Uluslararası 9. Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Kongresi SPOR BİLİMLERİ FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNİN BİLGİ OKUR- YAZARLIĞI DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ Yalçın UYAR - Hakan SUNAY yuyar@ankara.edu.tr- hsunay@ankara.edu.tr Ankara Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi
AMAÇ Bu çalışma: Spor bilimleri fakültesi öğrencilerinin bilgi okuryazarlığı düzeylerinin belirlenmesi amacıyla tasarlanmıştır.
GİRİŞ Bilgi okuryazarlığı kavramı ilk kez 1974 te Amerikan Bilgi Endüstrisi Derneği başkanı Paul Zurkowski tarafından Kütüphane ve Bilgi Bilimi Ulusal Komisyonu (NCLIS) için hazırlamış olduğu bir raporda kullanılmıştır (Badke, 2010). Bilim ve teknolojilerdeki gelişmelerin, küresel birliktelikleri beraberinde getirdiği bilgi toplumunda, yetişmiş insan gücü profilinin de geçmişten farklı olduğu gözlenmektedir. Günümüz dünyasında başarılı olabilmek bilgi ve becerilerini sürekli yenileyerek kendini geliştirmekten geçmektedir (Polat ve Odabaşı, 2008). Badke, W. (2010). Foundations of information literacy: Learning from Paul Zurkowski. Online 34(1), 48-50. Polat, C., & Odabaş, H. (2008). Bilgi toplumunda yaşam boyu öğrenmenin anahtarı: Bilgi okuryazarlığı. Küreselleşme, Demokratikleşme ve Türkiye Uluslararası Sempozyumu Bildiri Kitabı, Antalya (Turkey)
Özel,.N., (2015). Araştırma Görevlilerinin Bilgi Okuryazarlığı Becerileri ve Eğitim Gereksinimleri: Ankara Üniversitesi Örneği. Bilgi Dünyası, 15(2). Adıgüzel, A. (2011). Bilgi Okuryazarlığı Ölçeğinin Geliştirilmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 15-28. GİRİŞ 2 Bu durum, yaşam boyu öğrenme kapsamında bireylerin bilgi okuryazarlığı becerilerine sahip olmasını zorunlu kılmaktadır (Özel, 2014). Bilgi okur-yazarı kişiler, ihtiyaç duyduğu bilgiyi fark edebilen; bu bilgiyi bulmalarını sağlayacak bilgi ve becerilere sahip olan; eldeki bilgiyi başka bir çalışmaya uyarlamak için gerekli araçları rahatça kullanabilen; elde ettikleri bilginin sosyal, ekonomik ve politik etkilerini anlamak için o bilgiyi sentezleyip, eleştirel olarak değerlendirebilen bireyler olarak tanımlanmaktadır (Adıgüzel, 2011).
ÇALIŞMANIN ÖNEMİ Bilgi okuryazarlığı becerilerinin, öğrencilere yükseköğretim düzeyinde kazandırılmasına yönelik programlar, gelişmiş ülke üniversitelerinde uzun zamandır yürütülmektedir. Disipline özel bilgi okuryazarlığı programlarının hazırlanması, hedeflerin üst düzeyde gerçekleşmesinde en önemli etkendir (Polat, 2012). Bu çalışma spor bilimleri fakültesi öğrencilerinin bilgi okuryazarlığı düzeylerinin belirlenmesi ve bu anlamda elde edilen bulguların değerlendirilerek, spor bilimleri fakültesi öğrencilerine bilgi okur-yazarlığı becerisinin kazandırılmasına katkı sağlaması açısından önemlidir. Polat, C. (2012). Yaşam Boyu Öğrenmenin Anahtarı Bilgi Okuryazarlığı ve Üniversite Kütüphanelerinin Bilgi Okuryazarlığı Öğretimindeki Rolü. Prof. Dr. K. Gülbün Baydur a Armağan, içinde: (ss. 117-131). Yayına Haz. Özgür Külcü, Tolga Çakmak ve Nevzat Özel. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü,
MATERYAL ve YÖNTEM Evren ve Örneklem Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini, Ankara da ki spor bilimleri fakültelerinde öğrenim gören yaklaşık 1300 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise, ilgili evren içerisinde tesadüfi yöntem ile seçilmiş 395 öğrenci oluşturmuştur.
