Üretim, insan gereksinimlerinin doğa tarafından tam olarak karşılanamaması sonucu ortaya çıkmıştır. Çünkü doğada bulunan mevcut kaynakların çoğu bir

Transkript

1 1

2 2

3 3

4 Üretim, insan gereksinimlerinin doğa tarafından tam olarak karşılanamaması sonucu ortaya çıkmıştır. Çünkü doğada bulunan mevcut kaynakların çoğu bir işlemden geçmeden kullanılamazlar. Örnek olarak ulaşım için otomobilin üretilmesi gibi. Ham maddeler doğada varlar ancak bir araya getirildiğinde otomobil oluşabiliyor. İktisat açısından, her türlü fayda yaratma veya iktisadi mal veya hizmetler meydana getirme olarak tanımlanmıştır. Mühendisler açısından, hammadde veya yarı mamulleri fiziksel değişikliğe uğratarak kullanılabilir bir mamule dönüştürme olarak tanımlanmıştır. Bu dersin içeriğinde hizmetten ziyade ürün/mal üretiminin süreçlerinden bahsedeceğiz. 4

5 Rekabet şartlarının zorlaşması ve tüketimin artmasıyla birlikte işletmelerin üretimlerini daha dikkatli şekilde yönetmeleri zorunlu hale gelmiştir. Eldeki kaynakların verimli şekilde yönetilmesi ile müşterilerin talepleri daha hızlı ve sorunsuz şekilde karşılanabilir. Üretim yönetimi, uygun araç ve yöntemlerin kullanılmasını sağlayarak yöneticilere karar vermede yardımcı olur. Üretim yönetiminin optimum şekilde yapılabilmesi için işletmenin diğer birimleri ile sıkı bir ilişki içinde olmak gerekmektedir. Bir mamulün üretilebilmesi için: Gerekli hammadde ve yarı mamullerin çeşitli kaynaklardan uygun fiyatla ve istenilen zamanda sağlanması, LOJİSTİK Her parçanın değişik spesifikasyonlara göre işlenmesi, İMALAT İşlenen parçaların istenilen yerlerde ve yeterli miktarlarda hazır bulundurulması STOK ve PLANLAMA Bütün faaliyetlerin eldeki insan gücü ve makinelerden en iyi şekilde yararlanmak suretiyle son derece sınırlı süreler içinde gerçekleştirilmesi gerekir. PRODÜKTİVİTE 5

6 6

7 Üretim kavramı, insanlık tarihinin başlangıcına kadar gitmektedir. Çok eski dönemlerde bile bir üretim vardı. Örnek: Eski Mısır piramitleri, Çin Seddi Üretim yönetimi modern niteliğini, Sanayi Devriminden (1700 ler) günümüze kadar geçen dönemdeki gelişmelere borçludur. Modern üretim yöntemlerinin başlangıcı çoğu yazarlara göre; Adam Smith in yazdığı Ulusların Zenginliği adlı yapıtına dayanır. Taylor un Bilimsel Yönetim Kuralları; İş analizlerinde gözlem değil bilimsel yöntemler kullanılmalı. Çalışanların seçimi ve eğitimi sistematik yöntemler kullanılmalı. Çalışan ile yönetenler arasında sağlam bir işbirliği olmalı. İş yükü çalışanlar ve yönetenler arasında adil ve dengeli dağıtılmalı. Taylor a göre; insanları harekete geçirecek ve daha çok çaba göstermelerini sağlayacak tek güç bireysel ekonomik çıkarlardır. çalışanlar yaptıkları işe göre ücret almalıdırlar. Taylor, parça başına ücret sisteminin temellerini ortaya atmıştır. Therblig = mikro hareketler (daha alt birime ayrılamayan hareketler) 7

8 8

9 PERT:Proje Değerlendirme ve Gözden Geçirme Tekniği CPM: kritik yol analizi MRP: malzeme ihtiyaç planlaması CAD: bilgisayar destekli tasarım CAM: bilgisayar destekli üretim * İşletmelerin yapısal değişimleri de üretim yönetimi fonksiyonunun gelişmesini etkilemiştir. İlk zamanlarda küçük atölyelerde malzeme siparişi vermek, işgücü ihtiyacını saptamak, iş emirlerini hazırlamak, işleri kontrol etmek, stokları takip etmek gibi işleri ustabaşılar yapıyordu. * İşletmelerin büyümesi ile birlikte üretimin organizasyonunda daha fazla kişinin farklı farklı fonksiyonlardan sorumlu olması gerekli hale gelmiştir. 9

10 Bu amaçlar göz önüne alındığında düşünülmesi gereken ekonomik koşullar vardır; Malzeme,stok, insan gücü ve makine gücü...vb konularla ilgili faaliyetlerin koordinasyonunda mamulün maliyeti. Üretim yönetiminin kendi faaliyetlerinin mamul maliyetine yansıyan payı. 10

