Modül 5 EĞİTİM KILAVUZU Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) Editör Miguel Santos Yazarlar Banu Duman Ayfer Yıldırım Erişkin Mehtap Coşgun Başar Seda Yazar Kıraç Program Geliştirme Uzmanı Çetin Toraman TÜRKİYE
İÇERİK TABLOSU Öğretmenler için Eğitim Modülü Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Bu eğitim modülü, CP PACK projesi kapsamında ve serebral palsili (beyin felçli) çocukların anne babaları ve öğretmenleri arasındaki odak grubu görüşmeleri ve anketlerinin sonuçlarından elde edilmiş olan İhtiyaç Analazi Raporuna uygun olarak hazırlanmıştır. Bu, eğitim planlamasına ilişkin en son verilere dayalı olarak konuya değişik açılardan yaklaşacak olan kuramsal bir eğitim modeli olmaktadır. Ancak aynı zamanda, pratik bir araçtır. Çünkü öğretmenler ve diğer eğiticiler ile disiplinler arası ekiplerin üyeleri, pratik deneyimlerden elde edilen önemli bilgi hazinesi ile uygulamada en son verilerin / bilgilerin nasıl uygulanacağı hususunda bilgi sahibi olacaklardır. Eğitim modülünün konusu Hedef Grup(lar) Bireyselleştirilmiş Eğitim Proğramı 3 ila 18 yaşlarında serebral palsili (beyin felçli) (CP) öğrencilerin öğretmenleri Amaç(lar) Katılımcılar, SP li öğrencilere yönelik olarak Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı hazırlayabileceklerdir. Kazanımlar Katılımcılardan şunları başarmaları beklenecektir: 1. SP li öğrenciye ilişkin tıbbi tanılama / eğitsel değerlendirmenin kavranması, 2. SP li öğrencinin uygun eğitim programına yerleştirilip yerleştirilmediğinin tartışılması 3. BEP in anlaşılması 3a. BEP tanımının öğrenilmesi 3b. BEP in avantajlarının öğrenilmesi 3c. BEP üyelerinin ve görevlerinin tanımlanması ve disiplinler arası işbirliğinin öğrenilmesi 4. BEP in geliştirilmesi 4a. Öğrencilerin ihtiyaçlarının tespit edilmesi 4b. Öğrenci hakkında performans raporlarının hazırlanması 4c. Uzun ve kısa dönemli amaçlar 4d. BEP başlama ve bitiş tarihlerinin ve BEP kapsamında sorumlu olan kişilerin tespit edilmesi 2
İçerik (Genel ve / veya Ayrıntılı) 5. BEP deki diğer ögelerin kavranması 5a. Destek hizmetlerinin tespit edilmesi 5b. Kullanılacak olan materyallarin tespit edilmesi 5c. Ortamda gerekli uyarlamaların yapılması 5d. Doğru öğretim yöntemlerinin tespit edilmesi 6. Bireyselleştirilmiş Öğretim Planı (BÖP) nın kavranması 6a. Bireyselleştirilmiş Öğretim Planının tanımlanması 6b. BÖP nın hazırlanması 6c. BÖP ı kullanarak değerlendirme yapılması 6d. Öğretimsel amaçların tespit edilmesi İçerik 1. Tıbbi tanılama / Eğitsel Değerlendirme Çocukların eğitsel bir program kapsamına yerleştirilmesi 2. Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) 2a. BEP nın tanımı 2b. BEP nın avantajları 3. Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) 3a. BEP üyeleri ve bunların görevleri 3b. BEP Üyeleri ve disiplinler arası işbirliği 4. BEP Geliştirmesinin adımları 4a. öğrencinin ihtiyaçlarının tespit edilmesi 4b. Öğrenciye ilişkin olarak performans raporlarının yazılması / hazırlanması 4c. Uzun ve kısa dönemli amaçların hazırlanması 4d. BEP başlama ve bitiş tarihlerinin ve BEP kapsamında sorumlu kişilerin tespit edilmesi 5. BEP daki diğer öğeler 5a. Destek hizmetleri 5b. Kullanılacak olan materyaller 5c. Ortamla ilgili ayarlama 5d. Doğru eğitim yöntemleri Süre 2 Saat 2 Saat 2 Saat 6 Saat 2 Saat 6. Bireyselleştirilmiş Öğretim Planı (BÖP) 6a. Bireyselleştirilmiş Öğretim Planının tanımı 6b. BÖP Geliştirme 6c. BÖP nın kullanılarak değerlendirme yapılması 6d. Öğretimsel amaçların tespit edilmesi 3 Saat Değerlendirilme 1 Saat 3
