International Journal of Family, Child and Education

ULUSLARARASI AİLE ÇOCUK VE EĞİİM DERGİSİ International Journal of Family, Child and Education İLKOKULDAKİ ÖĞRENCİLERİN BESLENME ALIŞKANLIKLARI VE ANNELERİNİN BESLENMEYE İLİŞKİN BİLGİ DÜZEYİ (1) DIEING HABIS OF SUDENS A PRIMARY SCHOOL AND HE LEVEL OF KNOWLEDGE OF HE MOHERS Birsen BİLGEN SİVRİ 1, Funda ÖZPULA 2 1 Mevlana Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Yüksekokulu Konya/ ürkiye 2 Selçuk Üniversitesi Akşehir Sağlık Yüksekokulu Konya / ürkiye Öz: Bu araştırmada, öğrencilerin annelerinin görüşleri üzerinden ilkokul 1, 2 ve 3. sınıf öğrencilerinin beslenme alışkanlıklarının saptanması ve annelerinin beslenme ile ilgili bilgi düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. anımlayıcı olarak yapılan araştırmanın evrenini; Akşehir İlçe Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı merkez ilköğretim okullarının 1, 2 ve 3. sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise; Akşehir ilçesindeki sosyo-ekonomik düzeye göre tabakalanarak her bir tabakadan Basit Rastgele Örnekleme Yöntemi ile seçilen bir ilköğretim okulunun 1, 2 ve 3. sınıflarından, araştırmaya katılmayı kabul eden öğrencilerin anneleri (n=208) oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri, gerekli izinler alındıktan sonra, 1 Ekim-30 Kasım 2010 tarihleri arasında, anket soruları annelere gönderilerek toplanmıştır. Verilerin değerlendirmesinde Kruskal-Wallis, One Way Anova, Mann-Whitney U, Ki-Kare önemlilik testi kullanılmıştır. Araştırmaya katılan annelerin %92,8 i evli, %71,6 sı ilkokul mezunu ve %83,7 si ev hanımıdır. Öğrencilerin %31,7 si 3. sınıf, %51 i erkektir. Annelerin %84,6 sı C vitamininin vücudu hastalıklardan koruduğunu, %54,3 ü guatr nedeninin iyot eksikliği olduğunu ifade etmiştir. Çocukların %44,4 ü en çok kahvaltıyı atladığını belirtmiştir. Çocukların besinleri tüketme sıklığı sorulduğunda; sütü(%30,8), kırmızı eti(%48,1), gazlı içecekleri(%47,1) nadiren tükettiği, mısır/ gevreği tüketmediği(%56.3) ve haftada 1-2 gün(%17,3) cipsi tükettiği bulunmuştur (p<0.05). Araştırma sonucuna göre; çocukların beslenme alışkanlıklarında yetersizlikler olduğu ve annelerin beslenmeye yönelik bilgi gereksinimlerinin olduğu tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Anne, Çocuk, Beslenme Alışkanlıkları, Bilgi Düzeyi Abstract: his study was conducted to determine the nutrition habits of the first, second and third grade students due to the views of the students mothers and to clarify the mothers level of knowledge on the issue. he universe of this descriptive study consisted of the first, second and third grade students at primary schools of Akşehir linked to the Directorate of Ministry of Education at the district level. Study sample consisted of the mothers of first, second and third grade voluntary students who were selected via stratified sampling method by socio-economic status. After obtaining there quired permissions, between October 1 and November 30 in 2010, data were collected by sending the questionnaire to the mothers. Kruskal-Wallis, One Way Anova, Mann-Whitney U, Chi-square est, est were used for data evaluation. 92.8% of the mothers were married, 71.6% of them were primary school graduate and 83.7% of them were housewife. 31.7% of the students were third-grade students and 51% of them were male.84.6% of the mothers replied that vitamin C protect the body from illness and 54.3% of them said that iodine deficiency causes goitre. It was determined that 44.4% of children mostly skip breakfast. It was found that children rarely consume milk (30,8%), red meat (48,1%), fizzy drinks (47.1%); they consume chips one or two days a week (17.3%) and do not consume (56.3%) any cornflakes. It was determined that there were lacking points in children s dieting habits and information support was required for the mothers in terms of healthy dieting. Key Words: Mother, Child, Dieting Habits, Level of Information Doi: 10.17359/ACED.2015714071 (1) Sorumlu Yazar: Birsen BİLGEN SİVRİ, Mevlana Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Yüksekokulu, Öncesi Konya / ürkiye oneyou2009@gmail.com Geliş arihi / Received: 19.07.2015 Kabul arihi/ Accepted: 21.10.2015 Makalenin ürü: ype ofarticle (Araştırma Uygulama / Research -Application) Çıkar Çatışması / Conflict of Interest:Yok / None Etik Kurul Raporu Yok None of Ethics Committee 20

GİRİŞ ACED Beslenme; büyüme, yaşamın sürdürülmesi ve sağlığın korunması için besinlerin kullanılmasıdır. Beslenme insan gereksinimlerinin başında gelir (Baysal, 2012). Yeterli ve dengeli beslenme ise; insanların büyümesi, gelişmesi, varlıklarını sürdürebilmesi ve faaliyetlerini en iyi şekilde yapabilmeleri için gerekli besinlerin vücuda alınması ve kullanılmasıdır (Müftüoğlu, 2003). İnsanın yaşına, cinsiyetine, çalışma ve özel durumuna göre ihtiyacı olan enerji ve besin öğelerinin her Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü için tüketim Canpulat, aralığı arttıkça, 2013). elektrik ve doğalgaz birinden yeterli miktarlarda alabilmesi önemlidir. Çocukluk sürecinden itibaren bireylerin kazanması Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, üketim, Sanayi, Konut, Anova, UİK, Fiyat gereken ve yaşam boyunca sürdürülecek olumlu sağlık davranışlarının başında yeterli ve dengeli beslenme gelmektedir (Baysal 2012; Süoğlu, 2004). Yeterli ve dengeli beslenme bireylerin ve toplumların sağlıklı olarak yaşamasında, ekonomik ve sosyal yönden gelişmesinde, refah düzeyinin artmasında, huzurlu ve güvence altında varlığını sürdürebilmesinde temel koşullardan birisidir (Mısırlıoğlu vd, 2007; Süoğlu, 2004). Sağlıklı ve dengeli beslenme herkes için, özellikle de çocuklar için son derece önemlidir; çünkü bireylerin büyüme ve gelişme potansiyellerine ulaşabilmesi, hastalıklardan korunması ve kaliteli bir yaşam sürdürebilmeleri için temel bir ihtiyaçtır. Yaş, cinsiyet, aktivite, genetik ve fizyolojik özellikler ve hastalık durumu alınması gereken besin öğeleri miktarını etkilemektedir (Baysal 2012). Büyüme ve gelişme süreci; beslenme, genetik yapı, cinsiyet, çevresel etmenler, iklim koşulları, sosyo-ekonomik durum, kültür ve gelenekler gibi çeşitli etmenlerin etkisi altındadır. Kalıtsal özellikleri ve çevresel etmenleri kontrol etmemiz, her zaman mümkün olmasa da bilinçli bir beslenme ile daha sağlıklı, mutlu, verimli ve uzun bir yaşama sahip olabiliriz. Bunun gerçekleştirilebilmesinde, çocukluktan itibaren doğru beslenme alışkanlıklarının kazanılmasının ve yaşantımıza geçirilmesinin çok büyük bir önemi vardır (Baysal 2012; İnal ve Okul çağındaki çocuk ve gençlerin, hızlı bir büyüme ve gelişme süreci içinde olmaları nedeniyle, pek çok besin öğesine olan ihtiyaçları yaşamının diğer dönemlerine oranla daha fazladır ve bu dönemde kazanılacak beslenme alışkanlıkları ömür boyu sürdürülmektedir (İnal ve Canpulat, 2013; örüner ve Büyükgönenç, 2012). Ülkemizin farklı bölgelerinde, farklı zamanlarda okul çocukları üzerinde yapılmış çalışmalarda, beslenme alışkanlıklarında yer yer benzerlik, yer yer farklılıklar olduğu da görülmüştür (Aydın vd, 2012; Demirezen ve Coşansu, 2005; Dikmen, 2006; Keskin, 2009; Kutlu vd, 2008; Kutlu ve Çivi, 2009; Özdemir, 2006; Özmen vd, 2007; Pazarlı, 2008; Sütcü, 2006; Süzek ve Arı, 2010; Şık, 2009; oksöz ve Akarca, 2012; olluoğlu, 2009; ürker vd, 2012). Anne-babaların yiyecek tüketimleri ve kendi beslenme alışkanlıkları, çocukların yiyecekleri seçimleri ve beslenme alışkanlıklarını doğrudan etkilemektedir. Bu nedenle anne- baba ve çocuğun bakımından sorumlu diğer kişilerin, sağlıklı beslenme bilincini taşımaları, olumlu model 21