11 MİKTAR AÇISINDAN Üretici minimum stokla çalışmak ister. Tüketici istediği miktardaki talebinin hemen karşılanmasını ister. KALİTE AÇISINDAN Üretici maliyeti düşürmek için kaliteden ödün verebilir. Tüketici yüksek kaliteyi ucuza almak ister. ZAMAN AÇISINDAN Üretici insan gücünü en düşük maliyet yaratacak şekilde kullanmak ister. Tüketici talebinin hemen karşılanmasını ister. FİYAT MALİYET AÇISINDAN Üretici minimum maliyet ve maksimum kârı hedefler. Tüketici minimum fiyat ve maksimum kaliteyi ister. 11

12 Son yıllardaki gelişmeler üretim yönetiminin amaçlarını da etkilemiştir. Teknolojik gelişmeler, uluslararası ticaretin artışı ile birlikte rekabet de artmıştır. Böylece ESNEKLİK unsuru da amaçlara eklenmiştir. Esnek üretim sisteminde ani değişikliklere hızlı cevap verebilecek şekilde yedek kapasite bulundurulması, teknolojinin buna uygun seçilmesi ve değişime kolay adapte olacak şekilde eğitilmiş iş gücünün sağlanması gerekmektedir. Geleneksel görüşe göre kalite ve maliyet; miktar ve esneklik tamamen çelişmektedir. Ancak son yıllardaki çalışmalara göre (modern görüş) kaliteyle maliyeti; miktarla esnekliği birbirine yaklaştırmıştır. Örneğin Japon firmalarında hem yüksek kaliteli hem de düşük maliyetli ürünler üretilebilmektedir. 12

13 İşletmenin üretim tipine, ürün çeşitliliğine ve üretim miktarına bağlı makine ve teçhizatın belirlenerek bunların nasıl kullanılacağı, hangi ürün parçalarının üretilip hangilerinin dışarıya yaptırılacağı, mevcut kapasitenin arttırılmasına gerek olup olmadığı kararları verilmesi gereken temel kararlardır. 13

14 Factory dergisi ve APICS (American Production and Inventory Control Society = Amerikan Üretim ve Envanter Kontrol Topluluğu) tarafından yapılan bir araştırmanın sonuçlarına göre üretim departmanlarının fonksiyonları şekildeki gibi belirlenmiştir. 14

15 15

16 16

17 17

18 İş emirlerinde tarih, miktar, tezgah, işçi, takım ve işlem hızı gibi bilgiler yer alır. Muayenede iş emirlerine göre gerekli ölçümler yapılır ve sonuçları raporlanır. Takip ve kontrol üretimde yaşanabilecek aksaklıklar ve verimsiz çalışma gibi durumlarda yetkilileri bilgilendirmekten sorumludur. Üretim raporları genellikle günlük olarak hazırlanır ve değerlendirilir. Bu raporlara göre geri besleme yapılarak planlamalar yeniden düzenlenir. 18

19 Üretim yönetiminin gereği gibi yapılabilmesi diğer departmanların faaliyetleriyle yakından ilişkilidir. Örneğin malzeme alımında bir aksama veya müşteri talebinde bir değişiklik, üretim planlarının da değişmesine sebep olacaktır. Farklı departmanların kendi hedefleri ve iş planları vardır. Örneğin pazarlama departmanı pazar araştırmasından yola çıkarak yeni bir ürün çıkarmayı isteyebilir. Veya satış departmanı müşteriden gelen yüklü siparişi hemen karşılamak isteyebilir. Ancak üretim ile organize olunmadığında hiçbir departman kendi hedefini gerçekleştiremez. Dolayısıyla tüm departmanların ortaklaşa olarak çalışmaları gerekmektedir. İlişki akışıyla ilgili notlar: - Pazar araştırmaları ve tüketici talepleri değerlendirilerek ürünlerle ilgili satış beklentileri belirlenir. - Satış tahminleri yönetim ile paylaşılır. - Üretim kararı için sadece satış tahmini yeterli olmaz. Muhasebeden de maliyetlerle ilgili bilgiler yönetime iletilir ve bütçeler belirlenir. Ayrıca imalat bölümü de kendi imalat olanakları ve kapasiteler hakkında yönetime bilgi verir. - Yönetim bilgileri ve raporları değerlendirerek üretilecek ürünle ve miktarla ilgili karar alır ve bunu hem imalat hem de mamul mühendisliği ile paylaşır. - İmalat, ayrıntılı üretim programlarının hazırlanması için mamullerin miktar ve 19

