EKONOMİ BÜLTENİ EKONOMİK ARAŞTIRMALAR BİRİMİ 01-31 EKİM 2013 SAYI:60 Yurt İçi Gelişmeler Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) TÜFE, (Yıllık Değişim Oranı) Kaynak: TÜİK 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 0,00 10,61 10,43 10,43 7,31 7,03 7,29 11,14 8,28 6,13 6,51 8,87 9,07 8,88 9,19 8,30 8,88 8,17 7,88 TÜFE, Eylül ayında bir önceki aya göre %0,77 artış gözlenirken; bir önceki yılın aynı ayına göre %7,88 artış gösterdi. 9 aylık enflasyon artışı ise %5,01 olarak gerçekleşti. Ana mal grupları itibariyle TÜFE ye bakıldığında, bir önceki aya göre fiyatlardaki en yüksek artış %2,52 ile Eğitim kaleminde gerçekleşti. Eğitim kalemini % 1,99 ile Ulaştırma ve %1,48 ile Lokanta ve Oteller kalemi takip ediyor. Bir önceki aya göre en fazla düşüş gösteren grup %2,28 ile yine Giyim ve Ayakkabı grubu oldu. 7,80 6,37 6,16 Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE) Üretici fiyatları endeksi aylık bazda %0,88 arttı. Geçen yılın aynı ayına göre artış ise %6,23 olarak gerçekleşti. Tarım sektöründe fiyatlar aylık bazda %2,78 düşerken; geçen yılın aynı ayına göre ise %3,66 düştü.sanayi sektörü fiyatları ise aylık bazda %1,58 artarken; geçen yılın aynı ayına göre %8,26 arttı. ÜFE (Yıllık Değişim Oranı,%) 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 0,00 11,13 9,15 8,22 7,65 1,88 1,84 2,30 1,70 8,06 2,17 6,44 6,61 6,13 6,38 6,23 5,23 4,56 4,03 2,57 3,60 2,45 Sektörler itibariyle ÜFE değişim oranlarına bakıldığında, sanayi sektörü fiyat artışına aylık bazda en yüksek destek %2,58 ile Elektrik, Gaz, Su alt sektöründe yaşanırken; yıllık bazda en yüksek artış %16,34 ile yine Elektrik, Gaz, Su alt sektöründe gerçekleşti. Tarım sektörü Balıkçılık alt sektöründe bir önceki aya
göre %18,76 lık önemli bir düşüş görülürken; Tarım, Avcılık, Ormancılık alt sektöründe fiyatlar yıllık bazda %4,36 düşüş kaydetti. TÜFE yi genel itibariyle okulların açılmasına bağlı olarak eğitim fiyatlarındaki artış ve petrol fiyatlarından kaynaklı ulaştırma fiyatlarındaki artış yukarı yönlü etkilemiştir. ÜFE yi ise kur etkisi ve enerji fiyatlarındaki yükseliş etkilemiş gözüküyor. Çekirdek enflasyon Eylül ayında aylık bazda %0,75 e sıçramıştır (Ağustosta 0,14 ve Temmuzda 0,22). Gıda, Ulaştırma, eğitim kalemlerinde fiyat düzeltmelerinin yıllık enflasyonu yukarı yönlü etkileme riski olmasına rağmen, temkinli ve sıkılaştırıcı para politikası sayesinde, yılsonunda enflasyonun kademeli olarak düşeceği söylenebilir. Sanayi Üretim Endeksi Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış veriye göre sanayi üretim endeksi Ağustos ayında bir önceki aya göre % 4 azaldı. Alt sektörler itibariyle, madencilik ve taşocakçılığı alt sektörü bir önceki aya göre %4,6, imalat sanayi alt sektörü %4,3, elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme alt sektörü ise %1,4 azaldı. Takvim etkisinden arındırılmış veriye göre, sanayi üretimi bir önceki yılın aynı ayına göre %0,1 azaldı. Alt sektörler itibariyle bakıldığında, imalat sanayi alt sektöründe %0,6 artış gözlemlenirken, elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme alt sektörü %0,7, madencilik ve taşocakçılığı alt sektörü ise %7,2 azaldı. 