Çocukluk ve gençlik çağında olunan aşılar

Information letter from the Norwegian Institute of Public Health No. 3 Last updated May 2010 www.fhi.no/publ/infoletter Çocukluk ve gençlik çağında olunan aşılar Ulusal aşılama programı Aşı yapmak niçin önemlidir? Bağışıklık (hastalık bulaşmasına karşı koyma gücü) vücudumuzun enfeksiyon hastalıklarına karşı verdiği mücadelenin önemli bir parçasıdır. İnsan bir hastalık geçirdiği zaman, genellikle yaşam boyunca bu hastalığa karşı bağışıklık kazanır, böylelikle aynı hastalığa bir çok kez yakalanmaz. Aşıların amacı hastalığa yakalanmadan bağışıklık kazandırmaktır. Halkın büyük çoğunluğu bir hastalığa karşı aşılanmışsa, hastalığın bulaşabileceği insan sayısı azalmış olur. Bu, hastalığın ülkeye girmesini önleme imkanı sağlayabilir ve böylece aynı zamanda aşı olmamış olan az sayıdaki insanlar da korunmuş olur. Aşılama sayesinde bir hastalığı dünya uzerinden tamamen silmek mümkündür. Bu, bir virüs hastalığı olan çiçek hastalığının yok edilmesinde başarılmıştır. Çocukların bağışıklık sistemi, ceninin başlangıç döneminden itibaren, doğum sırasında bulaşabilecek maddelere karşı koyabilmesi için hazırlıklıdır. Bu nedenle bebekler aşıları kolaylıkla kaldırırlar, hatta aynı anda bir çok aşı olabilirler. Aşılar çocuğun bağışıklık kapasitesinin küçük bir bölümünü çalıştırır ve bağışıklık sistemine, örneğin nezle gibi basit enfeksiyonlardan bile daha az yük olurlar. Tavsiye edilen aşı programı on farklı hastalığı kapsar: difteri, tetanos, boğmaca, hemofilüs b tipi (Hib) solunum yolları aküt enfeksiyonu, pnömokok hastalığı, çocuk felci, kızamık, kabakulak, kızamıkçık ve human papilloma (HPV) virüsünün yol açtığı rahim ağzı kanseri. Bazı çocuklara verem ve hepatit B aşısı olma imkanı da tanınır. Bütün bu hastalıklar ölüme yol açabilir veya ciddi sonuçlar doğurabilir. Aşılar bizleri bu hastalıklara karşı basit ve etkin bir şekilde korur. Temel aşılama programı genellikle çocuk 3 aylıkken başlatılır ve bir sonraki sayfada yazılı olan programı takip eder. Aşıları tazeleme dozları okul çağında yapılır. Bütün aşılar iğne yoluyla yapılır. Çocukların aşılanması programındaki aşıların hiçbirinde konservasyon maddesi olarak cıva kullanılmamıştır. Aşı isteyenlere yapılır, mecburi değildir.

of 11 Karma aşılar Karma aşılar Norveç te, çocukları aşılama programının başlatıldığı, 1952 yılından beri yapılmaktadır. Aynı aşı iğnesi birden fazla hastalık aşısı içerir. Böylece çocuğa daha az sayıda iğne yapılmış ve diğer ek maddelerin sayısı da düşük bir düzeyde tutulmuş olur. Karma aşılarda görülen yan etkiler tek tek yapılan aşılardan daha azdır. Programme de vaccination des enfants Age de l enfant Vaccination contre Nombre de piqures 3 aylık Difteri, tetanos, boğmaca, çocuk felci ve Hib-enfeksiyonu (DTP-IPV-Hib), pnömokok hastalığı 2 5 aylık Difteri, tetanos, boğmaca, çocuk felci ve Hib-enfeksiyonu (DTP-IPV-Hib), pnömokok hastalığı 2 12 aylık Difteri, tetanos, boğmaca, çocuk felci ve Hib-enfeksiyonu (DTP-IPV-Hib), pnömokok hastalığı 2 15 aylık Kızamık, kabakulak, kızamıkçık (MMR) 1 2. sınıfta (7 8 yaş) Difteri, tetanos, boğmaca ve çocuk felci (DTP-IPV) 1 6. sınıfta (11 12 yaş) Kızamık, kabakulak, kızamıkçık (MMR) 1 7. sınıfta, kızlara (12 13 yaş) Human papilloma virüsü (HPV), toplam 3 doz (rahim ağzı kanseri aşısı) 10. sınıfta (15 16 yaş) Çocuk felci (1997 ve öncesinde doğanlar) Difteri, tetanos ve çocuk felci (1998 ve sonrasında doğanlar) her doz için 1 iğne 1 Verem (BCG) aşısı, 1 doz * Hepatit B türü sarılık aşısı, 3 veya 4 doz * * Risk grupları içinde tanımlanan çocuklar için (genellikle bebeklik çağında yapılır). Yetişkinlere yapılan tazeleme dozları bulaşma riski fazlalaştığında, örneğin yurtdışı seyahatleri gibi durumlarda gündeme gelir.