Veri Toplama Aracı Araştırmada veri toplama aracı olarak, araştırmacılar tarafından oluşturulan kişisel bilgi formu ile, Adıgüzel (2011) tarafından geliştirilen Bilgi Okuryazarlığı Ölçeği kullanılmıştır. Ölçek 5'li likert tipinde olup, 29 madde ve 4 alt boyuttan oluşmaktadır. Kişisel bilgiler formunda ise, cinsiyet, sınıf, babanın eğitim durumu, annenin eğitim durumu, kendine ait odanın olup olmaması, evinde araştırma yapma olanağı, okulda araştırma yapma olanağı ve okuma sıklığına ilişkin sorular sorulmuştur. Adıgüzel, A. (2011). Bilgi Okuryazarlığı Ölçeğinin Geliştirilmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 15-28
SPSS PAKET PROGRAMI Verilerin Analizi Ölçeğin Bütününe İlişkin İç Tutarlılık Katsayısı Cronbach Alfa (Cr μ) =,884 ARİTMETİK ORTALAMALAR GÜVENİLİRLİK Ölçeğin Bütününe İlişkin İç Tutarlılık Katsayısı Cronbach Alfa (Cr μ) =,884 NORMAL DAĞILIM Kolmogorov Smirnov (p>0.00) - Mann Whitney U & - Kruskal Wallis
BULGULAR Spor Bilimleri Fakültesi Öğrencilerinin Bireysel Değişkenlere Göre Dağılımları
BULGULAR Spor Bilimleri Fakültesi Öğrencilerinin Sınıf Değişkenine İlişkin Kruskal Wallis Analizi Sonuçları X
BULGULAR Spor Bilimleri Fakültesi Öğrencilerinin Okuma Sıklığı Değişkenine İlişkin Kruskal Wallis Analizi Sonuçları X
TARTIŞMA Bilgi İhtiyacını Tanımlama Bilgiye Erişme Bilgiyi Kullanma Bilgiyi Kullanmada Etik ve Yasal Düzenlemeler
TARTIŞMA SINIF DEĞİŞKENİNE GÖRE; ** Bilgi İhtiyacını Tanımlama * Bilgiye Erişme * Bilgiyi Kullanma Bilgiyi Kullanmada Etik ve Yasal Düzenlemeler Bilgi ihtiyacını tanımlama alt boyutunda 2. sınıf ve 4. sınıfta öğrenim gören spor bilimleri fakültesi öğrencilerinin bilgi okuryazarlığı düzeyleri 1. Sınıfta okuyan öğrencilere oranla daha yüksek bulunmuştur. Bu durum 1.sınıf öğrencilerinin üst sınıflarda okuyan öğrencilere göre derslerin içerik ve kapsamı konusunda yeterince bilgi sahibi olmamalarından kaynaklanıyor olabilir.
* Bilgi İhtiyacını Tanımlama TARTIŞMA SINIF DEĞİŞKENİNE GÖRE; **Bilgiye Erişme *Bilgiyi Kullanma Bilgiyi Kullanmada Etik ve Yasal Düzenlemeler Bilgiye erişme alt boyutunda 2 ve 4. sınıfta öğrenim gören spor bilimleri fakültesi öğrencilerinin bilgi okur-yazarlığı düzeyleri 1. sınıfta okuyan öğrencilere oranla daha yüksek bulunmuştur. Bu durum 2 ve 4. sınıfta öğrenim gören öğrencilerin 1.sınıftaki öğrencilere göre bilgiye erişme konusunda daha fazla tecrübe kazanmış olmalarından kaynaklanıyor olabilir.
