EĞİTİM DENETMENLERİNİN ROLLERİNİ GERÇEKLEŞTİRME YETERLİKLERİ BİR META-SENTEZ ÇALIŞMASI (*)

EKEV AKADEMİ DERGİSİ Yıl: 1 Syı: 1 (Yz 2013) 97 EĞİTİM DENETMENLERİNİN ROLLERİNİ GERÇEKLEŞTİRME YETERLİKLERİ BİR META-SENTEZ ÇALIŞMASI (*) Ceml AKÜZÜM (**) Ftm ÖZMEN (***) Öz Bu rştırmnın mı, Türkiye e ilköğretim okullrı ikkte lınrk, eğitim enetmenlerin rollerini gerçekleştirmeeki yeterliklerine ilişkin mevut urumu, ypıln rştırm sonuçlrınn yol çıkrk, met-sentez yöntemi ile orty koymktır. Niel ve nitel rştırm yöntemleri kullnılrk gerçekleştirilmiş yüksek lisns ve oktor tezleri, hil eilme ve hriç tutulm işlemleri eşliğine trnmış ve sonuçt 18 yüksek lisns ve oktor çlışmsı rştırm kpsmın lınmıştır. Bu tezlere ulşıln ulgulr, met-sentez rştırm yönteminin içeriği şmlr çerçevesine nliz ve sentez süreçlerinen geçirilerek, elirlenen temlr eşliğine met sentez çlışmsı gerçekleştirilmiştir. Denetmenlik rollerini gerçekleştirme çısınn, rştırm ulşıln sonuçlr, enetmenlerin, kenilerini yüksek üzeye yeterli uluklrını orty koymuştur. Bun krşılık, öğretmenler, enetmenleri üşük üzeye; okul yönetiileri ise ort üzeye yeterli görmüşlerir. Ulşıln sonuçlr eşliğine irtkım önerilere yer verilmiştir. Anhtr Kelimeler: İlköğretim okulu, eğitim enetimi, enetmen, rol yeterliliği, met-sentez The Effiies of Eutionl Supervisors in Performing Their Supervisory Roles: A Met-Synthesis Stuy Astrt The im of tht reserh is, tking into onsiertion the reserhes one in Turkey relte to the eutionl supervision in elementry shools, to etermine the effiy levels of eution supervisors in performing their supervisory roles vi met-synthesis metho. The thesis n isserttions were srutinize through inlusion n exlusion proesses n ultimtely 18 reserhes were hosen to e inlue in tht stuy. In these reserhes, the finings tht otine through nlysis n synthesis proesses within the frmework of metsynthesis reserh steps, met-synthesis stuy ws rrie out, long with the etermine themes. In terms of performing supervisory roles, the otine results revele tht supervisors foun themselves effiient t high level. However, they were foun effiient t low level y tehers n meium level y shool prinipls. Some reommentions hve een me onomitnt with the otine results. Keywors: Primry shool, eutionl supervision, supervisor, role ompeteny, metsynthesis *) Bu çlışm Doç.Dr. Ftm ÖZMEN nışmnlığın Ceml AKÜZÜM ün Fırt Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsüne hzırlığı Türkiye e İlköğretim Okullrın Eğitim Denetimi (Bir Met-Sentez Çlışmsı) isimli oktor tezinen üretilmiştir. **) Yr. Doç.Dr., Dile Üniversitesi Eğitim Fkültesi (e-post: emlkuzum@gmil.om) ***) Doç. Dr., İstnul Üniversitesi, Açık ve Uzktn Egitim Fkültesi (e-post: ftm.ozmen@istnul.eu.tr)