of 11 Aşıdan önce Aşıdan önce hemşire, çocuğun sağlık durumunun iyi olup, olmadığını ve daha önce yapılmış olan olası aşılara olumsuz tepki gösterip, göstermediğini soracaktır. Çocuk son zamanlarda bir ilaç kullandıysa, alerjisi veya başka sağlık sorunları varsa bunları hemşireye söylemeyi unutmayın. Nezlesi olan veya başka bir şekilde kendini formda hissetmeyen bir çocuğa aşı yapmanın bir tehlikesi yoktur. Ancak aküt bir hastalık geçirme ve 38 dereceden daha yüksek ateşi olma gibi durumlarda aşı genellikle ileri bir tarihte yapılır. Daha önceki aşılara özel olumsuz tepkiler göstermiş olan ve ciddi veya uzun süreli bir hastalığı olan çocukların durumu, aşı yapılmadan önce doktor tarafından değerlendirilmelidir. Bazı durumlarda aşılama programında değişiklik yapma gündeme gelebilir. Aşıdan sonra Çocukların çoğu aşı olduktan sonra hiç bir tepki göstermez ya da az bir tepki gösterir. 39 derecenin üstünde ateş ve/veya genel sağlık durumunun kötü olması ciddi bir hastalık belirtisi olabilir, yani aşıya karşı gösterilen bir tepki olmayabilir. O nedenle çocuğun sağlık durumu hakkında bir endişeniz varsa doktora başvurunuz. AŞI SONRASI GÖRÜLEN TEPKILER (YAN ETKILER) Tüm aşılardan sonra, aşının yapıldığı yerde bazen kızarıklık, şişme ve ağrılar olabilir ve bir kaç gün sürebilir. Çocukların yaklaşık 10 da 1 inde, aşı olduktan sonra 1-2 gün hafif ateş, tedirginlik, ağlama, uyuklama, keyifsizlik veya iştahsızlık görülebilir. 39 dereceden yüksek ateş olağan dışıdır. Çabuk yükselen ateş küçük çocuklarda havaleye neden olabilir. Havale geçirmenin bir tehlikesi yoktur, ama başka bir aküt hastalık ihtimali de olabileceği için doktora başvurmanız tavsiye olunur. Aşı sonrası soluk beniz, kendini kötü hissetme veya bayılma bebeklerden ziyade daha çok büyük çocuklarda görülür ve hemen hemen her zaman çocukların, iğnelere/ağrılara veya aşı ortamındaki durumlara karşı göstermiş oldukları tepkilerdir. Alerjik tepkiler çok nadir olarak görülür. En tehlikeli alerjik tepkiler aşıdan hemen sonra olur ve bu nedenle aşıdan sonra çocukların, en az 20 dakika kadar ana ve çocuk sağlığı merkezinde beklemeleri gerekir.

