I Prof.Dr. Nur Centel Yard.Doç.Dr. Özlem Çakmut Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Usul Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyeleri Doç.Dr. Hamide Zafer Türk Ceza Hukukuna Girifl 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu ile İlgili Mevzuata Göre Yenilenmiş ve Gözden Geçirilmiş Beşinci Bası
II Yay n No. : 1849 Hukuk Dizisi : 839 1. Bas Kas m 2001 STANBUL 2. Bas Kas m 2002 STANBUL 3. Bas Ekim 2005 STANBUL 4. Bas Ekim 2006 STANBUL 5. Bas Ekim 2008 STANBUL ISBN 978-975 - 295-744 - 2 Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da- t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : B e t a B a s m A. fi. Bask - Cilt : Ya z n M a t b a a c l k (Serfika No: 12828) Bayrampafla/ stanbul (0-212) 565 01 22 Kapak Tasar m : Prof.Dr. Nur Centel/Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 513 87 05-511 36 50 www.betayayincilik.com
III B E Ş İ N C İ B A S I YA Ö N S Ö Z Türk Ceza Hukukuna Giriş kitabımızın dördüncü basısı kısa sürede tükendi. Kitaba gösterdikleri ilgiden dolayı meslekdaşlarımıza ve müstakbel hukukçular olan öğrencilerimize teşekkür ederiz. Kitapla yeni tanışacak olan okuyucuların Üçüncü Basıya Önsözü de okumalarını öneririz. Bu basıda kitap yeniden gözden geçirilmiş, yeni kaynaklar ile yeni içtihatlar kitaba olabildiğince yansıtılmış, mevzuat değişiklikleri kitaba işlenmiştir. Kullanımı kolaylaştırmak üzere bu basıda kitabın sonuna kavram dizini eklenmiştir. Kitabın amacı, gereksiz ayrıntıya kaçmadan okuyucuya özlü bilgi sunmak olduğundan, kapsamın genişlememesine özellikle dikkat edilmiştir. Bu vesileyle asistanımız Ar.Gör.Gülfem Pamuk a kavram dizini oluşturulmasındaki katkılarından dolayı teşekkür ederiz. Ayrıca, kitabı Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. de özenli biçimde baskıya hazırlayan Gülgonca Çarpık a ve kısa sürede yayınlanmasını sağlayan Seyhan Satar ile tüm Beta çalışanlarına teşekkür ederiz. Haydarpaşa, 1 Eylül 2008 Prof.Dr.Nur Centel/Doç.Dr.Hamide Zafer/Y.Doç.Dr.Özlem Çakmut
V D Ö R D Ü N C Ü B A S I YA Ö N S Ö Z Türk Ceza Hukukuna Giriş kitabımızın yeni mevzuata göre yeniden yazılmış üçüncü basısı bir yıldan kısa bir sürede tükendi. Kitaba gösterilen ilgiden dolayı meslekdaşlarımıza ve öğrencilerimize teşekkür ederiz. Çok kısa olarak değinmek gerekirse, yeni mevzuatın uygulandığı bir yılı aşkın sürede suçun yapısı bakımından herhangi bir anlayış değişikliği sözkonusu olmadığından, kitapta suç genel teorisinin temel ilkeleri aynen korunmuştur. Yeni mevzuat, henüz uygulamayı etkilememiş görünmektedir. Örneğin, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu nda taksirle ölüme veya yaralanmaya sebebiyet verilmesi halinde artık cezanın kusurun derecesine göre sekizde birine kadar indirilmesi öngörülmediği halde, mahkemeler eski alışkanlıkla halâ daha bilirkişilerden sekiz üzerinden kusur oranını tespit etmelerini beklemektedir. Türk Ceza Kanunu 301.maddenin uygulanmasına ilişkin son dönemin güncel kamu davaları da, aynı şekilde, anlayışların değişmediğini, yasa hükümlerinden çok uygulamanın önemli olduğunu bir kez daha gözler önüne sermiştir. Bu basıda kitap yeniden gözden geçirilmiş, yeni kaynaklar kitaba olabildiğince yansıtılmış ve yeni mevzuatta dağınık olan hükümler, örneğin denetimli serbestlik kurumuna ilişkin hükümler sistemleştirilmeye çalışılmıştır. Kitabın amacı, gereksiz ayrıntıya kaçmadan, okuyucuya özlü bilgi sunmak olduğundan, kapsamın genişlememesine özellikle dikkat edilmiştir. Bu vesileyle kitabı, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. de, özenli biçimde baskıya hazırlayan sevgili Gonca Türkyılmaz a ve çok kısa sürede yayınlanmasını sağlayan sayın Seyhan Satar ile tüm Beta çalışanlarına içtenlikle teşekkür ederiz. Haydarpaşa, 16 Ekim 2006 Nur Centel/Hamide Zafer/Özlem Çakmut
VI Ü Ç Ü N C Ü B A S I YA Ö N S Ö Z 5237 Sayılı yeni Türk Ceza Kanunu 1 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe girdi. Böylece, ülkemizde 1940 lardan başlayan ve 1990 larda yoğunlaşan yeni Türk Ceza Kanunu yapma ve Tasarılar hazırlama faaliyeti sonuca ulaşmış oldu. Ancak, Hükümetçe sunulan Tasarı nın Türkiye Büyük Millet Meclisi Komisyonlarında büyük oranda değiştirilmesi, bu sürecin ise sadece yedi ay (58 toplantı) sürmesi, ortaya çıkan Yasa nın eleştiriye çok açık olması sonucunu doğurdu. Bunlara, kitapta yeri geldiğinde değinilmektedir. Yeni Yasa nın, içeriğinde ve dilinde eleştirilecek çok yön bulunmaktadır. Ülkemizde hazırlanan her yeni Ceza Kanunu Tasarısı nda ilk neden olarak, yeni yasa yapmanın gerekçesi sayılamayacağı halde, yasa dilinin eskimiş ve anlaşılmaz olmasının gösterilmesi, ancak dilin de bir türlü tam anlamıyla düzeltilememesi gerçekten üzücüdür. Türkiye bu aceleye getirilmiş Yasa yı hak etmemiştir. Uzun yıllar süren Tasarı çalışmalarının, bu kadar yoğun biçimde eleştirilen bir Yasayla sonuçlanmaması gerekirdi. Yasa, yeterli süre tüketilmeden hazırlanmış ve tartışmaya açılmamıştır. Bu kadar kısa sürede hazırlanan Yasa nın hatalı hükümler içermesi ve uygulamada zorluklara sebebiyet vermesi kaçınılmazdır. Yasa yürürlüğe girmeden ve girer girmez yapılan değişiklikler, yasakoyucunun da hatasını anladığını göstermektedir. Avrupa Birliği ne girme süreci, ülkeye demokratikleşme yükümlülüğünü getirmiştir. Ancak, demokratikleşme, ön hazırlıkları gerektiği gibi yapılmış, toplumun gerçek gereksinmelerine cevap verecek suç ve ceza politikaları temelinde oluşturulmuş yasalarla sağlanabilir. Bu konuda Parlâmento yu, partilerin politik inanç ve eğilimleri yönlendirmemeli, çağdaş bir suç ve ceza politikası izlenmelidir. Avrupa Birliği ne girme, aceleyle ve özensiz biçimde yeni yasalar yapmanın mazereti olamaz. Yürürlükten kaldırılan yasaların hükümlerinin değiştirilmesi veya yeni hükümler eklenmesi yoluyla da aynı hedefe ulaşılması mümkündü. Özensiz yeni yasalar yapmak yerine, mevcut yasaları ıslâh etme yöntemi tercih edilebilirdi. 1920 li yıllarda her alanda yeni yasalar hazırlanmış olması, günümüzdeki yeni yasalar için emsal oluşturmaz. Çünkü, o dönemde yeni bir devlet kurulmuş ve eski hukuk sisteminin yerini batı hukuk sisteminin almasına karar verilmişti. Günümüzde ise yapılan bu anlamda bir sistem değişikliği değil, sadece gereksinme duyulan yeni suç tiplerinin ve bazı kurumların öngörülmesi ile mevcut hükümlerin ıslâhı olmuştur. Bu yolla yapılmak istenen reformun başarılı olması ise yasaların iyi yapılmasına ve hayata geçirilebilmesine bağlıdır. Türkiye nin önceliği, insan hakları ihlâllerinin, işkencenin önlenmesi, demokratikleşmenin ve yargının hızlanmasının sağlanmasıdır. Demokratikleşmenin yolu, kuşkusuz yeni anlayışlardan ve bunların yasalara yansıtılmasından geçer. Ancak, bunu yaparken içtihat birikimini, seksen yıllık Cumhuriyet in kazanımlarını, katıldığımız uluslararası sözleşmelerdeki ilkeleri gözardı etmemek gerekirdi. Biçimi değil, özü gözetmeliyiz. Önemli olan, daha demokratik hükümlerin en ekonomik yolla yasalara ve hayata geçirilmesidir. Kuşkusuz şimdi bize düşen, yeni yasaları incelemek, değerlendirmek ve olması gerekeni açık yüreklilikle ortaya koymaktır.
