HÝZMET TÝCARETÝNÝN SERBESTLEÞTÝRÝLMESÝ VE MÜHENDÝSLÝK MÝMARLIK HÝZMETLERÝNÝN GELECEÐÝ Dursun YILDIZ (*) Türkiye, gerek Dünya Ticaret Örgütü, gerek OECD, gerekse AB ile olan iliþkileri çerçevesinde hizmetlerin serbest ticareti konusunda bölgesel ve küresel sistemlerle ekonomik bütünleþme sürecinde anlaþmalar imzalamaktadýr. Bu anlaþmalarda mühendislik-mimarlýk sektöründe hizmetlerin serbest dolaþýmý da öncelikli olarak yer almaktadýr. Uluslararasý hizmet ticaretinin liberalizasyonunun nasýl bir seyir izleyeceðini, önce ülkelerin ilgili mevzuat durumlarýný yansýtan taahhüt listeleri, daha sonra da çeþitli hizmet sektörlerine iliþkin olarak sürdürülen ve bir kýsmý tamamlanan müzakerelerin sonuçlarý belirliyecektir. Bu müzakerelerde diðer sektörlerde olduðu kadar mühendislik, mimarlýk hizmet alanýnda da rekabet þansýmýzý ortadan kaldýracak ve haksýz rekabet koþullarý yaratacak yaklaþmalarýn engellenmesi büyük önem taþýmaktadýr. 1-Dünya Ticaret Örgütü ve Türkiye Dünya Ticaret Örgütü 1986-1993 yýllarý arasýnda tamamlanan Uruguay Round Müzakereleri sonucunda 1994 de imzalanan ve 1 Ocak 1995 tarihinde yürürlüðe giren Nihai Senet içindeki Dünya Ticaret Örgütü Kuruluþ Anlaþmasý ile kurulmuþtur. Halihazýrda 138 ülkenin üye olduðu Dünya Ticaret Örgütünü kuran anlaþmanýn ekinde yer alan anlaþmalardan birisi de Hizmet Ticareti Genel Anlaþmasý (GATS) dýr. GATS, uluslararasý hizmet ticaretine iliþkin temel kavram, kural ve ilkeleri içeren çok taraflý bir anlaþma olarak tanýmlanmaktadýr. Türkiye nin de kurucu üye olarak imza koyduðu ve 1 Ocak 1995 tarihinde yürürlüðe giren Nihai Senet, 25 Þubat 1995 tarihinde TBMM de onaylanmýþ ve 26 Mart 1995 tarihi itibarýyla Türkiye nin DTÖ ne üyeliði resmi hale getirilmiþtir. GATS üyesi devletler, yeni kurulan DTÖ nün oluþturduðu güçlendirilmiþ (ve baðlayýcý) uyuþmazlýklarýn halli mekanizmalarýyla uygulamaya konan taahhütlerde bulunmuþlardýr. Belirli hizmet sektörlerinde bir kez taahhütte bulunan üye devlet, taahhüdünü geri çekmek istediðinde, diðer üyelerin zararýný tazmin etmek durumunda kalacaktýr[3]. Anlaþmanýn önemli hükümlerinden birisi, anlaþmaya taraf ülkelerin taahhüt listesinde yer alan ana ve alt sektörlerdeki mevzuat açýlýmýný, anlaþmaya taraf diðer ülkeler arasýnda bir ayrýmcýlýk yapmadan uygulamasý ve tüm üye ülkelere eþit yaklaþacaðýný taahhüt etmesidir. Vurgulanmasý gereken bir diðer hüküm ise, evsahibi ülkenin anlaþmaya taraf diðer ülkelerin hizmet sunucularý (*) Ýnþ Müh.(Msc.) Hidropolitik ve Uluslararasý Ýliþkiler Uzmaný ile kendi hizmet sunucularý arasýnda bir ayrým yapmamasý ve eþit muamele göstermesidir. Hizmet Ticareti Genel Anlaþmasý (GATS), esasen hizmet ticaretinin uzun vadede serbestleþmesini öngörmekle birlikte kýsa vadede hizmetler alanýnda ülkelerin durumlarýný belirlemeyi amaçlamaktadýr. Bu sayede taraf ülkelerin hizmet ticaretinde mevcut durumdan daha fazla kýsýtlayýcý önlemlere yönelmesi önlenmektedir. Ancak halihazýrda DTÖ üyesi ülkelerin GATS çerçevesinde hizmet ticaretine yönelik taahhüt listeleri farklýlýklar göstermektedir. Anlaþmadaki hizmet arzý çeþitleri: 1.Sýnýr ötesi ticaret: Yabancý hizmet sunucusunun tüketicinin bulunduðu ülkeye gitmeden hizmeti göndermesi 2.Yurtdýþýnda tüketim:listeyi düzenleyen ülkenin vatandaþýnýn, taahhüt listelerinde belirtilen bir hizmeti bizzat yurtdýþýna giderek saðlamasý 3.Ticari varlýk: Taahhüt üstlenilen herhangi bir sektörde hizmet sunucusunun bir diðer üye ülkede ticari varlýk oluþturmasý (þirket, þube, temsil ofisi, ortaklýk) 4.Gerçek kiþilerin hareketliliði: Bir üye ülkenin hizmet sunucunun, gerçek kiþiler yoluyla bir diðer üye ülkede faaliyette bulunmasý, olarak tanýmlanmaktadýr [3]. GATS da tanýmlanan sektörler, hizmet ve ticarete konu olan hizmetlerin tamamýný içermektedir. Dolayýsýyla, devletin verdiði hizmetler, eðer ticarete konu ise ve ekonomik kazanç saðlayan bir eylem içeriyorsa bu hizmetler de anlaþmanýn kapsamý içerisine girmektedir. GATS a taraf ülkelerin Uruguay Round çerçevesinde yaptýklarý ikili ve çok taraflý müzakereler sonunda sunduklarý hizmet ticareti taahhüt listeleri ile deregasyon listeleri anlaþmanýn ayrýlmaz parçalarýný oluþturmaktadýr. Üye ülkeler, taahhüt listeleri ile hizmet sektörlerinde yabancý hizmet üreticilerine uyguladýklarý kýsýtlamalarý ve hizmet sektörlerindeki son durumlarýný belirtirken; deregasyon listelerinde ise hizmet ticareti alanýnda belirli ülkelere verdikleri ayrýcalýklarý belirtmektedirler (ayrýcalýklý durumun devamý ancak 1995-2005 yýllarý arasý mümkündür). Ülkelerin deregasyon listelerinin yoðunluðu,o ülkedeki hizmet ticaretinin o ölçüde tercihli bir sisteme sahip olduðunu ortaya koymaktadýr. 1.1-Türkiye nin GATS Çerçevesindeki Durumu Uruguay görüþmeleri sonucunda oluþturulan Nihai Senet çerçevesinde Türkiye, GATS da geliþmekte olan 30