* Bilgi İhtiyacını Tanımlama TARTIŞMA SINIF DEĞİŞKENİNE GÖRE; *Bilgiye Erişme **Bilgiyi Kullanma Bilgiyi Kullanmada Etik ve Yasal Düzenlemeler Bilgiyi kullanma alt boyutunda 2 ve 4. sınıfta öğrenim gören spor bilimleri fakültesi öğrencilerinin bilgi okur-yazarlığı düzeyleri 1. sınıfta okuyan öğrencilere oranla daha yüksek bulunmuştur. 2.ve 4. sınıfta öğrenim gören öğrencilerin 1.sınıftaki öğrencilere göre bilgi okuryazarlığı seviyelerinin yüksek olmasının nedeni edinmiş oldukları bir bilgiyi başka bilgilerle nasıl sentezleyeceklerini öğrenmiş olmaları ve bunun sonucu olarak da o bilgiyi gerektiğinde nasıl kullanacaklarını konusunda fikir sahibi olmalarından kaynaklanıyor olabilir.
Bundy, A. (2004). Australia and New Zealand information literacy framework: Principles, standards and practice (2nd ed.). Adelaide: Australian and New Zealand Institute for Information Literacy. Erişim: (http://www.library.unisa.edu.au/learn/infolit/infolit-2ndedition.pdf) * Bilgi İhtiyacını Tanımlama TARTIŞMA SINIF DEĞİŞKENİNE GÖRE; *Bilgiye Erişme **Bilgiyi Kullanma Bilgiyi Kullanmada Etik ve Yasal Düzenlemeler Bilginin artık dijital ortamlarda çağdaş araç ve yöntemlerle sunulması, bireylerin bilgiye kolayca ulaşmasını sağlarken, diğer yandanda karmaşık bir yapıyı beraberinde getirmiştir. Bu karmaşık yapı, bireylerin bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak basılı veya elektronik ortamlarda sunulan bilgiyi araması, erişmesi, eriştikleri bilgiyi kullanması, değerlendirmesi ve yeniden biçimlendirerek sunması gibi konularda bilgi ve becerilere sahip olmayı da beraberinde getirmiştir (Bundy, 2004).
* Bilgi İhtiyacını Tanımlama TARTIŞMA SINIF DEĞİŞKENİNE GÖRE; *Bilgiye Erişme **Bilgiyi Kullanma Bilgiyi Kullanmada Etik ve Yasal Düzenlemeler Kaya ve Durmuş (2008) tarafından yapılan çalışma sonuçları ile Özbay ve Benzer (2013) tarafından yapılan çalışma sonuçları ile çalışmamız sonuçları benzerik gösterirken, Korkut ve Akkoyunlu (2008), Kaya ve Durmuş (2008), Özbay ve Çelik (2013) tarafından yapılan çalışma sonuçları çalışmamaız ile benzerlik göstermemektedir. Korkut, E., Akkoyunlu, B. (2008). Yabancı dil öğretmen adaylarının bilgi ve bilgisayar okuryazarlık öz yeterlikleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 34, 178-188. Özbay, M. ve Çelik, M. E. (2013). Türkçe öğretmeni adaylarının bilgi okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(4), 10-21. Özbay, M.-Benzer, A. (2013). Türkçe öğretmeni adaylarının bilgi okuryazarlığı üzerine bir değerlendirme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(3), 29-40. Kaya, S., & Durmuş, A. (2008). Öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlığı ve araştırma yaparken interneti kullanma düzeyleri. Uluslararası II. Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Sempozyumu, 16-18.
** Bilgi İhtiyacını Tanımlama TARTIŞMA OKUMA SIKLIĞI DEĞİŞKENİNE GÖRE; **Bilgiye Erişme **Bilgiyi Kullanma **Bilgiyi Kullanmada Etik ve Yasal Düzenlemeler Okuma alışkanlığının okul başarısına etkisini belirlemek amacıyla Yılmaz (2012) tarafından yapılan çalışmada eğitimin okuma alışkanlığının temel kaynaklarından birisi olduğu ve okuma alışkanlığının eğitimde verimliliği ve başarıyı artıran önemli bir unsur olduğuna vurgu yapılmıştır. Yılmaz, B. (2012). Okuma Alışkanlığının Okuma Başarısına Etkisi: Ankara Keçiören Atapark İlköğretim Okulu Öğrencileri Üzerine bir Araştırma. Prof. Dr. K. Gülbün Baydur'a Armağan içinde (s. 209-218). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.