Gerekli Süre Yöntem Değerlendirme planı (eğitmen /katılımcı ve modül) Destekleyici eğitim materyali Eğitim Ortamı Eğitmenin / Eğitmenlerin Nitelikleri) 17 saat + değerlendirme için 1 saat = 18 saat Sunum (Power Point sunumu), soru cevap oturumları, beyin fırtınası, tartışmalar, vaka incelemeleri, sorun odaklı öğrenme, drama, grup çalışması Eğitim kursu sonunda anket, Kontrol listeleri ve öz değerlendirme vasıtası ile değerlendirme Ders notları ve Power Point sunumları, vaka incelemelerine ilişkin önceden hazırlanmış senaryolar ve sorun tabanlı öğrenme, web sitesi linkleri, kaynak yayınlar. Grup çalışması, vaka incelemeleri, çalıştaylar, drama vs ye uygun olan fiziksel iç mekanların yanı sıra ders / sunum sırasında bir toplantı salonu / konferans odası. PC ye bağlı bir projektör / tepegöz, ekran, çevirmeli yazı tahtası ve İnternet erişimi. İhtiyaç duyulması halinde, üzerinde Internet bağlantısı, video ve işitsel görsel donanım, yazı tahtası ve / veya özel donanım / yardımcı cihazlar. Eğitmen, CP li öğrencilerin eğitiminde uzmanlık sahibi olmalıdır. Yüksek lisans bitirmiş olması tercih edilir. Eğer bu gerekliliklere sahip SP konusunda uzman nitelikli bir eğitmen mevcut değilse, bu takdirde, eğitmen, uzun sure SP li öğrenciler ile çalışmış ve belli programlara yönelik sertifikaları olan biri olabilir. 4
Bölüm 1 Tıbbi Tanılama/ Eğitsel Değerlendirme, Yerleştirme Süre: 2 saat Kazanımlar Katılımcılardan şunları başarmaları beklenecektir: 1. SP li öğrenciye ilişkin tıbbi tanılaması/ eğitsel değerlendirmesinin kavranması. 2. SP li öğrencinin uygun eğitim programına yerleştirilip yerleştirilmediğini tartışma. Yöntem Tanılama ve değerlendirmenin önemini kavramayı sağlayan motivasyon soruları sorulabilir. Değerlendirmede nelere dikkat edileceğine vurgu yapan motivasyon soruları sorulabilir. Rol oynama ile grubun eğitime ısındırması yapılabilir. Grup ikiye bölünüp, birinci gruba değerlendirme sürecinde hangi basamakların olabileceği, ikinci gruba ise eğitsel değerlendirmenin nasıl yapılabileceği konusunda görüşlerini yazmaları istenebilir. Daha sonra bu görüşler tüm grup ile değerlendirilir. Vaka örnekleri ile değerlendirmede dikkat edilen noktalar tartışılabilir. Önemli görülen bilgiler eğitici tarafından sunulabilir. Vaka örnekleri ile yanlış yerleştirme yapıldığı düşünülen bireylerle ilgili neler yapılacağı tartışılabilir. Yardımcı Eğitim Materyalleri Vaka örnekleri Senaryo / kurgu Değerlendirme örnekleri İnternet 5