of 11 Difteri, tetanos, boğmaca, çocuk felci og Hib-enfeksiyonu aşıları DİFTERİ Bu hastalık difteri bakterilerinin neden olduğu bir burun ve boğaz enfeksiyonudur. Bakteriler kalp, böbrek ve sinir dokularına zarar verebilecek zehirli maddeler üretir. Hastalık ölümcül olabilir. 2. Dünya Savaşı ve sonrasında Norveç te difteri salgınları olurdu. 1952 yılında aşılama başladıktan sonra, sadece yurt dışından bulaşmış olan, tek tük hastalık vakaları görüldü. Difteri hastalığı halen Avrupa nın bazı bölgeleri ile başka kıtalarda görülmektedir TETANOS Tetanos hastalığına (tetanus) toprakta bulunan bir bakteri neden olur. Bulaşma bu bakteri açık bir yara ile temas ederse olur. Bu hastalık insandan insana bulaşmaz. Bu bakteri sinir sistemine zarar veren, kaslarda tutukluk ve ağrı yapan, kramplara yol açan zehirli maddelerden oluşur. Bu hastalıkta ölüm oranı yüksektir. Kuzey yörelerde sıcak bölgelerden daha seyrek görülür. BOĞMACA Boğmaca (pertussis) uzun süren (6-12 hafta), şiddetli öksürük yapan bir solunum yolları enfeksiyonudur. Bu hastalık çok bulaşıcıdır. Aşılama başlamadan önce insanların hemen hemen % 100 ü bu hastalığa yakalanırdı. Küçük çocuklar, özellikle de bebekler için tehlikeli olabilir. Öksürük krizleri esnasında ortaya çıkan oksijen yetersizliği nedeniyle beyinde tahribat olabilir ve nadir olarak da ölüme yol açabilir. ÇOCUK FELCİ Çocuk felci bir virüs hastalığı olup, genellikle nezle belirtileri, vücutta ağrılar ve karın hastalığı şeklinde kendini gösterir. Beyin iltihabına (ensefalit) ve kalıcı felce yol açabilir. Ölüm de olabilir. Aşılamanın başlatıldığı 1957 yılından önce, Norveç te her yıl çocuk felci salgınları olurdu, yüzlerce çocuk ve genç kalıcı olarak felce yakalanırdı. Hastalananların yaklaşık % 10 kadarı da hayatını kaybederdi. Aşılama başladıktan sonra, bu hastalık Norveç te ve bir dizi başka ülkelerde kontrol altına alındı. 2002 yılında çocuk felcinin Avrupa da tamamen ortadan kalktığı ilan edildi, ancak bu hastalık halen Afrika ve Asya nın bir çok ülkesinde görülmektedir. Aşılanmamış olanlara seyahatlerde bulaşabilir ve onlar da geriye döndüklerinde aşılanmamış olan başka şahıslara bulaştırabilirler. HIB-ENFEKSİYONU Hemophilus influenzae b (Hib) tipi bakteri, aşısı kullanıma hazır olmadan önce, Norveç te, 5 yaşından küçük çocuklarda beyin zarı iltihaplanmasına (menenjit) en çok neden olan bakteri türüydü. Hib ayrıca zatürree, eklem iltihabı ve nefes borusu kapakçığı iltihabı gibi ciddi enfeksiyonlara yol açabilir. 1992 yılında aşılama başladıktan sonra, Norveç te hemen hemen hiç bir Hib-enfeksiyonu vakası görülmedi.

of 11 BEŞLI KARMA AŞI: DIFTERI, TETANOS, BOĞMACA, ÇOCUK FELCI VE HIB-ENFEKSIYONU AŞISI Difteri ve tetanos aşıları, bakterilerin oluşturduğu zehirli maddelerin temelinde hazırlanır, ama zehirleyici etki yok edilmiştir. Boğmaca aşısı, boğmaca bakterisinin arındırılmış olan parçalarından oluşur. Çocuk felci aşısı, polio virüsünün insanlarda hastalığa yol açabilecek ve cansız hale getirilmiş üç türünden oluşur. Hib-aşısı, bakterilerin proteinlere bağlanan kapsüler şekerlerinin (polisakkaritlerin) bazı öğelerinden oluşur. Tüm bu aşı bileşimleri içinde yer alan öğelerin hiç biri canlı konumda değildir. Aşı programında öngörülen üç doz aşı yapıldıktan sonra, çocuklar Hib-enfeksiyonlarına karşı hayat boyu, tetanos, difteri ve çocuk felcine karşı en az 10 yıllık bir süre, boğmacaya karşı da yaklaşık 5-6 yıllık bir süre için korunmuş olurlar. Aşılananların yaklaşık 10 da 1 inde, aşı olduktan sonra, 1-2 gün süren tedirginlik, sinirlilik, ağlama, keyifsizlik, uyuklama, iştahsızlık veya kendini kötü hissetme gibi yan etkiler görülür. Bazı durumlarda bu belirtilerin aşıdan mı, yoksa başka nedenlerden mi kaynaklandığını bilmek zordur. Aşı olanların yaklaşık 10 da 1 inde aşı olduktan sonra, aşının yapıldığı yerde, bir kaç gün süren kızarıklık, şişme ve ağrılar görülebilir. Şiddetli ağrılara yol açan, ciddi yan etkiler nadir olarak görülür. Aşılananların yaklaşık 10 da 1 inde kısa süreli ateş görülebilir, ama 39 dereceden yüksek ateş 100 de 1 oranından daha azdır. Bu gibi durumlarda doktora başvurmak gerekir, çünkü belki ateşin tedavi gerektiren başka bir nedeni vardır. DÖRTLÜ KARMA AŞI: DIFTERI, TETANOS, BOĞMACA VE ÇOCUK FELCI AŞISI Difteri, tetanos, boğmaca ve çocuk felci karma aşısı tazeleme dozu okul çağının ilk yıllarında, genellikle 2. sınıfta yapılır. Koruyucu etkisi 10. sınıfta yeni bir tazeleme dozu yapılana kadar devam eder.