ülke kategorisinde yer almýþtýr. Türkiye bu sayede mevcut kýsýtlayýcý tedbirleri kaldýrmak için daha uzun bir takvime sahip olmuþtur. Ancak ayrýntýlý olarak incelendiðinde Türkiye nin GATS kapsamýnda sunduðu taahhüt listesinin, geliþmekte olan ülkeler tarafýndan sunulan tekliflerin en kapsamlýlarýndan biri olduðu hatta bazý geliþmiþ ülke teklifleri ile boy ölçüþecek durumda olduðu göze çarpmaktadýr. Bu çerçevede, Türkiye nin özel taahhütleri GATS ýn sektörel sýnýflandýrma listesinde yer alan 155 hizmet faaliyetinden 72 sini kapsamaktadýr. Türkiye nin özel taahhütler listesindeki kapsama oraný yaklaþýk %46.6 olup geliþmekte olan ülkeler ortalamasýnýn (%18) çok üzerindedir. GATS çerçevesinde yapýlan bu açýklamalar, ülkelerde bu alanlardaki mevcut durumun gelecekte daha kýsýtlayýcý unsurlar içermeyeceðinin tüm üyelere listeler yolu ile deklare edilmesidir. Deklare edilen bu 72 hizmet alt sektöründe pazara giriþe iliþkin mevcut sýnýrlama ve koþullarýn yanýsýra ulusal muameleye iliþkin koþullarýn oluþacak liberalizasyonun sýnýrlarýný çizdiði söylenebilir. Ancak bu kadar geniþ bir alanda ve stratejik sektörlere liberalizasyon için girilen taahhütler, bu sektörlerin ve ülkemizin geleceði ile ilgili birçok olumsuzluðu da beraberinde getirecektir. Özellikle müþavirlik dahil olmak üzere tüm mühendislik mimarlýk hizmetleri alanýnda liberalizasyon çabalarý eþitsiz geliþen bu süreç sonunda önemli ve kalýcý hasarlar yaratacaktýr. 1.2-Gözlükçülük Yasal Olarak Korunurken Mühendislik Mimarlýk Hizmet Alaný Serbest Dolaþýma Açýlýyor!!! GATS çerçevesinde taahhüt listelerine alýnan sektörlerde pazara giriþe iliþkin ulusal mevzuatlarýn ve/veya bazý þartlarýn olup olmadýðýna bakýlmýþ veya bunlarýn varlýðýna raðmen sektör yabancýlarýn pazara giriþine açýlmak istenmiyorsa kapalý olarak deðerlendirilmiþtir. Taahhüt listelerinde, ulusal mevzuat yok ise veya ulusal mevzuatýn varlýðýna raðmen bir sektör yabancýlarýn pazara giriþine açýlmak istenmiyorsa ilgili mode un karþýsýna unbound yazýlabilmektedir [3- sh:52] Ancak böyle bir olanaðý olmasýna raðmen Türkiye hiçbir sektöre de bunu kullanmamýþtýr. Ülkemizdeki hizmet alanlarýnýn pazara açýlmasý Milli Muamele Koþullarý açýsýndan incelendiðinde bazý mesleki hizmetlerin belirli kanunlarla sadece Türk vatandaþlarýna tahsis edilmiþ olduðu ve yabancýlar tarafýndan ne hizmet üreticisi ne de hizmet üreticisinin personeli olarak sunulamayacaðý görülmektedir. Türk vatandaþlarýna bu kapsamda aþaðýda verilen meslekler tahsis edilmiþtir. Doktorluk, Diþ Hekimliði, Eczacýlýk, Hemþirelik, Veteriner Hekimlik, Noterlik, Rehberlik, Gözlükçülük, Muhasebecilik, Yeminli Mali Müþavirlik, Türk mahkemelerinde avukatlýk yapmak, Ýlaç üreten fabrikalarýn sorumlu yöneticiliði, Özel hastanelerin sorumlu yöneticiliði, Laboratuvar hizmetiyle ilgilenen doktorluk, Eczacýlýk ve veteriner hekimlik, tur acentalarýnýn sorumlu yöneticiliði, gazetelerin yöneticiliði, yöneticiler ve kalifiye personel dýþýnda serbest ticaret bölgesinde çalýþmak, kýyý ticareti ve bununla ilgili faaliyetleri yapmak. Bu listede özellikle Rehberlik ve Gözlükçülük alanlarý dikkat çekmektedir. Türkiye nin GATS çerçevesindeki taahhüt listesinde Milli Muamele koþulu olarak, doktorluk ve diþ hekimliði, veteriner hekimlik, noterlik, eczacýlýk, yeminli mali müþavirlik gibi bazý dallarýn Türk vatandaþlarýna býrakýlmasý nedeniyle taahhütte bulunulmadýðý görülmektedir. Diðer bazý sektörlerde de genel olarak bu hizmetlere iliþkin, özel olarak da yabancýlarýn bu pazara giriþini düzenlemeye yönelik mevzuatýn olmamasý nedeniyle taahhütte bulunulmamýþtýr. Diðer taraftan iç su taþýmacýlýðý sektörü kabotaj kanunu nedeniyle yabancýlara kapalý olduðundan, uzay taþýmacýlýðý gibi sektörlerin de Türkiye de uygulama alaný bulunmadýðýndan taahhüt listesinde yer almadýðý görülmektedir. Ülkemizdeki tüm hizmet dallarý için taahhüt ve Deregasyon Listeleri Hazine Müsteþarlýðý Banka Kambiyo Genel Müdürlüðü koordinasyonunda hazýrlanarak DTÖ Sekreteryasýna sunulmuþtur. Türkiye nin GATS çerçevesindeki taahhüt listesi aþaðýda verilmiþtir - Mesleki hizmetler (hukuk danýþmanlýðý, muhasebecilik, danýþmanlýk ve defter tutma, mühendislik ve mimarlýk hizmetleri gibi uzmanlýk gerektiren hizmetler ile bilgisayar ile ilgili ve diðer mesleki hizmetler), - Haberleþme hizmetleri - Müteahhitlik ve ilgili mühendislik-mimarlýk hizmetleri - Eðitim hizmetleri - Çevre hizmetleri - Mali hizmetler (bankacýlýk, sigortacýlýk ve diðer mali