20 teslim tarihi bilgisini üretim planlama ve kontrol (ÜPK) departmanıyla paylaşır. - Mamul mühendisliği üretilecek mamulle ilgili spesifikasyonları belirler, teknik resmini çizer, malzeme özelliklerini ve kullanılacak makine ve teçhizatın detayını üretim planlama ve kontrol departmanına verir. - ÜPK, üretim için gerekli malzeme ve teçhizatın yeterli olup olmadığına bakar, yetersizse ambardan tedarik edilmesini ister. - Ambar ve satınalma koordine şekilde çalışarak stok durumunu sürekli kontrol eder ve malzeme tedariğini sağlar. - ÜPK makine kapasitelerini de göz önüne alarak üretim için ayrıntılı çizelgeleri hazırlar ve iş emirlerini hazırlayarak atölyeye gönderir. - Atölye kendisine gönderilen iş emirlerine bakarak üretimi gerçekleştirir ve mamul ambarına teslim eder. - Kalite kontrol (KK) üretim programlarına uygun şekilde üretim yapılıp yapılmadığını denetler. - ÜPK, KK ve imalat departmanları üretimle ilgili raporlarını yönetime iletirler. 19

21 Hata 1. Örneğin; stok devir hızlarına ilişkin politikalar yalnız genel endüstriyel ortalamalara göre belirlenmiş olabilir. Ancak her işletmenin politikası birbirinden farklı olabilir dolayısıyla ortalamalar her zaman tutmayabilir. Hata 2. Bu takdirde komuta hattında her eleman karşılaştığı problemlere kendi görüşüne veya çevresinden gelen baskılara göre çözüm arama yoluna gider. Örneğin; min- max stok düzeyleri,emniyet stokları ve satın alma politikaları tepe yönetimi tarafından belirlenmiş ise satın alma departmanı zamana ve duruma göre değişen baskılar altında tutarsız kararlar alabilir. Bu durumda stoklara gereksiz yatırım yapılması, üretimin malzeme yokluğu gibi sık sık aksamalar ve departmanlar arası sürtüşmeler yaşanabilir. Üretim yönetiminde görev alacak kişilerin; Konu hakkında yeterli bilgi ve tecrübeye Yüksek sorumluluk duygusuna Verimli beşeri ilişkiler kurabilme yeteneğine sahip olması gerekir. 20

22 Üretim yönetiminin görevleri işletmenin büyüklüğü ve organizasyon yapısı gibi faktörlere bağlı olarak değişir. Genellikle bu görevler fonksiyonların detaylandırılmış halidir. 21

23 a) Atölye tipi işletmede patron aynı zamanda yöneticidir ve üretim üzerinde doğrudan yetkilidir. İşletmenin finans, satınalma, satış, pazarlama gibi tüm faaliyetlerini patron üstlenmiştir. b) İşletmenin biraz büyümesiyle birlikte patron her işe yetişememeye başlar ve genellikle imalattan yetişmiş ve imalat işlerinde kendisine yardımcı olacak bir ustabaşıyı yetkilendirir. Ancak ustabaşının yetkileri tam olarak formal değildir ve patron da çoğu kez imalata doğrudan emir verir. c) İşletme büyüdükçe yardımcı yöneticinin görev ve sorumlulukları formal bir hal almaya başlar ve müdür olarak adlandırılır. Müdür genellikle işletme içi fonksiyonları yürütür, işletme dışındaki faaliyetler ve finansal konular yine patronun kontrolündedir. d) İşletme daha da büyürse müdürün yetki alanı genişler ve genel müdür adını alır. Kendisine bağlı farklı müdürlüklerin her birinin farklı sorumlulukları vardır ve genel müdüre rapor verirler. Genel müdürün işletmeyi ilgilendiren tüm konularda bilgi sahibi olması beklenir. 22

24 ÜPK nın kurmay pozisyonunda olduğunda imalat üzerinde doğrudan bir yetkisi olmaz. Ancak hazırladığı plan ve iş programlarını üst yönetim onayıyla birlikte uygulatmak ve kontrol etmek durumundadır. Eğer imalat çalışanları ÜPK nın otoritesini sorgular ve emirleri yerine getirmekte isteksiz davranırlarsa üretimde aksamalar meydana gelecektir. Bu nedenle organizasyonda yetki ve sorumlulukların açıkça tanımlanması ve tüm çalışanlara bildirilmesi gerekmektedir. 23

25 ÜPK nın iç organizasyonu işletmenin olanaklarına ve işlem hacmine bağlıdır. ÜPK daki alt birimleri işletmenin yönetim politikaları ve ihtiyaçları belirler. Örneğin malzeme nakli çok önemliyse bu konu için ayrı bir alt birim oluşturulur. Bazen kısıtlı kaynaklar sebebiyle mamul mühendisliğinin alanında olan malzeme ve teçhizat spesifikasyonlarının planlanması işleri de ÜPK tarafından üstlenilebilir. Dolayısıyla bu birimin iç organizasyonu ve çalışan sayısı işletmenin mevcut kaynakları ve politikalarına göre şekillenecektir. 24