teşkil etmeleri gereklidir. Bu nedenle annenin sağlıklı beslenme konusundaki ne kadar bilgiye sahip olduğunun belirlenmesinin ve bilgi durumu ile çocukla rın sağlıklı beslenme alışkanlıkları arasındaki ilişkinin saptanmasına yönelik araştırmalara ihtiyaç vardır. Böylece çocuk sağlığı Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik sınırlılıklarıdır. ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü için tüketim YÖNEM aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz ve beslenmesi konusunda sunulan sağlık hizmetlerinin planlanmasında, eğitim faaliyetlerinin düzenlenmesinde ve uygulamaya geçirilmesinde yol gösterici olacağı düşünülmektedir (Watt vd, 2001; örüner ve Büyükgönenç, 2012). Araştırmanın Problemi: Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, üketim, Sanayi, Konut, Anova, UİK, Fiyat Bu çalışmada, ilkokul 1., 2. ve 3. sınıf öğrencilerinin beslenme alışkanlıklarıyla ilgili olarak annelerinin görüşleri ve annelerinin beslenmeye ilişkin bilgi düzeylerini belirlemek amaçlanmıştır. Bu amaçla aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır: Annelerin beslenme hakkında bilgileri ne düzeydedir? Annelerin sosyo-demografik özellikleri ile beslenme bilgi puanları arasında anlamlı farklılık var mıdır? Öğrencilerin beslenme alışkanlıkları nelerdir? Öğrencilerin öğün aralarında en çok tükettiği besinler nelerdir? Öğrencilerin öğün aralarında herhangi bir besin tüketme alışkanlığıyla annelerin beslenme bilgi puanı arasında anlamlı farklılık var mıdır? Öğrencilerin cinsiyetleri ile besinleri tüketim sıklıkları arasında anlamlı farklılık var mıdır? Araştırmanın Kısıtlılıkları: İlkokul 1. 2. ve 3. sınıf öğrencilere ve annelerine yönelik hazırlanmış olan anket sorularının hepsini, çocukların soruları anlamayabileceği ve yanıtların objektif cevaplanamayacağı düşünüldüğünden annelerin cevaplandırması, çalışmadan elde edilen sonuçların bu bölgeye genellenmesi çalışmanın Araştırma, Konya nın Akşehir ilçesi Milli Eğitim Müdürlüğü ne bağlı ilköğretim okullarında 1 Ekim-30 Kasım 2010 tarihleri arasında tanımlayıcı olarak yürütülmüştür. Araştırmaya başlamadan önce bir ilköğretim okulunda 20 tane 1, 2, 3. sınıf öğrencilerin annelerine ön uygulama yapılarak, anlaşılmayan sorular üzerinde düzeltmeler yapıldıktan sonra araştırmaya başlanmıştır. Ön uygulamada kullanılan anketler, araştırmaya dahil edilmemiştir. Akşehir merkezde 14 tane ilköğretim okulu bulunmaktadır. Araştırmanın evrenini; Akşehir İlçe Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı merkez ilköğretim okullarının 1, 2 ve 3. sınıf öğrencilerin annelerinden oluşmaktadır. Araştırmanın örneklemi ise; Akşehir ilçesindeki sosyo-ekonomik düzeye göre tabakalanan okulların (iyi:5 tane, orta:5 tane ve kötü:4 tane) her bir tabakasından Basit Rastgele Örnekleme Yöntemi ile seçilen üç ilköğretim okulunun 1., 2. ve 3. sınıflarından 102 kız ve 106 erkek olmak üzere 250 öğrencinin, araştırmaya 22

katılmayı kabul eden ve ölçme aracını dolduran annelerinden (N=208) oluşmaktadır. Veriler, İl-İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü nden, okul müdürlüğünden ve velilerden onay alınarak, anket uygulama tekniği ile toplanmıştır. Araştırmacı tarafından daha önce ilgili kaynaklardan yararlanılarak hazırlanan anket soruları (Kutlu ve Çivi, 2009; Özdemir, 2006; Süoğlu, 2004; olluoğlu, 2009; Süzek ve Arı, 2010; Şık, 2009; Dikmen, 2006), gerekli açıklamalar yapıldıktan sonra sınıf öğretmenlerinin yardımıyla evlere gönderilerek ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketiminin Veri Analizi istatistiksel olarak analiz edilmesi Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi annelerin cevaplaması istenmiştir. Evlere öğrenciler aracılığıyla gönderilmiş olan 230 anketten, Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, üketim, Sanayi, Konut, Anova, UİK, Fiyat sadece 208 tanesinden geri dönüş olmuştur. Geri dönüş yapanlardan 1. sınıf 82, 2. sınıf 60, 3. sınıf 66 tanedir. Verilerin toplanmasında araştırmacılar tarafından hazırlanan Sosyo-demografik Anket Formu, Annelerin Beslenmeye İlişkin Bilgi Düzeyi Formu ve Beslenme Alışkanlıkları Bilgi Formu kullanılmıştır. Veri oplama Araçları Sosyo-demografik Anket Formu; öğrencilerin ve ailelerinin özellikleri hakkında bilgi toplamak amacıyla araştırmacılar tarafından geliştirilmiştir. Form öğrencilerin ve annelerinini yaş, cinsiyet,.. vb. içeren 10 sorudan oluşmuştur. Annelerin Beslenmeye İlişkin Bilgi Düzeyi Formu; annelerin besin maddeleriyle ilgili bilgi düzeylerini ölçmeye yönelik 10 soru (Beslenme ve Diyetetik Bölümü hocalarının görüşleri doğrultusunda hazırlanmıştır) bulunmaktadır. Beslenme Alışkanlıkları Bilgi Formu; öğrencilerin günlük öğün sayısı, öğün atlama durumu, öğün atlama nedeni, öğün aralarında besin tüketip tüketmedikleri, reklamlardan en çok etkilendikleri besinler gibi konularda 15 soru içermektedir. Annelerin bilgi puanlarını saptamak için oluşturulan Annelerin Beslenmeye İlişkin Bilgi Düzeyi Formu ndaki 10 sorudan her biri, 10 puan verilerek değerlendirilmiş ve bilgi puanları hesaplanmıştır. estten alınabilecek en düşük puan 0 ve en yüksek puan 100 dür. Araştırmada elde edilen veriler SPSS 17.0 programı ile değerlendirilmiştir. anımlayıcı istatistikler frekans (n), yüzde (%), ortalama±standart sapma olarak verilmiştir. Çalışmada kullanılan bağımlı ve bağımsız değişkenlere uygun olarak Kruskal-Wallis esti, iki grup karşılaştırmaları için Mann-Whitney U testi, tek ve çok gözlü düzenlerde Ki-Kare önemlilik testi ve ikiden fazla grubun ortalamaları karşılaştırmak için One Way Anova esti kullanılmıştır. İstatistiksel önemlilik düzeyi %95 güven aralığında, p<0.05 anlamlılık düzeyinde değerlendirilmiştir. BULGULAR Annelerin ve öğrencilerin bazı sosyo-demografik özellikleri ile annelerin beslenmeye ilişkin sorulara verdikleri cevaplardan aldıkları puanların karşılaştırılması ablo 1 de verilmiştir. 23