98 / Yr. Doç. Dr. Ceml AKÜZÜM Doç. Dr. Ftm ÖZMEN EKEV AKADEMİ DERGİSİ Giriş Eğitim enetimi, eğitimin mçlrın ulşmsını etkili şekile sğlyilmek mıyl, mevut urumu elirlemek ve eklentileri krşılyilmek için, mühle etme, iyileştirme ve geliştirme yönüneki uygulmlrı kpsyn yönetsel ir süreçtir. Bu kımn enetim yönetimsel ir zorunluluk olrk görülmekteir (Oliv ve Powels, 2001, s.39; Yılırım, 2001, s.214). Eğitime eklenen mçlr ulşılilmek ve enetim öğelerinin insn kynğının geliştirilmesine önük olrk uygulnilmesine ess unsur enetmenlerir. Denetmenler, eğitim sistemini oğrun etkileyeilmeleri ve eğerlenireilmeleri neeniyle eğitim örgütlerine önemli ir role shiptirler. Ank Türkiye e u ln ypıln rştırmlr, u rolün etkili şekile gerçekleştirilemeiğini orty koymktır (Arı ve Akr, 2010, s.80; Burgz, 1995, s.129; Srpky, 2004, s.116). Denetmenlerin uygulm en çok yptığı görev, gözleme ylı urum sptmsıır. Çğş nlm eğitime niteliği rtırm yönüneki mesleki reherlik ve estek yeterine sunulmmkt; ilimsel nitelikli, sisteme ve sorunlrın yönelik ineleme ve rştırm çlışmlrın ise hemen hiç girilmemekteir. Denetmenlerin görevlerini etkili şekile yerine getirememesine, soruşturmlrın fzl olmsı ve u soruşturmlrın çok zmn lmsı, sorun çözme ilgi ve eerisinin noksnlığı v. irçok neen etkili olmktır (Burslıoğlu, 1980, kt: Krmn, 1983, s.589; Korkmz ve Özoğn, 2005, s.24). Eğitim sistemimizin temelini oluşturn ilköğretim kurumlrının elirlenen mçlr ulşmsın önemli ir görev ir een eğitim enetmenlerinin rollerini gerçekleştirme üzeyleri, enetim hizmetini h genel nlm ise eğitimin klitesini etkileyeeğinen, unun çğş kul eilen enetim nlyışlrıyl örtüşüp örtüşmeiğinin tespit eilmesi üyük önem rz etmekteir. Günümüze ilimsel çlışmlrın syısı hızl rtmkt ve elirli ir konu ypılmış, iririnen ğımsız çlışmlr sıklıkl iririnen frklı sonuçlr ulşılmktır. Bu ilgi yığınını yorumlmk ve yeni çlışmlr yol çmk için, kpsyıı ve güvenilir nitelikte üst çlışmlr ihtiyç vrır (Akgöz, Ern ve Kn, 2004, s.107). Ülkemize eğitim enetimi üzerine ypıln çlışmlr kılığın enzer prolemler üzerine ypıln çok syı çlışm görüleilir. Arştırmılrın ireysel çlrıyl çeşitli ulgulr ele eilmiştir. Ank ülkemize eğitim enetiminin mevut urumunu orty koymk için ypılmış rştırmlrn yol çıkrk, urumu sentezleyen ir çlışm ulunmmktır. Arştırmnın mı Bu rştırmnın mı, Türkiye e, eğitim enetmenlerin rollerini gerçekleştirme yeterliklerine ilişkin mevut urumu, ypıln rştırm sonuçlrınn yol çıkrk, metsentez yöntemi ile orty koymktır. Bu genel mç çerçevesine şğıki sorulr ynıtlr rnmıştır. İl eğitim enetmenleri;

