üretim: işgücü, sermaye, hammaddenin bir araya gelmesi ve bunlara organizasyonunda katılmasıyla oluşan mal ve hizmet olarak tanımlanabilir. Belirli faaliyet ve işlemler sonucu yeni bir mal veya hizmet meydana getirme, istihsal. imalat: Ham maddenin işlenerek mala dönüştürülmesi.
İmalat bir çok aktiviteyi içinde barındıran çok geniş çaplı bir aktivitedir ve dönüşüm ifade eder. Genel anlamda ise, hammaddenin ürüne çevrilmesidir. İmalat ve tasarım bir imalat sisteminin ayrılamaz iki kısmı olarak düşünülmelidir.
İmalat sadece ham malzemenin dönüşümü değildir, aynı zamanda çıktıya değerde katar. İmalat; tasarım, malzeme seçimi, planlama, üretim, kalite güvence, yönetim, pazarlama süreçlerini içeren bir içsel ilişkiler aktivitesidir. Bu tanım sistem düşüncesinin gereği ve önemini de gözler önüne sermektedir. Bunun anlamı da bir organizasyon içindeki her birimin, organın birbiri ile koordineli olarak çalışması gerektiği ve bununda oldukça karmaşık olduğudur.
Dahası bir imalat organizasyonunun (işletmesinin) rekabetini sürdürebilmesi için, ürünlerini ilk imalata başlamadan, son teslim servise kadar ulaştırmalıdır. Bu durum tasarım ve imalatta ürün-yaşam çevrimi, yaklaşımı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu istenen amaçları gerçekleştirebilmek için tüm faaliyetler arasında oldukça yüksek seviyede bir bütünleşmeye gereksinim vardır. Günümüzde imalat faaliyetleri genellikle 2 kategoride sınıflandırılmaktadır. Bunlar; Kesikli/Sürekli Süreçler ve Kesiksiz süreçlerdir.
Şekil 1. imalat sistemi
GELENEKSEL İMALAT SİSTEMLERİ ve SINIFLANDIRILMASI İmalat/üretim gerçekleştirilen sistemler; Üretim miktarlarına, Üretim akışlarına, üretilen malların çeşitlerine, üretim metotları vb. lerine göre sınıflandırılabilir.
ÜRETİM MİKTARI VE AKIŞINA GÖRE SINIFLANDIRMA Kesikli Üretim Bir ürünün bir defa veya tekrarlanarak belirli aralıklarla üretilmesidir.
KESİKLİ ÜRETİMİN BAŞLICA ÖZELLİKLERİ Ürün siparişe göre üretilir, Üretim miktarları düşüktür, Geniş bir ürün yelpazesi vardır, Genel amaçlı teçhizat ve dolayısıyla düşük hız ve verimlilik söz konusudur,
KESİKLİ ÜRETİMİN BAŞLICA ÖZELLİKLERİ Tezgahlardaki iş yükü dengesizdir, Yüksek miktarda hammadde ve yarı mamul stoğu vardır, Plan ve programlarda sıklıkla değişiklikler gerçekleştirilir.
Kesiksiz (sürekli) Üretim Kesiksiz üretimde ise tek çeşit ürünün belirsiz aralıklarla üretilmesi amaçlanmıştır. Kısacası yüklü miktarla tek çeşit ürün sürekli olarak üretilmektedir.
KESİKSİZ ÜRETİMİN BAŞLICA ÖZELLİKLERİ Ürün siparişe göre değil stok amaçlı üretilir, Üretim miktarları yüksektir, Amaca özel teçhizat ve dolayısıyla yüksek hız ve verimlilik söz konusudur,
KESİKSİZ ÜRETİMİN BAŞLICA ÖZELLİKLERİ Dar ürün yelpazesi/tek ürün üretimi vardır, Tezgahlarda iş yükü dengelidir, Plan ve programlarda nadiren değişiklik yaşanır.
ÜRETİME YÖNELİK DİĞER SINIFLANDIRMALAR Proje Tipi Üretim Proje tipi üretim sistemleri ürünlerin taşınamayacak kadar büyük olduğu durumlarda kullanılır.
ÜRETİME YÖNELİK DİĞER SINIFLANDIRMALAR Proje Tipi Üretim Bu üretim tipinde tek çeşit üründen sadece bir tane üretilir. Müşteri talebi doğrultusunda üretim gerçekleştirilir. Bu tip üretime inşaat firmalarını, baraj, gemi üretimi gerçekleştiren tersaneleri, uçak imal eden firmaları örnek olarak verebiliriz.
ÜRETİME YÖNELİK DİĞER SINIFLANDIRMALAR Proje Tipi Üretim Üretim miktarları düşüktür. Ürünler hareket etmez, çalışanlar ve ekipmanlar ürünlerin etrafında hareket ederler. Her bir ürün ayrı bir proje olarak ele alınır.
ÜRETİME YÖNELİK DİĞER SINIFLANDIRMALAR Proje Tipi Üretim Gemi inşası Yazılım geliştirme İnşaatlar Uçak üretimi Uydu sistemleri üretimi Özel makine ekipman üretimi
ÜRETİME YÖNELİK DİĞER SINIFLANDIRMALAR Atölye Tipi Üretim Atölye tipi üretim sistemleri ürüne göre yada işe göre yerleştirilmiş makinelerden oluşurlar. Bu tip sistemler genelde çok çeşitlilikte az miktarda ürün üretmek amacı ile kullanılırlar.
ÜRETİME YÖNELİK DİĞER SINIFLANDIRMALAR Atölye Tipi Üretim (Siparişe Göre Üretim, Parça Tipi Üretim, Jop Shop) Az miktarda ama ürün yelpazesi oldukça geniş olan üretim tipidir. Müşteri talepleri doğrultusunda üretim amaçlanmıştır. Üretimi gerçekleştirilen ürünlerin hepsi farklı özellik ve farklı amaca yönelik olduğu için; üretim süreci içindeki işlemler farklılık gösterir.
ÜRETİME YÖNELİK DİĞER SINIFLANDIRMALAR Kitle Tipi Üretim (Yığın Üretim) Kitle, yığın tipi üretimde tek bir ürün ve uzman iş gücü ön plandadır. Genellikle üretimi gerçekleştirilen ürünler aynıdır fakat ürünler arasında (versiyon) model farklılıkları söz konusudur.
ÜRETİME YÖNELİK DİĞER SINIFLANDIRMALAR Akış (Süreç) Tipi Üretim Seri üretim sistemlerinde, üretilen ürüne özel olarak tasarlanmış makineler ürünün akışına göre bir hat oluşturacak şekilde dizilirler.
ÜRETİME YÖNELİK DİĞER SINIFLANDIRMALAR Akış (Süreç) Tipi Üretim Farklı kaynaklarda bu tip üretimin kitle, yığın tipi üretim içinde de ele alındığı görülmektedir. Akış tipi üretime; petrol rafinerileri, şeker fabrikaları ve çimento fabrikaları örnek olarak verilebilir.
Yrd.Doç.Dr. Tijen Över Özçelik tover@sakarya.edu.tr