of 11 Pnömokok aşısı PNÖMOKOK HASTALIĞI Streptokok pnömoni bakterilerinin (pnömokokların) 90 dan fazla değişik türü bulunmaktadır. Bu türlerin bir çoğu insanlarda, genellikle zatürree, sinüzit ve orta kulak iltihabı gibi, hastalıklara yol açabilir. Enfeksiyonlar bazen, kan zehirlenmesi (sepsis) veya beyin zarı iltihabı (menenjit) gibi, daha ciddi bir seyir izleyebilir. Pnömokoklar hem çocuklarda ve hem de yetişkinlerde hastalığa neden olabilir, ancak değişik yaş gruplarında değişik türler etkili olur. Ciddi pnömokok hastalığı vakalarının çoğu küçük çocuklar, 65 yaş üstü kişiler ve özel risk gruplarına dahil olan şahıslarda görülür. Aşılama başlamadan önce, her yıl, iki yaşından daha küçük olan 60-80 kadar çocuk ciddi pnömokok hastalığına yakalanıyordu. Bu çocukların çoğunun önceki sağlık durumları genellikle iyi olarak değerlendirilmişti ve özel olarak bu hastalığa yakalanma eğilimleri de yoktu. PNÖMOKOK AŞISI Çocukları aşılama programı çerçevesinde yapılan bu aşı, bebekler için özel olarak geliştirilmiştir. Aşı, bakterilerin proteinlere bağlanan kapsüler şekerlerinin (polisakkaritlerin) bazı bölümlerinden oluşur. Aşı, yedi çeşit pnömokok türüne karşı korur. Norveç te 2 yaşından küçük çocuklarda görülen ciddi pnömokok enfeksiyonlarının % 70 kadarı bu yedi tür bakteriden kaynaklanmaktadır. Bu aşı sayesinde söz konusu pnömokok türlerinin neden olduğu orta kulak iltihabı hastalıklarında da bir azalma beklenmektedir. Aşı, içerdiği yedi tür dışındaki pnömokok bakterilerinden kaynaklanan hastalıklara karşı bağışıklık kazandırmaz. Başka tür bakteri ve virüslerin neden olduğu hastalıklara karşı da korumaz. Küçük çocuklara yapılan pnömokok aşısı difteri, tetanos, boğmaca, çocuk felci ve Hibenfeksiyonu karma aşısı ile birlikte vurulur. Aşılananların % 10 undan fazlasında, aşının yapıldığı yerde kızarıklık, şişme, acıma ve ağrılar görülebilir ve bir kaç gün sürebilir. Bazılarında aşı olduktan sonra, 1-2 gün süren tedirginlik, sinirlilik, ağlama, keyifsizlik, uyuklama, iştahsızlık veya kendini kötü hissetme gibi yan etkiler görülür. Bu belirtilerin aşıdan mı, yoksa başka nedenlerden mi kaynaklandığını bilmek zordur. Hafif ateş olabilir.

