1 16-31 Temmuz 2012 SAYI: 41 MÜSİAD Araştırmalar ve Yayın Komisyonu İşsizlikte Belirgin Düşüş 2012 Nisan ayında işsizlik oranı kuvvetli bir düşüş ile 2012 Mart ayına göre 0,9 puan azalarak % 9 seviyesinde gerçekleşmiştir. Böylece, 2012 Nisan da Türkiye genelinde işsiz sayısı geçen yılın aynı dönemine göre 212 bin kişi azalarak 2 milyon 425 bin kişiye düşmüştür. Kentlerde işsizlik oranı 1,2 puanlık azalışla % 10,7, kırsal bölgelerde ise 0,5 puanlık azalışla % 5,6 olmuştur (Tablo 1). 2012 yılı Nisan döneminde istihdam edilenlerin sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre 675 bin kişi artarak 24 milyon 630 bin kişiye yükselmiştir. İstihdamın sektörlere göre değişimine bakıldığında, geçen yılın aynı dönemine göre, tarım sektöründe çalışanların sayısı 19 bin kişi azalmıştır ve tarım dışı istihdam 694 bin kişi artmıştır. Nisan 2012 döneminde istihdam edilenlerin sektörel dağılımına bakıldığında; % 24,4 ü tarım, % 19,5 i sanayi, % 6,6 sı inşaat, % 49,5 i hizmetler sektöründedir. Bir önceki yılın aynı ayına göre hizmetler sektörünün istihdam edilenler içindeki payı 1,6 puan artarken, tarım sektörünün payı 0,8 puan, sanayi sektörünün payı 0,7 puan, inşaat sektörünün payı ise 0,1 puan azalmıştır. Tablo 1. Temel işgücü göstergeleri (Nisan) (Mevsim etkilerinden arındırılmamış) Kaynak: TÜİK İşsizlik oranlarındaki güçlü toparlanma hizmet sektöründeki ekonomik etkinlik artışının bir sonucu olarak gerçekleşmiş görünmektedir. 2012 ikinci çeyrekte güçlü sanayi üretimi ve ihracatın yanı sıra, hizmet sektöründe gözlenen kuvvetli istihdam artışı, büyümeye, hizmet sektöründen de önemli bir katkı geleceğinin sinyalini vermektedir. Mevsimsel koşulların da istihdam artışını desteklemesiyle birlikte 2012 Nisan sonrasındaki aylarda işsizlik oranlarının % 8 ler düzeyinde görülmesi şaşırtıcı olmayacaktır.
Dış Ticaret Açığı Daralıyor 2012 yılı Haziran ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat % 16,9 artarak 13,2 milyar dolar; ithalat % 5,4 azalarak 20,4 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Takvim etkilerinden arındırılmış verilere göre; 2012 yılı Haziran ayında önceki yılın aynı ayına göre ihracat % 16,9 artarken, ithalat % 1,5 azalmıştır. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre, 2012 Haziran ayında bir önceki aya göre ihracat % 2,9 artış göstermiştir ve ithalat % 0,1 düşmüştür. 2012 Haziran ayında dış ticaret açığı 7,1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bir önceki yılın aynı dönemindeki 10,2 milyar dolarlık dış ticaret açığına nazaran dış ticaret açığı % 30 gerilmiştir. 2011 Haziran ayında % 52,5 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2012 Haziran ayında % 64,9 a yükselmiştir. 2011 Haziran ayında % 48,2 olan Avrupa Birliği nin (AB) ihracattaki payı, 2012 Haziran ayında % 37,1 e gerilemiştir. Miktar bazında, AB ye yapılan ihracat, 2011 yılının aynı ayına göre % 10 azalarak 4,9 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2012 Haziran ayında fasıllar düzeyinde en büyük ihracat kalemi, 1,6 milyar dolar ile kıymetli taşlar ve metallerdir. Bu faslı, motorlu kara taşıtları ve aksam parçaları 1,3 milyar dolar ile izlemiştir. 2012 Haziran ayı dış ticaret istatistikleri, cari işlemler açığı üzerindeki baskının 2012 Haziran da da kademeli olarak azalma trendinde devam ettiğini göstermektedir. Bunun yanı sıra, Mayıs ayında olduğu gibi Haziran ayında da güçlü ihracatın gerçekleşmiş olması Türkiye nin 2012 ikinci çeyreğinde % 5 büyümeye yakın performansına ilişkin sinyaller vermektedir. 