Hepatoselüler karsinom için kimi, ne zaman, nasıl tarayalım? Dr. Yaşar Çolak İstanbul Medeniyet Üniversitesi Tıp Fakültesi, Gastroenteroloji B.D.
Epidemiyoloji Etiyoloji Sürveyans Kılavuzlar Karaciğerin en sık rastlanan primer malign tümörüdür (% 90). En sık 5. kanser ama kanser ilişkili ölümlerde 2. sırada. Her yıl 0.5-1 milyon insanın ölümünden sorumlu. Erkeklerde 2.5 kat daha sık. Parkin DM, et al. Globocan 2000. Int J Cancer. 2001
100,000 de Kanser ve kanser ilişkili mortalite insidansı Siegel R, et al. CA Cancer J Clin. 2013;63:11-30.
100,000 de 1975-2009 yılları arası HCC insidansındaki artış HCC insidansında 1975-2009 arasında 3 katlık artış mevcut. Artmaya da devam ediyor! National Cancer Institute. 9.0 8.0 7.0 6.0 5.0 4.0 3.0 2.0 1.0 0 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2009 Yıllara göre HCC insidansı
Kanser mortalitelerindeki trend Kanser ilişkili mortalite giderek azalmakta iken HCC ilişkili mortalite artmaya devam etmekte! Hodgkin s lymphoma Stomach Prostate Colorectal Oropharynx Larynx Lung Gallbladder non-hodgkin s lymphoma Small intestine Brain Leukemia Myeloma Sarcomas Bladder Kidney Pancreas Melanoma Esophagus Liver All malignant cancers 1990-2005 arası ABD de kanser Better Worse Jemal A, et al. CA Cancer J Clin. 2009;59:225-249. -60-40 -20 0 20 40 60 Yüzde değişim
Dyson J, et al. J Hepatol. 2013 (Article in Press)
Risk Faktörleri Siroz Kronik HBV ve HCV enfeksiyonları Alkol NASH Erkek cinsiyet (x 2.5) Diyabet ve/veya obezite Ailevi hemokromatosis, Herediter tirozinemi tip 1 Hiperstrilünemi tip 2 Wilson hastalığı, Herediter tirosinemi, Tip 1 glikojen depo hastalığı, Ailevi poliposis koli, Alfa 1 antitripsin eksikliği, Kronik Budd-Chiari send. Primer bilier siroz Gen mutasyonları (mikrodelesyonlar, heterozigotluğun kaybı, p53, Rb) Onkojenik ajanlar: Aflatoksin (özellikle B1), vinilklorür monemerleri, nitritler, alkol, sigara, hidrokarbonlar, oral kontraseptifler, anabolik steroidler
HCC olgularının %80 i sirotik zeminde %20 si nonsirotik zeminde Genel popülasyonda insidans 5/100.000 iken Sirotiklerde 5/100 HBV veya HCV + BMI>30 +DİYABET = 100 kat risk artışı Chen CL, et al. Gastroenterology 2008.
1. Chan HL et al. Gastroenterology. 2012. 2. Yang HI, et al. N Engl J Med. 2002 3. Chen JD, et al.. Gastroenterology 2012.
Antiviral ilaçlar HCC de azalma sağlıyor mu?(aasld 2013) Yazar, Abstract No İlaç Takip süresi Hasta sayısı HCC de azalma Kim, G, 889 LAM veya ETV 4 yıl 5374 evet Arends, 949 ETV 5 yıl 744 evet Gokturk, 990 LAM, ADV, ETV veya TDF Su, 189 ETV 9.1 yıl tedavisiz ve 2.7 yıl tedavi 56±36 ay 661 hayır 666 tedavili ve 621tedavisiz evet Papatheodoridis, 190 ETV veya TDF 39 ± 17 ay 1231 hayır Yasunaka, 965 LAM veya ETV 5 yıl 332 tedavili ve 494tedavisiz hayır Lee, 2173 LAM ve ETV >1 yıl 458 hayır Kim, I., 885 NAs* 5 yıl 524 hayır Yang, 894 --- --- --- ---
Papatheodoridis, et al. AASLD 2013 (Washington DC)
Kronik viral hepatit olgularında antiviral tedavi HCC insidansını azaltıyor mu? HBV: Olabilir HCV: Kalıcı viral yanıt sağladıysak evet
HCC de neden sürveyans? Attığımız taş ürküttüğümüz kurbağaya değiyor mu? Sürveyans ile sağ kalımı uzatabilir miyiz? Sürveyans maliyet etkin mi?
