www.salthukuk.com facebook.com/salthukuk twitter.com/salt_hukuk 1 İçindekiler Milletlerarası Hukuk Çift-İ.Ö. 2. Dönem - Part 5 Konu sayfa Pratik - 1 2-10 1
www.salthukuk.com facebook.com/salthukuk twitter.com/salt_hukuk 2 12.05.2015 OLAY: Pratik Metni Ukrayna Devlet Başkanı Yanukoviç in bir ayaklanma sonucu devrilmesi ve yerine bir geçici hükümetin gelmesinin Ukrayna Anayasası na aykırı olduğunu öne süren Kırım Özerk Cumhuriyeti yönetimi, Kırım ın geleceği konusunda kendi kaderini tayin (selfdeterminasyon) hakkına dayanarak bir referandum düzenlenmiştir. 18 Mart 2014 tarihli referandumda bölgedeki halkın büyük bir çoğunluğu Rusya Federasyonu na katılma yönünde oy kullanmıştır. 17 Mart tarihinde Rusya Federasyonu, Kırım ı bağımsız bir devlet olarak tanıdığını açıklamış ve Rusya Parlamentosu 31 Mart tarihinde çıkardığı bir yasayla Rusya ile Ukrayna arasında, 1997 yılında yapılan Kırım da konuşlanmış Rus Karadeniz Filosu nun statüsü ve koşullarına ilişkin Andlaşma yı sona erdirdiğini açıklamıştır. Avrupa Konseyi ne bağlı Venedik Komisyonu, Kırım ın referandumla ayrılma kararına ilişkin hazırladığı danışma görüşünde referanduma dayanak teşkil eden kendi kaderini tayin hakkının 2
www.salthukuk.com facebook.com/salthukuk twitter.com/salt_hukuk 3 milletlerarası hukuka uygun bir şekilde kullanılmadığını ifade etmiştir. Referandum öncesi kimliği belirsiz silahlı militanlar daha önce boşaltılmış bir yabancı konsolosluk binasını ele geçirmiş ve binayı ateşe vermiştir. Sorular: 1. 1997 tarihli Andlaşma nın Rusya tarafından sona erdirilmesini 1969 Viyana Andlaşmalar Hukuku Konvansiyonu hükümleri ışığında değerlendiriniz. 2. Milletlerarası halefiyet hukuku açısından 1997 tarihli andlaşmanın akıbetini tartışınız. 3. Türkiye nin 1997 tarihli Andlaşma nın benzeri bir andlaşmayı akdettiğini varsayarsak, böyle bir andlaşmanın Türk hukukunda kanunlar karısındaki yeri ve değerini tartışınız. 4. Rusya nın Kırım Cumhuriyeti ni bağımsız bir devlet olarak tanıması milletlerarası hukuka uygun mudur? Tanıma konusundaki milletlerarası hukuk bilgileriniz ışığında değerlediriniz. 5. Milletlerarası hukuk açısından kendi kaderini tayin hangi durumlarda kimler kullanabilir? Kırım yönetiminin referandum kararına kendi kaderini tayin hakkını esas alması hukuken doğru mudur? 3
www.salthukuk.com facebook.com/salthukuk twitter.com/salt_hukuk 4 6. Olayda konsolosluk binasının işgali ve ateşe verilmesinden dolayı kabul eden devletin sorumluluğu söz konusu mudur? Binanın boşaltılmış olması cevabınızı değiştirir mi? 7. Kırım da Rusya Federasyonu na bağlanmak isteyenler tarafından yapılan hukuka aykırı eylemlerden dolayı Rusya milletlerarası hukuk açısından sorumlu mudur veya hangi şartlarda sorumlu tutulabilir? Tartışınız. Zarar gören kişiler, Rusya ya karşı hangi milletlerarası mahkemeye başvurabilirler? 8. Ukrayna, Rusya ile arasındaki anlaşmazlıklar nedeniyle kendi karasularını Rusya ticaret gemilerinin geçisine kapatabilir mi? Cevaplar: 1. 1997 tarihli Andlaşma nın Rusya tarafından sona erdirilmesini 1969 Viyana Andlaşmalar Hukuku Konvansiyonu hükümleri ışığında değerlendiriniz. Ukrayna egemenliğindeki Kırım'da meydana gelen siyasi değişiklik ile söz konusu bölge andlaşmanın karşı tarafının yetki alanının dışına çıkmıştır. 4