ablo 1. Öğrencilerin ve Annelerinin Bazı Sosyo-Demografik Özellikleri İle Beslenme Bilgi Puanlarının Karşılaştırılması Sınıf N % F SD P 1 82 39,4 0,635 2 0,531 2 3 Özet : 2012-2014 Yılları arasındaki 60 UİK verileri 28,9 kullanılarak hazırlanan bu çalışma, sanayi 66 31,7 Çocuk cinsiyet uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarak araştırma Mann-Whitney daha kapsamlı hale Ugetirilmiştir. Z P Kız Erkek Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi yönünde hareket edilmiş olup, yapılan 102 istatistik 49,0bulgulara göre 5353,000 de sonuca gidilmiştir. Elde -,123 106 51,0 0,902 Annenin medeni aralığı durumu Kw cinsinden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. F SD P Evli Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, 193 üketim, 92,8 Sanayi, Konut, Anova, 0,157 UİK, Fiyat 2 0,855 Boşanmış 7 3,4 Dul/ayrı yaşıyor ECONOMERIC ANALYSIS 8OF ELECRICIY 3,8 AND NAURAL GAS PRICES Annenin eğitim durumu F SD P Okur-yazar 18 8,7 2,403 5 0,038 Okur-yazar değil the consumption of electricity and 3 natural gas 1,4used in industry and houses is statistically İlkokul mezunu techniques for analysis. Moreover, 149tests of hypothesis 71,6 were applied and the research was Ortaokul mezunu 15 7,2 Lise mezunu 22 10,6 Üniversite ve üzeri 1,5 Annenin mesleği F SD P Ev hanımı 174 83,7 2,987 4 0,020 Memur 2 1,0 İşçi 13 6,3 Serbest meslek 16 7,7 Diğer 3 1,4 Annenin çalışma durumu Mann-Whitney U Z P Çalışıyor 26 12,5 1171,500-4,107 0,000 Çalışmıyor 178 85,6 Diğer 4 1,9 24

Ailenin Gelir durumu F SD P Çok iyi İyi 4 1,9 0,571 Güven 22Grup A.Ş. 10,6 Finans Yönetmeni 4 0,684 Orta 1 Kilis 7 Aralık 118 Üniversitesi, 56,7 Elektrik-Enerji Bölümü Kötü 51 24,5 Çok kötü oplam 13 6,3 şeklindedir. Farklı analiz 208 teknikleri 100,0kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli Annenin çocuk Sanayi sayısıve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının F tespit edilmesi SD P 1 çocuk 2 çocuk 14 6,9 2,453 3 fiyatlarının genel seviyesinde düşüş 72gözlendiği 35,6 sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim 0,065 3 çocuk 72 35,6 Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, üketim, Sanayi, Konut, Anova, UİK, Fiyat 4 çocuk ve üzeri 44 21,9 oplam 202 100,0 *OneWayAnnova ve Mann-Whitney U testleri kullanılmıştır. ablo 1 de görüldüğü gibi araştırmaya katılan annelerin %92,8 inin evli, %71,6 sının ilkokul mezunu, %83,7 sinin ev hanımı olduğu, %56,7 sinin gelir durumunun orta olduğu ve %21,9 unun 4 çocuktan fazla çocuğa sahip olduğu belirlenmiştir. Öğrencilerin ise %31,7 sinin 3. sınıf ve %51 inin erkek olduğu tespit edilmiştir. Annelerin beslenmeyle ilgili sorulara verdikleri cevaplardan aldıkları bilgi puanları 10 ile 100 puan arasında olup, puan ortalaması 66,10±20,25 dür. Annelerin öğrenim durumu, meslek ve çalışma durumu ile bilgi puanı arasında istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmıştır (p<0.05). 25

ablo 2. Annelerin Beslenmeye İlişkin Sorulara Verdikleri Cevapların Dağılımı* Soru Doğru Yanlış Bilmiyor N % n % n % Size göre C vitamininin vücuttaki 1 Kilis 7 fonksiyonu Aralık Üniversitesi, nedir? Elektrik-Enerji 176 Bölümü84,6 26 12,4 6 2,9 Size göre aşağıdakilerden hangisi C vitamini kaynağıdır? 193 92,8 10 4,8 5 2,4 Size göre kalsiyum ve konutlarda vücutta kullanılan ne işe yarar? doğalgaz ile elektrik tüketiminin istatistiksel 172 olarak 82,7analiz 26 edilmesi 12,5 Size göre aşağıdakilerden hangisi kalsiyum kaynağıdır? 186 89,4 20 9,7 Size göre guatrın Sanayi nedeni ve konutlarda nedir? tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz 113 fiyatlarının 54,3 tespit 73 edilmesi 35,1 Size göre aşağıdakilerden edilen bulgular hangisi sonucunda; guatrı sanayi önlemede sektörü için etkilidir? tüketim aralığı arttıkça, 87 elektrik 41,8 ve 97 doğalgaz 46,7 Size göre aşağıdakilerden aralığı Kw cinsinden hangisi yükseldikçe, protein kaynağıdır? fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. 97 46,6 99 47,6 10 2 22 24 12 4,8 1,0 10,6 11,5 5,8 Size göre aşağıdakilerden Anahtar Kelimeler hangisinin : Elektrik, tüketimi Doğalgaz, kansızlığı üketim, Sanayi, Konut, 124 Anova, 59,6 UİK, Fiyat 69 33,2 15 7,2 önlemede önemlidir. Size göre yeterli ve dengeli beslenme nedir? 154 74,0 46 22,1 8 3,8 Besinlerin hazırlanması ACCORDING ve pişirilmesi O CONSUMPION sırasında dikkat RANGES IN ERMS 73OF INDUSRY 35,1 128 AND 61,5 7 3,4 edilecek hususlar sizce neler olabilir? *Satır yüzdesi alınmıştır. ablo 2 de Annelerin beslenmeye ilişkin sorulara verdikleri cevaplar görülmektedir. Annelerin beslenmeye yönelik sorulara; C vitamininin vücuttaki fonksiyonu sorusuna %84,6 sı vücudu hastalıklardan koruduğunu, %89,4 ünün kalsiyum kaynağı olarak yoğurt olduğunu, %54,3 ü guatr nedeninin iyot eksikliği olduğunu ifade etmişlerdir. Annelerin %41,8 inin Guatrı önlemek için, iyotlu tuz içmek gerektiğini, %74 ünün yeterli ve dengeli beslenmek için tüm besin öğelerinden yeterli ve dengeli miktarda almak gerektiğini ifade etmişlerdir. 26

ablo 3. Öğrencilerin Beslenme Alışkanlıkları İle Annelerin Bilgi Puanının Karşılaştırılması Görüş Murat KORKMAZ, Hakan N AÇIKGÖZ % X² SD P Çocuğun günde kaç öğün yemek yediği 2,090 3 0,554 2 öğün 1 Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Elektrik-Enerji 12 5,7 Bölümü 3 öğün 117 56,3 4 öğün ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketiminin 74 istatistiksel 35,6 olarak analiz edilmesi 5 öğün ve fazlası 5 2,4 Çocuğun öğün atlayıp Sanayi ve atlamadığı konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının 7,864 tespit edilmesi 2 0,020 Evet Hayır Bazen edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü için tüketim 37aralığı 17,7 arttıkça, elektrik ve doğalgaz aralığı Kw cinsinden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma 101 meydana 48,6 gelmektedir. Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, üketim, Sanayi, 70 Konut, 33,7 Anova, UİK, Fiyat Atlanan öğünler 4,344 3 0,227 Kahvaltı Öğle 92 44,4 60 28,7 Kahvaltı ve öğle yemeği 31 14,9 Akşam the consumption of electricity and natural gas used 25 in industry 12,0 and houses is statistically Öğün atlama nedenleri techniques for analysis. Moreover, tests of hypothesis were applied and the 1,484 research was 3 0,686 İştahı yok 173 83,2 Kilo alacağından korkuyor 8 3,8 Zamanı yok 12 5,8 Ekonomik durumumuz yetersiz 3 1,4 Diğer 12 5,8 Çocuğun öğün aralarında her hangi bir besin tüketip tüketmediği 23,676 2 0,000 Evet 95 45,7 Hayır 23 11,1 Bazen 90 43,2 Çocuğun açıkta satılan yiyecekleri satın alıp almadığı 5,623 2 0,060 Evet 24 11,6 Hayır 90 43,2 Bazen 94 45,2 27

