b. Psikolojik faktörler... 125 c. Sosyo-kültürel faktörler... 127 d. Eğitimle ilgili faktörler... 127 xiii
5. Okuma Becerisinin Kazandırılması Süreci... 128 Öğrencilere Okuma Beceri Ve Alışkanlıkları Nasıl Kazandırılabilir?... 128 6. Okuma Becerilerinin Kazandırılmasında Öğretmenin Sorumluluğu... 131 7. Metinler Arası Okuma... 132 8. Okumanın Prensipleri... 133 9. Başarılı Okumanın İncelikleri... 135 10. Okuma Sırasında Düşüncenin Akışı... 137 11. Okumada Aklı Uyaran İşaretler... 138 12. Serbest Okuma... 139 13. Okuma Eğilimleri... 141 14. Okuma Alışkanlığı Geliştirmede Ana-Baba ve Öğretmenlere Düşen Görevler... 143 15. Okuma Türleri... 145 a. Sesli okuma... 145 b. Sessiz okuma... 151 c. İnşat... 152 16. Okuma Metinlerinin Yapısı... 155 17. Okuma Materyallerinde Kelime Sayısı... 156 18. Okuma Becerisini Ölçme ve Değerlendirme... 157 Okuma Becerisini Değerlendirme Ölçeği... 159 BÖLÜM VIII YAZILI ANLATIM 1. Yazılı Anlatımın Tanımı... 161 2. Yazılı Anlatımın Önemi... 161 3. Yazılı Anlatım Etkinliklerinin Amaçları... 162 4. Yazılı Anlatımı Oluşturan Unsurlar... 162 a. Fiziksel unsurlar... 162 b. Zihinsel unsurlar... 163 5. Yazılı Anlatım Çalışmalarında Dikkat Edilecek Hususlar... 163 6. Öğrencileri Yazılı Anlatım Etkinliklerine Yönlendirme... 168 7. Yazılı Anlatım Çalışmalarında Yazma Aşamaları... 169 8. Yazılı Anlatım Çalışmalarının Düzeltilmesi... 171 9. Yazılı Anlatım Becerilerini Geliştirmede Başvurulacak Teknikler... 172 a. Güdümlü yazma çalışmaları... 173 b. Serbest yazma çalışmaları... 176 c. Yaratıcı yazma çalışmaları... 177 10. Yazma Türleri... 179 11. Yazma Yoluyla Eleştirel Düşüncenin Geliştirilmesi... 182 12. Yazılı Anlatım Etkinliklerini Ölçme ve Değerlendirme... 183 BÖLÜM IX görsel Okuma Görsel Sunu 1. Görsel Okuma ve Görsel Sunu... 189 2. Görsel Okuma ve Görsel Sunu için Örnek Etkinlikler... 190 xiv
2. KİTAP
İÇİNDEKİLER BEŞİNCİ BASKI İÇİN SUNUŞ...iii 2. KİTAP BÖLÜM X Öğrenme-Öğretme Sürecini Düzenleme 1. Türkçe Öğretiminde Planlama... 1 2. Plan Yapmanın Gerekliliği... 3 3. Ünitelendirilmiş Yıllık Plan... 3 4. Günlük Plan/Ders Planı... 7 5. Bir Ders Planının Düzenlenmesi... 8 6. Ders Planı Örnekleri...14 BÖLÜM XI Konuşmanın Temelleri 1. Konuşmanın Temelleri...59 2. Toplum Konuşması İçin Yeni Fırsatlar...60 3. Konuşmacının Hazırlanması...61 Karşılıklı konuşma tarzı... 61 Kişisel görünüm... 62 Konuşmada vücuttan yardım alma... 63 4. Konuşmanın Hazırlanması...64 Konu seçimi... 64 Amaç belirleme... 65 Dinleyici analizi... 66 Kaynak malzemeleri kullanma... 66 Örgütleme... 67 5. Bir Topluluk Karşısında Sesli Okuma...69 Dil alışkanlıkları... 70 Beden ve ses teknikleri... 71 6. Konuşma Türleri...73 Son bir not... 75 BÖLÜM XII Hızlı Okuma 1. Hızlı Okuma...77 2. Hızlı Okumanın Tanımı ve Niteliği...78 3. Hızlı Okumanın Önemi...79 4. Hızlı Okumanın Gerekliliği...79 5. Hızlı Okumanın Yararları...80 6. Okuma Metinlerinin Hazırlanmasında Atılacak Adımlar...81 7. Okuma Hızının Ölçülmesi...81 v
