GÜNLÜK OLARAK NEDEN YETERLİ MİKTARDA KALSİYUM ALMALIYIZ?
Kalsiyum bir çok kişinin bildiği gibi kemik ve dişlerin yapı, oluşum ve sürdürülmesinde temel bir gereksinimdir. Kemik erimesini azaltmada yardımcı olan bu temel mineral, aynı zamanda kan basıncı, kan pıhtılaşması, kas büyümesi, kanser önleme, enerji üretme, yağ parçalamaya yardımcı olur ve erken kalp hastalıkları riskini azaltığına inanılır. Kalsiyum magnezyumla birlikte birbirini tamamlayarak mükemmel çalışır. Örneğin; kalsiyum kasları kasarken/gererken magnezyum gevşetir.
Kalsiyum nedir? Hemen herkesin bildiği gibi kalsiyum kemiklerin ana yapısında bulunan ve onların güçlü kalmasını sağlayan bir mineraldir. Kalsiyum organizmanızın düzgün çalışmasında kilit rol oynar. Vücuttaki kalsiyumun %99'u kemiklerde ve dişlerde bulunur. Geriye kalan %1 ise kanda ve yumuşak dokulardadır. Bu %1 oranındaki kalsiyum çok az bir miktar gibi görünse de son derece büyük bir hayati öneme sahiptir.
Kanda bulunan bu %1 oranındaki kalsiyum iki kaynaktan elde edilebilir: Yiyeceklerle alınan kalsiyum ve kemiklerden gelen kalsiyum: Buradan kolaylıkla anlaşılabileceği gibi kandaki kalsiyum miktarı azaldığında kemiklerdeki kalsiyum dolaşıma geçerek hayati fonksiyonların devamını sağlar. Dolayısıyla besinlerden yeterli kalsiyum alınmadığında, kemiklerdeki kalsiyum azalacaktır. Bu da uzun vadede kemiklerde zayıflama ve güçsüzlüğe yol açacaktır. Kalsiyum-dolaşım-kemikler arasındaki ilişki incelendiğinde iki ana sonuç ortaya çıkar: Kemikleri koruyan kalsiyum, besinler ile alınan kalsiyumdur.
Kemikler statik ve ölü dokular değildir. Bu görevleri yerine getirebilmek için sürekli yapım ve yıkım halinde olan dinamik ve canlı dokulardır. Eğer besinler yolu ile yeterli kalsiyum alınmazsa kemiklerde yıkım olayı hızlanır ve vücut gereksinimi olan kalsiyumu kemiklerden sağlar. Eğer bir süre sonra yapım hızı kalsiyum eksikliği nedeni ile yıkım hızının gerisinde kalırsa kemikler zayıflar ve kırılgan hale gelir. Bu durum "osteoporoz" olarak adlandırılır. Dramatize etmek gerekirse bu gibi durumlarda çok sert el sıkışmak bile kırıklara neden olabilir.
Yeterli kalsiyum nasıl alınabilir? Vücudun tek kalsiyum kaynağı besinlerdir. Yapılan araştırmalar kalsiyum düzeylerinin toplumların beslenme alışkanlıkları ile yakından ilgili olduğunu gösteriyor. Özellikle gelişmiş toplumlarda kalsiyum eksikliği önemli bir sorun olarak karşımıza çıkıyor. Sanılanın aksine kalsiyum sadece sütte bulunmuyor. Pek çok sebze de önemli oranda kalsiyum içeriyor. Biz bu açıdan özellikle Amerikalılara göre oldukça şanslıyız. Yoğurt başta olmak üzere peynir ve benzeri süt ürünleri soframızda her zaman yer bulmakta. Ancak tüm dünyada yaşanan globalleşme bizim beslenme tarzımızı da yavaş yavaş değiştirmektedir. Eğer günde 2-3 bardak süt içilmiyorsa yeterli miktarda kalsiyum alınmadığından söz edilebilir.