Evde yemeğin genelde nerede yendiği Mann- Whitney Yer sofrasında Murat KORKMAZ, Hakan 201 AÇIKGÖZ 96,6 U 563,000 Yemek masasında 7 3,4 Çocuğun yemek seçip seçmediği Mann- Z P Whitney Yemek seçer 124 59,6 U -1,495 0,135 Yemek seçmez 84 40,4 ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketiminin istatistiksel olarak 4521,0000 analiz edilmesi oplam 208 100,0 Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi * Mann-Whitney yönünde U ve hareket Kruskal-Wallis edilmiş olup, yapılan estleri istatistik bulgulara atladığı göre tespit de edilmiştir. sonuca gidilmiştir. Öğün Elde aralarında da bazen kullanılmıştır. fiyatlarının genel seviyesinde düşüş gözlendiği sonucuna bir besin varılmaktadır. tükettikleri Sonuç (%43,2), olarak tüketim %45,2 sinin açıkta aralığı Kw cinsinden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma satılan meydana yiyecekleri gelmektedir. bazen tükettiği, %23,2 sinin Annelerin beslenme bilgi puanıyla çocuklarının Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, üketim, öğünlerinin Sanayi, Konut, düzenli Anova, UİK, olmadığı, Fiyat %59,6 sının yemek beslenme alışkanlıklarının karşılaştırılması ablo seçtiği tespit edilmiştir. Ayrıca çocukların öğün 3 de verilmiştir. Buna göre çocukların %56,3 ünün 3 öğünle beslendiği, %33,8 inin bazen öğün atladığı, %44,4 ünün en çok kahvaltıyı atladığı, öğün atlama nedeni olarak iştahının olmadığı için the consumption of electricity and natural gas used (p=0,000) in industry (ablo and houses 3). is statistically Z -,280 P 0,780 aralarında herhangi bir besin tüketme alışkanlığıyla annelerin beslenme bilgi puanı arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmuştur 28

ablo 4. Annelerin Görüşlerine Göre Öğrencilerin Besinleri üketim ercihleri* Çocuğun öğün aralarında tükettiği besinler N % Süt, yoğurt 56 18,6 Kola ve içecekler 24 7,9 Kuru yemişler Hazır meyve suları 36 28 11,9 9,3 Şalgam suyu Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi 2,7 Sandviç, simit Gofret, çikolata 23 60 7,6 20,0 Meyve Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, üketim, Sanayi, Konut, Anova, UİK, Fiyat 72 24,0 Çocuğun okul kantininden en çok satın aldığı besinler Ayran, süt 18 8,3 ost, sandviç, simit Kolalı içecekler 65 8 29,8 3,7 Hazır meyve suları Gofret, çikolata, techniques cips for analysis. Moreover, tests of hypothesis were applied and the research was 70 57 32,1 26,1 Çocuğun V, radyo ve gazetelerdeki yiyecek- içecek reklamlarından en fazla etkilendiği reklamlar Çikolata, gofret 85 16,6 Şekerleme 16 3,1 Bisküvi, kraker 35 6,8 Cips 75 14,6 Meyve suları 38 7,4 Süt 41 8,0 Dondurma 124 24,2 Puding 61 11,9 Sakız 16 3,1 Kolalı içecek 22 4,3 *Birden fazla cevap verilmiştir. 29

Araştırmaya katılan annelerin çocuklarının öğün aralarında %24 ünün meyve tükettiği, %26,1 inin okul kantininden en çok gofret, çikolata, cips tükettiği bulunmuştur. Annelerin Çocuğunuzun tv, radyo ve gazetelerdeki yiyecek-içecek reklamlarından en fazla etkilendiği reklamlar nelerdir? sorusuna; çoğunlukla dondurma (%24,2), çikolatagofret (%16,6) ve cips (%14,6) reklamlarından etkilendiklerini ablo 4 de ifade etmişlerdir. ablo 5. Öğrencilerin Cinsiyetlerine Göre Besinleri üketim Sıklıklarının Karşılaştırılması üketmiyor Nadiren Haftada 1- Haftada 3- Her gün OPLAM P* 2 gün 5 gün Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi üketilen besinler yönünde hareket n % edilmiş n olup, % yapılan n istatistik % bulgulara N göre % de sonuca n gidilmiştir. % n Elde % Çay,kahve K 23 11,0 39 18,7 6 2,9 6 2,9 28 13,5 102 49,0 X²=1,643, sd=4, p=0,801 E 23 11,1 34 16,4 8 3,8 5 2,4 36 17,3 106 51,0 Anahtar 46 Kelimeler 22,1: Elektrik, 73 35,1 Doğalgaz, 14 üketim, 6,7 Sanayi, 11 Konut, 5,3 Anova, 64 UİK, 30,8 Fiyat 208 100,0 Yoğurt Süt Peynir, çökelek K 6 2,9 22 10,6 19 9,1 18 8,7 37 17,8 102 49,0 X²=7,746, sd=4, p=0, 101 E 10 4,8 24 11,5 27 13,0 24 11,5 21 10,1 106 51,0 16 7,7 46 22,1 46 22,1 42 20,2 58 27,9 208 100,0 Abstract: K 8 In this 3,8 study prepared 33 15,9 by using 15 data 7,2 of SI 14 belonging 6,7 to the 32 years 15,4 of 2012-2014, 102 49,0 X²=2,568, sd=4, p=0, 632 analyzed. E 11 5,3 31 14,9 23 11,1 14 6,7 27 13,0 106 51,0 ANOVA model was applied to the study prepared with the use of different techniques 19for analysis. 9,1 64 Moreover, 30,8 tests 38 of hypothesis 18,3 28were 13,4 applied 59 and the 28,4 research 208 was 100,0 made more comprehensive. he purpose was to determine electricity and natural gas prices K E 8 3,8 18 8,6 12 5,8 14 6,7 50 24,0 102 49,0 X²=4,812, sd=4, p=0, 307 16 7,7 18 8,7 7 3,3 10 4,8 55 26,5 106 51,0 24 11,5 36 17,3 19 9,1 24 11,5 105 50,5 208 100,0 Bal, reçel, pekmez Sucuk, salam, sosis Kırmızı et K E K E K E 24 11,5 31 14,9 11 5,3 14 6,7 22 10,6 102 49,0 X²=1,194, sd=4, p=0, 879 26 12,5 34 16,4 15 7,2 13 6,3 18 8,7 106 51,0 50 24,0 65 31,3 26 12,5 27 13,0 40 19,2 208 100,0 17 8,2 46 22,1 18 8,6 12 5,8 9 4,3 102 49,0 X²=2,593, sd=4, p=0, 628 13 6,3 47 22,6 23 11,1 9 4,3 14 6,7 106 51,0 30 14,4 93 44,7 41 19,7 21 10,1 23 11,1 208 100,0 23 11,1 48 23,1 20 9,6 8 3,8 3 1,4 102 49,0 X²=4,307, sd=4, p=0, 366 19 9,1 52 25,0 26 12,5 9 4,3 0 0 106 51,0 42 20,2 100 48,1 46 22,1 17 8,2 3 1,4 208 100,0 30