8. Anlama Düzeyinin Ölçülmesi...84 9. Hızlı Okuma Çalışmalarında Kullanılan Grafikler...84 10. Hızlı Okuma İçin Temel Alıştırmalar...86 11. Hızlı Okuma için Uygun Ortamın Hazırlanması...86 12. Hızlı Okuma Alışkanlığını Geliştirmek için Yapılacaklar...88 13. Hızlı Okuma Etkinliklerine Başlarken Yapılacak Hazırlıklar...91 14. Hızlı Okuma Teknikleri...92 Fotoğrafik okuma... 92 Göz gezdirmeli okuma (anahtar sözcükleri bulma)... 93 Yerini bulma tekniği... 93 Kaymağını alma... 94 Kolon okuma... 94 Zigzag okuma... 94 Çapraz okuma... 94 15. Metnin Okunması Sırasında Meydana Gelen Hız Değişiklikleri...95 16. Hızlı Okumayı Engelleyen Kötü Alışkanlıklar...95 17. Hızlı Okuma Tekniklerinde Kullanılan Araç Gereçler...98 BÖLÜM XIII Yazı Öğretimi 1. Yazının Kısa Tarihi... 103 2. Yazı Öğretiminde Yöntem... 104 Sentez yöntemleri... 105 Analiz yöntemleri... 105 Karma yöntem... 106 3. Yazma Öğretiminde Kullanılacak Cümle ve Metinlerin Nitelikleri... 106 4. Yazmaya Etki Eden Faktörler... 106 Oturuş... 107 Kas gelişimi... 107 Yönler... 107 El tercihi... 107 Kalem/Divit vb. tutma... 108 Boşluklar... 108 Harflerin şekilleri... 109 Güzel yazı... 109 Güzel yazı yazma çalışmaları... 110 Yazımında güçlük çekilen harfler... 110 5. Yazmaya Hazırlık... 110 6. Yazma Öğretiminde Alıştırmanın Yeri... 111 7. Yazı Eğitiminde Öğretmenin Tutumu... 111 BÖLÜM XIV Öğretimde KULLANILAN YÖNTEM Ve Teknikler Giriş... 113 1. Strateji, Yöntem, Teknik... 115 2. Tümevarım ve Tümdengelim Yaklaşımı Çerçevesinde Yöntem... 117 a. Tümevarım yöntemleri... 117 b. Tümdengelim yöntemleri... 118 3. Öğretimde Kullanılan Çeşitli Yöntem ve Teknikler... 119 vi
a. Anlatma/Açıklama/Takrir... 119 b. Soru-cevap/Sokrat... 120 c. Gösteri/Demonstrasyon... 121 d. Gösterip yaptırma... 121 e. Gözlem ve inceleme... 122 f. Programlı öğretim... 122 g. Bilgisayar destekli öğrenme... 124 h. Küme çalışması... 126 ı. Grupla tartışma teknikleri... 127 k. Kavram haritası... 130 l. Zihin haritası... 133 m. Drama... 134 Son söz... 138 BÖLÜM XV Dilbilgisi Öğretiminde KULLANILAN YÖNTEMLER Giriş... 141 1. Dilbilgisi Öğretiminin Amaçları... 142 2. Dilbilgisi Öğretiminin İlkeleri... 142 3. Cümle/Kelime Çözümlemelerinde Gözetilecek İlkeler... 144 4. Dilbilgisi Dersinde Kullanılan Öğretim Yöntemleri... 