15,0 10,0 5,0 0,0 4,9 13,3 2,3 1,5 0,1 4,7 Arındırılmamış veriye göre, sanayi üretimi bir önceki yılın aynı ayına göre %1,3 azaldı. -1,3-5,0-2,6-2,8 Sanayi üretimi yılın -6,3 ilk çeyreğinde yüzde 1,3-10,0 ve ikinci çeyreğinde de yüzde 3,2 artmıştı. Bu veriler ekonominin Arındarılmamış TA MTA toparlanma yönünde hareket ettiğinin sinyalini veriyordu. Üçüncü çeyreğin ilk ayında sanayi üretim endeksi yüzde 5,9 artarak 2013 yılının en yüksek artışına işaret ediyordu. Ağustos ayında ise sanayi üretimi yıllık bazda yüzde 1,3 düştü. Sanayi üretiminde son yıllarda inişli-çıkışlı fakat yukarı yönlü bir trend görüyoruz. Bununla birlikte kapasite kullanım oranı sene başından itibaren artış trendi içerisindeydi. Eylül ayında ise yıllık bazda artış göstermesine rağmen aylık bazda düşmüştü. Bu iki veri birlikte değerlendirildiğinde sanayi üretiminin tatminkar bir artış seviyesini yakalaması için, kapasite kullanımının %75 lerden daha yukarılara çıkması elzemdir. 2,0 2,9 5,9
2013-Ocak 2013-Şubat 2013-Mart 2013-Nisan 2013-Mayıs 2013-haziran 2013-Temmuz 2013-Ağustos 2012-Eylül 2012-Ekim 2012-Kasım 2012-Aralık 2013-Ocak 2013-Şubat 2013-Mart 2013-Nisan 2013-Mayıs 2013-haziran 2013-Temmuz 2013-Ağustos Ekonomi Bülteni 01-31 Ekim 2013 Sayı:60 Ödemeler Dengesi İstatistikleri Cari İşlemler Açığı Yıllıklandırılımış, milyar USD Ödemeler dengesi Ağustos ayı verilerine gore, yıllıklandırılmış bazda 56,7 milyar dolara ulaştı. -42.000-44.000-46.000-48.000-50.000-52.000-54.000-56.000-58.000-50.746-49.492-47.752-47.688-48.449-47.760-51.225-53.820-53.377-54.054-55.955-56.694 Ağustos ayında, cari işlemler açığı aylık bazda 2013 yılı içerisinde en düşük seviyesini görmüştür. Cari İşlemler Açığı Ocak-Ağustos 2013, milyar USD 0,0-1,0-2,0-3,0-4,0-5,0-6,0-7,0-8,0-9,0-5,7-5,0-5,5-8,0-7,5 Cari açığın düşmesinde Genel Mal Ticaretindeki düşüş dikkate çarpmaktadır. (Temmuz ayında 6,8 milyar dolar iken Ağustos ayında 5,1 milyar dolar) Ağustos ayında 656 milyon dolarlık altın ithalatı olurken, 159 milyon dolarlık altın ihrac edildi. Altın ithalatı ve ihracatı arasındaki fark ödemeler dengesi açığına Ağustos ayında önceki aylara kıyasla daha az olumsuz etki yapmıştır. Ağustos ayı cari işlemler açığının Temmuz ayına göre gerilemesinde altın ticaretinin 1 milyar dolarlık pozitif etkisi vardır. Diğer yandan hizmetler dengesinde gözlenen fazla ödemeler dengesine pozitif katkı vermeye devam etmektedir. Ağustos ayına ait verilerde en dikkate değer gelişmelerden bir tanesi, finans hesabı kalemindedir. Net doğrudan yatırımı temmuz ayında 1,6 milyar dolarla gerçekleşirken; Ağustos ayında bu rakam 460 milyon dolar olarak gerçekleşti. Diğer yandan, portföy yatırımlarında (hisse, bono) net çıkış Temmuz ayında 3 milyar doların üzerindeyken; Ağustos ayında 1 milyar 679 milyon dolarlık portföy yatırımı gerçekleşti. Böylelikle, cari açığın sermaye hesabında Temmuz ayında 642 milyon dolarlık net çıkış gözlenmişken; Ağustos ayında net giriş 3 milyar 138 milyon dolar oldu. Ağustos ayında 2013 yılı içerisindeki en düşük seviyesine gelen ithalat ve ihracat rakamları cari açıktaki artış trendinin daha da yavaşladığı sinyalini veriyor. Bu bağlamda OVP 2013 yıl sonu cari açık öngörüsü olan 60,7 milyar dolar hedefinin yıl sonu itibariyle gerçekçi olduğu söylenebilir. -4,6-6,0-2,0
TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ Ekonomi Bülteni 01-31 Ekim 2013 Sayı:60 TÜİK Temmuz Ayı Hanehalkı İşgücü İstatistiklerini Açıkladı. 10,5 10,0 9,5 9,0 İşsizlik Oranı, mevsimsel etkilerden arındırılmış, yüzde 9,1 9,1 9,4 9,3 9,4 9,5 9,4 9,3 9,4 9,5 9,6 9,7 10,1 İşsizlik oranı 2013 yılı Temmuz ayında geçen yılın aynı ayına göre 0,9 puan artarak %9,3 olarak açıklandı. İşsiz sayısı geçen yıl Temmuz ayına göre 363 bin kişi artarak, 2 milyon 686 bin kişiye yükseldi. Aynı dönemde istihdam ise 601 bin kişi artarak 26 milyon 99 bin kişiye yükseldi. İstihdam edilenlerin %25,1 i tarım, %19,1 ü sanayi, %7,1 i inşaat, %48,7 si ise hizmetler sektöründe yer aldı. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında istihdam edilenler içinde hizmet sektörünün payı 0,8 puan, sanayi sektörünün payı 0,4 puan artarken tarım sektörünün payı 0,9 puan, inşaat sektörünün payı ise 0,3 puan azaldı. 51,5 51 50,5 50 49,5 49 İşgücüne katılım Oranı (%, Mevsim Etkilerinden Arındırılmış) 50,5 50,7 50,8 50,9 50,9 51,0 51,2 51,1 50,9 50,9 50,4 49,8 49,9 İstihdam edilenlerin oranı bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,3 puanlık artış göstererek %46,6 dan %46,9 a yükseldi. İşgücüne katılma oranı ise 2013 yılı Temmuz döneminde bir önceki yılın aynı ayına göre 0,9 puan artarak %51,7 olarak gerçekleşti. İşgücüne katılma oranının bir önceki yıla göre %50,8 den %51,7 ye yükselmesi tek başına ele alındığında olumlu bir gelişme. Mevsim etkilerinden arındırılmış seriye göre, Türkiye deki işsizlik oranı iki haneli değeri en son 2011 Temmuz ayında %10 olarak tecrübe etmişti. Son iki yıllık sürede, dalgalı bir seyir izlemekle beraber, işsizlik oranı tek haneli bir görüntü arz ediyordu. Geçen yılın aynı ayına göre işgücüne katılım oranının artmış olması işsizlik rakamını yukarı çekmiştir. İmalat sanayi kapasite kullanım oranının Temmuz 2013 döneminde, geçen yılın aynı ayına göre artış göstermesine paralel bir şekilde, istihdama sanayi sektörü Temmuz ayında pozitif katkı yapmıştır. Bununla birlikte, ekonominin işgücüne katılımı Temmuz ayında absorve edilememiştir. SAMEKS Temmuz verileri de istihdamın düşeceği yönündeydi. Bununla birlikte beklentimiz, Ağustos döneminde hem sanayi sektöründe hem de hizmetler sektöründe istihdamın artacağı ve işsizliğin azalacağı yönündedir.
İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı %76,4 olarak gerşekleşti. 80,0 70,0 60,0 50,0 Kapasite Kullanım Oranı: İmalat Sanayi Geneli (%) 74,874,374,074,974,073,672,472,272,773,674,875,375,575,575,476,4 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nın açıkladığı imalat sanayi kapasite kullanım verilerine göre, Türkiye nin Ekim ayı 2013 dönemi kapasite kullanım oranı imalat sanayi genelinde geçen yılın aynı ayına göre 1,5 puan, Eylül ayına göre ise 1 puan artarak %76,4 seviyesinde gerçekleşmiştir. Mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranı bir önceki aya göre değişmezken %74,9 seviyesinde gerçekleşmiştir Kapasite kullanım oranlarına mal gruplarına göre bakıldığında, geçen yılın aynı ayına göre, yatırım malları, gıda ve içecekler ve ara malları, dayanıklı ve dayanıksız tüketim malları ile tüm mal gruplarında artış gözlenmiştir. Tüketici Güven, Sektörel Güven ve Reel Sektör Güven Endekleri TÜİK ve Merkez Bankası tarafından açıklanan tüketici güven endeksi 2013 Ekim ayında bir önceki aya göre % 4,8 oranında artarak Eylül deki 72,1 olan değerinden 75,5 değerine yükseldi. Gelecek 12 aylık dönemde ekonominin olumlu gidişatıne yönelik beklentiler ile tasarruf etme ihtimali bir önceki aya göre % 20,9, genel ekonomik durum beklentisi %6, hanenin maddi durum beklentisi %2,1, işsiz sayısı beklenti endeksi de 2,2 oranlarında azaldı. Ekim ayı sektörel güven endekslerine baktığımızda Hizmet sektörü Güven Endeksi bir önceki aya göre %0,5 azalarak 103,5 e, Parakende Ticaret Sektörü Güven Endeksine baktığımızda da bir önceki aya göre %5,9 azalarak 109,4 değerine düşmüş. Bir önceki aya sektörel güven endeksleri bir miktar azalış göstermesine rağmen endeks değeri 100 ün üzerinde olduğu için ekonominin gelecek dönemde (3 aylık beklenti) çok olumsuz bir tablo ortaya koymacağı beklentisinin reel sektörde hala hakim olduğunu söyleyebiliriz. İnşaat sektörü güven endeksinde ise bir önceki aya göre %1,1 lik bir azalma görülüyor. Bu düşüşteki en büyük etkiyi gelecek 3 aylık dönemdeki toplam çalışan sayısı beklentisindeki düşüşten kaynaklandığını görüyoruz. Veriler bir arada değerlendirildiğinde, gerek imalat sanayi kapasite kullanım oranının %76,4 değerine yükselmesi ve gereksede tüketici güven ve reel kesim güven endekslerindeki artış ekonomik aktivedeki olumlu toparlanmaya işaret ediyor. Ek olarak, sanayi üretimi ve dolayısıyla büyüme ilişkisi dikkate alındığında, KKO oranlarında özellikle yatırım ve ara mallarındaki ortalama 2,3 puanlık önemli artış ekonominin gidişatı açısından, hiç değilse iç piyasalar açısından olumsuz bir tablo ortaya koymuyor. Eylül ayında dış ticaret açığı %7,6 artarak 7 milyar 502 milyon dolara yükseldi. TÜİK tarafından açıklanan verilere göre 2013 Eylül ayında ihracat bir önceki yılın aynı ayına göre % 1,3 artarak 13 milyar 121 milyon dolar, ithalat ise % 3,5 artarak 20 milyar 623 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0-50,0-100,0 Dış ticaret açığı Eylül ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %7,6 artarak 6 milyar 972 milyon dolardan 7 milyar 502 milyon dolara çıktı. Ocak- Eylül ayında toplam dış ticaret açığı ise 75,1 milyar dolara yükseldi. Eylül ayında ihracatın ithalatı karşılama oranı %63,6 olarak gerçekleşmiştir. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2013 Eylül ayında bir önceki aya göre ihracat %2,7; ithalat %3,0 arttı. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2013 yılı Eylül ayında önceki yılın aynı ayına göre ihracat %1,3 artarken, ithalat %0,2 azaldı. Geniş ekonomik grupların sınıflamasına göre, Eylülde Tüketim malları ithalatı (%16,5), sermaye malları ithalatı %16,2 ve ara malları ithalatı %1,6 arttı. İhracat tarafında ise en yüksek artış %39,9 ile sermaye malları ihracatında gerçekleşti. Fasıllar bazında, Eylül ayında geçen yılın eylül ayına göre, ihracatta en yüksek düşüş %62,9 ile kıymetli taşlar faslında gerçekleşirken, ithalatta en yüksek artış %41,8 ile örülmemiş giyim eşyası ve aksesuar faslında oldu. Ülke gruplarına göre, AB ye yapılan ihracat 2013 Eylül ayında geçen yılın aynı ayına göre % 10,2 artış ile 5,6 milyar dolara çıktı. Bu miktar ile AB, Türkiye nin ihracatından aldığı payını %42,8 e çıkardı. AB den yapılan ithalat ise % 5,2 artışla 7,7 milyar dolar olarak gerçekleşti ve AB nin Türkiye nin ithalatından aldığı pay %37,3 oldu. İhracatta ilk sırayı 1,2 milyar dolar ile Almanya alırken, Almanya yı 1,02 milyar dolar ile Irak takip etti. İthalatta ise ilk sırayı 2,29 milyar dolar ile Çin, Çin i 2,26 dolar ile Rusya ve 2 milyar dolar ile Almanya takip etti. Yorum 13,0 13,1 19,9 20,6-7,0-7,5 İhracat İthalat Dış icaret Dengesi Eylül 112,9112,5 187,6 177,0-64,1-75,1 İhracat İthalat Dış icaret Dengesi Ocak-Eylül Eylül ayında tüketici güven endeksi son 11 ayın en düşük seviyesini görmüştü. Finansal türbülanstan kaynaklanan tüketici güveninde gözlenen bu sert düşüşün ithalat kanalıyla gerçekleşen tüketimi etkilemediğini görüyoruz. Öyle ki, ithalatta gözlenen en yüksek artış tüketim mallarında gerçekleşti. İthalatın aylık olarak yaklaşık %20 sini oluşturan mineral yakıtlar kaleminde yaşanan düşüş, dış ticaret açığının artış hızını yavaşlatıyor. Bunda, en büyük etken petrol fiyatları ortalamasının geçen yıla göre daha düşük olması gösterilebilir. Ve yine, altın ithalatının hız kesmesi (yüzde 3,7 azalış) dış ticaret açığının ivmesini yavaşlattı. AB ye yapılan ihracatın, eylül ayında geçen yılın aynı ayına kıyasla %10,2 ve ilk 9 aylık dönemde ise %6,7 artışı, İspanya nın 3.çeyrek itibariyle resesyondan çıkmış olması gibi veriler AB ekonomisi için olumlu sinyaller. O halde, AB ye ihracat performansımızın önümüzdeki dönemde artacağı beklenebilir. Eylül ayında kısmi düşen Kapasite Kullanım Oranının Ekim ayında tekrar yükselerek 2011 yılı Aralık ayından itibaren en yüksek değeri alması, Ekim ayı tüketici güven endeksindeki artış, SAMEKS değerinde gözlenen artış gibi olumlu veriler birlikte değerlendirildiğinde, ekonominin gelişme yolunda devam ettiği söylenebilir. Fakat Cari açık yine problem olacak!!!