Değerlendirme Bu oturumda öğrenmiş olduğunuz hususların sizin eğitim ortamınıza katkıları nelerdir? Tıbbi tanı / teşhis mi yoksa eğitsel değerlendirme mi önce gelir? Öğretmenler tarafından hazırlanmış olan testler gibi teşhis / tanı ve değerlendirme dönemi içinde her tür testin kullanılması mümkün mü? Yerleştirme süreci kapsamında ne gibi hususlar göz önünde tutulmaktadır? En az kısıtlayıcı ortam ilkesi ve yerleştirme arasındaki bağlantı nedir? Önerilen Okumalar http://www.european-agency.org/country-information Jessica M. Kramer & Joy Hammel (2011): I Do Lots of Things : Children with cerebral palsy s competence for everyday activities, International Journal of Disability, Development and Education, 58:2, 121-136 http://dx.doi.org/10.1080/1034912x.2011.570496 Kargın, T. (2007):Eğitsel Değerlendirme ve Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Hazırlama Süreci, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 8 (1) 1-13 http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/39/927/11547.pdf Ataman, A. (Editor), (2003). Özel Gereksinimli Çocuklar Ve Özel Eğitime Giriş. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık. 6
Bölüm 2 Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı; BEP in Tanımı ve Avantajları Süre: 2 saat Kazanımlar Katılımcılardan şunları başarmaları beklenecektir; BEP tanımının öğrenilmesi BEP ın sahip olduğu avantajların öğrenilmesi Yöntem Öğrencilerimiz için yıllık planları neden yaptığımıza ilişkin motivasyon soruları sorulabilir. SP li çocukların bu yıllık planları takip edip edemeyeceğine ilişkin motivasyon soruları sorulabilir. Gruptan gönüllüler belirlenip, bu gönüllülere engelli birey rolü oynamaları istenebilir. Grupla nerelerde zorlandıkları, bu çocukların eğitimi ve onlar için belirlenecek eğitimsel amaçlarda nelere dikkat edileceği ile ilgili değerlendirme yapılır. BEP hakkında grubu bilgilendiren sunular yapılabilir. Grup üçe ayrılır. Birinci gruba BEP nın öğrenci için yararlarının neler olabileceği, ikinci gruba BEP nın aileler için yararlarının neler olabileceği, üçüncü gruba ise BEP nın öğretmenler için yararlarının neler olabileceği ile ilgili görüşler geliştirmeleri istenebilir. Daha sonra bu görüşler tüm grupla paylaşılabilir. Yardımcı Eğitim Materyalleri Bilgisayar Projeksiyon Perde 7
Değerlendirme Bu oturumda öğrenmiş olduğunuz hususları sınıfınızdaki uygulamalara nasıl yansıtırsınız? Yetersizliği olan bireylerin değişik bir müfredat takip etmesi gerektiği düşüncesinde misiniz? BEP in öğretmene yönelik her hangi bir faydası var mı? Önerilen Okumalar Özyürek, M., (2004) Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı: Temelleri ve Geliştirilmesi, Kök Yayıncılık, Ankara Lewıs,R.,B., Doorlag, D.H. (2010); Teachıng Specıal Students In General Educatıon Classrooms. 8. Edition, Prentice Hall Tekin, E.(1996) İşlevsel ve Etkili Bireyselleştirilmiş Eğitim Programları,Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 6, 111-122 8
Bölüm 3 Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı; BEP i Oluşturan Üyeler ve Görevleri Süre: 2 saat Kazanımlar Katılımcılardan şunları başarmaları beklenecektir; BEP ı oluşturan üyelerin ve bunların görevlerinin tanımlanması ve disiplinler arası işbirliğinin öğrenilmesi Yöntem Gruba BEP nın üyelerinin kimler olabileceği sorularak beyin fırtınası yaptırılabilir. Ortaya çıkan görüşler grupla değerlendirilir. Eğitim kitapçığındaki şeklin katılımcılar tarafından doldurulması istenebilir. Gönüllü olanların BEP nın üyeleri ile ilgili doldurduğu bu etkinliği