www.salthukuk.com facebook.com/salthukuk twitter.com/salt_hukuk 5 1969 Viyana Andlaşmalar Hukuku Konvansiyonu Madde 62: Şartların esaslı şekilde değişmesi: Bir andlaşmanın akdedilmesi sırasında mevcut olan şartlarda meydana gelen taraflarca öngörülmeyen esaslı bir değişiklik. Gerekçe olarak başvurulabilmesi için: a. Bu şartların mevcudiyeti, tarafların andlaşma ile bağlanma rızasının esaslı bir temelini teşkil etmeli ve b. Değişiklik andlaşmaya göre hâlâ icra edilebilecek yükümlülüklerin kapsamını köklü bir şekilde değiştirme etkisini haiz olmalı. Bu gerekçeye andlaşmayı sona erdirmek için şu durumlarda başvurulamaz: a. Andlaşma bir sınırı tesis ediyorsa, b. Esaslı değişiklik ona başvuran tarafın ya andlaşmadan doğan bir yükümlülüğünü ihlâl etmesinin ya da andlaşmanın diğer herhangi bir tarafına karşı herhangi bir milletlerarası yükümlülüğünü ihlâl etmesinin neticesi ise. 5
www.salthukuk.com facebook.com/salthukuk twitter.com/salt_hukuk 6 2. Milletlerarası halefiyet hukuku açısından 1997 tarihli andlaşmanın akıbetini tartışınız. 1978 Viyana Devletlerin Andlaşmalara Ardıl Olması Sözleşmesi Kırım ın Ukrayna dan ayrılması durumunda, ülkenin bir parçası el değiştirmiş olacaktır. Temel ilke, önceki devletlerin taraf olduğu andlaşmalar sonraki devleti de bağlar. Askerî üs verilmesi gibi siyasi anlaşmalar bunun dışındadır. 1997 Andlaşması da bu doğrultuda Kırım ı bağlamaz. 3. Türkiye nin 1997 tarihli Andlaşma nın benzeri bir andlaşmayı akdettiğini varsayarsak, böyle bir andlaşmanın Türk hukukunda kanunlar karısındaki yeri ve değerini tartışınız. Anayasa m. 90: Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası andlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz. (Ek: 7.5.2004-5170/7 md.) Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası andlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası 6
www.salthukuk.com facebook.com/salthukuk twitter.com/salt_hukuk 7 andlaşma hükümleri esas alınır. 1997 Andlaşması temel hak ve özgürlüklerle ilgili değildir. Dolayısıyla kanun hükmündedir. Diğer kanunlarla çatışması hâlinde çatışma kurallarına göre çözülür. 4. Rusya nın Kırım Cumhuriyeti ni bağımsız bir devlet olarak tanıması milletlerarası hukuka uygun mudur? Tanıma konusundaki milletlerarası hukuk bilgileriniz ışığında değerlediriniz. Tanıma niyet meselesidir. [ya da tanıma bir devletin başka bir siyasi varlığın milletlerarası hukuki kişiliğini kabulüdür/kendisi ile aynı hak ve borçlara sahip olunduğunun kabulüdür vb. diyenlere de puan verilebilir] Ancak devletlerin uluslararası hukuka aykırı olarak yapılan bağımsızlık ilânını tanımama yükümlülüğü bulunmaktadır. Şekil şartı yok açık/zımni olabilir ya da etkinliğe bakılarak de facto/de jure olabilir. 5. Milletlerarası hukuk açısından kendi kaderini tayin hangi durumlarda kimler kullanabilir? Kırım yönetiminin referandum kararına kendi kaderini tayin hakkını esas alması hukuken doğru mudur? Self-determinasyon bütün halkların dış müdahale olmaksızın kendi siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel 7