VII Türk Ceza Hukukuna Giriş in ilk basısı Kasım 2001, ikinci basısı Kasım 2002 de yapıldı. İkinci basıyı, birkaç tıpkı basım izledi. Kitaba dair övgüler beni devam etme konusunda yüreklendirdi. Yeni basının bu övgülere lâyık olmasını diliyorum. Öte yandan, elinizdeki üçüncü bası önemli bir yenilik içermektedir. Bu da, kitaba yeni yazarların katılmış olmasıdır. Bu basıyı, değerli meslekdaşlarım Doç.Dr.Hamide Zafer ve Yard.Doç.Dr.Özlem Çakmut ile birlikte hazırladık. Genç meslekdaşlarımın, yeni bası için ortak çalışma önerimi açıkladığımda gösterdikleri heyecan ve çalışma isteklerinin, çalışmamız boyunca artarak devam ettiğini gözlemlemek, benim için büyük bir zevk olmuştur. Onların katılımı olmasaydı, kitap bu sürede ve bu içerikte yayınlanamazdı. Kendilerine, içtenlikle teşekkür ediyorum. Tahmin ettiğimizden daha yoğun ve yorucu geçen çalışma döneminde, Balzac ın bilginin efendisi olmak için çalışmanın uşağı olmak gerekir sözünü, her birimiz bir kez daha yaşayarak onayladık. Ancak, aynı zamanda, ortak çalışma yapmanın, hukuki sorunları birlikte tartışıp çözüm üretmenin keyfini paylaştık ve zorlu süreçte birbirimize destek olduk. Bu basıdaki değişikliklere gelince; kitap 5237 sayılı yeni Türk Ceza Kanunu ile ilgili mevzuat ışığında yeniden kaleme alınmıştır. Sistematikte ve içerikte önemli değişiklikler yapılmış, tarihçe eklenmiş, Yargıtay içtihatları tekrar gözden geçirilip yeni dönemde de yol gösterici olacağını düşündüklerimizin dışındakiler ayıklanmış, daha önce inceleme fırsatını bulamadığımız eserler ile yeni kaynaklardan yararlanılmıştır. Kitabın ismiyle çelişecek biçimde kapsamının genişlememesi için, azami çaba sarf edilmiştir. Cezaların ve güvenlik tedbirlerinin infazı hakkındaki kapsamlı mevzuat dolayısıyla, infaz hukukunun artık ceza hukuku kitaplarından çıkartılıp Hukuk Fakültelerinde zorunlu ders olarak okutulmasının zamanının geldiğine de burada değinmek gerekir. Kitapta, Yasa metninden anlaşılmayan hususların Gerekçe ile veya yapılan toplantılar ya da yayınlarla Yasa ya yüklenemeyeceği, bu değerlendirmelerin sadece birer görüş olduğu gözönünde bulundurulmuştur. Hazırladığımız kavram dizininde kullandığımız bilgisayar programı, Yayınevinde kullanılan ile örtüşmediğinden, uyarlamanın kaybettireceği vakit göze alınamamış ve kavram dizini bu basıya konulamamıştır. Kitabın amacı, Ceza Hukuku Genel Hükümler ile yeni tanışacak olanlara ve mevzuat değişikliği dolayısıyla yenilikleri tanımak isteyen hukukçulara, gereksiz ayrıntıya kaçmadan, özlü bilgi sunmaktır. Amaca ulaşmış olmamızı dilerim. Bu vesileyle kitabı, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. de, yine özenli biçimde baskıya hazırlayan sevgili Berrin Doğrul a ve çok kısa sürede yayınlanmasını sağlayan sayın Seyhan Satar a teşekkür ederim. Haydarpaşa, 06 Ekim 2005 Prof.Dr.Nur Centel
VIII İ K İ N C İ B A S I YA Ö N S Ö Z Türk Ceza Hukukuna Giriş kısa sürede tükendi. Kitaba gösterilen ilgiden dolayı meslekdaşlarıma ve öğrencilerime teşekkür ederim. Kitap yayınlandıktan sonra, Türk hukukunda önemli değişiklikler oldu. 9 Ağustos 2002 de, uyum yasaları olarak adlandırılan ve çeşitli yasalarda değişiklik yapan 3.8.2002 gün ve 4771 sayılı yasa yürürlüğe girdi. Bu yasayla, daha önce anayasal düzeyde sınırlandırılmış bulunan ölüm cezası (Ay. m. 38/7), yine belli haller ayrık tutularak, yasalardan kaldırıldı ve müebbet ağır hapis cezasına dönüştürüldü. Yeni basıya, mevzuat değişiklikleri yansıtıldı. Daha önce değerlendirme fırsatı bulunamayan veya yeni çıkan yayınlar işlenmeye çalışıldı. Yazım hataları düzeltildi. Kitabı, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. de, yine özenli biçimde baskıya hazırlayan Berrin Doğrul a ve yayınlanmasını sağlayan değerli dostumuz Rahmi Arıkan a teşekkür ederim. Nur Centel B İ R İ N C İ B A S I YA Ö N S Ö Z Ceza hukuku, temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması ile korunması işlevlerinin ikisini birden bünyesinde toplayan bir hukuk dalı olma özelliğine sahiptir. Bu özelliğinin, ceza hukukunu, siyasal iktidarların elinde önemli bir araç konumuna getirdiği kuşkusuzdur. Hep tekrarlandığı gibi, ceza hukuku, liberal sistemlerde özgürlükçü ve otoriter sistemlerde ise baskıcı çizgide gelişmektedir. Nitekim, Cumhuriyetin ilk yıllarında 1889 tarihli İtalyan Ceza Yasasından türkçeye çevrilen ve çeşitli değişikliklerle yürürlüğe konulan Türk Ceza Kanunu, her iki yönde olmak üzere, elliden çok değişiklikle günümüze kadar gelmiştir. Bu süre içerisindeki uygulama ile Yargıtay içtihatları ve yaratılan bilimsel eserler, Türk Ceza Hukukunun oluşumunu ve kendi öz gelişimini sağlamıştır. Elinizdeki bu çalışmayı doğuran nedenler ikilidir. Bunlardan birincisi, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde, 1990-1991 öğretim döneminden itibaren kısmen ve 1995-1996 öğretim döneminden itibaren ise tamamen ceza hukuku genel hükümler derslerini okuttuğum birinci eğitim programındaki çift numaralı öğrencilerin, bir ders kitabı hazırlamam konusundaki bitmek bilmeyen ısrarlı istekleridir. İkincisi ise, ülkemizdeki ders kitaplarında, Batı daki ders kitabı-şerh ayrımı anlayışına dayanılmayışının dikkatimi çekmiş olmasıdır. Bu nedenle, kitabın, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümlere ilişkin konularda temel teorik bilgiler ile uygulamayı öğrenmeye olanak sağlayacak özlü bilgileri içermesi için çaba gösterilmiştir. Çalışmada, olabildiğince, Türk Ceza Kanununda kullanılan veya uygulamada yerleşmiş bulunan kavramlara yer verilerek, terim karmaşasına yol açmaktan kaçınılmıştır. Bu vesileyle, genç ve çalışkan meslekdaşlarım Ar. Gör. Özlem Çakmut ile Ar. Gör. Naim Karakaya ya yardımları için teşekkür ederim. Öte yandan, Kütüphanemizin değerli mensupları müdür Bilge Tezel i, uzman Nurdane İnan ı ve uzman Serpil Yıldırım ı, kamu kuruluşlarının bilinen çok yönlü olanaksızlıklarına karşın, verdikleri özverili kütüphanecilik örneği için kutlarım. Ayrıca, kitabı, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. de kısa sürede ve özenli biçimde baskıya hazırlayan Berrin Doğrul a ve yayınlanmasını sağlayan değerli dostumuz Rahmi Arıkan a teşekkür ederim. Nur Centel