avuk Balık Zeytin Yumurta Mısır gevreği, Buğday gevreği (Cornflakes gibi) Makarna, şehriye, pilav K 8 3,8 40 19,2 32 15,4 15 7,2 7 3,4 102 49,0 X²=5,863, sd=4, p=0, 210 E 7 3,4 36 17,3 47 22,6 14 6,7 2 1,0 106 51,0 15 7,2 76 36,5 79 38,0 29 13,9 9 4,4 208 100,0 K 12 5,7 1 Kilis 487 Aralık 23,1Üniversitesi, 32 15,4 Elektrik-Enerji 6 2,9Bölümü 4 1,9 102 49,0 X²=3,394, sd=4, p=0, 494 E 11 5,3 42 20,2 40 19,2 11 5,3 2 1,0 106 51,0 Özet : 2012-2014 23 11,0 Yılları 90arasındaki 43,3 UİK 72 verileri 34,6 kullanılarak 17 8,2 hazırlanan 6 bu 2,9 çalışma, 208 sanayi 100,0 ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketiminin istatistiksel olarak analiz edilmesi şeklindedir. K 10 Farklı 4,8 analiz 16 teknikleri 7,7 kullanılarak 9 4,3 hazırlanan 10 4,8 çalışmada 57 ANOVA 27,4 102 modeli 49,0 X²=5,562, sd=4, p=0, 234 Sanayi E ve 21 konutlarda 10,1 tüketim 19 aralıklarına 9,1 5 göre elektrik 2,4 ve 10 doğalgaz 4,8 fiyatlarının 51 24,5 tespit 106 edilmesi 51,0 31 14,9 35 16,8 14 6,7 20 9,6 108 51,9 208 100,0 edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü için tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz K 8 3,8 8 3,8 14 6,7 27 13,0 45 21,6 102 49,0 X²=4,250, sd=4, p=0, 373 Anahtar E 5 2,4 15 7,2 17 8,2 20 9,6 49 23,6 106 51,0 Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, üketim, Sanayi, Konut, Anova, UİK, Fiyat 13 6,2 23 11,0 31 14,9 47 22,6 94 45,2 208 100,0 K 66 31,7 22 10,6 9 4,3 5 2,4 0 0 102 49,0 X²=9,880, sd=4, p=0, 043 E 51 24,5 39 18,8 6 2,9 8 3,8 2 1,0 106 51,0 117 56,3 61 29,3 15 7,2 13 6,2 2 1,0 208 100,0 the Kconsumption 6 2,9 of electricity 11 5,3 and natural 40 gas 19,2 used in 34industry 16,4 and 11 houses 5,3 is statistically 102 49,0 X²=6,583, sd=4, p=0, 160 techniques E 2 1,0 23 11,1 37 17,8 31 14,9 13 6,3 106 51,0 for analysis. Moreover, tests of hypothesis were applied and the research was made more 8 comprehensive. 3,9 34 he 16,4 purpose 77 was 37,0 to determine 65 electricity 31,3 24 and natural 11,6 gas 208prices 100,0 ereyağı, margarin K 10 4,8 34 16,4 13 6,3 15 7,2 30 14,4 102 49,0 X²=5,211, E 19 9,1 24 11,5 14 6,7 20 9,6 29 14,0 106 51,0 29 13,9 58 27,9 27 13,0 35 16,8 59 28,4 208 100,0 sd=4, p=0, 266 aze sebze (Domates vb.) aze meyve K E K E 5 2,4 15 7,2 11 5,3 29 13,9 42 20,2 102 49,0 X²=2,065, sd=4, p=0, 724 6 2,9 19 9,1 16 7,7 30 14,4 35 16,8 106 51,0 11 5,3 34 16,3 27 13,0 59 28,4 77 37,0 208 100,0 5 2,4 13 6,2 15 7,2 21 10,1 48 23,1 102 49,0 X²=1,733, sd=4, p=0, 785 6 2,9 16 7,7 11 5,3 27 13,0 46 22,1 106 51,0 11 5,3 29 13,9 26 12,5 48 23,1 94 45,2 208 100,0 31

Kuru Baklagiller Gazlı içecek Bisküvi, gofret, çikolata Kuru yemiş (çekirdek, ) Patates Cips K 14 6,7 27 13,0 34 16,4 13 6,3 14 6,7 102 49,0 X²=5,030, sd=4, p=0, 284 E 17 8,2 33 15,9 29 13,9 20 9,6 7 3,4 106 51,0 31 14,9 60 28,8 63 30,3 33 15,9 21 10,1 208 100,0 K 17 8,2 1 Kilis 567 Aralık 26,9Üniversitesi, 17 8,2Elektrik-Enerji 6 2,9Bölümü 6 2,9 102 49,0 X²=5,928, sd=4, p=0, 205 E 18 8,6 42 20,2 28 13,5 8 3,8 10 4,8 106 51,0 Özet : 2012-2014 35 16,8 Yılları 98arasındaki 47,1 UİK 45 verileri 21,6 kullanılarak 14 6,7 hazırlanan 16 bu 7,7 çalışma, 208 sanayi 100,0 ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketiminin istatistiksel olarak analiz edilmesi şeklindedir. K 8 Farklı 3,8 analiz 26 teknikleri 12,5 37 kullanılarak 17,8 hazırlanan 19 9,1çalışmada 12 ANOVA 5,8 102 modeli 49,0 X²=8,136, sd=4, p=0, 087 Sanayi E ve 4konutlarda 1,9 tüketim 36 aralıklarına 17,3 25göre 12,0 elektrik ve 19 doğalgaz 9,1 fiyatlarının 22 10,6 tespit 106 edilmesi 51,0 12 5,7 62 29,8 62 29,8 38 18,3 34 16,4 208 100,0 edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü için tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz K 5 2,4 33 15,9 27 13,0 21 10,1 16 7,7 102 49,0 X²=1,480, sd=4, p=0, 830 Anahtar E 9 4,3 31 14,9 28 13,5 24 11,5 14 6,7 106 51,0 Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, üketim, Sanayi, Konut, Anova, UİK, Fiyat 14 6,7 64 30,8 55 26,5 45 21,6 30 14,4 208 100,0 K 4 1,9 16 7,7 45 21,6 25 12,0 12 5,8 102 49,0 X²=1,791, sd=4, p=0, 774 E 8 3,8 17 8,2 40 19,2 28 13,5 13 6,2 106 51,0 12 5,7 33 15,9 85 40,9 53 25,5 25 12,0 208 100,0 the Kconsumption 27 13,0 of electricity 36 17,3 and natural 22 gas 10,6 used in 11 industry 5,3 and houses 6 2,9 is statistically 102 49,0 X²=9,382, sd=4, p=0,052 techniques E 18 8,6 40 19,2 14 6,7 22 10,6 12 5,8 106 51,0 for analysis. Moreover, tests of hypothesis were applied and the research was made more 45 comprehensive. 21,6 76 he 36,5 purpose 36 was 17,3 to determine 33 electricity 15,9 18 and natural 8,7 gas 208prices 100,0 *Ki-Kare önemlilik testi ablo 5 de Annelere çocuklarının besinleri tüketme sıklığı sorulduğunda; çocukların çay-kahveyi (%35,1), yoğurdu (%22,1), sütü (%30,8), bal, reçel ve pekmezi (%31,3), sucuğu (%44,7), kırmızı eti (%48,1), balığı (%43,3), gazlı içecekleri (%47,1), bisküviyi (%29,8), kuruyemişi (%30,8), tereyağını (%27,9) nadiren tükettiklerini ifade etmişlerdir. Peynir ve çökeleği (%50,5), sebzeyi (%37), zeytini (%51,9), ekmeği (%78,8), taze meyveyi (%45,2) her gün tükettiği tespit edilmiştir. Çocukların tavuğu (%38), cipsi (%17,3), makarna, şehriye, pilavı (%37), kuru baklagilleri (%30,3), patatesi (%40,9) haftada 1-2 gün, yumurtayı (%22,6) haftada 3-5 gün yediği saptanmıştır. %52,4 ünün fastfood (pide, hamburger, döner, lahmacun, pizza), oraleti (%41,3), mısır/buğday gevreği (cornflakes gibi) (%56,3) tüketmediği belirlenmiştir. Çocukların tükettikleri besin grubundan sadece mısır/buğday gevreği ile cinsiyet arasında anlamlı ilişki bulunmuştur (p<0.05). 32