grupla paylaşması istenebilir. Katılımcılar beş gruba ayrılır. Her gruba 10 dakika süre verilir. Bu sürede BEP nin üyelerinin görevlerinin neler olabileceği hakkında görüşler sunmaları istenebilir. Her gruptan birer sözcü belirlenerek bu görüşleri tüm grupla paylaşması istenebilir. Katılımcılarla BEP nın üyeleri ve görevleri ile ilgili bilgiler paylaşılabilir. Yardımcı Eğitim Materyalleri Bilgisayar, Tepegöz / projeksiyon makinesi, Perde Değerlendirme BEP nı oluşturan üyeleri öğrenmiş bulunuyorsunuz. Bu oturumdan once her hangi bir BEP hazırladınız mı? Yanıtınız evet ise, bunu kiminle hazırladınız? Bu oturumdan sonra öğreniciniz için BEP hazırlamak istemeniz halinde, kiminle çalışmak istiyorsunuz? Önerilen Okumalar Smith, T. E. C., Polloway, E.A., Patton,J.R., Dowdy, C.,A. (2011); Teaching Students With Special Needs In Inclusive Settings, Prentice Hall, 6. Edition. 9
Bölüm 4 BEP Geliştirme Basamakları Süre: 6 saat Kazanımlar Katılımcılardan şunları başarmaları beklenecektir; 1. öğrencinin ihtiyaçlarının tespit edilmesi 2. öğrenciye ilişkin olarak performans raporlarının yazılması 3. uzun ve kısa dönemli amaçlar 4. BEP başlama ve bitiş tarihlerinin ve BEP te sorumlu olan kişilerin tespit edilmesi Yöntem Videoda bir sınıf ortamı ve bu sınıftaki SP li birey/bireylerin değişik derslerdeki durumları izletilebilir. Video izlendikten sonra katılımcılara SP li bireylerin ihtiyaçlarının eğitsel, özbakım, sosyal-duygusal ihtiyaçlarının neler olduğunu belirleyip belirleyemedikleri sorulabilir. Sınıfınızdaki SP li bir bireyin ihtiyaçlarını nasıl belirlersiniz? sorusu ve tartışması ile eğitime hazırlık yapılabilir. İhtiyaç belirlemede ne tür araç/araçlardan yararlanılabilir? sorusu ile beyin fırtınası yapılabilir. Ortaya çıkan görüşler değerlendirilebilir. Performans yazımı ile ilgili bilgiler katılımcılarla paylaşılabilir. Önceden performansı alınmış bir SP li birey vaka sunumu olarak grupla paylaşılabilir. Bu vaka üzerinden katılımcılar ikiye ayrılabilir. İlk gruba bu vakadaki birey için uzun dönemli amaçları yazmaları istenebilir. Uzun dönemli amaçların uygunlu tartışıldıktan sonra ikinci gruba kısa dönemli amaçları yazması istenebilir. Katılımcılar ile uzun dönemli ve kısa dönemli amaçların uygunluğu değerlendirilebilir. Yardımcı Eğitim Materyalleri Bilgisayar, Tepegöz / projeksiyon makinesi, Destekleyici materyaller (kısa ve uzun dönemli amaçlara örnekler ve BEP örnekleri) Perde 10
Değerlendirme SP li bir öğrencinin ihtiyaçlarının ve performansını nasıl tespit edebilirsiniz? Uzun dönemli amacın tespit edilmesinde uyulması gereken önemli hususlar nelerdir? BEP başlama ve bitiş tarihleri nasıl tespit edilir? Önerilen Okumalar Özyürek, M., (2004)Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı: Temelleri ve Geliştirilmesi, Kök Yayıncılık, Ankara Lewıs,R.,B., Doorlag, D.H. (2010) Teachıng Specıal Students In General Educatıon Classrooms. 8. Edition, Prentice Hall Tekin, E.(1996) İşlevsel ve Etkili Bireyselleştirilmiş Eğitim Programları,Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6: 111-122 Smith, T. E. C., Polloway, E.A., Patton,J.R., Dowdy, C.,A. (2011) Teaching Students With Special Needs In Inclusive Settings, Prentice Hall, 6. Edition. Weıshaar, P.,M., (2010) What s New In Twelve Ways to Incorporate Strengths- Based Planning into the IEP Process. The Clearing House, 83: 207 210. 11