150 Tümevarım (Soru-cevap yoluyla)... 151 Tümevarım (Açıklama yoluyla)... 153 Tümevarım (Gözlem veya soru-cevap yoluyla)... 154 Problem çözme (Yaparak yaşayarak öğrenme yoluyla)... 157 5. Dilbilgisi Öğretimi için Uygulamalı Örnekler... 158 a. İsim tamlamasının öğretimi... 158 b. İsim Hal/Durum eklerinin öğretimi... 160 c. Fiillerde zaman... 162 d. Zarfların/Belirteçlerin öğretimi... 163 d. Bağlaçların öğretimi... 168 BÖLÜM XVI METİN İncelemesi Giriş... 175 1. Hazırlık Çalışmaları... 176 3. Metnin Okunması... 178 4. Kelime/Sözcük Tanıma Çalışmaları... 178 a. Kelime bilgisi seviyesi... 180 b. Metin incelemelerinde kelime çalışmaları... 183 c. Kelime çalışmalarında göz önünde tutulacak ilkeler... 190 d. Kelime öğretiminde izlenen sıra... 195 e. Öğrencilerin kelime dağarcığını zenginleştirme yolları... 196 f. Kelime öğretiminde çeşitli uygulamalar... 200 5. Metnin Konusunun Kavranmasıyla İlgili Çalışmalar... 203 6. Metin Çözümlemesinde Sorular... 204 7. Plan ve Paragraf Kavramını Kazandırma... 206 8. Parçadaki Dil ve Anlatımın İncelenmesi... 206 9. Parçanın Türü Üzerinde Çalışmalar... 207 10. Ana Fikir ve Yardımcı Fikirlerin Bulunması... 208 vii
11. Okunan Metnin Özetlenmesi... 208 12. Parçanın Yazarı Üzerinde Durma... 209 BÖLÜM XVII TÜRKÇE Öğretiminde KULLANILAN Araç ve Gereçler 1. Öğretim ve Eğitim Teknolojisi... 211 Öğretim teknolojisi... 211 Eğitim teknolojisi... 212 2. Öğrenme Öğretme Süreci ve Öğretim Araçları... 212 Öğretim amaçlarının belirlenmesi... 212 Davranışların öğrencilere nasıl kazandırılacağının belirlenmesi... 213 Öğrenme yaşantıları ve eğitim durumlarının belirlenmesi... 213 3. Türkçe Öğretiminde Kullanılan Araç-Gereçler... 214 a. Görsel araçlar... 214 b. İşitsel araçlar... 219 c. Görsel ve işitsel araçlar... 219 d. Canlı kaynaklar... 220 4. Türkçe Öğretiminde Ders Kitapları... 221 a. Ders kitaplarının şekil özellikleri... 223 b. Ders kitaplarının içerik özellikleri... 223 5. Araç Gereç Kullanımında Öğretmenin Rolü... 224 BÖLÜM XVIII TÜRKÇE Öğretiminde Ölçme ve Değerlendirme 1. Ölçme ve Değerlendirmenin Tanımı... 227 2. Ölçme ve Değerlendirmenin Önemi... 228 3. Değerlendirme Çeşitleri... 229 4. Türkçe Öğretiminde Ölçme ve Değerlendirme... 230 Gözlemler... 230 Anektodlar... 233 Sergileme... 233 Görüşme (Mülakat)... 234 Kendini değerlendirme / Öz değerlendirme... 234 Akran değerlendirme... 235 Anlattırma... 235 Sözlü sunum... 235 Ödevler... 235 Çalışma dosyası... 235 Proje ödevi... 238 Testler, yazılı yoklamalar... 238 Kısa cevaplı sorular... 238 Çoktan seçmeli testler... 239 Eşleştirmeli sorular... 239 Açık uçlu sorular... 239 KaYNAKLAR... 243 viii