IX İ Ç İ N D E K İ L E R BEŞİNCİ BASIYA ÖNSÖZ...III KISALTMALAR...XXXIX BİRİNCİ BÖLÜM GENEL BİLGİLER 1. Giriş...3 I. Kavram...3 II. Ceza hukukunun işlevi...4 III. Ceza hukukunun bölümleri...7 IV. Ceza hukukunun gelişim süreci...7 V. Ceza hukuku ile diğer hukuk dalları arasındaki ilişki...9 1. Anayasa hukuku...9 2. Devletler hukuku...10 3. Ceza muhakemesi hukuku...12 4. İnfaz hukuku...13 5. Kriminoloji...14 2. Tarihi Süreçte Ceza Hukuku...14 I. Eski dönemlerde...14 II. Roma hukukunda...16 1. Genel olarak...16 2. Suçların çeşitleri...16 III. Kanonik hukukta...18 IV. Cermen hukukunda...19 V. Müşterek hukukta...20 VI. Aydınlanma döneminde...22 1. Grotius un görüşleri...22 2. Montesquieu nun görüşleri...23 3. Voltaire in görüşleri...24 4. Rousseau nun görüşleri...24 5. Beccaria nın görüşleri...25 6. Kant ın görüşleri...26 VII.Türk hukukunda...27 1. İslamiyet in kabulünden önceki dönem...27 2. İslamiyet in kabulünden sonraki dönem...28
X a. Allah ın haklarına karşı suçlar...29 b. Kulların haklarına karşı suçlar...30 c. Taziren cezalandırılan suçlar...31 3. Osmanlı devleti dönemi...32 a. Tanzimat ın ilânından önceki dönem...32 b. Tanzimat ın ilânından sonraki dönem...33 4. Cumhuriyet dönemi...35 a. 765 Sayılı eski Türk Ceza Yasası...35 b. Tasarılar...37 c. 5237 Sayılı Türk Ceza Yasası...39 3. Ceza Hukukunda Temel İlkeler ve Sorumluluğun Esası...42 I. Ceza hukukunun temel ilkeleri...42 1. İnsancıllık ilkesi...42 2. Kusur ilkesi...43 3. Kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesi...45 a. İlkenin anlamı...46 b. İlkeye yönelik eleştiriler...46 c. İlkenin tarihçesi...48 d. İlkeyi kabul etmeyen yasalar...49 e. Uluslararası belgelerde yasallık ilkesi...50 f. Türk hukukunda yasallık ilkesi...52 g. Yasallık ilkesinin unsurları...52 aa. Suç ve cezanın yasayla konulması (lex scripta)...53 bb. Kıyas yasağı (lex stricta)...53 cc. Aleyhte yasanın geriye etkili olmaması (lex praevia)...55 dd. Suçta ve cezada belirlilik (lex certa)...55 II. Yasallık ilkesi ve düzenleyici işlemlerle suç yaratılması...56 1. Kavram...56 a. Birinci görüş...56 b. İkinci görüş...57 2. Türk hukukunda durum...57 a. 1924 Anayasası nın yürürlükte olduğu dönem...57 b. 1961 Anayasası dönemi...58 aa. Anayasa Mahkemesi nin görüşü...59 bb. Öğretideki görüşler...59 c. 1982 Anayasası dönemi...60 aa. Anayasa Mahkemesi nin görüşü...60 bb. Öğretideki görüşler...61 d. Değerlendirme...62 III. Ceza sorumluluğunun esası...62 1. Klasik okul...63 a. İlkeler...63 b. Klasiklere yöneltilen eleştiriler...64
2. Pozitivist okul...64 a. İlkeler...65 b. Pozitivist okulun temsilcileri...65 c. Pozitivistlere yöneltilen eleştiriler...66 d. Klasik okul ile pozitivist okulun görüşlerinin karşılaştırılması...67 3. Üçüncü okul...68 4. Toplumsal savunma akımı...68 4. Ceza Hukukunda Kaynaklar ve Yorum...72 I. Kavram...72 II. Ceza hukukunun temel kaynakları...72 1. Anayasa...72 2. Yasa...73 a. Türk Ceza Yasası...73 b. Tamamlayıcı ceza yasaları...74 c. Özel ceza yasaları...75 3. Uluslararası sözleşmeler...76 a. Sözleşmelerin iç hukuktaki değeri...77 b. Çeşitli sözleşmeler...78 III. Türk Ceza Yasası ile özel ceza yasalarının ilişkisi...78 IV. Ceza hukukunun tamamlayıcı kaynakları...80 1. Gelenek kuralları...80 2. Ahlâk kuralları...81 3. Mahkeme içtihatları...82 4. Öğreti...83 V. Ceza hukuku kaynaklarının yorumu...84 1. Yorumun kapsamı...84 2. Yorum araçları...85 a. Yasa metni...85 b. Mantık kuralları...86 c. Yasanın konulma nedeni...86 d. Yasanın amacı...87 e. Yasanın sistematiği...87 f. Kurumların tarihçesi...88 g. Hukukun genel ilkeleri...89 h. Karşılaştırmalı hukuk...89 3. Yorum türleri...89 a. Amaca göre yorum...89 b. Daraltıcı yorum...90 c. Genişletici yorum...91 4. Yorum ve kıyas...93 5. Ceza Yasalarının Zaman Yönünden Uygulanması...95 I. Kavram...95 II. Yasaların yürürlüğe girmesi ve yürürlükten çıkması...95 XI
XII 1. Yürürlüğe girme...95 2. Yürürlükten çıkma...96 III. Ceza yasalarının yürürlük süreleri...97 IV. Ceza yasalarının yürürlüğü açısından ilkeler...98 1. Ceza yasasının geriye yürümemesi...98 a. Genel olarak...98 b. Lehte yasanın geriye yürümesi...100 aa. Kavram...100 bb. Lehte yasanın belirlenmesi...101 cc. Zamanaşımına ilişkin yasalarda değişiklik...103 dd. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararları nda değişiklik...103 ee. Anayasa Mahkemesi nin iptal kararları...104 ff. Ara yasa...104 gg. Çerçeve yasalarda değişiklik...105 hh. Diğer yasalardaki değişiklikler...106 2. Yasaların ileriye yürümesi...106 a. Kavram...106 b. Süreli yasaların ileriye yürümesi...106 3. Yasaların derhal uygulanması...107 a. Kavram...107 b. Ceza muhakemesi yasaları...107 aa. Genel olarak...107 bb. Ceza muhakemesi koşulları açısından...109 c. Güvenlik tedbirleri öngören yasalar...110 d. İnfaz yasaları...111 V. Suçun işlendiği zaman...111 1. Kavram...111 2. Çeşitli suç tiplerinde suçun işlendiği zaman...112 a. Ani suçlar...112 aa. Hareket teorisi...112 bb. Netice teorisi...112 cc. Değerlendirme...113 b. İhmali suçlar...113 c. Kesintisiz ve zincirleme suçlar...113 d. İtiyadi suçlar...113 6. Ceza Yasalarının Yer Yönünden Uygulanması...115 I. Kavram...115 II. Suçun işlendiği yer...115 1. Mesafe suçlarında suçun işlendiği yer...115 a. Kavram...115 b. Teoriler...116 aa. Hareket teorisi...116 bb. Netice teorisi...117
XIII cc. Karma teori...117 dd. Diğer teoriler...118 c. Türk hukukunda kabul edilen teori...118 2. Diğer suç tiplerinde suçun işlendiği yer...119 III. Yer yönünden uygulanma konusundaki ilkeler...121 1. Ülkesellik (mülkilik) ilkesi...122 a. Genel olarak...122 b. Türk hukukunda ülkesellik ilkesi...122 c. İlgili kavramlar...123 aa. Gerçek ülke...123 bb. Sanal ülke...125 aaa.türk bayrağını taşıyan sivil deniz, hava ve demiryolu araçları...125 bbb.türk bayrağını taşıyan deniz ve hava savaş araçları...127 ccc. Türkiye nin kıt a sahanlığı ve münhasır ekonomik bölgesi...128 2. Kişisellik (şahsilik) ilkesi...129 a. Genel olarak...129 b. Türk hukukunda kişisellik ilkesi...130 aa. Faile göre kişisellik ilkesi...130 aaa.türkiye adına görevli olanların yabancı ülkede işledikleri suçlar...130 bbb.türk vatandaşlarının yabancı ülkede işlediği suçlar...131 bb. Mağdura göre kişisellik ilkesi...136 3. Koruma ilkesi...137 a. Genel olarak...137 b. Türk hukukunda devleti koruma ilkesi...137 aa. TCK m.12/1 e göre devleti koruma ilkesi...138 bb. TCK m.13/1-b ye göre devleti koruma ilkesi...138 4. Evrensellik ilkesi...139 a. Genel olarak...139 b. Türk hukukunda evrensellik ilkesi...139 aa. Türk Ceza Yasası na göre...139 bb. Sözleşmelere göre...140 5. İkame yargı ilkesi...141 a. Genel olarak...141 b. Türk hukukunda ikame yargı ilkesi...141 6. Yetki paylaşımı ilkesi...142 a. Genel olarak...142 b. Türk hukukunda yetki paylaşımı ilkesi...142 7. Ceza Yasalarının Kişi Yönünden Uygulanması...143 I. Kavram...143 II. Cumhurbaşkanı nın sorumsuzluğu...143