hizmetler), - Saðlýk ile ilgili hizmetler ve sosyal hizmetler - Turizm ve seyahat ile ilgili hizmetler - Ulaþtýrma (deniz, hava, demiryolu ve kara taþýmacýlýðý hizmetleri), Taahhüt listesinin birinci sýrasýnda yeralan mesleki hizmetler ile üçüncü sýrasýnda yeralan müteahhitlik ve Ýlgili mühendislik-mimarlýk hizmetleri doðrudan TMMOB ve Odalarýný ilgilendirmektedir. GATS a bildirilen taahhüt listelerinde mühendislik ve mimarlýk hizmetleri alanýnda tüm hizmet türleri için hem pazara giriþ koþullarý açýsýndan hem de milli muamele açýsýndan Türkiye de bir kýsýtlamanýn olmadýðý ancak yabancýlarýn bu hizmetleri ilgili odaya geçici üye olduktan sonra verebileceði ifade edilmiþtir. Ancak mühendislik mimarlýk hizmetlerinin ve müteahhitlik ve ilgili mühendislik hizmetlerinin sýnýrötesi ticaretinde ilgili odaya geçici üye olma zorunluluðu geçici ikamet zorunluluðunu da birlikte getirmektedir. 31
1.3.Bu Alandaki Süreç ve Halen Yapýlan Çalýþmalar Ülkelerin taahhüt ve deregasyon listelerini GATS sekreteryasýna bildirmelerinden sonra, önce muhasebecilik alanýnda görev yapmak üzere GATS bünyesinde bir Mesleki Hizmetler Çalýþma Grubu kurulmuþtur. GATS kapsamýnda yapýlan uluslararasý müzakerelerde mesleki hizmetler konusunda ilk meslek grubu olarak muhasebecilik sektörü ele alýnmýþ ve bu çalýþma grubu çalýþmalarýný tamamlamýþtýr. Bu çalýþma grubunun muhasebecilik alanýnda oluþturduðu disiplinlerin tüm mesleki hizmetlere yayýlmasý amaçlanmýþtýr. Bu amaçla 1999 yýlýnda kurulan Ulusal Mevzuatlar Komitesi bünyesinde 2000 yýlýnda hizmet ticaretinde liberalizasyon ve þeffaflýk için çok taraflý müzakere round u baþlatýlmýþtýr. Bu komite 2 Ekim 2000 tarihinde Cenevre de toplanmýþtýr. 2001 yýlý Þubat ayý içerisinde Türkiye nin taahhüt listesinde bildirdiði ve kýsýtlarla ilgili açýklamalarda bulunduðu diðer mesleki hizmetlerle ilgili olarak Hazine Müsteþarlýðý bünyesinde çalýþmalara baþlanacaktýr. Bu çalýþmalar kapsamýnda mühendislik -mimarlýk hizmet alaný da ele alýnacaktýr. Türkiye nin Taahhüt Listesi (2) 1.MESLEKÝ HÝZMETLER Mühendislik ve Mimarlýk Pazara giriþ koþullarý hizmetleri Sýnýrötesi ticaret (Yabancýlar bu hizmetleri ancak ilgili odaya geçici üye olduktan sonra verebilir) Yurtdýþýnda tüketim Ticari varlýk kurma (yabancýlar bu hizmetleri ancak ilgili odaya geçici üye olduktan sonra verebilirler) Gerçek kiþilerin hareketi (Yabancýlar bu hizmetleri ancak ilgili odaya geçici üye olduktan sonra verebilirler) Milli muamele koþullarý 3-Müteahhitlik ve ilgilimühendislik ve mimarlýk hizmetleri Sýnýrötesi ticaret Yurtdýþýnda tüketim Ticari varlýk kurma Gerçek kiþilerin hareketi Pazara giriþ koþullarý (Firmalarýn sorumlu mühendis ve mimarlarý, ilgili odanýn geçici üyeleri olmak zorundadýrlar. Yabancý müteahhitler veya yabancý kuruluþlar, devlet daireleri veya kamu veya özel sektördeki gerçek ve tüzel kiþilere karþý resen veya yerli kuruluþlarla müþtereken tahhüt ettikleri mühendislik ve mimarlýk ile ilgili iþlerde, Odalar Birliði nin (TMMOB) uygun görüþü üzerine Bayýndýrlýk Bakanlýðý nýn kararýyla yabancý uzmanlar çalýþtýrabilirler. Yukarýda deðinilenlerden baþka faaliyetlerde mühendis ve mimar kullanýlabilmesi Odalar Birliði Ýdare Heyeti nin uygun görüþü üzerine Bayýndýrlýk Bakanlýðý nýn kararýyla mümkündür. Yalnýz devlet daireleri ile resmi ve özel kuruluþ ve þahýslar tarafýndan istiþari vazifelere getirilen ve teknik eðitim için gelenler bu karara tabi deðildirler. Bu þahýslar bunlarýn haricinde mesleki faaliyette bulunamazlar. Türkiye de bir aydan fazla kalmak isteyen yabancý mühendis ve mimarlar, geçici üye olabilmek için ilgili Odaya baþvurmak zorundadýrlar. Müteahhitlik hizmetlerinde yerleþik omayanlar tarafýndan ulusararasý ihaleler için Türkiye de oluþturulan adi ortaklýklar hariç, Medeni Kanuna göre adi ortaklýk kurmak, Hazine Müsteþarlýðýnýn baðlý olduðu Bakanlýðýn iznine tabidir. Milli muamele koþullarý Yatýrýmcý Kamu kuruluþlarý, dýþ finansmaný uluslararasý kuruluþlardan saðlanan projeler dýþýnda kalan ve Türkiye de uygulanan teknoloji ile çözümlenebilen ve patent konusu olmayan yatýrýmlarýn mühendislik, mimarlýk ve danýþmanlýk hizmetlerinden kendilerince yapýlamýyanlarý, öncelikle yurtiçi firmalarýna yaptýrýlar. Devlet ihalelerinde, milli firmalar lehine hangi orana kadar ayýrým yapýlacaðý Bakanlar Kurulu nun kararý üzerine Bakanlýkça tespit edilir, uygun bedelin tespitinde yerli firmalar lehine %15 e kadar avantaj saðlanabilir. Ancak bu hususun ve oranýn ihale sözleþmelerinde belirtilmiþ olmasý gereklidir 32