Yurt Dışı Gelişmeler ABD de eylül ayı istihdam beklentilerin altında kaldı. Önceki haftalarda borç tavanı ve bütçe sorunu nedeniyle hükümetin 16 günlüğüne kapanmasının ardından gecikmeli olarak açıklanan Eylül ayı istihdam verisi 148 bin ek istahdam rakamı ile beklentilerin altında kaldı. Bu çerçevede piyasada FED in varlık alım miktarını azaltma kararını biraz daha hatta önümüzdeki bahara kadar erteleceği görüşü hakim idi. Euro bölgesindeki toparlanma güçsüz. 17 ülkenin oluşturduğu Euro bölgesindeki Ekim ayı öncü imalat PMI verisi artışı %51,3 ile beklentilerin altında kaldı. Her ne kadar öncü PMI bir önceki aya yükselsede özellikle hizmetler sektörü PMI endeksi bir önceki aya göre gerileyerek %50,9 olarak gerçekleşti. Bu rakamlarda özel sektördeki toparlanamanın hala kırılgan olduğuna işaret ediyor. Almanya iyi görünümünü sürdürmeye devam ediyor. Euro bölgesi toparlanmasının yavaşlamasına rağmen, Eylül ayında Almanya imalat PMI verisi aylık bazda 51.1'den 51.5'e yükselerek Almanya iyi görünümünü devam ettirdi. Hizmet sektörü PMI verisi ise Eylül ayında 53.7'den 52.3 düştü. İngiltere de ekonomi büyümeye vam ediyor.ulusal istatistik kurumu tarafından yapılan açıklamaya göre İngiltere ekonomisi Temmuz-Eylül dönemini kapsayan 3. Çeyrekte %0,8 büyüyerek 2010 yılından beri çeyreklik bazda en hızlı büyümeyi kaydetti.hizmet sektörü ise %,7 büyüyerek kriz öncesi eşik değer olan %0,6 üzerineçıktı. Japonyada büyüme beklentilerin altında kaldı. Japonya da sanayi üretimi Eylül ayında beklentilerin altında %1,5 artış kaydetti. Yıllık bazda ise üretim % 5,4 büyüdü. Diğer taraftan deflasyondan çıkmaya çalışan Japonya, Tokya İstatistik Ofisinin açıklamasına göre, enerji ve taze gıda hariç fiyat endeksinin 2008 yılından bu yana her ay kaydettiği düşüşün bir yıl öncesine göre değişiklik göstermediğini açıkladı. Çin de İmalat PMI verisi yükseldi. Çinde imalat sanayi satınalma müdürleri endeksi (PMI) Ekim ayında bir önceki seviyesi olan 50,2 den 50,9 ye yükselerek son 7 ayın zirvesine çıktı. Bu artış üretim düzeyindeki toparlanmanın hız arttırtığına işaret ediyor. Öte yandan Eylül ayındaki Çin deki konut fiyatları son üç yıldaki en yüksek seviyeyisine sıçradı. Bu kapsamda Çin merkez bankası enflasyonu ve konut fiyatlarındaki hızlı yükseliş sonucu oluşacak varlık balonunu konrol altına alabilmek için parasal sıkılaştırmaya gidilelebileceği sinyali verdi ve bu da piyasada olumsuz bir hava yarattı. Yasal uyarı. Bu Ekonomi Bülteninde yer alan haber ve yorumlar güvenilir olduğuna inanılan ve kamuya açık bilgi kaynaklarına dayanmaktadır. Sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır, haber ve yorumlar yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Bu bülten üyelerine göderilir, her hakkı mahfuzdur, izinsiz ve referans olarak kullanılamaz.