XIV 1. Sorumsuzluk kuralı...143 2. Karşılaştırmalı hukukta Cumhurbaşkanı nın sorumsuzluğu...144 3. Cumhurbaşkanı nın sorumluluğu...146 4. Cumhurbaşkanı nın kişisel suçları...146 5. Yabancı ülkede Cumhurbaşkanı nın konumu...148 III. Yasama dokunulmazlığı...149 1. Milletvekili sorumsuzluğu...149 a. Kavram...149 b. Milletvekili sorumsuzluğunun tarihi gelişimi...150 c. Karşılaştırmalı hukukta milletvekili sorumsuzluğu...150 d. Milletvekili sorumsuzluğunun başlaması...151 e. Milletvekili sorumsuzluğunun kapsamı...152 f. Sorumsuzluğun geçerli olduğu mekan...154 g. TBMM görüşmelerinin yayınlanması...154 2. Milletvekili dokunulmazlığı...155 a. Kavram...155 b. Dokunulmazlığın tarihi gelişimi...156 c. Karşılaştırmalı hukukta milletvekili dokunulmazlığı...156 d. Milletvekili dokunulmazlığı ile sorumsuzluğu arasındaki farklar...158 e. Dokunulmazlığın başlaması...159 f. Dokunulmazlığın kapsamı...160 aa. Suç yönünden...160 bb. Konu yönünden...160 aaa.muhakeme işlemlerini engellemesi...160 bbb.infazı engellemesi...161 cc. Süre yönünden...161 g. Olması gereken...161 h. Dokunulmazlığın istisnaları...162 aa. Suçüstü hali...162 bb. Anayasa nın 14. maddesi...163 ı. Dokunulmazlığın kaldırılması...164 aa. Dokunulmazlığın kaldırılması yöntemi...164 bb. Dokunulmazlığın kaldırılması kararına karşı kanun yolu...165 cc. Milletvekili dokunulmazlığının kaldırılmasının sonuçları...167 IV. Diplomasi dokunulmazlığı...168 1. Kavram...168 2. Diplomasi dokunulmazlığının hukuki temeli...169 3. Diplomasi temsilcileri ve ayrıcalıkları...169 a. Diplomasi temsilcisi sayılanlar...169 b. Ayrıcalık ve bağışıklıkların kapsamı...170 4. Konsolosların dokunulmazlıkları...172 V. NATO Sözleşmelerinden kaynaklanan dokunulmazlıklar...174 1. Kavram...174
2. Dokunulmazlıktan yararlanacak kişiler...174 3. Dokunulmazlığın kapsamı...175 a. Mutlak yargı yetkisi...175 b. Öncelikli yargı yetkisi...175 8. Suçluların Geri Verilmesi...176 I. Kavram...176 II. Geri verme koşulları...177 1. Suçun belli ağırlıkta olması...177 2. Geri verme engeli bulunmaması...178 a. Failin vatandaş olması...178 b. Suçun düşünce suçu niteliğinde olması...179 aa. Düşünce ve düşünceyi açıklama özgürlüğü...180 bb. Düşünceyi açıklama özgürlüğünün sınırlandırılması...181 c. Suçun siyasal suç niteliğinde olması...182 aa. Kavram...182 bb. Siyasi suçlunun yargılanması sorunu...183 cc. Siyasal suçun tanımı...183 dd. Tam ve nispi siyasal suçlar...184 ee. Siyasal suç kapsamında görülmeyen eylemler...186 aaa.devlet başkanlarına yönelik suçlar...186 bbb.terör eylemleri...187 ccc.soykırım suçları-insanlığa karşı suçlar...189 d. Suçun askeri suç niteliğinde olması...191 e. Suçun mâli suç niteliğinde olması...192 f. Suçun Türkiye ye ve Türk vatandaşına karşı suç olması...192 g. Suçun Türkiye nin yargılama yetkisine giren suç olması...192 h. Suçun zamanaşımına veya affa uğramış suç olması...193 III. Geri verme yöntemi...193 1. Geri verme sistemleri...193 2. Türk hukuku...193 a. Genel ilkeler...193 b. Tutuklama kararı verilmesi...194 aa. Talepname verilmeden önce tutuklama...194 bb. Talepname verildikten sonra tutuklama...195 IV. Geri verme isteminin reddedilmesi...195 1. İstemin samimi olmaması...195 2. Suçun talep edilen devlette işlenmiş sayılması...196 3. Talep edilen devletin yargı yetkisinin bulunması...196 4. Kesin hüküm bulunması...196 V. Geri vermede özellik ilkesi...196 XV
XVI İKİNCİ BÖLÜM SUÇ HUKUKU 9. Suç Genel Teorisine İlişkin Bilgiler...201 I. Kavram...201 II. Suçu inceleme yöntemleri...201 III. Suçun unsurlarının sınıflandırılması...202 1. Genel olarak...202 2. Değerlendirme...205 IV. Suçun unsurları dışında kalan olgular...206 1. Suçun önşartları sorunu...207 2. Cezalandırılabilme şartları...207 3. Ceza muhakemesi şartları...209 a. Şikâyet...209 aa. Şikâyetin hukuki niteliği...210 bb. Şikâyetin gerekçesi ve eleştirisi...210 cc. Mutlak-nispi şikâyete bağlı suçlar...211 dd. Şikâyetin konusu...212 ee. Şikâyetin süresi...212 ff. Şikâyet süresinin başlaması...213 aaa.fiilin bilinmesi veya öğrenilmesi...213 bbb.failin bilinmesi veya öğrenilmesi...214 gg. Sürenin sona ermesi...214 hh. Şikâyet yetkisi...215 ıı. Şikâyetin yapılması...216 ii. Şikâyetin bölünmezliği...217 b. Talep...217 c. İzin...218 V. Ağırlıklarına göre suçlar...218 1. İkili ayrım...218 2. Kabahatlerin suç olmaktan çıkarılması...219 3. Kabahatler Yasası nın kapsamı...220 VI. Suçun konusu...222 Birinci Alt Bölüm : Suçun Unsurları 10. Suçun Yasallık Unsuru...225 I. Kavram...225 II. Yasallık unsurunun içeriği...226 III. Suçun yasallık unsurunun varlığında hata...227 11. Suçun Maddi Unsuru...228 I. Kavram...228 II. Hareket...228 1. Hareketin tekçi incelenmesi...229
XVII a. Ontolojik teoriler...229 aa. Doğal (nedensel) hareket teorisi...230 bb. Amaççı hareket teorisi...232 cc. Toplumsal hareket teorisi...234 dd. Olumsuz hareket teorisi...235 b. Normativist teori...235 2. Hareketin analizci incelenmesi...236 3. Değerlendirme...236 III. Hareket yeteneği...237 1. Kavram...237 2. Tüzel kişilerin hareket yeteneği...238 a. Tüzel kişi kavramı...238 b. Tüzel kişilerin cezalandırılması...239 aa. Görüşler...239 bb. Yeni eğilimler...241 cc. Öğreti...242 dd. Anayasa Mahkemesi nin görüşü...243 ee. Yeni Türk yasalarındaki düzenleme...244 3. Hareketin türleri açısından suçlar...245 a. İcrai-ihmali suç...245 b. İhmal benzeri suç...246 aa. Kavram...246 bb. 5237 Sayılı Türk Ceza Yasası na göre ihmal benzeri suç...248 cc. İhmal benzeri suçta sorumluluk...248 aaa.neticeye engel olma yükümlülüğü...249 α. Doğal bağlılık ilişkisi...249 β. Yakın toplumsal ilişki...249 γ. Sözleşme...249 δ. Daha önce yapılan hareketler...250 bbb.neticeye engel olabilme olanağının bulunması...251 c. Bağlı hareketli-serbest hareketli suç...251 d. Seçimlik hareketli suç...252 e. Tek hareketli-birden fazla hareketli suç...252 IV. Netice...253 1. Kavram...253 2. Netice açısından suçlar...253 a. Neticesi harekete bitişik suç-neticesi hareketten ayrılabilen suç...253 b. Seçimlik neticeli suç-tek neticeli suç...254 c. Tehlike suçu-zarar suçu...254 aa. Kavram...254 bb. Tehlikenin belirlenmesi...254 cc. Tehlike suçunun türleri...256 aaa.soyut tehlike suçu...256