www.salthukuk.com facebook.com/salthukuk twitter.com/salt_hukuk 8 statülerini belirleme ve geliştirme hakkı demektir. Sömürge halkları dışında kalan halkların bir işgal yönetimi, ırkçı yönetim veya insan haklarını ciddi ve sistematik biçimde ihlâl eden bir yönetim altında bulunmadıkları sürece self-determinasyona dayalı bir devletten ayrılma haklarının bulunmadığı kabul edilmektedir. 6. Olayda konsolosluk binasının işgali ve ateşe verilmesinden dolayı kabul eden devletin sorumluluğu söz konusu mudur? Binanın boşaltılmış olması cevabınızı değiştirir mi? Konsolosluk İlişkileri Hakkında Viyana Sözleşmesi madde 31: Konsolosluk Binalarının Dokunulmazlığı bulunmaktadır. Konsolosluk binalarına müsaadesiz girilmesine veya binalarının tahrip edilmesine engel olmak amacıyla gerekli her türlü tedbirleri almak gibi özel bir yükümlülüğü vardır. Binanın boşaltılmış olması durumu değiştirmez. 7. Kırım da Rusya Federasyonu na bağlanmak isteyenler tarafından yapılan hukuka aykırı eylemlerden dolayı Rusya milletlerarası hukuk açısından sorumlu mudur veya hangi şartlarda sorumlu tutulabilir? Tartışınız. 8
www.salthukuk.com facebook.com/salthukuk twitter.com/salt_hukuk 9 Zarar gören kişiler, Rusya ya karşı hangi milletlerarası mahkemeye başvurabilirler? Uluslararası Hukuka Aykırı Eylemlerden Dolayı Devletin Sorumluluğuna ilişkin Taslak Andlaşmaya göre: Devletin uluslararası sorumluluğunun doğabilmesi için, devletin uluslararası bir yükümlülüğünün ihlali sonucunu doğuran hukuka aykırı bir eyleminin olması gereklidir: Rusya Federasyonu na bağlanmak isteyen kişilerin eylemlerinin Rusya ya yüklenebilmesi için bu kişiler ya devlet organı olmalı (m. 4) ya kamu gücü unsurlarını kullanan kişiler olmalıdır (m. 5) veya bu kişiler tasarrufta bulunurken Rusya nın talimatı, yönlendirmesi veya kontrolü altında hareket etmişlerse (m. 8), eylemler Rusya nın eylemi olarak nitelendirilir. Madde 11 Rusya bu eylemleri kendisinin olarak onaylayabilir veya kabul edebilir. Rusya Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ne taraftır. Başvuru şartları oluşursa, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine gidilebilir. 8. Ukrayna, Rusya ile arasındaki anlaşmazlıklar nedeniyle kendi karasularını Rusya ticaret gemilerinin 9
www.salthukuk.com facebook.com/salthukuk twitter.com/salt_hukuk 10 geçisine kapatabilir mi? Karasuları devletin deniz ülkesidir, egemenlik alanıdır. Diğer devletlerin ticaret gemilerinin karasularından zararsız geçiş hakkı bulunmaktadır. Ukrayna ile Rusya savaş durumunda değildir. Barış döneminde Rus ticaret gemileri Ukrayna karasularından zararsız geçiş yapabilirler. Ukrayna ayrımcı bir biçimde sadece Rus ticaret gemilerinin geçişine karasularını kapatamaz. Zararlı geçişlerini engelleyebilir. 1982 BM Deniz Hukuku Konvansiyonu m. 19: Zararsız geçiş kıyı devletinin barışına, düzenine veya düzenine zarar vermeyen geçiştir. Madde 19/2 deki eylemlerden birini yaparsa geçişi zararlı hâle gelir. *Finallerde Başarılar!* 10