2-OECD Ülkeleri Arasýndaki Liberalizasyon Çalýþmalarý 2.1-Mesleki Hizmetlerde Sýnýr Ötesi Ticaretin Liberalizasyonu OECD Sermaye Hareketleri ve Görünmeyen Ýþlemler Komitesi CMIT OECD Üyesi ülkelerin mesleki hizmetlerde sýnýr ötesi ticaret konusundaki mevzuatlarýný, inceleyen bir rapor hazýrlamýþtýr. Yeni üyeler OECD ye giriþleri esnasýnda mesleki hizmetler konusunda bazý çekinceler koymuþ bunun yanýsýra diðer üyelerinde koda iliþkin bir takým kýsýtlamalarý olmuþtur. Sözkonusu inceleme sadece sýnýr ötesi ticareti ve muhasebe hukuk, mühendislik ve mimarlýk hizmetlerini kapsamaktadýr. Görünmeyen Ýþlemler Kodunun L6 maddesi, ülkede gerçek veya tüzel kiþilerce sunulan sýnýr ötesi hizmetleri kapsamaktadýr. Üye devletlerin mesleki hizmetlerin sýnýr ötesi ticareti ile ilgili kýsýtlamalarýný örgüte bildirme ve OECD üyesi ülkeler arasýnda ayýrýmcý muameleler yapmama zorunluluklarý bulunmaktadýr. Halihazýrda beþ üye ülke Görünmeyen Ýþlemler Kodu nun L/6 maddesine çekince koymuþ bulunmaktadýr. Çek Cumhuriyeti yerleþik olmayanlarýn mimarlýk ve mühendislik yapmalarý konusunda tam bir çekince koymuþtur. Macaristan, muhasebe ve hukuk hizmetleri konusunda sýnýr ötesi ticareti kýsýtlamýþtýr. Kore yabancý avukatlarýn hukuk alanýnda hizmet vermesine çekince koymuþtur. Polonya avukatlýðý da içeren bir çok hizmetle ilgili vatandaþlýk þartý, mali denetim elemanlarý için ise ikamet þartý aramaktadýr. Ayrýca, L/6 maddesine iliþkin çekince olmamasý ülkenin bu alanda tamamen liberal olduðu anlamýna da gelmemektedir. OECD ye üye birçok ülke sýnýrötesi hizmet ticareti konusunda milliyet, ön ikamet, ikamet, karþýlýklýlýk ve yeniden eðitim gibi birçok temel kýsýtlayýcý þartlar ileri sürmektedir. Milliyet kýsýtý koyan ülkeler, bu kýsýtýn karþýlýklýlýk, milli kurallar, gelenekler ve kültüre yakýnlýk veya kamu alanýnda görev yapan meslek mensuplarýnýn sadakatini temin etme gibi nedenlere yönelik olduðunu ileri sürmektedir. Ýkamet þartlarýna ise genellikle, mesleki kurallarýn uygulanmasýný denetlemek tüketici haklarýný korumak ve müþteriye yakýn olmak açýsýndan gerek duyulduðu açýklanmaktadýr. Bunlarýn yanýsýra yerleþik olmayan meslek sahiplerinin yerel standartlara uymamasý gibi bir endiþenin giderilmesi için, ulusal düzenleyici ve denetleyici otoritelerle sýnýr-ötesi iþbirliðinin arttýrýlmasý, uluslararasý etik standartlarýnýn geliþtirilmesi ve ulusal meslek örgütleri arasýnda koordinasyonun arttýrýlmasý gerektiði kabul edilmektedir. 2.2.Mühendislik-mimarlýk hizmetlerinin sýnýr ötesi serbest ticaretine kýsýtlar koyan bazý OECD ülkeleri Mesleki Hizmetlerin sýnýrötesi ticareti konusunda hazýrlanan OECD raporunda [4]. aþaðýda belirtilen (1). OECD ülkelerinin mühendislik mimarlýk hizmetleri alanýnda belirli kýsýtlarý olduðu ve bu alaný koruduklarý görülmektedir. Ancak Türkiye GATS a ve OECD ye, sýnýrötesinden mühendislik mimarlýk hizmet ticareti için ilgili meslek odasýna geçici üyelik dýþýnda herhangibir kýsýtýnýn bulunmadýðýný bidirmiþtir. Bu durum bu alanýn korunmasý gereðinin ötesinde, ülkemizde yasal ve yönetmeliksel olarak bu hizmetlerin dýþarýdan verilmesini engelleyecek ikamet kýsýtýnýn bulunduðu gerçeði ile de ters düþmektedir. Bu durum ve bu konudaki TMMOB görüþleri, Hazine Müsteþarlýðý na iletilerek bundan sonraki toplantýlarda bu kýsýtlarýmýzýn olduðunun belirtilmesi istenmiþ ve bu konuda hiçbir ek taahhüte girilmemesinin ülkemiz açýsýndan hayati öneme sahip olduðu belirtilmiþtir. Bu alanda koyulan kýsýtlarýn önemi, geliþmiþ birçok ülkede ve birçok alanda entegrasyon sürecini tamamlamýþ olan AB üyesi ülkelerdeki kýsýtlar gözönüne alýndýðýnda daha da açýk bir þekilde ortaya çýkmaktadýr. (1) - Avusturya: Müþavir mühendislik ve Mimarlýk hizmetlerine milliyet kýsýtý - Belçika:Mimarlýk hizmetlerine ikamet kýsýtý - Yunanistan:Mühendislik ve mimarlýk hizmetlerinde AB vatandaþý olma ve ikamet kýsýtý. - Ýtalya:Mühendislik ve mimarlýk hizmetlerinde AB vatandaþý olmayanlara ikamet kýsýtý - Japonya:Mühendislik ve mimarlýk hizmetlerinde ikamet kýsýtý ve yabancý müþavirler için Japon yasalarýna göre yeterli bulunma kýsýtý. - Yeni Zelanda:Mühendislik ve mimarlýk hizmetlerinde ikamet kýsýtý. - Portekiz:Mühendislik ve mimarlýk hizmetlerinde ikamet kýsýtý ve Mimarlýk hizmetlerinde AB vatandaþlýðý kýsýtý. - Ýspanya:Muhendislk ve mimarlýk hizmetlerinin bazý alanlarýnda ikamet kýsýtý. 