Survi Epidemiyoloji Etyoloji Sürveyans Kılavuzlar HCC sürveyansının sağ kalım üzerinde etkisi HCC tanısı sırasındaki hastalık evresi, sürvinin en önemli belirleyicisi. 1.0 0.8 0.6 I II 0.4 III 0.2 0 IV 0 1 2 3 4 5 Yıllar Stravitz RT, et al. Am J Med. 2008.
Sürveyans ile daha erken evrede HCC yi saptayabilir miyiz? EVET Zhang BH, et al. Randomized controlled trial of screening for hepatocellular carcinoma. J Cancer Res Clin Oncol. 2004
Survi HCC sürveyansının sağ kalım üzerinde etkisi var mı?.8.6.4 Kontrol Sürveyans EVET (%37 artış).2 0 0 1 2 3 4 5 Zaman (Yıl) Zhang BH, et al. J Cancer Res Clin Oncol. 2004
HCC sürveyansını 12 ayda bir mi 6 ayda bir mi yapalım? Altı ayda bir sürveyans ile daha erken HCC saptama oranı ve hastalık sürvisi anlamlı derecede artıyor. 6 ayda bir Santi V, et al. J Hepatol. 2010
HCC sürveyansını 3 ayda bir yapsak daha iyi olur mu? YOK ARTIK! Trinchet JC, et al. Hepatology. 2011
HCC sürveyansı maliyet etkin mi? Yıllık HCC insidansı %0.2 den fazla ise evet! Bruix J, Sherman M; Hepatology 2011.
Ne/neler ile tarayalım? USG USG + AFP
AFP ye ne oldu? Singal A, et al. Meta-analysis: surveillance with ultrasound for early-stage hepatocellular carcinoma in patients with cirrhosis. Aliment Pharmacol Ther. 2009.
Kılavuzlar ne diyor? AASLD EASL APASL Önerilen popülasyon Cirrhotic HBV and HCV patients Alcoholic cirrhosis Cirrhotic patients with Child-Pugh stage A and B Cirrhotic HBV and HCV patients Stage 4 primary biliary cirrhosis Cirrhotic patients with Child-Pugh Cirrhosis due to genetic hemochr. stage C awaiting liver transplantation Cirrhosis due to α1-at deficiency Non-cirrhotic HBV carriers with active HBV carriers of Asian origin (male > 40 yr, hepatitis or family history of HCC female > 50 yr) Non-cirrhotic patients with chronic African/North American Blacks with hepatitis C and advanced liver fibrosis hepatitis B F3 HBV carriers with family history of HCC Net olmayan popülasyon HBV carriers younger than 40 (males) or 50 (females) Hepatitis C and stage 3 fibrosis Non-cirrhotic NAFLD Modalite US US US+AFP İnterval (ay) 6 6 6
SONUÇ Tüm sirotik olgular HCC açısından sürveyans programına alınmalı. Nonsirotik olgular için ülkemiz koşulları ve hastanın özellikleri dikkate alınmalı. Sürveyans 6 ayda bir USG (±AFP) ile yapılmalı.
Vardım ilim meclisine eyledim ilmi talep,. Dediler; ilim en son, illa edep, illa edep... Yunus Emre TEŞEKKÜRLER