TAKIM VE İŞ BAĞLAMA DÜZENLERİ MAK 4941 DERS SUNUMU 7 30.10.2017 1 Bu sunumun hazırlanmasında ulusal ve uluslararası çeşitli yayınlardan faydalanılmıştır 2 1
TORNALAMADA KESME KUVVETLERİNİN İŞ PARÇASINA VE KESİCİ TAKIMA ETKİSİ 3 KESME KUVVETLERİNİN ETKİSİ Talaş kaldırma sırasında,... gerek takım gerek iş parçası üzerinde bazı şekil değiştirmelere neden olarak;.. -.. ve işleme kalitesini etkiler. 4 2
5 PARÇA ÜZERİNE ETKİLER Şekilde verilen kuvvet dağılımına bağlı olarak, etki-tepki tepki kanununa göre parça zıt yönde etkilenecektir. Bu durumda iş parçası;. kuvveti ile. (düşey düzlemde) ve.. ( ),. kuvveti ile. (yatay düzlemde),. kuvveti ile de ve. zorlanır. 6 3
PARÇA ÜZERİNE ETKİLER Ayrıca, puntalar arası tornalamada..tarafından basmaya ve burkulmaya zorlanır. Birbirine dik düzlemlerde bulunan Fr ve Fs nin bileşkesi dikkate alınırsa; 7 PARÇA ÜZERİNE ETKİLER Parçanın puntalar arası işlendiği ve takımın parçanın tam ortasında bulunması durumunda sehim; 8 4
PARÇA ÜZERİNE ETKİLER Parçanın bir taraftan aynaya diğer taraftan puntaya tutturulduğuğ ve takımın parçanın tam ortasında bulunması durumunda sehim; 9 PARÇA ÜZERİNE ETKİLER Parçanın sadece aynaya bağlandığı ve takımın parçanın tam ucunda bulunması durumunda sehim; 10 5
.. Esasen, parça-takım-tezgah zinciri, esnek bir sistemdir. Dolayısıyla talaş kaldırma sırasında, kesme kuvvetinin değişken olmasından dolayı.. meydana gelebilir. Şiddetli olmaları durumunda, kötü bir yüzey kalitesine neden olan,.. olayını oluşturur. 11... olayı, talaş kaldırma zincirini oluşturan parça-takım-tezgah sisteminin; Eğilme ve burulma rijitliğinin i yeterli olmamasından, Parçanın uygun bir şekilde bağlanmamasından, takım ile tutturma tertibatının ve takımın çeşitli elemanlarla arasında izin verilen sınırların üstünde boşluk bulunmasından, Parçanın dengelenmiş olmamasından ve Kesme koşullarının uygun seçilmemesinden meydana gelir. 12 6
Dolayısıyla, bu olayın etkisini azaltmak veya tamamen ortadan kaldırmak için şu önlemler alınır: Parça-takım-tutturma tertibatının rijitliği artırılır. Takım iyi bir temas yüzeyine oturtulur. Parçayı desteklemek için lunet veya lunetler kullanılır. Lunetler arası mesafenin fazla olmamasına dikkat edilir. Tezgah elemanları arasındaki boşluklar izin verilen değerlere indirilir. 13 Takım ankastre bir çubuk olarak göz önüne alınırsa; kesme kuvvetleri takımı şu şekilde etkiler:. kuvveti,.. (düşey düzlemde) ve., kuvveti,.. (yatay düzlemde),.. kuvveti,.. ve takımın uzun olması durumunda burkulmaya zorlar. 14 7
Ayrıca, takım, tutturma sistemine yeteri derecede sıkılarak bağlanmadığı veya uygun şekilde desteklenmediği durumda;. 15 Talaş kaldırma kuvvetlerinden en önemlisi olan kesme kuvveti.. göz önüne alınırsa, bu kuvvetin meydana getirdiği eğilme momenti.ve buna bağlı eğilme gerilmeleri şeklinde yazılır. Eğilme direnç momenti= 16 8
σ =takım malzemesinin mukavemet sınırı, S = emniyet katsayısıdır. Zorlamaların statik olması durumunda; sünek malzemeler için; σ =σak alınır, gevrek malzemeler için σ = σk alınır. 17 kesme kuvvetinin etkisi altında meydana gelen ( ), şeklinde ifade edilebilir. Burada; l=tutturma uzunluğu B, H= takımsapının kesitboyutları Eylemsizlik momenti= 18 9
Yukarıdaki bağıntıların incelenmesinden anlaşılacağı gibi, çalışma sırasında takımın kırılmaması için, Fs in oluşturduğu nominal gerilmelerin, takım malzemesinin mukavemet sınırından, daha küçük olması gereklidir. Ayrıca, işleme kalitesi bakımından, şekil değişimlerinin çok küçük, yani takımın rijit olması gereklidir. Her iki koşul, takım kesit boyutlarının (B, H) yanı sıra takımın tutturma uzunluğuna da bağlıdır. 19 Tutturma uzunluğu büyüdükçe, nominal gerilmeler artar. Takımın rijitliği azalır. Aynı kesme kuvveti etkisinde büyük şekil değişimleri oluşur. Dolayısıyla,.. olabildiğince olmalıdır. 20 10