XVIII bbb.somut tehlike suçu...257 d. Ani suç-kesintisiz (mütemadi) suç...258 aa. Kavram...258 bb. Kesintisiz (mütemadi) suçun türleri...259 cc. Kesintisiz (mütemadi) suçun etkileri...260 V. Nedensellik ilişkisi...260 1. Kavram...260 2. Nedensellik ilişkisi konusundaki teoriler...262 a. Doğal nedensellik teorisi...262 aa. Kavram...262 bb. Nedensellik ilişkisinin kesilmesi...264 cc. Özel durumlar...265 dd. Teorinin eleştirisi...266 b. Kuralcı nedensellik teorisi...267 aa. Kavram...267 bb. Teorinin ilk izleri...267 cc. Teorinin açıklanması...269 dd. Teorinin eleştirisi...271 aaa.görüşler...271 bbb.karma uygunluk teorisi...272 3. Yargıtay kararlarında nedensellik ilişkisi...273 4. Öğretideki durum ve değerlendirme...276 5. İhmal suçlarında nedensellik ilişkisi...277 6. İhmal benzeri suçlarda nedensellik ilişkisi...278 12. Suçun Hukuka Aykırılık Unsuru...279 I. Kavram...279 II. Hukuka aykırılık kavramına ilişkin bilgiler...281 1. Hukuka aykırılığın kapsamı...281 2. Biçimsel ve maddi hukuka aykırılık...281 3. Hukuka aykırılık unsurunun bağımsızlığı ve Türk Ceza Yasası ndaki düzenleme...285 4. Hukuka aykırılığın varlığı...288 a. Failin eylemi hukuka aykırı sanması...288 b. Failin eylemi hukuka uygun sanması...288 5. Hukuka özel aykırılık...291 6. Hukuka aykırılığı ortadan kaldıran nedenlerin sınıflandırılması...292 III. Hukuka aykırılığı ortadan kaldıran nedenler...293 1. Yasa hükmünü yerine getirme...293 2. Amirin emrini yerine getirme...295 a. Kavram...295 b. Koşulları...295 aa. Bir emir bulunması...296 bb. Emri verenin yetkili olması...296
XIX cc. Emrin yasalara uygun olması...297 aaa. Biçimsel açıdan...297 bbb. İçerik açısından...297 dd. Emrin yerine getirilmesinin zorunlu olması...297 aaa. Kamu görevlisinin hukuka uygunluğu araştırma yetkisi...298 bbb.hukuka uygunluğu denetleme yetkisinin istisnaları...298 α. Asker kişiler açısından...298 β. Kolluk güçleri açısından...300 3. Yasal savunma...300 a. Kavram...300 b. Yasal savunmanın koşulları...301 aa. Haksız saldırı bulunması...301 aaa. Saldırı...301 bbb. Saldırının varlığı...302 ccc. Saldırının haksız olması...303 bb. Saldırının hakka yönelik olması...305 cc. Savunmada zorunluluk bulunması...307 dd. Saldırı ile savunmanın orantılı olması...309 c. Üçüncü kişi adına yasal savunma...310 4. Zorda kalma...311 a. Kavram...311 b. Bireysel ve toplu zorda kalma...312 c. Zorda kalma ve yasal savunma...313 d. Koşulları...313 aa. Bir tehlikenin bulunması...314 aaa. Kavram...314 bbb. Tehlikenin kişiye ait bir hakka yönelmesi...314 ccc. Tehlikenin muhakkak olması...314 ddd. Tehlikenin ağır olması...315 eee. Tehlikeye bilerek sebebiyet vermeme...315 bb. Tehlikeden başka türlü kaçınamama...316 cc. Tehlikeye karşı koyma görevinin bulunmaması...316 dd. Yapılan hareketle tehlike arasında orantı bulunması...316 e. Üçüncü kişi lehine zorda kalma durumu...317 5. İlgilinin (mağdurun) rızası...317 a. Kavram...317 b. Koşulları...318 aa. Rıza gösterme yeteneğinin bulunması...318 bb. Rızanın açıklanması...319 cc. Rızanın konusunun tasarruf edilebilen bir hak olması...320 c. Ötanazi...322 aa. Kavram...322 bb. Ötanaziye ilişkin düzenlemeler...323
XX aaa.ötanaziyi suç sayma...323 bbb.ötanaziyi suç saymama...324 ccc.ötanaziyi ayrı suç sayma...324 cc. Türk hukukunda durum...325 6. Hakkın kullanılması...326 a. Kavram...326 b. Hakkın kullanılması halleri...327 aa. Zilyetliğin korunması...327 bb. İddia ve savunma dokunulmazlığı...330 aaa.kavram...330 bbb.iddia ve savunma dokunulmazlığının kapsamı...330 α. Konu ve suç açısından...330 β. Başvuru organı açısından...331 γ. Kişi açısından...331 ccc. Savunma dokunulmazlığının sınırı...332 cc. Haber verme hakkı...334 aaa.kavram...334 bbb.hakkın kullanılmasının koşulları...334 α. Haberin gerçek ve güncel olması...334 β. Kamuyu ilgilendirmesi...335 γ. Nedensellik ilişkisinin varlığı...335 dd. Tıbbi müdahaleler...337 IV. Hukuka aykırılığı ortadan kaldıran nedenlerde sınırın aşılması...339 1. Kavram...339 2. Uygulama...340 3. Sınırın aşılmasında ceza...342 4. Sınır aşıldığı halde ceza verilmemesi...342 13. Suçun Kusurluluk Unsuru...342 I. Kavram...342 II. Kusurluluk unsurunun kapsamı...343 III. Kusurluluğun niteliği...346 1. Psikolojik teori...346 2. Normatif teori...347 3. Değerlendirme...348 IV. Kusurda eylemin esas alınması...349 V. Kusur yeteneği...350 1. Kavram...350 2. Kusur yeteneğinin aranacağı zaman...352 VI. Kusur yeteneğini etkileyen haller...353 1. Kavram...353 2. Yaş küçüklüğü...354 a. Kavram...354 b. Yaşın belirlenmesi...354
XXI c. Çocuklara ilişkin dönemler...355 aa. 0-12 Yaş dönemi...355 aaa.genel olarak...355 bbb.çocuklara özgü güvenlik tedbirleri...356 bb. 12-15 Yaş dönemi...357 aaa.genel olarak...357 bbb.kusur yeteneğinin incelenmesi...357 ccc.cezanın indirilmesi...359 cc. 15-18 Yaş dönemi...360 d. Çocukların yargılanmasının özellikleri...362 aa. Çocuk mahkemeleri...362 bb. Özel hükümler...363 e. Ayrı yerde tutma ilkesi ve çocuk infaz kurumları...365 3. Sağır dilsizlik...366 a. Kavram...366 b. 0-15 Yaş dönemi...367 aaa.genel olarak...367 bbb.çocuklara özgü güvenlik tedbirleri...367 c. 15-18 Yaş dönemi...367 d. 18-21 Yaş dönemi...368 4. Akıl hastalığı...368 a. Kavram...368 b. Akıl hastalığının kusur yeteneğine etkisi...368 aa. Biyolojik sistem...369 bb. Psikolojik sistem...369 cc. Karma sistem...369 c. Türk Ceza Yasası na göre akıl hastalığının dereceleri...370 aa. Tam akıl hastalığı...370 aaa.kavram...370 bbb.tedbir uygulanması...371 bb. Tam olmayan (kısmi) akıl hastalığı...373 aaa. Kavram...373 bbb. Cezanın indirilmesi...374 ccc. Tedbir uygulanması...374 d. Akıl hastalığında esas alınacak zaman dilimi...375 e. Akıl hastalıklarının türleri...375 5. Geçici nedenler...377 VII.Kusur türleri...379 1. Kast...379 a. Kavram...379 b. Kastın unsurları konusundaki teoriler...379 aa. Tasavvur teorisi...379 bb. İrade teorisi...379 cc. Değerlendirme...380