Bölüm 5 Süre: 2 saat BEP in Diğer Öğeleri Kazanımlar Katılımcılardan şunları başarmaları beklenecektir; 1. Destek hizmetlerinin tespit edilmesi 2. kullanılacak olan materyallerin tespit edilmesi 3. gerekli ortam ayarlamalarının yapılması 4. doğru ders yöntemlerinin tespit edilmesi Yöntem Katılımcılarla eğitimin dolayısıyla BEP nın başarıyla sonuçlanması için gerekli destek servislerin, materyallarin, çevre düzenlemesinin ve öğretim yöntemlerinin neler olduğu ile ilgili bilgiler paylaşılabilir. Örnek bir çevre düzenlemesi yapılabilir. Kısa dönemli bir amaç ya da öğretimsel amaçlardan bir ya da birkaçı için örnek öğretim yöntem/yöntemleri uygulaması yapılabilir. Yardımcı Eğitim Materyalleri Bilgisayar Tepegöz / projeksiyon makinesi, Perde Değerlendirme Destek hizmetlerinin tespit edilmesinde nelerin dikkate alınması icap eder? Sağlanan ortam SP li her bir öğrenci için aynı mı yoksa farklı mıdır? Lütfen açıklayınız. Öğretim metodolojileri ve teknikleri nasıl tespit edilir? Önerilen Okumalar Choate, J.,S., (2004) Successful Inclusıve Teachıng Prowen Ways To Detect And Correct Specıal Needs, 4. Baskı. Allyn & Bacon Özyürek, M., (2004)Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı: Temelleri ve Geliştirilmesi, Kök Yayıncılık, Ankara 12
Bölüm 6 Bireyselleştirilmiş Öğretim Planının Geliştirilmesi Süre: 3 saat Kazanımlar Katılımcılardan şunları başarmaları beklenecektir; 1. Bireyselleştirilmiş öğretim planının tanımlanması, 2. Ayrıntılı değerlendirme yapabilmesi, 3. Öğretimsel amaç yazabilmesi, 4. BÖP hazırlayabilmesi beklenmektedir. Yöntem Bireyselleştirilmiş Öğretim Planı (BÖP) ve bunun işlevinin tanımının katılımcılar ile paylaşılması Ölçüt bağımlı testlerin (ÖBT) BÖP nın hazırlanması için nasıl kullanılacağını paylaşınız. Etkinlik 5 de yazılmış olan kısa dönemli amaçları analiz ederek Etkinlik 6 da öğretimsel / ders amaçları oluşturulacağı konusunu açıklayanız. Gönüllü katılımcılara sahip oldukları öğretimsel / ders amaçlarını ve BÖP tablosunu diğer kişilerle paylaşmasını öneriniz. Grup ile yazılı öğretimsel / ders amaçlarını tartışarak öğrenmenin gerçekleşmesini sağlayınız. BÖP nın öğelerini paylaşınız. BEP nın geliştirilmesini sağlamak üzere kontrol listesini katılımcılar ile paylaşınız. Özellikle, onlarla kontrol listesindeki ölçütleri tartışınız. Bu şekilde, BÖP nin hazırlanmasında dikkat edilecek olan maddelere yönelik olarak onların bu hususta daha iyi bilgi sahibi olmalarını temin ediniz. Yardımcı Eğitim Materyalleri Bilgisayar, Tepegöz / projeksiyon makinesi, Perde, 13
Değerlendirme Bu oturumda öğrenmiş olduğunuz konuların sınıfınızdaki uygulamalara katkı sağlayacağına inanıyor musunuz? Yanıtınız evet ise, bu ne gibi bir katkı sağlayacaktır? Düşünceleriniz nelerdir? Sizce hangisi daha kolay? Bir amaca tek bir adımla mı yoksa adım adım ulaşmak mı? Neden? Önerilen Okumalar Özyürek, M., (2004)Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı: Temelleri ve Geliştirilmesi, Kök Yayıncılık, Ankara 14