EĞİTİM DENETMENLERİNİN ROLLERİNİ GERÇEKLEŞTİRME YETERLİKLERİ BİR META-SENTEZ ÇALIŞMASI 99 1. Reherlik, mesleki yrım ve işşın yetiştirme rollerini hngi üzeye gerçekleştirmekteirler? 2. Yönetiilik rollerini hngi üzeye gerçekleştirmekteirler? 3. Lierlik rollerini hngi üzeye gerçekleştirmekteirler? 4. Arştırıı rollerini hngi üzeye gerçekleştirmekteirler? 5. Soruşturm rollerini hngi üzeye gerçekleştirmekteirler? Denetmen Rolleri Denetmen rollerinin tnım ve gruplnırılmlrı ir ynn enetimin işlevlerini iğer ynn enetmenlerin yeterliklerini y özelliklerini güneme getirmekteir. Çğş yönetimin ir rı olrk enetimin mı, örgütün verimliliğini rtırmktır. Bu yklşıml tnımlnığın enetmenin rolü, kurumun mçlrın ulşılmsın ktkı ulunmk ve ulşıln üzeyin kesintisiz yükseltilmesi çlışmlrın ktılmktır eneilir (Açıklın, 1992, s.118). Denetmen rolleri, eğitim kurumunun mçlrın ve eklentilerine göre eğişmesine rğmen, Beh ve Reinhrtz (2000) unvn ikkte lınmksızın, tüm enetmen rollerinin genellikle lierlik, plnlyıı/orgnize eii, enetleyii, güüleyii, kolylştırıı, iletişim kuruu, eğişim jnı, koç/mentor gii lnlrı kpsığını elirtirler (s.16). Denetmen rollerine yönelik enzer ir sınıflnırm; eşgüümleyii, nışmn, grup lieri ve eğerlenirii şekline elirtilmekteir (mei.wiley, 1.4. 2004, s.23). Diğer ynn, görev, süreç, rol ve vrnış oyutlrını kpsyn enetmen rolleri, irçok ilim mı trfınn; lierlik, yönetiilik, reherlik, öğretiilik, rştırmılık ve enetçilik şekline sınıflnırılmktır (Bşr, 1995, ss.18-20; Tymz, 2010, ss.49-50). Bu roller şğıki gii özetleneilir: Denetmenin yönetiilik rolü Örgütsel mçlrı gerçekleştirme ve çlışnlrın yşmlrını kolylştırilme yönüne yönetii, örgütteki me kynğını en verimli şekile kullnmk ve insn kynğınn en etkili şekile yrrlnmk urumunır. Bu yönetsel eylemler için güçlü yönetim ilgisine, lierliğe ve iletişim eerisi gii rollere ihtiyç vrır (Cemloğlu, 2005, s.249). Denetmen, ir yönetii olrk gruun çlışmlrın yön vermekte ve ütünlük kznırmkt, gerektiğine yol göstermekte ve hükmetmekteir (Bilir, 1989, kt. Eyi, 2006, s.23). Bu kpsm, enetmen, öğretmenlerin performnsını ve okulun eğitim progrmını ölçmek ve eğerlenirmek urumunır. Olivi ve Powel (2001, s.51), Jmes ve iğerlerine (1975) tıft ulunrk, enetçilerin ir yönetii olrk ölçme ve eğerlenirme görevlerine ilişkin, okul progrmlrının eğerlenirilmesine yrımı olm; sistem içi ziyretler yprk, umut veen uygulmlrı gözlemleme; yeni şlyn öğretmenlerin okul lışmsın yrımı olm; sınıflrı ziyret eerek öğretii ers işleme; mteryl geliştirilmesine yrımı olm gii görevleri ile getirmekteirler. Bununl irlikte, eğitim enetmeni, insn öğesinin egemen oluğu eğitim örgütlerine çlıştığınn,

Yr. Doç. Dr. Ceml AKÜZÜM 100 / Doç. Dr. Ftm ÖZMEN EKEV AKADEMİ DERGİSİ yetkilerinen çok etkisini kullnilmeli, yetkiyi ir çözüm olrk üşünmeliir. Çünkü ir ysl güç olrk, eyleme geçme y geçmeme konusun şklrın emir verme hkkı olrk tnımlnn yetki, ir isteksizlik vey krşı koym neeni oluşturilir. Oys etki, güüleme ve özenirme yrtilir (Ayın, 1998, s.156; Bşr, 1995, s.31; Burslıoğlu, 2002, s. 119-133). Denetmenin lierlik rolü Örgütsel eğişim, yenileşme ve gelişmenin sğlnilmesi çısınn son yıllr üzerine olukç çok uruln hususlrn irisi lierliktir. Lier, örgüte yeni ir ruh ve yeni