ARIŞMA ve SONUÇ ACED Okul çağı büyüme ve gelişmenin hızlı, yaşam boyu sürebilecek beslenme alışkanlılarının büyük ölçüde oluştuğu önemli bir dönemdir (Baysal, 2012; Bilgen Sivri, 2014). Okul çocuklarının yetersiz Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi aralığı Kw cinsinden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma Büyükgönenç, meydana gelmektedir. 2012). ve dengesiz beslenmesi sonucunda obezite gibi istenmeyen bazı sağlık sorunları ortaya çıkmakta, enfeksiyon hastalıkları sık sık tekrar etmekte ve ağır seyretmektedir (örüner ve Büyükgönenç, 2012). Bu nedenle insanın yaşamında çocukluk çağının ayrı bir önemi vardır. Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, üketim, Sanayi, Konut, Anova, UİK, Fiyat Annenin statüsü ve eğitimi, çocukların gıda tüketiminde bilinçli ve doğru hareket etmesinde etkili olan bir faktördür (örüner ve Büyükgönenç, 2012). Kadının çalışma hayatına katılması, eğitim düzeyinin yükselmesi ailelerin tüketim yapısını da değiştirmiştir. Bilinçlenme düzeyinin artması, satın alma karar sürecinde ve yiyecekleri hazırlamada etkili olmaktadır. Yapılan çalışmalar eğitim düzeyi ile beslenmenin önemi algısı ve çocuğun büyüme ve gelişmesi üzerinde pozitif bir ilişki olduğunu ortaya çıkarmıştır (Dölekoğlu ve Yurdakul, 2004; Oktar ve Şanlıer, 1999). Bizim çalışmamızda da annelerin öğrenim durumu, meslek ve çalışma durumu ile beslenme bilgi puanı arasında istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmış ve literatürle örtüşmektedir. Okul çağında günün en önemli ve en çok ihmal edilen öğünü kahvaltıdır. Okula sabah kahvaltı edilmeden gidilmesi, okul çağı ve ergenlik döneminde sıklıkla karşılaşılan diet hatalarındandır. Gece boyu açlığın ardından kahvaltı edilmemesi durumunda çocuk kendini güçsüz hissetmekte, yeterli enerji almadığı için bilişsel faaliyetleri, öğrenme yeteneği azalmakta ve böylece okul başarısı düşmektedir. Okul kantinlerinde ve okul çevresinde satılan besleyici değeri düşük, sağlıksız yiyecek ve içeceklerle çocukların beslenmesi; çocuğun yetersiz ve dengesiz beslenmesine ve besinlerle geçen hastalıklara yakalanmasına neden olmaktadır (Baysal, 2012; örüner ve Çocuk; zamanını dinlenme, oyun oynama ve çalışma faaliyetlerine uygun şekilde ayarlama alışkanlığını kazanamadığında, sabahları zamanında kalkıp kahvaltı edememekte, ailenin özellikle annenin kahvaltı etme alışkanlığı olmadığında çocuk da bu alışkanlığı kazanamamaktadır (Budak vd, 2005). Çalışmada çocukların %56,3 ünün 3 öğünle beslendiği, %33,8 inin bazen öğün atladığı, %44,4 ünün en çok kahvaltıyı atladığı, öğün atlama nedeni olarak iştahının olmadığı için atladığı tespit edilmiştir. Ankara da iki ilkokulda beşinci sınıf öğrencileri üzerinde yapılan bir çalışmada öğrencilerin %50,7 sinin kahvaltıyı bazen yaptığı veya hiç yapmadığı, %13,9 unun anne ve babasının kahvaltı yapmadığı için, %41,8 inin canı istemediği için kahvaltı yapmadığı tespit edilmiştir (Oktar ve Şanlıer, 1999). Okul çocuklarında farklı yaş gruplarında yapılan araştırmalarda, çocukların büyük çoğunluğunun çeşitli sebepler nedeniyle kahvaltı yapmadan okula gittiklerini göstermektedir (Akman vd, 2012; Kutlu vd, 2008; Kutlu 33

ve Çivi, 2009; Oktar ve Şanlıer, 1999; ürk vd, 2007). Özellikle erken saatte okula giden çocuklarda kahvaltı öğününün atlanmasına bağlı olarak yetersiz besin alımı söz konusudur. Bu konuda yeterli besin alımını sağlamaya yönelik olarak okullarda ders öncesi kahvaltı programı Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi uygulamasının yararlı olabileceği düşünülebilir. Gastrointestinal sistem rahatsızlıklarına ve zehirlenmelere yol açabileceği için dışarıda ve açıkta satılan yiyecekler tercih edilmemelidir (Baysal, Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, üketim, Sanayi, Konut, Anova, UİK, Fiyat 2012; DeJong vd, 2009). Çalışmada öğrencilerin öğün aralarında bazen bir besin tükettikleri (%43,2), %45,2 sinin açıkta satılan yiyecekleri bazen tükettiği, %23,2 sinin öğünlerinin düzenli olmadığı, %59,6 sının yemek seçtiği tespit edilmiştir. Öğrencilerin %45,7 sinin öğün aralarında herhangi bir besin tüketme alışkanlığının olduğunu, %24 ünün ise öğün aralarında meyve tükettiği bulunmuştur. İlköğretim okulu 6., 7. ve 8. sınıfa devam eden öğrencilerin beslenme bilgi düzeyleri üzerine yapılan başka bir çalışmada, öğrencilerin beslenme bilgilerinin yetersiz olduğu, beslenme alışkanlıklarında kahvaltı yapmama, öğünlerini yemek dışındaki yiyeceklerle geçiştirme, yemek seçme gibi yanlışlıklar bulunduğu tespit edilmiştir (Yiğit, 2006). Avan ın (2006) Mardin ili Kızıltepe ilçesindeki merkez ilköğretim okullarında yaptığı çalışmada da öğrencilerin %45,4 ünün açıkta satılan yiyecekleri satın aldığı, %69,3 ünün yemek seçtiği, %82,1 nin öğün aralarında besin tükettiği ve besin tüketenlerin ise en çok meyve (%33,3) tükettiğini tespit etmiştir. Öğrencilerin ailelerinin gelir düzeyinin düşük olması, öğün aralarındaki tükettikleri besinleri ve çeşitliliğini etkileyebilir. Bu nedenle evde bulunan yiyeceklerin öğün aralarında tüketildiği düşünülebilir. Okul çağı, çocuğun toplum yaşamına ilk kez bilinçli olarak adım attığı bir dönemdir (Bilgen Sivri, 2014). Bu dönemde çocuğun beslenme alışkanlıklarını aile ve arkadaş çevresi etkilemektedir. Ayrıca reklamlar, çocuğun okulda beslenme durumunun denetlenmemesi ve okul kantininde satılan sağlığa zararlı besin maddeleri, çocuğu yanlış beslenme alışkanlıklarına yöneltebilir (Karaca vd, 2007). Bu nedenle çocuğun yeterli ve dengeli beslenebilmesi için çocuğun, ailenin, okul yönetimindeki kişilerin ve öğretmenlerin beslenme konusunda eğitilmeleri önemlidir. Çalışmada öğrencilerin %26,1 inin okul kantininden en çok gofret, çikolata, cips tükettiği bulunmuştur. Annelerin Çocuğunuzun tv, radyo ve gazetelerdeki yiyecek-içecek reklamlarından en fazla etkilendiği reklamlar nelerdir? sorusuna; çoğunlukla dondurma (%24,2), çikolatagofret (%16,6) ve cips (%14,6) reklamlarından etkilendiklerini ifade etmişlerdir. Aksoydan ve Çakır ın (2011) çalışmasında, kız öğrencilerin erkeklerden daha sıklıkla kantinden yiyecek ve içecek tükettiği belirlenmiştir. Kantinden en sık alınan yiyecekler sırası ile çikolata ve şekerleme (%23,4), gazlı içecekler (%13,3), bisküvi (%12,0), poğaca, tost (%12,0), hamburger (%10,0), cips (%9,0) ve meyve sularıdır (%8,0). Avan ın (2006) çalışmasında da bizim çalışmamızdaki 34