of 11 Kızamık, kabakulak ve kızamıkçık aşısı (MMR-aşısı)) KIZAMIK bizim ülkemizde görülen en ciddi çocuk hastalığıdır. Bu hastalık çok bulaşıcıdır. Aşısı kullanıma hazır olmadan önce yetişen çocukların % 99 dan fazlası kızamık geçirirdi. Hastalık nezle belirtileri ve yüksek ateşle başlar, sonra kırmızı benekler çıkar. Kızamık hastalığı sonrasında, sık olarak zatürree, bronşit ve orta kulak iltihabı gibi komplikasyonlar görülür. Beyin iltihabı (ensefalit), kalıcı olarak beynin zarar görmesi ve ölüm gibi ciddi sonuçlar da olabilir. Dünyada her yıl yaklaşık 350 000 çocuk kızamıktan ölmektedir. Ölümle sonuçlanan kızamık hastalığı bölgemizdeki aşılanmamış olan çocuklar arasında da görülmektedir. KABAKULAK Bu hastalık ateş ve kulak altı tükürük bezlerinde şişme yapan bir virüs enfeksiyonudur. En çok görülen komplikasyonu beyin zarı iltihabıdır (menenjit), bu genellikle kalıcı bir zarar vermeden geçer. Daha da ciddi olan bir komplikasyonu ise kalıcı sağırlıktır. Erkek çocuklar ergenlik çağından sonra kabakulak olursa, bu virüs hayalara zarar verebilir ve çocuk sahibi olabilme gücü zayıflayabilir, ancak bu durum muhtemelen kısırlığa yol açmaz. KIZAMIKÇIK Bu, ateş yapan ve hem çocuklarda, hem de yetişkinlerde kırmızı beneklere yol açan hafif bir hastalıktır. Fakat bağışıklığı olmayan hamile bir kadına kızamıkçık bulaşırsa, bu hastalık cenini ciddi olarak sakatlayabilir. Hamileliğin birinci yarısında hastalanılırsa, ceninin sakatlanma riski % 80 oranındadır. Hamile kadınlara genellikle bu hastalığa yakalanmış olan çocuklardan bulaşır. Bazı vakalarda aşılanmamış olan erkeklerden de bulaştığı görülmüştür. Bu nedenle bütün çocukların bu hastalığa karşı aşılanması önemlidir MMR-AŞISI) Kızamık, kabakulak ve kızamıkçık aşısı MMR-aşısı diye adlandırılır. Bu kısaltma hastalıkların İngilizce dilindeki Measles (kızamık), Mumps (kababulak) ve Rubella (kızamıkçık) sözcüklerinin başharflerinden oluşur. Bu bir karma aşıdır ve canlı, ama etkisiz hale getirilmiş kızamık, kabakulak ve kızamıkçık virüslerinden oluşur. MMR-aşısının 15 aylıkken yapılan ilk dozundan sonra, genellikle aşı olanların % 90 dan fazlası yıllarca ve muhtemelen hayat boyu bağışıklık kazanır. Bağışıklık kazanamamış olan % 10 un da uzun bir süre korunabilmesini garantilemek için, 12 yaşında yeni bir aşı dozu verilir. Bu hastalıklardan birini veya birden fazlasını daha önce geçirmiş olan şahısları aşılamanın herhangi bir zararı olmaz. Çocukların sağlık durumu kötüyse veya ilaç kullanıyorlarsa, velilerin bu durumu bildirmeleri gerekir. Aşı yapılan yerde kısa süreli ağrılar, kızarıklık ve şişme olabilir. Aşıdan bir iki hafta kadar sonra, bazı çocuklarda bu hastalıkların belirtileri hafif bir şekilde görülebilir, ancak bu durumlar 20 de 1 den daha az bir oranda görülür. En çok görülen belirtiler ateş ve kırmızı beneklerdir. Aşının virüsleri nedeniyle ortaya çıkan enfeksiyonlar bulaşıcı değildir. Bu hastalıklara yakalananlarda görülen komplikasyonlar, aşı olanlarda son derece seyrek görülür. 1997 yılında, MMR-aşısının otizm hastalığına yol açabildiği hipotezi öne sürüldü. Daha sonra bu konuda bir dizi araştırmalar yapıldı, bunların hepsi MMR-aşısının otizme veya başka bir şekilde beynin sakatlanmasına kesinlikle yol açmadığını gösterdi.