ir vizyon kznırrk, örgüt üyelerinin oşkulu ir şekile çlışmsını sğlyn, yrtıılığı, eğişim ve yenileşmeyi teşvik een kişiir. Yönetii ve lier kvrmlrı rsın frklılık oluğu irçok ilim mı trfınn ile getirilmekteir. Beh ve Reinhrtz (2000, s.75), Kotter (1990) e tıft ulunrk, yönetiinin, örgüt misyonu vey vizyonunun gerçekleştirilmesine yrımı olmktn sorumlu kişi oluğunu; lierin ise, örgütün misyonunu yrttığını ile getirmekteir. Denetmen, örgütsel mçlrın gerçekleştirilmesi oğrultusun, yeni öğretim progrmlrının vey öğretim moellerinin enimsenmesine öğretmenleri ikn eeilmeli ve öğretmenlerle irlikte çlışilmeliir (Beh ve Reinhrtz, 2000, s.16). Denetmenin öğretiilik rolü Denetmenin mı, öğretmenlerin e ktkısıyl, tüm öğretim krosu olrk istenilen eğitimsel mçlr ulşmktır. Amçlrın ortk olmsı ve ortk sorunlrın çözümü nk sorunlrın ve mçlrın irlikte sptnmsı, irlikte krr lınmsı, ortk eyleme geçilmesi ve sonuçlrının irlikte eğerlenirilmesiyle olsıır (Ünl, 1989, s.454). Bu kımn enetmen ynı zmn profesyonel ir eğitiiir. Bu eğitii rolüne şrılı olilmek için enetmen, öne keninen şlyrk, enetleiği personelin innçlrını, eğilimlerini, lgılrını, mçlrını nlyıp onlrı tnıyilmeliir (Açıklın, 1992, s.118). Denetmenin reherlik rolü Öğretmenlerin okul çok çeşitli işleri ypmk zorun oluklrı ve yeteri kr zmn ulmıklrı göz önüne ulunurulurs, özellikle eğitim lnınki gelişmeleri tkip eemeikleri söyleneilir. Bunun için hızl eğişen ünymız ugün öğretmenin geliştirilmesi en önemli konulrn iri olrk enetmenin e önemli görevlerinen iriir (Sğlmer, 1975, s.10). Denetimin ilk heefi, öğretmeni kenine mesleki yön vereek ir urum getirmek, iğer ir eyişle mesleki yrım ulunilmektir (Burslıoğlu, 2002, s.128). Öğretmenlerin ilgilerini rtırm, vrs eksiklerini gierme, öğretim yöntemleri ile ilgili ilgi ve uygulm esteğine ulunm, mesleğe ve çevreye uyum sğlmlrın yrımı olmk mesleki yrım kpsmın görülür (Kepenekçi, 1995, ss.137-143).

EĞİTİM DENETMENLERİNİN ROLLERİNİ GERÇEKLEŞTİRME YETERLİKLERİ BİR META-SENTEZ ÇALIŞMASI 101 Denetmenin rştırm uzmnlığı rolü Denetmenlerin görevlerinen iri e, enetlenen kurum ve kuruluşlrın, eğitimsel mçlrını gerçekleştirmek için yptıklrı çlışmlr ile etkinliklerinin yeterlik urumlrın ilişkin rştırmlr ypmktır (Resmi Gzete-21501, 1993, s.4). Denetmen, sistemin geliştireilmesi için eğitim kurumlrının ypı ve vrnışlrını ve e yenilikleri ykınn izler, üretim, öğretim ve iğer süreçlerle ilgili ineleme ve rştırmlr ypr ve sonuçlrınn yrrlnılmsın çlışır (Bilgen, 2004, kt. Yılmz, 2007, s.23; Kvs, 2005, s.14). Böylee enetmenler, sorun çözme krrlrın ynk olrk, ilimsel yöntemle üretilmiş ilgiler ele eeilir (Bşr, 1995, s.46). Birlikte çlışmyı, uygulnilirliği oln çözüm üretmeyi mç einen u rol, enetmene güven, itir ve sttü kznırıı olğınn, ynı orn hizmete ktkılrının oğğı ve kul göreeği ir ortmı hzırlr. Hiç şüphe yok ki