gibi, çoğunlukla öğrencilerin cips ve dondurma reklamlarından etkilendikleri görülmektedir. Reklamların çocukların beslenme alışkanlıkları üzerindeki olumsuz etkileri, doğru besinlerin tanıtımıyla engellenebilir. Bunun yapılmasında her evde televizyonun olduğu ve izlendiği düşünüldüğünde, kamu spotu reklamlarıyla sağlığımız açısından uygun besinlerin tanıtımı yapılabilir. Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi Çalışmada öğrencilerin %96,6 sının evinde yemeği yer sofrasında yediği, Avan ın (2006) çalışmasında bu oranın %92,6 olduğu tespit edilmiştir. Akman ve arkadaşlarının (2012) adölesanlar üzerinde yaptığı çalışmada da aile Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, üketim, Sanayi, Konut, Anova, UİK, Fiyat ile birlikte masada yeme alışkanlığı %68 olarak bulunmuştur. Yörenin yemek kültürü gereği evlerde yer sofrasının kullanılması, oranın yüksek çıkmasına neden olmuş olabilir. Bandura ya (2001) göre gözlem yoluyla öğrenme, öğrenme sürecinin önemli bir boyutunu oluşturmaktadır. Çocuklar gözlem yoluyla çeşitli davranışları öğrenmektedirler, dolayısıyla annenin fiziksel aktivite içeren yaşam sürmesi, sağlıklı beslenmesi, küçük yaşlardan itibaren çocukların olumlu rol model görmesine neden olacaktır. Böylece çocuklar olumlu yaşam biçimi davranışları geliştirme ve sağlıksız davranışların getirdiği risklerden kendini koruma fırsatı bulabilecektir. Çalışmada öğrencilerin besinleri tüketme sıklığı sorgulandığında; çay-kahveyi (%35,1), yoğurdu (%22,1), sütü (%30,8), bal, reçel ve pekmezi (%31,3), sucuğu (%44,7), kırmızı eti (%48,1), balığı (%43,3) nadiren tükettikleri görülmüştür. Peynir ve çökeleği (%50,5), sebzeyi (%37), zeytini (%51,9), ekmeği (%78,8), taze meyveyi (%45,2) her gün tükettikleri tespit edilmiştir. avuğu (%38), cipsi (%17,3), kuru baklagilleri (%30,3), patatesi (%40,9) haftada 1-2 gün tükettiği, yumurtayı (%22,6) haftada 3-5 gün yediği, %52,4 ünün fastfood (pide, hamburger, döner, lahmacun, pizza), oraleti (%41,3), mısır/buğday gevreği (cornflakes gibi) (%56,3) ise tüketmediği bulunmuştur. Öğrencilerin tükettikleri besin grubundan sadece mısır/buğday gevreği ile cinsiyet arasında anlamlı fark olduğu, çoğunlukla kız öğrencilerin tüketmedikleri (n=66) bulunmuştur (p=0, 043). Avan ın (2006) çalışmasında kızların ve erkeklerin sırasıyla %74,5-%78,7 si süt grubu, %65-%61,7 si et grubu, %56,8-%61,7 si yağ ve seker grubu, %53,6-%46,1 i de sebze ve meyve grubu besinleri yetersiz düzeyde tükettiği saptanmıştır. ürk ve arkadaşlarının (2007) çalışmasında; öğrencilerin sık tükettikleri gıdalar ekmek (%97,0), çay (%74,4), çikolata (%70,0), hazır kek/bisküvi (%68,5), patates (%64,8), yumurta (%64,1), bal/reçel (%60,6), en sık tüketilen süt ürünleri; peynir, süt/yoğurt olarak saptanmıştır. Demirezen ve Coşansu nun (2005) yaptığı çalışmada, erkek öğrencilerin kızlara göre daha sık yağlı ve şekerli yiyecekler yediği, kahve, çay, kola tükettiği ve daha sık fast-food türü yiyecekler tükettiği belirlenmiştir. Buna karşılık, dana eti, koyun ve bunlardan yapılan salam, sosis, sucuk tüketimi (p>0.05) ve meyve, sebze yemekleri, bulgur ya da kuru fasülye, nohut, mercimek gibi kuru baklagillerle yapılan yemekleri yeme yönünde 35

cinsiyetler arasında fark belirlenmemiştir (p>0.05). Kutlu ve Çivi nin (2009) Konya merkezde 7-14 yaş arası çocuklarda yaptığı çalışmada, öğrencilerin en az haftada 1-2 kere ve daha fazla olmak üzere şeker-çikolata tüketimi %88, cips-patates %71,7, kola tüketimi %40,4, meyve suyu tüketimi %73,4 oranında bulunmuştur. Literatürdeki çıkan sonuçlara kıyasla çalışmadaki besin değeri düşük gıdaların tüketiminin daha düşük oranlarda olduğu görülmektedir. Öğrencilerin besin değeri düşük gıdalardan uzaklaşıp taze sebze, meyve ve protein içerikli gıdaların tüketiminin özendirilmesi gerekmektedir. şeklindedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan sürekliliği çalışmada sağlamaları, ANOVA modeli Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, üketim, Sanayi, Konut, Anova, UİK, Fiyat Okullarda çocukların yeterli ve dengeli beslenmelerini değerlendirmek için tarama çalış- the consumption of electricity and natural gas used malarının in industry and yapılması, houses is statistically Sherman ve Muehlhoff (2007), Zambiya daki ilkokullarda beslenme ve sağlık eğitimi programı geliştirmek amacıyla yaptıkları çalışmalarında, okul tabanlı beslenme ve sağlık servisleri olmadığında bile öğretmen eğitimi ve ebeveyn girişimi destekli sınıf programının aktif bir şekilde uygulanmasıyla, çocuklar ve ebeveynleri arasında farkındalık, bilgi ve davranıştaki kazanımların oluşabileceğini belirtmişlerdir. Bu eğitimlerin verilmesinde, okul-aile-öğrenci iletişiminin aktif olarak kurulmasında, okul sağlığı hemşirelerine de büyük sorumluluklar düşmektedir. Araştırma sonucuna göre; çocukların düzenli ve dengeli beslenmesine yönelik pek çok faktörün olumsuz etkilediği, annelerin öğrenim durumu, meslek ve çalışma durumu ile bilgi puanı arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı (p<0.05), annelerin beslenmeye yönelik bilgi gereksinimlerinin olduğu, ancak bu konuda yapılan çalışmaların yetersizliği tespit edilmiştir. Bu sonuçlar doğrultusunda; Okul sağlığı hemşirelerinin, okul-aile-öğrencilerin sağlıklı beslenme davranışlarının geliştirilmesine, farkındalığın arttırılmasına yönelik sık sık eğitimler düzenlemeleri ve Bu eğitimlerin okul öncesi eğitim kurumlarından itibaren düzenlenmesi, ürk kültürüne göre mutfakta söz sahibi olan annelerin beslenme hakkında bilgi düzeylerini tespit etmeye yönelik epidemiyolojik çalışmaların yapılması, Kahvaltı yapmadan gelen öğrencilerin, yiyecek satın aldıkları okul kantinlerinin sıklıkla denetlenmesi önerilebilir. KAYNAKLAR AKMAN, M., ÜZÜN, S., ve ÜNALAN, P.C., (2012). Adolesanlarda Sağlıklı Beslenme ve Fiziksel Aktivite Durumu. Nobel Med, 8(1), 24-29 AKSOYDAN, E., ve ÇAKIR, N., (2011). Adolesanların Beslenme Alışkanlıkları, Fiziksel Aktivite Duzeyleri ve Vücut Kitle İndekslerinin Değerlendirilmesi. Gülhane ıp Dergi, 53, 264-270 36