of 11 Rahim ağzı kanseri aşısı (HPV-aşısı) HPV-ENFEKSİYONU VE RAHİM AĞZI KANSERİ Rahim ağzı kanseri ciddi bir hastalıktır. Norveç te her yıl 250-300 kadın bu hastalığa yakalanmakta ve 75-100 kadarı da bu hastalık nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Ayrıca yılda 3 000 kadın rahim ağzı kanserine yol açan ciddi başlangıç safhaları nedeniyle ameliyat olmaktadır. Böyle bir ameliyat geçirmiş olan hamile kadınların düşük veya erken doğum yapma riski artmaktadır. Rahim ağzı kanserine human papilloma virüsü (HPV) adı verilen bir virüs neden olmaktadır. Bir çok tür HPV-virüsü bulunmaktadır. Her türün kendi numarası vardır. En az 12 HPV türü rahim ağzı kanserine yol açabilir. En sık görülen türler HPV 16 ve HPV 18 dir. Norveç te tüm rahim ağzı kanseri vakalarının yaklaşık yüzde 70 inin nedeni bu iki virüs türüdür. Diğer HPV türleri cinsel organlar/anüs içi ve çevresinde bezelere neden olabilir, ama kansere yol açmazlar. Hemen hemen tüm cinsel uzuv bezelerine HPV 6 veya HPV 11 virüsü neden olmaktadır. HPV cinsel ilişki vasıtasıyla ve çok kolay bulaşır ve genellikle belirti göstermez. İnsanların çoğu yaşamları süresinde HPV enfeksiyonu geçirir. Çoğunlukla genç yaşlarda bulaşır. Vakaların çoğunda HPV enfeksiyonu kendi kendine kaybolur. Kanser yapan bir enfeksiyon uzun bir süre devam edecek olursa, rahim ağzı kanserinin başlangıç safhaları (hücre değişimleri) ortaya çıkabilir. Bu süreç genel olarak 10-30 yıl alır HPV-AŞISI Bu aşı gerçek HPV virüsü yüzeyinin bazı bölümlerine benzeyen, suni olarak üretilmiş zerreciklerden oluşur. Aşı canlı konumda değildir. HPV-aşısı HPV 16 ve 18 virüslerine ve bu iki HPV virüsü türünün yol açmış olduğu başlangıç safhalarındaki rahim ağzı kanserlerine karşı korur. Çocukları aşılama programı kapsamında yapılan bu HPV-aşısı ayrıca HPV 6 ve 11 türü virüslerin neden olduğu ve cinsel uzuvlarda oluşabilecek olan bezelere karşı da korur. Bu aşı HPV 6, 11, 16 ve 18 türlerine karşı % 95 ten daha yüksek bir oranda korunma sağlar. Tecrübeler aşının koruyucu etkisinin 5-6 yıl sürdüğünü göstermektedir. Koruyucu etki süresi titiz bir şekilde sağlık makamları tarafından denetlenmektedir. Eğer ihtiyaç duyulursa, yeni bir tazeleme dozu tavsiye edilecektir. 2009/2010 ders yılından itibaren 7. sınıfa giden kızlara HPV-aşısı olma imkanı tanınacaktır. Aşı iğne ile kolun üst kısmına yapılır. Tam olarak aşılanmış olabilmek için 6 ile 12 aylık bir süre içinde üç doz aşı yapılması gereklidir. HPV-aşısının koruyucu bir etkisi vardır ve bulaşma gerçekleşmeden önce yaptırılması gerekir. O nedenle aşı Norveç te kızlara, aşılama programı kapsamında, ortalama ilk cinsel deneyim çağından oldukça önce sunulmaktadır. HPV-aşısının en çok görülen yan etkileri kolda, aşı yapılan yerde şişme ve acıma durumudur. Bu yan etkiler bir kaç gün içinde geçer. Kısa süreli ateş, baş ağrısı, bulantı, ishal ve karın ağrıları gibi yan etkiler de rapor edilmiştir. Diğer aşılar gibi HPV-aşısı da çok nadir olarak alerjik bir tepkiye yol açabilir. Bu aşı yapıldıktan kısa bir süre sonra isilik ve kaşıntı şeklinde kendini gösterir. Çok ender olarak daha ciddi alerjik tepkiler de görülebilir. Bu gibi durumlarda, aşıyı yapan sağlık personeli gerekeni yapma konusunda hazırlıklıdır.