XXII c. Kastın unsurları...380 aa. Bilme unsuru...380 aaa.bilmenin kapsamı...380 bbb.hukuka aykırılık bilinci...381 bb. İsteme unsuru...383 d. Kastın varlığı...384 e. Kastın türleri...385 aa. Başlangıçta kast-eklenen kast...385 bb. Doğrudan kast-dolaylı (olası) kast...386 aaa.kavram...386 bbb.dolaylı kastta ceza...389 ccc.dolaylı (olası) kast-bilinçli taksir ayrımı...390 cc. Genel kast-özel kast...391 dd. Ani kast-düşünce kastı (tasarlama)...392 2. Taksir...394 a. Kavram...394 b. Taksirin hukuki esası...395 c. Değerlendirme...396 d. Taksirin unsurları...397 aa. Yasada açıklık bulunması...397 bb. Davranış kurallarına uymama...397 cc. Hareketin istenmiş olması...398 dd. Neticenin öngörülebilir olması...399 ee. Öngörülebilir neticenin fail tarafından öngörülmemesi...400 ff. Hareketle netice arasında nedensellik ilişkisi...400 e. Taksirli suçta ceza...401 f. Bilinçli taksir...402 aa. Kavram...402 bb. Bilinçli taksirde ceza...402 cc. Bilinçli taksir-dolaylı (olası) kast ayrımı...403 g. Taksirin görünüm biçimleri...404 VIII.Netice sebebiyle ağırlaşmış suçlarda kusurluluk...404 1. Kavram...404 2. Gerçek netice sebebiyle ağırlaşmış suçlar...405 a. Kast bulunması...405 b. Neticenin daha ağır olması...405 c. Nedensellik ilişkisinin bulunması...406 d. Failin taksirinin bulunması...407 e. Gerçek netice sebebiyle ağırlaşan suçlarda ceza...408 3. Gerçek olmayan netice sebebiyle ağırlaşmış suçlar...409 IX. Basın suçlarında ceza sorumluluğu ve objektif sorumluluk...410 1. Sübjektif ve objektif sorumluluk kavramları...410 2. Ceza sorumluluğunun şahsiliği ilkesinin kapsamı...411 3. Objektif sorumluluğun unsurları...413
a. İradi bir hareket bulunması...413 b. Nedensel bir netice bulunması...414 4. Basın suçlarında ceza sorumluluğu...415 a. Kavram...415 b. Süreli yayınlarda sorumluluk...416 c. Süresiz yayınlarda sorumluluk...417 X. Kusurluluğu etkileyen haller...419 1. Zorlayıcı neden, cebir veya tehdit...420 2. Hata (yanılma)...421 a. Kavram...421 b. Hukuki hata...422 aa. Kavram...422 bb. Sistemler...424 aaa.yasayı bilmeme konusunda hüküm içermeme...424 bbb. Yasayı bilmeme ve hatayı mazeret saymama...424 ccc. Yasayı bilmemeyi mazeret sayma...424 cc. Bilmemenin kapsamı...425 dd. Yasanın yanlış yorumlanması...426 ee. 765 Sayılı Türk Ceza Yasası nın sistemi...427 ff. 5237 Sayılı Türk Ceza Yasası nın sistemi...428 c. Fiili hata...429 aa. Suçun unsurlarına ilişkin hata...429 bb. Cezayı ağırlaştıran ve hafifleten nedenlerde hata...430 cc. Hukuka uygunluk nedenleri ile ceza sorumluluğunu etkileyen nedenlerde hata...431 dd. Mağdurda hata...431 ee. Çok neticeli hata...433 3. Haksız tahrik...434 a. Kavram...434 b. Haksız tahrikin koşulları...434 aa. Tahrik edici bir fiilin bulunması...434 bb. Fiilin haksız olması...435 cc. Haksız fiilin öfke veya şiddetli üzüntüye neden olması...438 dd. Tahrik edene karşı tepki gösterilmesi...438 ee. Nedensellik ilişkisi bulunması...439 c. Haksız tahrik ve tasarlama...440 d. Haksız tahrik ve yasal savunma...441 e. Haksız tahrik ve iştirak...441 f. Haksız tahrikte cezanın indirilmesi...441 İkinci Alt Bölüm : Suçun Özel Beliriş Biçimleri XXIII 14. Suça Teşebbüs...445
XXIV I. Kavram...445 II. Suça teşebbüsün cezalandırılma nedeni...445 1. Sübjektif teori...445 2. Objektif teori...446 3. Karma teoriler...447 4. Değerlendirme...447 III. Suça teşebbüsün koşulları...447 1. Suç işleme kastı...448 2. İcraya başlama...449 a. Hazırlık hareketleri...449 b. İcra hareketlerinin başlaması...451 aa. Sübjektif teori...451 bb. Objektif teori...452 aaa.biçimsel objektif teori...452 bbb.maddi objektif teori...453 cc. Değerlendirme...454 3. Elverişli hareket...455 a. Kavram...455 b. Elverişliliğin belirlenmesi...456 aa. Görüşler...456 aaa.sübjektif görüş...456 bbb.objektif görüş...457 c. Elverişsizlik-yetersizlik...457 d. Türk hukukundaki uygulama ve görüşler...457 4. Suçun engel nedeniyle tamamlanamaması...459 IV. Suça teşebbüste ceza...461 1. Cezanın indirilmesi...461 2. İndirimde zarar veya tehlikenin ağırlığının gözönünde bulundurulması...461 V. Teşebbüse elverişli olmayan suçlar...462 VI. Gönüllü vazgeçme...464 1. Kavram...464 2. Gönüllü vazgeçmede ceza verilmemesinin hukuki esası...465 a. Sübjektif ve objektif teoriler...465 b. Suç siyaseti teorileri...466 c. Değerlendirme...466 3. Vazgeçmenin gönüllü olması...467 4. Tamamlanan suçtan cezalandırma...468 5. Gönüllü vazgeçmenin suç ortaklarına etkisi...469 VII.Etkin pişmanlık...470 VIII.İşlenemez suç...471 1. Kavram...471 2. İşlenemez suçun cezalandırılması konusu...471 a. Cezalandırmama görüşü...471
XXV b. Cezalandırma görüşü...472 c. Türk hukukunda durum...472 3. Mutlak-nisbi elverişsizlik...473 4. İşlenemez suçun belirlenmesi...474 a. Araçta elverişsizlik...474 b. Konunun bulunmaması...475 c. Değerlendirme...476 15.Suçların İçtimaı...477 I. Kavram...477 II. Fikri içtima...478 1. Kavram...478 2. Fikri içtimaın koşulları...478 a. Tek fiil bulunması...478 aa. Hareketin sayısına önem veren görüş...478 bb. Netice sayısına önem veren görüş...479 cc. Suç işleme kararına önem veren görüş...479 dd. Değerlendirme ve uygulamadaki durum...480 b. Birden çok farklı suçun oluşması...481 3. Fikri içtima halinde en ağır cezanın verilmesi...483 III. Zincirleme (müteselsil) suç...484 1. Kavram...484 2. Hukuki esası...485 a. Tek suç görüşü...485 b. Çok suç görüşü...485 c. Değerlendirme...486 3. Zincirleme suçun koşulları...486 a. Birden fazla suç işlenmesi...486 aa. Genel olarak...486 bb. Suçların aynı olması...488 cc. Suçların farklı zamanlarda işlenmesi...488 dd. Mağdurun aynı olması...489 ee. Suçun belli nitelikte olması...490 b. Bir suç işleme kararının bulunması...491 aa. Genel olarak...491 bb. Taksirli suçlarda...493 4. Zincirleme suçta ceza...494 IV. Bileşik (mürekkep) suç...495 1. Kavram...495 2. Bileşik suç kapsamında olmayan haller...495 16.Suça İştirak...496 I. Kavram...496 II. Suça iştirak ve çok failli suçlar...497