2012 Ocak - Haziran dönemine bakıldığında, ihracat % 13,4 artışla 74,3 milyar $, ithalat % 2,1 azalışla 117,1 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Bu sayede, 2012 nin ilk yarısında dış ticaret açığı geçen yılın ilk yarısına göre % 21 düşüşle 42,7 milyar $ olmuştur. Diğer taraftan, ihracatın ithalatı karşılama oranının % 60 ın altına düşmediği bir dönemde 2012 Haziran ayının % 65 düzeyinde gerçekleşmesi, 2012 ilk yarısının ortalaması olan % 63,5 lik oranın devamlılığını sağlamıştır. Bu noktada, ithalatın ihracatı karşılama oranının 2011 in ilk yarısında % 54,8 olduğu düşünüldüğünde ciddi bir düzelme ile karşılaşmaktayız. AB nin ihracattaki payının, Türkiye nin toplam ihracatı artarken düşmesi olumlu bir gelişme olmakla birlikte, İran a yapılan altın ihracatın ne kadar daha bu seviyelerde seyredeceği bilinmediği için, AB nin ihracatımızdaki payının önümüzdeki dönemlerde % 40 - % 45 aralığına taşınması da ihtimal dahilindedir. 2 2
3 İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı Yatay Seyretti İmalat sanayi kapasite kullanım oranı 2012 Temmuz ayında % 74,8 ile Nisan ayından bu yana devam eden yatay seyrini sürdürmüştür. Böylece, 2011 Temmuz da % 75,4 olarak gerçekleşen imalat sanayi kapasite kullanım oranı bir önceki yıla kıyasla 0,6 puan düşmüştür. Mevsim etkilerinden arındırılmış imalat sanayi kapasite kullanım oranı bir önceki aya göre değişiklik göstermeyerek % 73 seviyesinde gerçekleşmiştir. Geçen yılın aynı döneminde bu oran % 73,6 olarak gerçekleşmiştir (Şekil 2). Şekil 2. Kapasite Kullanım Oranı ve Mevsim Etkilerinden Arındırılmış Kapasite Kullanım Oranı Kaynak: TCMB Mal gruplarına göre kapasite kullanım oranlarına bakıldığında da bir önceki aya göre yatay seyir devam etmiştir. 2012 Temmuz da, ara alları üreten işletmelerin % 77,1 lik kapasite kullanım oranı ile en yüksek kapasitede çalıştığı, gıda ve içecek üreten işletmelerin ise % 70 ile en düşük kapasitede çalıştığı görülmektedir. Bir önceki yılın aynı dönemine göre karşılaştırma yapıldığında, dayanıklı üretim malları (% 76,1 den % 74,1 e) ve yatırım malları (% 76,3 ten % 72,4 e) imalatında kapasite kullanımı düşmüştür. Dayanıksız tüketim malları (% 72,5 ten % 73,3 e), tüketim malları (% 73,1 den % 73,5 e) ve ara malları (% 76,4 ten % 77,1 e) imalatındaki kapasite kulanım oranı artmıştır. Gıda ve içecek üretimindeki (% 70) kapasite kullanımı ise bir önceki yıla göre sabit kalmıştır. Haziran da Bütçede Transferlerin Etkisi Hissedildi Haziran 2012 de bütçe açığı 6,3 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Haziran ayında, bütçe gelirleri 31 milyar TL olurken, bütçe giderleri 24,8 milyar TL olmuştur. Geçen yılın aynı ayında 3,1 milyar TL fazla veren Merkezi Yönetim Bütçesi nin 2012 Haziran ayında verdiği açığa faiz hariç giderler kalemindeki % 32,5 lik artış ve vergi gelirlerindeki % 10 luk azalma neden olmuştur. Haziran 2012 de faiz dışı denge ise 4,3 milyar TL açık vermiştir. Geçen yılın aynı döneminde 4,6 milyar TL fazla veren faiz dışı dengenin bu performansında, bütçe dengesindeki harekete paralel olarak, faiz hariç giderlerdeki artış ile vergi gelirlerinde düşüş neden olmuştur. Tablo 3. Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri: 2011 Haziran 2012 Haziran Kaynak: Maliye Bakanlığı 2012 nin ilk çeyreğinde Türkiye ekonomisinin yumuşak inişe geçmesi ile birlikte bütçe gelirlerinde bir düşüş görülmüş ve bütçe açık vermiştir. Bütçe görünümünün Haziran 2012 de bozulmasının ardında, küresel iktisadi koşullardaki bozulma ve sosyal güvenlik sisteminin verdiği açıklar söz konusudur.