AVAN, M., (2006). Mardin İli Kızıltepe İlçesindeki Merkez İlköğretim Okullarında Okuyan 6. 7. ve 8. Sınıf Öğrencilerinin Beslenme Alışkanlıkları Üzerine Bir Araştırma. Çocuk Gelişimi ve Ev Yönetimi Ana Bilim Dalı Beslenme Eğitimi Bilim Dalı Yüksek Lisans DEJONG, C.S., LENHE, F.J., HORS, K., ve OENEMA, A., (2009). Environmental And Cognitive Correlates Of Adolescent Breakfast Consumption. Preventive Medi- Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik bulgulara cine, göre 48, de sonuca 372-377 gidilmiştir. Elde ezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü AYDIN, D., ÇELİK, Y., KAVAK, P., ve BALYAN, Y., (2012). İlköğretim Okulunda 6., 7. ve 8. Sınıflarda Çalışan Çocukların Beslenme Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, üketim, Sanayi, Konut, Anova, UİK, Fiyat Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi, Halk Sağlığı Günleri 2. Ulusal Okul Sağlığı Sempozyumu, 17-18 Mayıs, Adana BANDURA, A., (2001). Social Cognitive heory: An Agentic Perspective. Annu Rev Psychol, 52, 1-26 BAYSAL, A., (2012). Beslenme, 15. Baskı, Hatiboğlu Yayınevi, Ankara BELDERSON, P., HARVEY, I., KİMBELL, R.O., NEİLL, J., RUSSELL, J., and BARKER, M.E., (2003). Does Breakfast-Clubattendance Affect School Childrens Nutrient Intake? A Study Of Dietary Inake At hree Schools. Brit J Nutr, 90, 1003-1006 BUDAK, N., ÖZER, E., KOVALI, S., ve İNCEİŞ, N., (2005). Kahvaltının Öğrencilerin Beslenmesine Katkısı ve Akademik Başarıya Etkisi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 32 (1), 47-54 DEMİREZEN, E., ve COŞANSU, G., (2005). Adölesan Çağı Öğrencilerde Beslenme Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi. SED, 14 (8), 174-178 DİKMEN, D., (2006). İlköğretim Öğrencilerinin Beslenme Davranışları Ve elevizyon Reklamları (Üç İlköğretim Okulu Örneği-Keçiören). Yüksek Lisans ezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü DÖLEKOĞLU, C.Ö., ve YURDAKUL, O., (2004). Adana İlinde Hane Halkının Beslenme Düzeyleri Ve Etkili Faktörlerin Logit Analizi İle Belirlenmesi. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 8, 62-86 İNAL, S., ve CANPULA, N., (2013). Çocukluk Çağı Obezitesine Genel Bakış. Güncel Pediatri, 11, 27-30 BİLGEN, SİVRİ, B., (2014). Healthy Schools and Healthy Generations. Global Journal on Advances in Pure & Applied Sciences, 3, 383-388. KARACA, P., PEKYAMAN, A., ve GÜNEY, H., (2007). Ebeveynlerin elevizyon Reklam İçeriklerinin Çocuklar Üzerindeki Etkilerini Etik Açıdan Algılamalarına Yönelik Bir 37

Araştırma. Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (2), 233-249 KESKİN, M., (2009). Yatılı İlköğretim Bölge Okullarında Öğrencilere Verilen Beslenme Eğitiminin Besin üketimlerine Etkisinin Araştırılması. Aile Ekonomisi ve Beslenme Eğitim Bilim Dalı Yüksek Lisans ezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi KULU, R., ÇİVİ, S. ve KÖROĞLU, D.E., (2008). Fatih Sultan Mehmet İlköğretim Okulu Öğrencilerinin Antropometrik Ölçümlerinin Değerlendirilmesi. AF Prev Med Bull, 7(3), 205-212 Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, üketim, Sanayi, Konut, Anova, UİK, Fiyat KULU, R., ve ÇİVİ, S., (2009). Özel Bir İlköğretim Okulu Öğrencilerinde Beslenme Alışkanlıklarının ve Beden Kitle indekslerinin değerlendirilmesi. Fırat ıp Dergisi, 14(1), 18-24 ÖZDEMİR, Ö., (2006). Diyarbakır Merkez İlköğretim Okulları Öğrencilerinin Beslenme Davranışlarının İncelenmesi. Aile Hekimliği Anabilim Dalı Uzmanlık ezi, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi ıp Fakültesi ÖZMEN, D., ÇELİKKAYA, A.Ç., ERGİN, D., ŞEN, N., ve ERBAY, P.D., (2007). Lise Öğrencilerinin Yeme Alışkanlıkları ve Beden Ağırlığını Denetleme Davranışları. SK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6 (2), 98 105 PAZARLI, A., (2008). Kırsal Alanlarda Eğitim Gören İlköğretim Okulu Öğrencilerinin Beslenme Algı-Bilgi Düzeylerinin espiti ve Sosyo-Ekonomik Özellikleri İle Fiziksel Özelliklerinin İncelenmesi. İlköğretim Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans ezi, Kars: Kafkas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü MISIRLIOĞLU, E.D., ÇAKIR, B., ALBAY- RAK, M., ve EVLİYAOĞLU, O., (2007). Okul Çocuklarında Beslenme Bozuklukları: Boy Kısalığı ve Obezite. KÜ ıp Fak Derg, 9(1), 7-10 MÜFÜOĞLU, O., (2003). Yaşasın Hayat. 1. Baskı, Doğan Yayıncılık, İstanbul OKAR, İ., ve ŞANLIER, N., (1999). İlköğretim Okullarında Uygulanan Beslenme Programları ve Öğrencilerin Beslenme Davranışları İle İlgili Öğretmen Ve Yöneticilerin Görüşleri. Mesleki Eğitim Dergisi, 1 (2), 55-63 SHERMAN, J., and MUEHLHOFF, E., (2007). Developing a Nutrition And Health Education Program For Primary Schools in Zambia. Journal of Nutrition Education and Behavior, 39 (6), 335-342 SÜOĞLU, Ö.D., (2004). Çocukluk Çağında Beslenme: Okul Çocuğunun Beslenmesi. İ.Ü. Cerrahpaşa ıp Fakültesi Sürekli ıp Eğitimi Etkinlikleri, Sağlıkta ve Hastalıkta Beslenme Sempozyum Dizisi, 41, 157-164 SÜCÜ, Z., (2006). Drama Eğitiminin Okul Öncesi Eğitime Devam Eden 6 Yaş Grubun- 38

daki Çocukların Beslenme Alışkanlıklarına Etkisinin Analizi. İlköğretim Ana Bilim Dalı Okul Öncesi Öğretmenliği Bilim Dalı Yüksek Lisans ezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya SÜZEK, H., ve ARI, Z., (2010). Muğla Merkez Köylerinde Yaşayan 6-15 Yaş Okul Çocuklarında Beslenme Alışkanlıkları, Kilo Fazlalığı ve Obezite Prevalansı. Yeni ıp Dergisi, 27, 22-28 şeklindedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan Dergi, 17(2), çalışmada 81-87 ANOVA modeli Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi ŞIK, A., (2009). İlköğretim Öğrencilerinin Besin Güvenliği Konusundaki Bilgi ve Davranışları. Aile Ekonomisi ve Beslenme Eğitim Bilim Dalı Yüksek Lisans ezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, üketim, Sanayi, Konut, Anova, UİK, Fiyat OKSÖZ, P., ve AKARCA, N., (2012). Diyarbakır İl Merkezindeki Adölesan Öğrencilerin Beslenme Alışkanlıkları, Halk Sağlığı Günleri 2. Ulusal Okul Sağlığı Sempozyumu, 17-18 Mayıs, Adana OLLUOĞLU, H., (2009). Başkent Üniversitesi Koleji Ayşe Abla Okullarında İlköğretim Üçüncü Sınıf Öğrencilerine Verilen Beslenme Eğitiminin Etkinliğinin Saptanması. Yüksek Lisans ezi, Ankara: Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü ÖRÜNER, E.K., ve BÜYÜKGÖNENÇ, L., (2012). Çocuk Sağlığı emel Hemşirelik Yaklaşımları, 2. Baskı, Ankara: Göktuğ Yayıncılık ÜRK, M., GÜRSOY,.Ş. ve ERGİN, I., (2007). Kentsel Bölgede Lise Birinci Sınıf Öğrencilerinin Beslenme Alışkanlıkları. Genel ıp ÜRKER, S., KARADAĞ, N., KARAKOÇ, A., FISKIYE, B. ve AYDIN, E., (2012). Kız Öğrencilerin Beslenme Alışkanlıkları: Balıkesir Gaziosmanpaşa Anadolu Lisesi Örneği, Halk Sağlığı Günleri 2. Ulusal Okul Sağlığı Sempozyumu, 17-18 Mayıs, Adana WA, R.G., DYKES, J., and SHEİHAM, A., (2001). Socio-Economic Determinants Of Selected Dietary Indicators in British Pre- School Children. Puplic Health Nutrition, 4 (6), 1229-1233 YİĞİ, Y.S., (2006). Düzce İli İsmet Paşa İlköğretim Okulu 6, 7, 8. Sınıflara Devam Eden Öğrencilerin Beslenme Bilgi Düzeyleri, Alışkanlıkları ve Obezite Durumları Üzerine Bir Araştırma. Aile Ekonomisi ve Beslenme Eğitimi Anabilim Dalı Yüksek Lisans ezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü 39