3-Avrupa Birliði nde Hizmetlerin Serbest Dolaþýmý Avrupa Birliði içinde hizmetlerin serbestleþtirilmesine iliþkin adýmlar Hizmet Ticareti Genel Anlaþmasý nýn (GATS) ilgili maddesine uygun olarak gerçekleþmektedir. Hizmetlerin Serbest Dolaþýmý, AB nin ekonomik altyapý bütünleþmesini saðlamak için yaþama geçirdiði temel politikalardan biridir ve esaslarý Roma Anlaþmasý nýn 59 ve 66. maddeleri ile belirlenmiþtir. Söz konusu maddelerde hizmet teriminin özellikle sanayi ve ticari nitelikli faaliyetler ile el sanatlarý ve meslek faaliyetlerini kapsadýðý belirtilmiþtir. Avrupa Birliði nde hizmet ticaretinin serbestleþtirilmesi karþýlýklý tanýma esasýna dayanmaktadýr. Ancak üye ülke mevzuatlarý arasýndaki farklýlýklar hizmetler sektörüne yönelik genel düzenlemeler oluþturulmasý sonucunu doðurmuþtur. Bu çerçevede yapýlan ortak düzenlemelerin büyük kýsmý mali hizmetler sektörüne yöneliktir. Yine bu kapsamda, geleneksel olarak ulusal tekellerin aðýrlýkta olduðu, telekomünikasyon, ulaþtýrma ve enerji sektörlerinin bazý bölümlerinin serbestleþtirilmesi öngörülmüþtür. Halihazýrda Birlik içindeki mali, görseliþitsel, daðýtým ve taþýmacýlýk hizmetlerinde (deniz 33
taþýmacýlýðý hariç) serbest dolaþým gerçekleþmiþ durumdadýr. Ancak, Avrupa Birliði nde genel olarak hizmet piyasasýna iliþkin entegrasyonun mal piyasasýna oranla daha geride olduðunu söylemek mümkündür. Özellikle AB üyesi ülkeler arasýndaki vergilendirme ve sosyal güvenlik sistemindeki farklýlýklar, ülkelerarasý hizmet sunumlarýnda çeþitli sorunlara neden olmaktadýr. Ayrýca iþgücünün hareketliliði konusunda da çeþitli sorunlar bulunmaktadýr. Günümüzde, vasýfsýz bir iþçi için AB içinde serbest dolaþým konusu engel teþkil etmemekteyken, diploma gerektiren iþlerde ülkeler arasý sistem ve uygulama farklýlýklarý sebebiyle sorunlar yaþanmaktadýr. Avrupa Birliði nin kendi iç sistemi açýsýndan konuya baktýðýmýzda akademik tanýnýrlýk (1) ve mesleki tanýnýrlýk arasýnda bir ayrýmýn yanýsýra, meslekler içinde de regüle edilmiþ ve regüle edilmemiþ meslekler (2) ayrýmý yapýldýðý görülmektedir. AB içerisinde mesleki tanýnýrlýk konusunda farklý bir durumla karþýlaþmaktayýz. Yukarýda da belirtildiði gibi hizmet sunma özgürlüðü baðlamýnda diplomalarýn tanýnýrlýðý önemli bir konu haline gelmektedir. Topluluk bazýnda her üye ülkenin uymakla yükümlü olduðu yasal bir çerçeve bulunmaktadýr. Bu yasal çerçeve iki temel yönerge ile sektörel anlamda bazý meslek gruplarýnýn serbest dolaþýmýný garanti altýna alan yönergelerdir. (1) Maastricht Antlaþmasý uyarýnca her üye ülke kendi eðitim içeriðini ve örgütlenmesini geliþtirme sorumluluðuna sahiptir. Akademik açýdan, Avrupa Birliði düzleminde diplomalarýn karþýlýklý tanýnýrlýðýna iliþkin ortak mevzuat yoktur. Otonom yapýlar olarak üniversiteler, müfredatlarýný belirlemek ve öðrencilerine diploma veya sertifika vermek açýsýndan baðýmsýz hareket ederler. Diplomalar ve sertifikalar ilgili üye ülkenin yetkili otoriteleri tarafýndan tanýnýr. (2) Bir meslek alaný için eðer, o mesleði elde edebilme bir dizi prosedür ve mevzuata baðlanmýþsa bu meslekler regüle edilmiþ meslekler olarak deðerlendirilmekte bunun dýþýnda kalanlar da regüle edilmemiþ meslekler olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Regüle edilmiþ mesleklerin AB içinde serbest dolaþýmýný saðlamak amacýyla Topluluk düzleminde diplomalarýn tanýnýrlýðýna iliþkin bir dizi yasal araç (topluluk müktesebatý) Avrupa düzeyinde benimsenmiþtir 1991 yýlýnda yürürlüðe giren 89/48/EEC sayýlý yönerge bu konuda yapýlan düzenlemeye ait ilk yasal çerçeveyi oluþturmaktadýr. En az üç yýllýk bir sürede mesleki eðitim ve öðrenimin tamamlanmasýyla verilen yüksek öðrenim diplomalarýnýn tanýnmasýna iliþkin genel sistem i oluþturan bu yönerge, mesleklerini bir diðer ülkede icra etmek isteyen kiþilerin, o ülkede bir mesleki eðitime tabi tutulmadan serbestçe dolaþmasýný teþvik etmeye yönelik bir yönergedir. Bir diðer yönerge ise, 89/48/EEC sayýlý yönergede kapsananlardan daha aþaðý seviyedeki mesleki eðitim ünvanlarýný, diplomalarý ve sertifikalarý kapsayan 92/51/ EEC sayýlý Ýkinci Genel Sistem Yönergesidir. 89/48 EEC yönergesini izleyen 31.1.1994 tarihli AB Resmi Gazetesinde mesleki yeterliliðin karþýlýklý olarak tanýndýðý iþ kollarý ve bunlarý onaylayan ülkelerin listesi yayýnlanmýþtýr. Ancak bu iþkollarý arasýnda mühendislik dallarý yer almamýþtýr. Avrupa ülkelerinde mühendislik eðitiminde 35 farklý sistem ve 42 adet farklý mühendislik diplomasý veya ünvanýna rastlanmaktadýr. Bu nedenle mühendislik alanýnda AB içerisindeki uyum çalýþmalarý bazý güçlüklerle karþýlaþmýþ ve henüz tamamlanamamýþtýr. Bu iki yönergenin yanýsýra doktorlar, avukatlar, hemþireler, öðretmenler, diþ hekimleri, veteriner hekimler, eczacýlar ve mimarlarýn mesleki tanýnýrlýðýna iliþkin olarak sektörel yönergeler çýkarýlmýþtýr. Bu yönergeler, uygulamada çeþitli aksamalar olmasýna raðmen tüm üye ülkeleri baðlayýcý niteliktedir. Bu yönergeler çerçevesinde, eðer bir üye ülke vatandaþý kendi ülkesinde bir mesleði icra etme yetkisine sahipse, diðer