Tüketici Güven Endeksi Bir Miktar Geriledi 2012 Haziran ayında Tüketici Güven Endeksi 91,8 değerini almıştır. Böylece, 2012 Mayıs ayında 92,1 olan endeks % 0,4 oranında azalmıştır. Tablo 2. Tüketici Güven Endeksi, Alt Kalemleri ve Değişim Oranları: Nisan Haziran 2012 Tüketici güven endeksinin alt kalemlerinin bir önceki aya göre değişimleri incelendiğinde, Mevcut dönemin 6 ay öncesine göre satın alma gücü % 1,5 artarken, Gelecek 6 aylık dönem için satın alma gücü beklentisi % 0,6 artmıştır. Tüketicinin gelecek 3 aylık dönemdeki genel ekonomik duruma ilişkin beklentisi ise % 0,6 artmıştır. Gelecek 6 ay için iş bulma olanaklarında % 1,5 lik düşüşün yanında Mevcut dönemin dayanıklı tüketim malı satın almak için uygunluğu % 2,9 gerilemiştir (Tablo 2). Tablo 1 deki beş madde birlikte hesaplandığında Tüketici Güven Endeksi ni oluşturmaktadır. Gelecek 6 ay için iş bulma beklentilerindeki gerilemeye eşlik eden mevcut dönem için dayanıklı tüketim malı satın alma kararlarındaki düşüş Tüketici Güven Endeksi ni 2012 Haziran da aşağı çekmiştir. Fakat tüketici, ekonominin şu anki durumunun geçtiğimiz 6 aya göre daha iyi olduğu ve gelecek 3 ayda da daha iyi olacağı kanaatindedir. Dolayısıyla 2012 Haziran ayında tüketici güvenindeki düşüş, işgücü piyasasının yapısal durumunun oluşturduğu belirsizliklerden ve tüketicinin tüketim harcamalarında şimdilik gösterdiği çekinceden kaynaklanmaktadır. Reel Kesim Güveninde Azalma 2012 Temmuz ayında TCMB nin düzenlediği Reel Kesim Güven Endeksi (RKGE), bir önceki aya göre 0,8 puan, bir önceki yılın aynı ayına göre ise 6,8 puan azalarak 107,3 olarak gerçekleşmiştir. Mevsim etkilerinden arındırılmış RKGE 2012 Temmuz da 0,5 puan azalarak 103,3 olmuştur (Şekil 1). Endeksin 100 eşiğinin üzerinde seyretmesi ise anketin kapsadığı reel kesim temsilcilerinin ekonomik faaliyetlere ilişkin güveninin arttığı anlamına gelmektedir. Böylece, RKGE nin Temmuz ayındaki düşüşüne rağmen kritik eşiğin altına düşmemiştir. Şekil 1: TCMB Reel Kesim Güven Endeksi (Kesikli çizilmiş seri mevsim etkilerinden arındırılmış RKGE) Kaynak: TCMB 2012 Temmuz da bir önceki aya göre RKGE nin alt başlıkları incelendiğinde, toplam sipariş miktarı, mamul mal stok miktarı ve genel gidişatta artışlar gözlenmiştir. Gelecek 3 ay için üretim hacmi, toplam istihdam ve ihracat sipariş miktarında düşüş gözlenmiştir. Dolayısıyla, Temmuz ayında RKGE, geleceğe yönelik dünya ekonomisinin gidişatına ilişkin risklerin Türkiye ekonomisine ve yerli üreticiye olası etkilerinin göz önünde bulundurulmasından ötürü bir miktar düşüş göstermiştir. 1 Tüketici Güven Endeksi 0-200 aralığında değer alabilmekte; Tüketici Güven Endeksi nin 100 den büyük olması tüketici güveninde iyimser durum, 100 den küçük olması tüketici güveninde kötümser durum olduğunu göstermektedir. 4 4
5 Dünya Ekonomisinde Öne Çıkan Gelişmeler Uluslararası Para Fonu nun (IMF) Güncellenmiş 2012 Dünya Ekonomik Görünüm Raporu na göre, küresel büyümenin bu yıl % 3,5, 2013 yılında da % 3,9 oranında olması bekleniyor. ABD ekonomisi 2012 ikinci çeyrekte % 1,5 büyüdü. % 1,9 olarak açıklanan ilk çeyrek büyümesi ise % 2 ye revize edildi. Almanya da Gayri Safi Yurtiçi Hasıla 2012 nin ilk çeyreğinde, 2011 in son çeyreğine göre % 0,5 arttı. Avrupa nın en büyük beşinci ekonomisi İspanya da 2012 ilk çeyrekte % 24,4 olan işsizlik oranı, ikinci çeyrekte % 24,6 ya yükselerek rekor kırdı. 2012 nin ilk çeyreğinde % 0,3 daralarak, çift dipli resesyona giren İngiltere ekonomisi, 2012 ikinci çeyrekte % 0,7 daraldı. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody s Almanya, Hollanda ve Lüksemburg un kredi notu görünümlerini, Avrupa daki borç krizinin etkilerinin bu ülkelerin ekonomileri için tehdit oluşturduğu gerekçesiyle durağan dan negatif e düşürdü.