u rol, enetmenlerin teknik ilgi ve eerilerle, ilimsel tutum ve vrnış kznmış olmlrını gerektirir (Cengiz, 1992, kt. Ateş, 2008, s.39). Denetmenin rştırmı rolünü oynmsı, irlikte çlışm ve sorun çözme yollrını kullnrk ynı zmn enetleyen-enetlenen ilişkilerini geliştireilir, ykınlşm ve nlşm sğlyrk, eğitim ortmınki uzklık ve soğukluk sorunlrının çözümüne e ktkı ulunilir (Bşr, 1995, s.46). Denetmenin sorgu yrgıçlığı rolü Kmu görevli personelin güven ltın lınrk evlet işlerinin tm olrk yürütülmesi, huzur içine çlışm ortmının sğlnmsı, ypıln eylemlerin suç olup olmığının elirlenmesi için eğitim enetmenlerine soruşturm işi görev olrk verilmiştir (Yılmz, 2007, s.21). Bu şm enetmenlerin görevi, isiplin soruşturmsı sonuun, eylemin suç olup olmığını, suç ise suçlunun kim oluğunu, suçun hngi ysy göre nsıl ir ez gerektiriğini sptmk ve önermektir (Bşr, 1995, ss.62-63). Soruşturm görevleri enetmenlerin eğitimi kimlikleriyle ireir örtüşmemekte (Özmen ve Şhin, 2010, s. 93) ve ilim mlrının çoğunluğu, u görevin çğş eğitim enetimi ile uyuşmığını ife etmekteir. Asıl oln, reherlik fonksiyonunun gereği, kenisine uyulmsı gereken güveni ortn klırmyk ve u hüviyeti ile çtışmyk ir tutum, vrnış ve görevlenirme üzeni sergilemektir (Blı, 2007, s.47). Soruşturm görevi özel yeterlilik isteyen ir görevir. Öğretmen ve yönetii menşeli enetmenin iyi ir soruşturmı olmsı için özel olrk yetiştirilmesi gerekmekteir. Bunun için soruşturm görevinin özel niteliklere ship kenini yetiştirmiş soruşturmı y soruşturm gruun verilmesi h yrrlı olktır (Bilgen, 2004, kt. Yılmz, 2007, s. 22). Yöntem Arştırm eseni Bu rştırm, hem niel hem e nitel rştırm ulgulrını sentezlemek için nitel rştırm eseni oln met-sentez rştırm yöntemi kullnılmıştır. Met-sentez, ir-

Yr. Doç. Dr. Ceml AKÜZÜM 102 / Doç. Dr. Ftm ÖZMEN EKEV AKADEMİ DERGİSİ en çok rştırmnın ulgulrını (hm verileren frklı olrk) ineleyen ve yorumlyn ir çlışmır (Finfgel, 2003, s.894). Neen ve etkileri çevreleyen sonuçlrın kesinliğini rtırmyı mçlyn ve çlışmlr rsın irleştirii oln niel met-nlizen frklı olrk (Wlsh ve Downe, 2005, s.205) met-sentez, yorumlyııır. Ayrı, nitel metsenteze sıl mç, inelenen ütün çlışmlrın h geniş yorumlyıı önüşümlerini yrtmk ve her ir özel çlışmki yorumlyıı önüşümlere sık klmktır (Snelowski ve Brroso, 2003, s.154). Bir süreç ve ir ilimsel rştırm ürününü ife een niteliksel senteze (Snelowski ve Brroso, 2007), çoklu çlışmlrın ifeleri krşılıklı olrk irirlerine önüştürülür. Bu çlışmlr kullnıln yklşımlr, hil eilen rştırmlrın kpsmı, ulgulrın içeriği, tnımı ve çlışmlrın sonuçlrı met-sentezin ok noktlrıır. Met-sentez, fikirleri, üşüne setlerini ve yklşımlrı htt çlışmlrın sonuçlrınki yrıntılı ulgulrı ve ulşıln sonuçlrı inelemekteir (Bir, 1999, ss.7-8). Verilerin toplnmsı Met-sentez çlışmsın hil eileek çlışmlrı elirlemek mıyl, Öğretim Kurulu Ulusl Tez