Günlük ne kadar kalsiyuma ihtiyaç vardır? Kadın ya da erkek, hamile ya da değil, tüm insanların günde 1.000 miligram kalsiyum almaları gereklidir. 50 yaşın üsütündekilerde bu miktar 1.200 miligramdır. Hamile kadınlarda ise günlük gereksinim normalden 500-1000 miligram daha fazladır. Buna göre hamile bir kadın günde 1.500-2.000 miligram kalsiyum almalıdır.
Sıkça tüketilen bazı besin maddelerinin kalsiyum içerikleri: Besin Miktar Kalsiyum (mg)* Yoğurt (yağsız) 1 kap 450 Yoğurt (az yağlı) 1 kap 415 Süt (kaymaksız) 1 bardak 300 Sardalya (kılçıklı) 1 porsiyon 325 Somon balığı 1 porsiyon 205 Şalgam 100 gram 190 Beyaz peynir 1 kibrit kutusu 75 Kuşkonmaz 100 gram 25 Kayısı 100 gram 14 Muz 100 gram 6 Kurufasulye 100 gram 17 Brokoli 100 gram 48 Brüksel lahanası 100 gram 42 Ispanak 100 gram 99 * Yaklaşık değerlerdir.
Görüldüğü gibi kalsiyum açısından en zengin besin maddesi yoğurttur. Bu nedenle hamilelik boyunca günde 2-3 porisyon yoğurt yenmesi yararlıdır. Bununla beraber kılçığı ile beraber yenilebilen balıklar da kalsiyum açısından zengindir
Hamilelikte kalsiyum alımının başka yararları da vardır: Anne adaylarının en önemli endişelerinden biri hamilelik döneminde vücutlarının kalsiyum rezervlerinin bebeğin gelişiminde oynadığı rol nedeniyle, bedenlerinde kalsiyum eksikliğine bağlı ortaya çıkabilecek veya gelecekte karşılaşabilecekleri sorunlardır. Kuzey Karolina Üniversitesi'nde yapılan bir araştırmada hamileliklerinde yeteri kadar kalsiyum almayan kadınların kanlarında bebeğe zararlı olabilecek bazı maddelerin yükseldiği saptanmıştır. Bunlardan en önemlisi kurşundur. Araştırmada kan kalsiyum düzeyi düşük olan kadınlarda kurşun seviyelerinin yükseldiği gözlenmiştir. Bu durum özellikle hamileliğin ikinci yarsında daha belirgin olmaktadır. Vücuttaki kurşunun %95'i kemiklerde bulunmaktadır ve kanda yükselmesi kemik erimesinin bir belirtisi olabilir. Kurşun düzeyleri yükseldiğinde kalp, dolaşım ve sinir sisteminde sorunlar yaşanabilmektedir.
GELECEĞİ DÜŞÜNÜN Yaşamımızda kalsiyuma en fazla gereksinim duyduğumuz dönem, erken çocukluk dönemi ve 20 yaş öncesi. Çünkü çocukluk ve ergenlik dönemlerinde, kemik yapımı, yıkımdan çok daha hızlı gerçekleşiyor. Bu nedenle, 4-8 yaş arası çocukların günde 800 mg, ergenlik çağındakilerin de günde 1300 mg kadar kalsiyum alması tavsiye ediliyor. Büyüme çağındaki çocuklarda kalsiyum yetersizliği olması durumunda, vücut kalsiyumu iskeletin tamamına dengeli bir biçimde dağıtmaya çalışıyor ve bunun sonucunda da, bütün kemikler zayıf yapılı ve güçsüz bırakıyor. Bu da, ileri yaşlarda kullanılacak olan kalsiyum depolarının daha baştan yetersiz gelişmesi anlamına geliyor.
SAĞLIKLI BİR GELECEK İÇİN YETERLİ MİKTARDAKİ KALSİYUM U VÜCUDUMUZDAN ESİRGEMEYELİM.. ZEYNEP AKIN KİMYA ÖĞRETMENİ AYTEN DAYANIR BİYOLOJİ ÖĞRETMENİ
Vermiş olduğu bilgilerden ve desteğinden dolayı Biyoloji öğretmenimiz Ayten Dayanır a teşekkür ederim.