SONUÇ Sonuç olarak Ankara'daki spor bilimleri fakültesi öğrencilerinin bilgi okuryazarlığı düzeylerinin hem ölçeğin geneli ( X =3.71), hem de ölçeğin alt boyutları (Bilgi İhtiyacını tanımlama ( X =3.70) Bilgiye Erişme ( X =3.72),Bilgiyi Kullanama ( X =3.68) ve Bilgiyi Kullanmada Etik ve Yasal Düzenlemeleri dikkate alma ( X =3.74)) düzeyinde genel olarak yüksek seviyede olduğu sonucunda ulaşılmıştır.
ÖNERİLER Öğrencilere spor bilimleri ile ilgili temel bilgilere ulaşabilecekleri bir spor bilimleri literatürü oluşturulabilir. Farklı üniversite ve bölüm öğrencilerinin bilgi okur-yazarlığı düzeyleri spor bilimleri fakültesi öğrencilerinin bilgi okur-yazarlığı düzeyeri karşılaştırılabilir. Bilgi-okuryazarlığı ile akademik başarı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalar yapılabilir.
KAYNAKLAR Badke, W. (2010). Foundations of information literacy: Learning from Paul Zurkowski. Online 34(1), 48-50. Polat, C., & Odabaş, H. (2008). Bilgi toplumunda yaşam boyu öğrenmenin anahtarı: Bilgi okuryazarlığı. Küreselleşme, Demokratikleşme ve Türkiye Uluslararası Sempozyumu Bildiri Kitabı, Antalya (Turkey) Özel, N., (2015). Araştırma Görevlilerinin Bilgi Okuryazarlığı Becerileri ve Eğitim Gereksinimleri: Ankara Üniversitesi Örneği. Bilgi Dünyası, 15(2). Adıgüzel, A. (2011). Bilgi Okuryazarlığı Ölçeğinin Geliştirilmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 15-28 Polat, C. (2012). Yaşam Boyu Öğrenmenin Anahtarı Bilgi Okuryazarlığı ve Üniversite Kütüphanelerinin Bilgi Okuryazarlığı Öğretimindeki Rolü. Prof. Dr. K. Gülbün Baydur a Armağan, içinde: (ss. 117-131). Yayına Haz. Özgür Külcü, Tolga Çakmak ve Nevzat Özel. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü. Korkut, E., Akkoyunlu, B. (2008). Yabancı dil öğretmen adaylarının bilgi ve bilgisayar okuryazarlık öz yeterlikleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 34, 178-188. Bundy, A. (2004). Australia and New Zealand information literacy framework: Principles, standards and practice (2nd ed.). Adelaide: Australian and New Zealand Institute for Information Literacy. Erişim: (http://www.library.unisa.edu.au/learn/infolit/infolit-2nd-edition.pdf) Yılmaz, B. (2012). Okuma Alışkanlığının Okuma Başarısına Etkisi: Ankara Keçiören Atapark İlköğretim Okulu Öğrencileri Üzerine bir Araştırma. Prof. Dr. K. Gülbün Baydur'a Armağan içinde (s. 209-218). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü. Özbay, M. ve Çelik, M. E. (2013). Türkçe öğretmeni adaylarının bilgi okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(4), 10-21. Özbay, M.-Benzer, A. (2013). Türkçe öğretmeni adaylarının bilgi okuryazarlığı üzerine bir değerlendirme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(3), 29-40. Kaya, S., & Durmuş, A. (2008). Öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlığı ve araştırma yaparken interneti kullanma düzeyleri. Uluslararası II. Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Sempozyumu, 16-18.