of 11 Verem aşısı VEREM Verem hastalığına tüberküloz bakterileri enfeksiyonu yol açar. En olağan bulaşma biçimi bir şahsın öksürerek bu bakterileri başkalarına bulaştırmasıdır. Bu hastalık en çok akçiğerleri tahrip eder, fakat beyin zarı, lenf bezleri, bağırsak kanalları, kemikler, eklemler ve böbrekler gibi başka uzuv sistemlerinde de enfeksiyona yol açabilir. Norveç te verem hastalığı az görülür, 1997 yılına kadar da gittikçe azalmaktaydı, fakat son yıllarda veremin çok yaygın olduğu ülkelerden gelen göçün artması nedeniyle belli bir artış oldu. Norveç bugün için dünyada veremin en az görüldüğü ülkelerden biridir, her yıl 250-300 kadar yeni verem vakası görülmektedir. TÜBERKÜLİN TESTİ Tüberkülin testi, muhtemelen verem hastalığı bulaşmış olabilecek kişilere, BCGaşısı olunmadan önce yapılmalıdır. Verem bulaşmış olanların ve aşılananların büyük çoğunluğunda, tüberkülin testi çiziği yerinde, 2-3 gün kadar sonra kızarık bir şişme görülür. Bu duruma pozitif reaksiyon denir. Tüberkülin testine pozitif reaksiyon verenlere BCG-aşısı yapılmamalıdır. Daha önce verem mikrobu bulaşmamış kişiler ve BCG aşısı olmamış şahıslarda tüberkülin testinden sonra bir reaksiyon görülmez. Bunlar tüberküline karşı negatif reaksiyon verirler ve aşı olabilirler. Aşı olacak şahsa muhtemelen daha önceden verem bulaşması olanağı yok gibiyse, tüberkülin testi olmadan da BCG-aşısı yapılabilir. VEREM AŞISI Bu aşı etkisiz hale getirilmiş, canlı Bacille Calmette Guérin bakterilerinden oluşur ve BCG-aşısı diye adlandırılır. Aşı sol kolun üst kısmına yapılır. Normal olarak bir iki hafta sonra, iğne yapılan yerde küçük bir çıban başı veya az cerahatli bir yara çıkar. Aynı zamanda koltuk altında küre şeklinde şişkinlikler (lenf bezlerinde şişme) oluşabilir. Yara acımaz ve kısa bir süre sonra da kapanır. Aşı olanların yaklaşık % 80 i verem hastalığına karşı korunmuş olur. Koruyucu etki aşı yapıldıktan 1-3 ay kadar sonra başlar ve uzun sürelidir. Verem hastalığının yaygın olduğu ülkelerle ilişkileri olan ailelerin çocuklarına BCGaşısı imkanı tanınır. Bebeklere doğumdan kısa bir süre sonra yapılması tavsiye olunur. Yakın çevrelerinde bulaşma riski olanlar arasında tüberkülin testine negatif reaksiyon verenlere de aşı yapılır. Çocuğun sağlık durumu kötüyse veya ilaç kullanıyorsa, velileri bu durumu bildirmelidir. Hiv-virüsü bulaşmış olanlara genellikle BCG-aşısı yapılmamalıdır. Aşı yerinde beklenenden daha büyük veya daha uzun süreli reaksiyonlar nadir olarak görülür. İğne yerine yakın olan bir lenf bezinde şişme görülebilir. Böyle bir şey olursa, bu rahatsız edici bir durumdur, fakat hiç bir tehlikesi yoktur. Oldukça nadir olarak görülen bazı vakalarda da ilaçla tedavi söz konusu olabilir..