üye ülkeler kendi sýnýrlarý içerisinde bu mesleðin icra edilmesine izin vermek durumundadýrlar. Ancak bu yönergeler, diplomalar arasýnda otomatik bir denklik sistemini oluþturmamýþtýr. Bir üye ülkede farklý bir eðitim sistemi içinde edinilmiþ bir mesleki diploma 89/48/EEC yönergesinin koþullarýný karþýlamýþ olsa bile, eðer çalýþýlmak istenilen diðer üye ülkenin o mesleði icra edebilmek için öngördüðü eðitim sistemi ve kurallarýndan daha aþaðýda bir seviyede kalýyorsa, bu üye ülkenin, baþvuruda bulunan kiþinin yetenek sýnavýný kazanmasý ya da tamamlayýcý eðitim görmesini isteme hakký bulunmaktadýr. Burada esas olan, bir üye ülkenin kendi vatandaþlarýna meslek icra etmek anlamýnda uyguladýðý koþullarý diðer üye ülke vatandaþlarýna da eþit olarak uygulayabilmesidir. 3.1-Türkiye ile AB Arasýnda Hizmet Ticaretinin Serbestleþtirilmesi Bilindiði gibi, Türkiye ile AB arasýndaki iliþkinin hukuki temelini oluþturan Ankara Anlaþmasý, Gümrük Birliði ve mallarýn serbest dolaþýmýnýn yanýnda hizmetler, sermaye ve kiþilerin serbest dolaþýmýný saðlamaya yönelik hükümler de içermektedir. Ankara Anlaþmasý, Türkiye ile Avrupa Birliði arasýnda hizmet ticaretinin serbest dolaþýmýný ve yerleþme hakký konularýný yasal bir zemine oturtmuþtur. Bu çerçevede, taraflarýn yerleþme hakký ve hizmet sunumu serbestisi önündeki tüm sýnýrlama ve ayýrýmcý uygulamalarý tedricen kaldýrmalarý öngörülmüþtür. 1998 yýlýnda Avrupa Komisyonu tarafýndan hazýrlanan Türkiye Ýçin Avrupa Stratejisi adlý belgede taraflar arasýnda kamu alýmlarý ve hizmet ticaretinin serbestleþtirilmesi alanlarýnda görüþmelere baþlanmasý önerilmiþtir. 15 Kasým 1999 tarihinde toplanan AB Dýþiþleri Bakanlarý Konseyinde Türkiye ile hizmetlerin serbest dolaþýmý konusundaki müzakerelerin 2000 yýlýnýn baþýnda baþlatýlmasý kararlaþtýrýlmýþtýr. Bu müzakerelere konu olacak hizmetler, içinde mühendislik-mimarlýk hizmetlerinin de bulunduðu çok geniþ bir alaný kapsamaktadýr.10 yýllýk bir süre içerisinde hizmet sektöründe ve kamu alýmlarýnda serbestleþmenin saðlanmasýný amaçlayan müzakerelerde öncelikli hizmet alanlarý finans ve bankacýlýk hizmetleri olarak belirlenmiþtir. Ancak mesleki hizmetlerin sunumunun serbestleþtirilmesi için de çalýþmalara baþlanmýþ olup bu konuda yedi adet alt komite oluþturulmuþtur. Helsinki Zirvesi ile Türkiye nin AB tam üye adaylýðýnýn kabul edilmesinin ardýndan 11 Nisan 2000 tarihinde 34
gerçekleþtirilen 39. Ortaklýk Konseyi toplantýsýnda hizmetlerin ve kamu alýmlarýnýn serbestleþtirilmesine yönelik müzakerelerin baþlamasý kararlaþtýrýlmýþ ve iliþkiler yeni bir boyut kazanmýþtýr. Türkiye ile AB arasýnda hizmet ticaretinin serbestleþtirilmesine iliþkin görüþmeler 2000 yýlýnýn Ekim ayý içinde baþlatýlmýþtýr. Dünya Ticaret Örgütü kurallarý uyarýnca müzakereler sonunda üzerinde mutabýk kalýnacak anlaþmanýn, hizmetler alanýndaki sektörlerden önemli bir bölümünü kapsamasý ve geçiþ sürelerinin de on yýldan uzun olmamasý gerekmektedir. Türkiye-AB arasýndaki görüþmelerde, hizmet ticaretinin serbestleþtirilmesinin gerektirdiði mevzuatýn yakýnlaþtýrýlmasý konusunun anlaþmada yer almasý ve bu çerçevede diplomalarýn ve sertifikalarýn karþýlýklý tanýnmasýna yönelik çalýþmalara öncelik verilmesi konusunda mutabakata varýlmýþtýr. Halen Türkiye ile AB arasýnda hizmet ticaretinin serbestleþtirileceði alanlarda yedi adet alt komite oluþturulmuþ olup bu çalýþmalar sürdürülmektedir. 4-Genel Deðerlendirme Türkiye nin GATS, OECD ve AB ile girdiði sürecte diðer hizmet alanlarýnýn yanýsýra mühendislik ve mimarlýk hizmetleri alaný da hizmetlerin serbest dolaþýmýna açýlacaktýr. Konu GATS çerçevesinde deðerlendirildiðinde TMMOB nin, yabancý mühendis ve mimarlarýn Türkiye de çalýþabilmesi için gereken onay sisteminin içinde olduðu ve geçici üyelik koþulu ile belirleyici bir konuma sahip bulunduðu söylenebilir.ancak prosedür açýsýndan TMMOB onay sürecinin merkezinde yer alsa da uygulamalarýn takibi ve denetimi açýsýndan daha etkili olmak durumundadýr. Diðer taraftan TMMOB ve Odalarý tarafýndan yabancý mühendis ve mimarlara yönelik olarak uygulanan ve kýsýtlama olarak kabul edilen kriterlerin geçerlilik süresi GATS ýn geçiþ sürecinin tamamlanacaðý 2005 yýlýna kadar olacaktýr. GATS anlaþmasýnýn eþit muamele kuralý karþýsýnda TMMOB nin kendi üyelerine uyguladýðý kriterlerin dýþýnda yabancýlara yönelik olarak uygulayacaðý herhangi bir kriter, anlaþmanýn ihlali anlamýna geleceði için uygulama alaný bulamayacaktýr. Muhasebecilik alanýnda GATS çerçevesinde baþlatýlan mesleki tanýnýrlýk için ortak kurallar oluþturma çalýþmasýnýn diðer meslek dallarýnda da gerçekleþtirileceði gözönünde tutulursa, TMMOB