XXVI III. Suça iştirakin hukuki niteliği...498 1. Dar fail kavramı...498 2. Geniş fail kavramı...498 3. Türk hukukunda kabul edilen görüş...499 IV. Suça katılanların sorumluluğu...500 1. Sistemler...500 2. İkilik sisteminin uygulanması...501 a. Sübjektif teori...501 b. Objektif teori...502 c. Türk hukukunda kabul edilen görüş...502 V. Suça iştirakin koşulları...503 1. Birden çok kişinin bulunması...503 2. Suça iştirak etme iradesi...503 3. Karar verilen suçun işlenmesi...505 VI. Taksirli suça iştirak...507 VII.Türk hukukunda suça iştirak biçimleri...508 1. Faillik...509 a. Fiili birlikte gerçekleştirme (müşterek faillik)...509 b. Dolaylı faillik...511 aa. Kavram...511 bb. Dolaylı fail ve azmettiren...512 2. Azmettirme...512 3. Yardım etme...515 a. Manevi Yardımda Bulunma...515 aa. Suç işlemeye teşvik etme...515 bb. Suç işleme kararını kuvvetlendirme...516 cc. Fiilin işlenmesinden sonra yardımda bulunmayı vaat etme...516 dd. Suçun nasıl işleneceği konusunda yol gösterme...516 b. Maddi yardımda bulunma...516 aa. Suçun işlenmesinde kullanılan araçları sağlama...516 bb. Yardımda bulunma...517 4. Zorunlu yardım etme...520 5. Özgü suça iştirak...520 VIII.Tahrikçi ajan...521 IX. Cezaya etki eden nedenlerin suça katılanlara geçmesi...524 X. İştirakte cezanın verilmesi...525
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM YAPTIRIM HUKUKU Birinci Alt Bölüm : Cezanın Amacı, Nitelikleri, Türleri, Belirlenmesi XXVII 17.Cezanın Amacı ve Nitelikleri...529 I. Cezanın amacı...529 1. Kavram...529 2. Cezanın amacı konusundaki görüşler...529 a. Mutlak teoriler...530 aa. Kefaret teorisi...530 bb. Adalet teorisi...530 cc. Mutlak teorilerin eleştirisi...531 b. Nispi teoriler...533 aa. Özel önleme teorisi...533 bb. Özel önleme teorisinin eleştirisi...534 cc. Genel önleme teorisi...538 dd. Genel önleme teorisinin eleştirisi...539 c. Karma teori...541 3. Türk hukukunda cezanın amacı...542 a. Yasal durum...542 b. Mahkeme kararları...544 c. Değerlendirme...545 II. Cezanın nitelikleri...548 III. Ceza ve diğer yaptırımlar...550 1. İdari cezalar...550 2. Disiplin cezaları...551 3. Medeni hukuk yaptırımları...552 18. Cezaların Türleri...553 I. Kavram...553 II. Hukuki nitelikleri açısından cezalar...553 III. Yöneldikleri değerler açısından cezalar...554 IV. Türk hukukunda cezalar...555 19. Hapis Cezaları...556 I. Kavram...556 II. Sürelerine göre hapis cezaları...557 1. Süresiz hapis cezası...557 2. Süreli hapis cezası...558 a. Kavram...558 b. Kısa süreli hapis cezasının sakıncaları...558 20. Adli Para Cezası...559 I. Kavram...559
XXVIII II. Para cezalarının belirlenmesi...560 1. Klasik para cezası sistemi...560 2. Gün para cezası sistemi...560 III. Para cezasının türleri...561 21. Cezanın Belirlenmesi...563 I. Kavram...563 II. Genel olarak cezanın belirlenmesi aşamaları...564 1. Soyut belirleme...564 a. Soyut-genel belirleme...564 b. Soyut-özel belirleme...566 2. Somut belirleme ve bireyselleştirme...567 III. Somut belirlemede ilkeler...569 1. Kusur ilkesi...570 2. Suçun unsurlarının iki kez değerlendirilmesi yasağı...570 3. Gerekçe gösterilmesi...571 IV. Sonuç (somut) cezayı belirlemenin aşamaları...572 1. Temel cezanın tespiti...572 a. Lehte ve aleyhte olan hallerin tartışılması...572 aa. Fiile ilişkin hususlar...573 aaa.suçun işleniş biçimi...573 bbb.suçun işlenmesinde kullanılan araç...574 ccc.suçun işlendiği zaman ve yer...574 ddd.suç konusunun önemi ve değeri...574 eee.meydana gelen zararın veya tehlikenin ağırlığı...575 bb. Faile ilişkin hususlar...576 aaa.kast veya taksire dayalı kusurun ağırlığı...576 bbb.sebep ve saikler ile amaç...577 b. Temel ceza belirlenirken gerekçe gösterilmesi...577 2. Olası kast indiriminin veya bilinçli taksir artırımının uygulanması...578 3. Ağırlatıcı ve hafifletici nedenlerin uygulanması...579 4. Diğer nedenler...581 5. Takdiri indirim nedeninin uygulanması...582 a. Kavram...582 b. Kuralın uygulanması...583 c. Takdiri hafifletici sebep teşkil eden hususlar...585 aa. Failin geçmişi...585 bb. Failin sosyal ilişkileri...585 cc. Failin suçtan sonraki ve yargılama sürecindeki davranışı...587 dd. Cezanın failin üzerindeki olası etkisi...588 ee. Diğer hususlar...588 V. Cezanın hesaplanması yöntemi...588
XXIX 1. Hapis cezasının hesaplanması...588 2. Adli para cezasının hesaplanması...589 VI. Özgürlüğün kısıtlandığı sürenin mahkûmiyetten indirilmesi...590 1. Kavram...590 2. Mahsubun koşulları...590 a. Özgürlük kısıtlanarak geçirilen bir sürenin bulunması...590 b. Ceza mahkûmiyetinin bulunması...591 aa. Ceza mahkûmiyetinin niteliği...592 bb. Ceza mahkûmiyetinin zamanı...592 3. Cezanın ertelenmesi ve mahsup...593 4. Mahsubun uygulanması...593 22. Kısa Süreli Hapis Cezasının Seçenek Yaptırımlara Çevrilmesi...594 I. Kavram... 594 II. Seçenek yaptırımlara çevirme...594 1. Kavram...594 2. Takdir yetkisi...594 3. Seçenek yaptırımlara çevirme zorunluluğu...596 4. Adli para cezasına çevirme yasağı...596 III. Uzun süreli cezalarda paraya çevirme...597 IV. Seçenek yaptırımlar...597 1. Adli para cezasına çevirme...597 2. Tedbire çevirme...598 a. Aynen iade-önceki hale getirme veya tazmin...598 b. Eğitim kurumuna devam etme...598 c. Belli yerlere gitmekten veya belirli etkinlikleri yapmaktan yasaklanma...598 d. Meslek ve sanatı yapmaktan yasaklanma...599 e. Ehliyet ve ruhsatnamenin geri alınması...599 f. Kamuya yararlı bir işte çalıştırma...599 3. Seçenek yaptırımın gereklerinin yerine getirilmemesi...600 23. Suçta Tekerrür...601 I. Kavram...601 II. Tekerrürün leh ve aleyhindeki görüşler...601 III. Tekerrürün türleri...603 1. Gerçek-varsayılan tekerrür...603 2. Süreli-süresiz tekerrür...603 3. Ulusal-uluslararası tekerrür...604 4. Genel-özel tekerrür...604 IV. Türk hukukunda tekerrür...604 1. Tekerrürün koşulları...604 a. Daha önce mahkûmiyete uğramış olma...604 b. Belli süre içinde tekrar suç işlenmiş olması...606
XXX aa. Yeni suçun niteliği...606 bb. Belli süre...606 2. Tekerrürün sonuçları...607 a. Seçenek cezalardan ağır olanının uygulanması...607 b. İnfazda özel rejim uygulanması...607 c. Koşullu salıvermenin gecikmesi...607 d. Cezanın infazından sonra denetimli serbestlik tedbirinin uygulanması...608 3. Tekerrür hükümlerinin uygulanamayacağı haller...609 İkinci Alt Bölüm : Ceza İlişkisinin Ortadan Kalkması 24. Ceza İlişkisinin Kurulması ve Sona Ermesi...611 25. Sanık veya Hükümlünün Ölmesi...612 I. Sanığın ölmesi...612 II. Hükümlünün ölmesi...613 26. Af...614 I. Kavram...614 II. Af kurumuna ilişkin görüşler...615 III. Affı kabul etme zorunluluğu...616 IV. Af kapsamına giremeyecek suçlar...616 V. Af yasasında suçların belirlenmesi...617 VI. Affın türleri...617 1. Koşullu-koşulsuz af...617 2. Mutlak-kısmi af...617 3. Sonuçlarına göre af...618 a. Genel af...618 aa. Kavram...618 bb. Genel affın sonuçları...618 aaa.genel affın kamu davasına ve mahkûmiyete etkisi...618 bbb.genel affın disiplin suçlarına etkisi...620 ccc.genel affın kişisel haklara etkisi...620 b. Özel af...620 aa. Kavram...620 bb. Özel affın sonuçları...621 VII.Cumhurbaşkanı nın af yetkisi...622 27. Zamanaşımı...622 I. Kavram...622 II. Zamanaşımı kurumunu benimseme gerekçeleri...622 III. Zamanaşımına uğramayan suçlar...623 IV. Dava zamanaşımı...623 1. Kavram...623