of 11 Hepatit B aşısı HEPATITE B Bu hastalık hepatit B-virüsünün neden olduğu bir karaciğer iltihabıdır. Bu virüs kanda ve kan içeren vücut sıvılarında bulunur. Bulaşma mükoza zarları veya yaralı deriyle temas, örneğin kanlı bir iğne batırılması, kan nakli veya cinsel ilişki yoluyla olur. Virüs deri üstünden geçip bulaşamaz. Bulaşma (erken) bebeklik çağında olursa, bulaşanların % 90 ından fazlasında kronik enfeksiyon durumu görülür ve önleyici tedavi görmezlerse virüs taşıyıcı konuma düşerler. Çocukluk çağı boyunca kronik taşıyıcı olma riski giderek azalır ve virüs bulaşmış olan yetişkinliklerde oran % 5 in altındadır. Down sendromu olanlara virüs bulaşırsa, bağışıklık sistemlerindeki bir zayıflık nedeniyle bu şahısların yaşam boyu kronik hepatit B taşıyıcısı olma riskleri yüksektir. Kronik taşıyıcı olma durumu siroz hastalığına (karaciğer sirozu) veya karaciğer kanserine de yol açabilir. Ayrıca kronik taşıyıcılar en belli başlı hepatit B-virüsü bulaştırma kaynağıdır. Bu nedenle virüs taşıyıcı sayısını mümkün olduğunca azaltmak önem taşır. HEPATİT B Bu aşı DNA-tekniğiyle, maya hücrelerinde üretilen hepatit B-virüsü parçalarından oluşur. Çocukları aşılama programı kapsamında, hepatit B enfeksiyonlarının çok görüldüğü ülkelerden gelmiş olan anne-babaların çocuklarına, hepatit B-aşısı olma imkanı tanınır. Hepatit B-aşısı ayrıca aşağıdaki konumda olan başka şahıslara da ücretsiz olarak yapılır: virüs bulaştırılma riski yüksek olanlar virüs bulaşırsa kronik taşıyıcı olma riski yüksek olanlar Sağlık Bakanlığı nın kimlere aşılanma olanağı tanınacağına ilişkin yönergeleri vardır. İnsan her yaşta hepatit B-aşısı yaptırabilir, doğumdan hemen sonra da olabilir, yetişkin çağda da yapılabilir. Genellikle 3 doz halinde yapılır, 1. ve 2. doz arasında en az 4 hafta, 2. ve 3. doz arasında ise en az 5 ay beklemek gerekir. 3 doz aşıdan sonra aşılananların % 95 ten fazlası uzun bir süre için (genellikle de hayat boyu) korunmuş olurlar. Hepatit B-aşısının yan etkileri çok azdır; en çok görülen yan etkiler aşı yerinde ağrı, kızarma ve şişmedir. Aşı olunduktan sonraki ilk günlerde ateş, kızarıklık, yorgunluk, kendini hasta hissetme, eklem ve kas ağrıları gibi haller de rapor edilmiştir

of 11 Registre national des vaccinations SYSVAK SYSVAK, çocukları aşılama programı çerçevesinde yapılan aşıları kapsayan bir merkezi elektronik aşı kayıt kütüğüdür. SYSVAK la amaçlanan her bir kişinin aşılanma durumu hakkında bilgi sahibi olmak ve aşılamanın ülke çapında eriştiği aşamayı izlemektir. Sağlık hizmetleri açısından aşı kayıt kütüğü aynı zamanda bütün çocuklara tatminkar bir aşılanma imkanı sağlamaya yönelik bir yardımcı araçtır. SYSVAK da isim, doğum tarihi ve kimlik numarası, ikamet yeri, aşı ve aşılama tarihi kaydedilir. Norveç kimlik numarası olmayan kişiler başka kimlik bilgileri ile kaydedilir. SYSVAK a kaydedilmemiş olan önceki aşılar daha sonra kaydedilecektir. SYSVAK, Sağlık Kayıtları Yasası ve SYSVAK Kararnamesi aracılığıyla düzenlemeye tabi tutulur. Ulusal Çocukları Aşılama Programı çerçevesindeki aşıların kaydından muaf tutulmayı istemek mümkün değildir. Kayıt edilen kişinin (ve çocuğun velayet hakkına sahip kişilerin) SYSVAK da kendileri hakkında ne gibi bilgilerin kaydedildiğini bilme hakkı vardır. Aşılamaya ilişkin bilgiler, sağlık hizmetlerinde kişisel bilgilerin korunması ve kişisel kayıtların güvenilir bir şekilde saklanması için geçerli olan güvenlik kurallarına uygun olarak toplanır ve muhafaza edilir. SYSVAK verileri ışığında tam ayrıntılı bir aşı belgesi düzenlenebilir. Bu düzenleme normal olarak okul sağlık hizmetleri/belediye sağlık hizmetleri tarafından yapılır. Sormak istediğiniz bir şey var mı? Bu broşürde cevabını bulamadığınız bir sorunuz olması halinde, bağlı bulunduğunuz ana ve çocuk sağlığı merkezine sorunuzu yöneltebilirsiniz. PHOTO ILLUSTRATION P. 1: IMAGESOURCE