nin mühendis ve mimarýný eþitsiz geliþimden ve haksýz rekabetten korumaya yönelik olarak yaptýðý uygulamalarýn geçerliliði ortadan kalkacaktýr. OECD ülkeleri arasýnda hizmet sunumunun liberalleþtirilmesi sürecindeki durumumuz ise özellikle bazý sektörlerde karþýlýklýlýk açýsýndan olumsuzluklar içeren bir süreçtir. Bu sektörler arasýnda mühendislik mimarlýk hizmetleri de bulunmaktadýr. Türkiye ve AB arasýnda baþlayacak olan müzakerelerin belirli bir noktasýnda sýra mesleki hizmetlere geldiðinde Türkiye, AB içinde baðlayýcý olan bu mevzuatý kendi iç mevzuatýna aktarmak ve uyulamasýný garanti altýna almak zorunda kalacaktýr. Yine bu mevzuatlarýn bir gereði olarak, mesleki ve akademik tanýma konusunda Türkiye, kendi vatandaþlarýna uygulamakta olduðu kriterleri AB vatandaþlarýna eþit bir biçimde uygulamak zorunda kalacaktýr. Tam üyelik olmaksýzýn bu alanda gerçekleþtirilecek bir serbestleþme, Türkiye yi iki noktadan yerleþim hakký ve karþýlýklýlýk ilkeleri açýsýndan özellikle zorlayacaktýr. Yerleþim hakký iþgücünün serbest dolaþýmý için gerekli mekanizmalar (vize, çalýþma hakký vs.) gerçekleþtirilmeden bir anlamý olmayacak, bu daha çok Türkiye nin bir hizmet alýcýsý durumunda kalmasýný pekiþtirecektir. Karþýlýklýlýk ilkesi, Türkiye nin aleyhine kaðýt üzerinde kalmaya mahkum olacaktýr. Özellikle mühendislik ve mimarlýk alanýnda ortaya çýkacak olan bir diðer önemli konu ise eðitim ve meslek edinme koþullarýndaki AB ve Türkiye sistemlerinin arasýndaki farklýlýktýr. Türkiye de popülizme mahkum olmuþ eðitim alanýnda halihazýrda yaþanan dengesizlikler ve uçurumlar farklý bir düzlemde daha da derinleþecektir. Burada sözü edilen tüm deðerlendirmeler GATS sürecinde yaþanacak olanlar için de geçerlidir. Türkiye nin Gayri Safi Yurtiçi Hasýlasý nýn %60 lýk bir kýsmýný oluþturan hizmetler sektörüne iliþkin söz konusu müzakerelerin Türkiye için önemi açýk iken bu konuda ülke çýkarlarýný korumaya yönelik sektörel durum tespiti ve ulusal politikalarýn belirlenmesi için gereken duyarlýlýðýn gösterilmediði görülmektedir.bu süreçte AB ülkeleri, AB genelinde uyguladýklarý birçok çerçeve program ile bir yandan eðitim seviyelerini yükseltmeye çalýþýrken diðer taraftan da meslek içi eðitim ve yaþam boyu öðrenim programlarýna büyük kaynaklar ayýrmaktadýr. Bunun yanýsýra AB de ileri teknoloji eðitiminin desteklenmesi, insan kaynaklarýnýn geliþtirilmesi, yabancý dil eðitiminin geliþtirilmesi, öðrenci ve öðretmen dolaþýmýnýn desteklenmesi, kalite deðerlendirme sistemlerinin uyumlu duruma getirilmesi, mesleki eðitim alanýnda kalite geliþimini saðlayan projelerin teþvik edilmesi gibi amaçlarla Lingua, Erasmus, Petra, Force, Eurotecnet, Socrates, Leanordo adlarý altýnda birçok çerçeve program da yürütülmeltedir. Bu programlarýn birçoðu akademik ve mesleki yeterliliklerin tanýnmasý konusunda yakýn bir gelecekte AB ülkeleri arasýnda gerekli altyapýnýn oluþturulmasýna önemli katkýlarda bulunacak olan programlardýr. Ancak Türkiye çok büyük bütçelere sahip olan bu programlarýn dýþýnda olan bir ülke olarak eþitsiz geliþim süreciyle rekabet edebilme koþullarýndan uzaða düþmektedir. Bu süreçte 19 Haziran1999 tarihinde 29 Avrupa ülkesinin Eðitim Bakanlarý Bolonya da bir araya gelmiþ ve 2010 yýlýna kadar Yüksek Öðrenimde bir Avrupa Sisteminin (European Higher Education Area) kurulmasý yolunda ilk adýmlar atýlmýþtýr. Avrupa daki sistemin uluslararasý rekabet düzeyinin arttýrýlmasýna yönelik bu çalýþma ile ayný zamanda mesleki ve akademik yeterliliklerin tanýnmasýnýn kolaylaþtýrýlmasý ve yabancýlarýn üye ülkelerdeki istihdamýnýn kolaylaþtýrýlmasý da amaçlanmaktadýr. Geliþmelerin izlenmesi için her iki yýlda bir yapýlmasý kararlaþtýrýlan bu toplantýya Türkiye den katýlým olmamýþtýr. Diðer taraftan AB içerisinde mühendislik hizmetleri alanýndaki sorunlarý görüþmek ve ülkelerin görüþ ve önerilerini almak için Mühendis Odalarý ve Mühendislik Organizasyonlarý nýn katýldýðý forumlar düzenlenmektedir. Ýlki 1998 de Dresden de ikincisi ise Ekim 2000 de Budapeþte de düzenlenen bu forumlarýn sonunda deklerasyonlar yayýnlanmýþtýr. TMMOB bu forum lara katýlarak bu süreçleri takip etmekte ve ele alýnan konularla ilgili görüþ ve önerilerini iletmektedir. 35