XXXI 2. Dava zamanaşımı süreleri...624 3. Zamanaşımının başlaması...624 4. Zamanaşımına esas alınacak ceza...625 5. Dava zamanaşımının işlememesi...627 a. Dava zamanaşımının durması...627 aa. Durma kavramı...627 bb. Durma nedenleri...627 aaa.kamu davasının açılmasının izne bağlı olması...627 bbb.kamu davasının açılmasının karar alınmasına bağlı olması...628 ccc.bekletici mesele...629 ddd.failin kaçak olduğuna karar verilmiş olması...629 eee.diğer haller...629 cc. Durmanın etkileri...630 b. Dava zamanaşımının kesilmesi...630 aa. Kesilme kavramı...630 bb. Kesilme nedenleri...631 aaa. Şüpheli veya sanığın ifadesinin alınması veya sorguya çekilmesi...631 bbb.tutuklama kararı verilmesi...632 ccc. İddianame düzenlenmesi...632 ddd.mahkûmiyet kararı verilmesi...632 cc. Zamanaşımının kesilmesinin etkileri...633 6. Dava zamanaşımının sonuçları...633 V. Ceza zamanaşımı...634 1. Kavram...634 2. Ceza zamanaşımı süreleri...634 3. Ceza zamanaşımının başlaması...636 4. Ceza zamanaşımının işlememesi...636 a. Ceza zamanaşımının durması...637 aa. Durma nedenleri...637 aaa.milletvekilliği sıfatı...637 bbb.askerlik hizmeti...637 ccc.diğer bir cezanın infaz ediliyor olması...637 bb. Durmanın etkisi...637 b. Ceza zamanaşımının kesilmesi...638 aa. Kesilme nedenleri...638 aaa.infaz işlemlerinin yapılması...638 bbb.hükümlünün infaz için yakalanması...638 ccc.başka suç işlenmesi...639 bb. Kesilmenin etkisi...639 5. Ceza zamanaşımının sonuçları...639
XXXII 28.Şikâyetten Vazgeçme...640 I. Genel olarak...640 1. Şikâyetten feragat...640 a. Kavram...640 b. Feragat zamanı...640 c. Feragat edebilecek kişiler ve feragat yöntemi...640 d. Feragatin kabulü ve feragatten vazgeçme...641 2. Şikâyetten vazgeçme...641 a. Kavram...641 b. Vazgeçme zamanı...642 c. Vazgeçebilecek kişiler...642 d. Vazgeçme biçimi...643 e. Vazgeçmenin bölünmezliği...644 f. Vazgeçmenin şarta bağlanması: Uzlaşma...644 g. Vazgeçmenin kabulü...645 h. Vazgeçmenin geri alınması...646 ı. Vazgeçmenin sonuçları...646 29.Önödeme...647 I. Kavram...647 II. Önödemenin hukuki niteliği...648 III. Önödemeye konu olabilen cezalar...649 1. Para cezası...649 2. Hapis cezası...649 3. Bir meslek veya sanatın tatili...651 IV. Yargılama giderleri...651 V. Önödeme yöntemi...651 1. İddianame düzenlenmeden önce...651 a. Önödeme önerisi...651 b. Önödemenin kabul edilmemesi...654 2. Kamu davası açıldıktan sonra...655 VI. Önödeme uygulanmasının sonucu...656 VII. Önödemede müsadere...656 Üçüncü Alt Bölüm : Cezaların İnfazı 30. İnfazın Başlaması, Ertelenmesi ve İnfaza Ara Verilmesi...657 I. Kavram...657 II. Mahkûmiyet ilâmının icraya konulması...658 III. Erteleme...659 1. Kavram...659 2. Cezanın infazının ertelenmesine ilişkin sistemler...660 a. Koşullu mahkûmiyet sistemi...661 b. Koşullu ceza sistemi...661
XXXIII 3. Ertelemenin koşulları...661 a. Daha önce belli ağırlıktan fazla cezaya mahkûm olmama...662 b. Cezanın belli ağırlıkta olması...663 aa. Para cezaları...663 bb. Hapis cezaları...664 aaa.12-18 Yaşında olanlar açısından...664 bbb.18-65 Yaşında olanlar açısından...664 ccc.65 Yaşından büyük olanlar açısından...664 cc. Tutuklu olarak çekilen cezanın ertelenmesi...664 dd. Birden fazla hapis cezasına mahkûmiyet halinde erteleme...665 c. Failin yeniden suç işlemeyeceği kanaatinin oluşması...665 d. Erteleme kararının verilmesi...665 4. Ertelemeye ilişkin diğer konular...666 a. Ertelemenin gerekçesi...666 b. Ertelemede reformatio in peius...667 c. Ertelemenin koşula bağlanması...667 d. Ertelemenin sonuçları...668 aa. Deneme süresi...668 aaa.genel olarak...668 bbb.deneme süresi ve gözetim...669 ccc.deneme süresinde suç işlenmemesi veya yükümlülüklerin ihlâl edilmemesi...670 bb. Ertelemenin düşmesi...670 IV. Hükümlünün istemiyle hapis cezasının infazının ertelenmesi...671 V. Hastalık nedeniyle hapis cezasının infazının geri bırakılması...672 VI. Gebelik nedeniyle hapis cezasının infazının geri bırakılması...672 VII.Diğer haller...673 VIII.Koşullu salıverme...673 1. Kavram...673 2. Koşullu salıvermenin şartları...674 a. Cezanın bir bölümünün çekilmiş olması...675 aa. Çekilecek süre...675 aaa.süreli hapis cezasında...675 bbb.müebbet hapis cezasında...676 ccc.kısa süreli hapis cezasında...677 bb. Asgari süre...677 cc. Özel süre...677 aaa.suçun niteliğine göre...678 bbb.tekerrüre göre...678 dd. Koşullu salıvermeden yararlanamayanlar...679 ee. Sürenin hesaplanması...680 b. İyi halli olma...681 3. Kararın verilmesi...682
XXXIV a. Talep şartı...683 b. Karar verecek merci...683 c. Kanun yolu...683 4. Kişisel hakların tazmini...683 5. Koşullu salıvermeden sonra uygulanacak rejim...683 a. Sistemler...683 aa. Klasik sistem...683 bb. Gözetim sistemi...684 b. Karşılaştırmalı hukuk...684 c. Türk hukukunda...685 6. Koşullu salıverme kararının geri alınması...686 a. Geri almayı gerektiren hal...687 aa. Karşılaştırmalı hukukta...687 bb. Türk hukukunda...688 b. Geri almaya karar verecek merci...689 c. Geri almadan sonra çekilecek ceza...689 aa. Karşılaştırmalı hukukta...689 bb. Türk hukukunda...690 31.Hapis Cezasının İnfazı...691 I. İnfazın amacı...691 II. İnfazın temel ilkeleri...692 III. İnfaz sistemleri...694 IV. Türk hukukunda infaz kurumları ve infazda uygulanacak kurallar...695 1. İnfaz kurumlarının sınıflandırılması...695 a. Yetişkinlere özgü infaz kurumları...695 aa. Kapalı infaz kurumları...695 aaa.normal güvenlikli kapalı infaz kurumları...696 bbb.yüksek güvenlikli kapalı infaz kurumları...696 bb. Açık infaz kurumları...697 b. Çocuk ve gençlere özgü infaz kurumları...698 2. Hükümlülerin sınıflandırılması...699 3. Dış dünyayla ilişki kurma...700 4. Hükümlülere izin verilmesi...702 5. Hükümlülerin çalıştırılması...703 32.Hapis Cezasında Özel İnfaz Yöntemleri...705 I. Kavram...705 II. Özel infaz yöntemleri...705 1. Hafta sonunda infaz...705 2. Geceleri infaz...706 3. Evde infaz...706 4. Kamuya yararlı bir işte çalıştırma...707 III. Özel infaz yöntemlerine uymama...708