Bütün bu iliþkilerin ve geliþmelerin ortaya koyduðu tablo, Türkiye nin mühendislik ve mimarlýk alanýnda da haksýz bir rekabete doðru, ülke olarak da uluslararasý sermaye nin geniþ bir pazarý olma noktasýna doðru hýzla kaydýðý tablosudur. AB nin Türkiye politikasý ve Türkiyenin AB konusundaki politikasýzlýðý, hizmetlerin serbest dolaþýmý ve akademik ve mesleki yeterliliklerin tanýnmasý alanýnda da eþitsiz geliþen bir süreci ve teslimiyetçi bir yaklaþýmý ortaya koymaktadýr. Hizmetlerin serbest dolaþýmý süreci, sadece ülkemizin hizmetler pazarýna yabancýlarýn giriþi yönüyle deðil Türkiye den hizmet sunumuna hazýr olmayan sektörlerin hazýrlanmasý ve hazýr olan sektörlerin diðer ülkelerde karþýlaþtýklarý kýsýtlamalarýn ve ayrýmcýlýklarýn da müzakere edilmesi yönüyle ele alýnmalýdýr. Tüm bu süreçler içerisinde Türkiye li mühendis ve mimarýn rekabet düzeyinin arttýrýlabilmesi, haksýz rekabetten korunabilmesi öncelikle eðitimin kalitesinin artýrýlmasý, meslek içi eðitim ve meslek edinme sisteminin yeniden belirlenmesi ve yapýlan müzakerelerde karþýlýklýlýk ilkesinin gözetilmesi ile mümkün olacaktýr. Bu nedenlerle Türkiye nin insan kaynaklarý planlamasýndan uzak olan ve birçok alanda aksayan mevcut yüksek öðrenim politika ve uygulamalarýný bir an önce deðiþtirmesi, eðitim koþullarý yetersiz üniversiteleri ve/veya bölümlerinin durumunu yeniden ele almasý, þimdiye dek yetersiz eðitimle mezun olmuþ mühendis ve mimarlarýn açýklarýnýn kapatýlmasý için gerekli çalýþmalarý ve uygulamalarý yapmasý büyük önem ve öncelik taþýmaktadýr. Çünkü üretim, yatýrým ve istihdam süreçlerinden hýzla uzaklaþan, ÝMF güdümlü ekonomik politikalarýn boyunduruðuna giren Türkiye deki mühendis mimar sayýsý bir yandan da hýzla artmaktadýr. Bu sayý 2005 yýlýnda 450 000 civarýnda olacaktýr. Halen mühendis ve mimarlarýmýzýn %35 i açýk iþsiz veya mesleklerinin dýþýndaki alanlarda çalýþmak zorundadýr. Tüm bu nedenlerle hizmet ticaretinin serbestleþtirilmesi alanýnda yapýlan taahhütlerle mühendis ve mimarlarýmýzýn ve ülkemizin uðrayacaðý açýk olan zararlar, ilgili taraflarýn katýlacaðý en geniþ platformlarda ivedilikle deðerlendirilerek gereken önlemler acilen alýnmalýdýr. Yararlanýlan Yayýnlar [1]. Hizmet Ticareti Genel Anlaþmasý (GATS) ve Türkiye nin Durumu.Hazine Müsteþarlýðý, GATS Serisi-III. Mayýs 1999. sh.3 [2]. Hizmet Ticareti Genel Anlaþmasý (GATS) na Ýliþkin Taahhüt ve Derogasyon Listeleri, Hazine Müsteþarlýðý, GATS Serisi-IV.Mayýs 1999. sh.7-8 [3].Sekizinci Beþ Yýllýk Kalkýnma Planý, Hizmet Ticaretinin Serbestleþtirilmesi Özel Ýhtisas Komisyonu Raporu.DPT Yayýný.2000 Ankara. [4]. DAFFE/INV(99)/REV2 -Draft Report to Council on Cross-Border Trade in Professional Services OECD-Directorate for Financal Fiscal and Enterprise Affairs. Committee on Capital Movements and Ýnvisible Transactions. DÜNYADA ÝNÞAAT MÜHENDÝSLÝÐÝ GESI (KÜRESEL DEPREM GÜVENLÝÐÝ GÝRÝÞÝMÝ) TOPLANTISI Birleþmiþ Milletler Bölgesel Kalkýnma Merkezinin (UNCRD) giriþimiyle örgütlenen GESI - Global Earthquake Safety Initiative (Küresel Deprem Güvenliði Giriþimi) ilk bölgesel toplantýsýný 29-31 Ocak 2001 tarihleri arasýnda Japonya nýn Kobe kentinde yaptý. Toplantýya Türkiye, Japonya, Amerika, Hindistan, Endonezya, Filipinler, Özbekistan, Çin, Makedonya, Pakistan, Meksika gibi ülkelerden depremlerin riskini azaltma konusunda çalýþan uluslararasý uzmanlar çaðrýlmýþtý. Toplantýda, Genel Baþkanýmýz Muzaffer Tunçað, Boðaziçi Üniversitesi Deprem Araþtýrma Merkezinden Prof. Dr. Mustafa Erdik, Ýstanbul Valiliðinden Songül Erol ve Ýstanbul Büyükþehir Belediyesinden Hikmet Karaoðlu ülkemizdeki çalýþmalar konusunda bilgi vererek, giriþimin geliþtirilmesi için yapýlmasý gerekenlerin ele alýndýðý çalýþtaylarda (workshop) görüþlerini ifade ettiler. GESI uzmanlarýnýn daha önce aralarýnda Ýzmir ve Ýstanbul un da bulunduðu 21 kentte yaptýklarý çalýþmalarla oluþturulan risk deðerlendirme katsayýlarý üzerinde en fazla durulan konu oldu. Çalýþtayýn üç ana konusu, toplumlarýn kendi güçlerine dayanmasý, iþbirliði ve eðitim. idi. Giriþimin beþ amacý var: 1) Halka, basit bir dille depremlerde ölüm riskini azaltmanýn yollarýný anlatmak, 2) sözkonusu kentte riski oluþturan eðilimleri saptamak, 3) gelecekte olasý bir depremin kayýplarýný azaltmak için çeþitli önlemleri deðerlendirmede kullanýlacak basit bir araç oluþturmak, 4) okullarda ölüm riskini azaltmak, 5) riski azaltmak için kullanýlan en iyi uygulamalarý dünyanýn çeþitli ülkeleri arasýnda yaymak. GESI sonuçlarýnýn deðerlendirildiði toplantýda raportörlük yapan Muzaffer Tunçað, bu karþýlaþtýrmalý çalýþmanýn geliþmiþlik düzeyi farklý ülkeler arasýnda deðil de, bir ülke içindeki deprem riskine maruz kentler arasýnda yapýlmasýnýn daha yararlý olacaðýný, deðerlendirmelerde kullanýlan sayýlar saptanýrken, resmi kaynaklarla yetinilmeyip meslek ve kitle örgütlerine açýk toplantýlar yapýlmasý gerektiðini vurguladý, Türkiye de Ýnþaat Mühendisleri Odasýnýn böyle bir eþgüdüm rolü oynayabileceðini söyledi. Giriþimin Amerika kýtasýndaki uzmanlarý Nisan 2001 ayý içinde Ekvator da toplanacak. 36