Merkezinin veri tnın yüksek lisns ve oktor tezleri, şlığın ve nhtr kelimelerine Türkçe olrk içine Denetim, Teftiş, Denetmen, Denetçi, Müfettiş, Okul, İlköğretim, Yönetii, Okul Müürü ve Öğretmen terimleri oln tezler listelenmiştir. Listelenen tezlerin şlıklrı tek tek kontrol eilerek rştırmnın konusun ve mın uygun olileek 73 yüksek lisns ve oktor tezi elirlenmiştir. Bu tezler, hil eilme ve hriç tutulm işlemleri çerçevesine u met çlışmnın mın hizmet eeileek, nitel vey niel rştırm yöntemlerini kullnrk hzırlnmış 18 yüksek lisns ve oktor tezi rştırm kpsmın lınmıştır. Çlışmlrın âhil eilme ve hriç tutulmsınki ölçütler Nolit ve Hre (1988) nin met-senteze ilişkin önerileri oğrultusun u met-sentez çlışmsın, rştırmlrın hil eilme vey hriç tutuml kriterleri şğı verilmiştir (kt. Welh, 2008, ss.45-46). Çlışmlrın; 1. Yönteminin çıkç elirtilmiş olmsı, 2. İlköğretim okullrın ypılmış olmsı, 3. İl eğitim enetmenleri trfınn ypıln enetim uygulmlrını içermesi, 4. İl eğitim enetmenlerinin, ilköğretim okul yönetiilerinin ve öğretmenlerin lgılrını içermesi, 5. lisns tezi vey oktor tezi olmsı, 6. Tez şlığının enetmen rol yeterliklerini içermesi, 7. Çlışmy konu oln örneklemin Türkiye sınırlrı içine olmsı gii kriterlerle sınırlnırılmıştır.

EĞİTİM DENETMENLERİNİN ROLLERİNİ GERÇEKLEŞTİRME YETERLİKLERİ BİR META-SENTEZ ÇALIŞMASI 103 Kolm yöntemi Arştırmy hil eilen çlışmlr ele lınn n temlr ve lt temlr ütün yönleriyle etylı ir içime (niel ve nitel ulgulrının tmmı) inelenerek hem tlolr hem e nlizlere konu ütünlüğünü ve sentezleme şmsın kolylık sğlmsı çısınn u çlışmlr skın oln temlr, enetmen rolleri ikkte lınrk elli ir kolm ile sunulmuştur (Tlo 1). Ayrı, rştırmy hil eilen çlışmlr yyın yılın göre sırlnrk nlizlere tnımlyıı olmsı çısınn A1, A2 A18 olk şekile kolnmış ve ypıln nlizler u kolm eğerleri ess lınrk ypılmıştır (Tlo 2). Tlo 1. Met-Sentez Ko Şlonu Temlr / Denetmen Rolleri * Reherlik, Mesleki Yrım ve İşşın Yetiştirme Rolleri * Yönetiilik Rolleri * Lierlik Rolleri * Arştırm Rolleri * Soruşturm Rolleri Tem Kolrı DÖR- Denetmenlerin öğretmenlere yönelik reherlik, mesleki yrım ve işşın yetiştirme rolleri DOR- Denetmenlerin okul yönetimine yönelik reherlik, mesleki yrım ve işşın yetiştirme rolleri DYR- Denetmenlerin yönetiilik rolleri DLR- Denetmenlerin lierlik rolleri DAR- Denetmenlerin rştırıı rolleri DSR- Denetmenlerin soruşturm rolleri Met-senteze âhil eilen çlışmlr Arştırmy âhil eilen her ir çlışmnın kou, yzrı, yılı, yyın türü, yöntem ilgileri ve tem kou şğı sunulmuştur. Denetmen rollerini konu einen u çlışmlrın genel niteliklerinin veriliği Tlo 2 eki veriler ineleniğine, çlışmlrn 4 ünün oktor tezi, 14 ünün ise yüksek lisns tezi oluğu görülmekteir. Ayrı, çlışmlrın tmmın trm moeli kullnılmış olup, veri toplm rı olrk 1 çlışm görüşme formu, 17 çlışm ise nket kullnılığı görülmekteir.

Yr. Doç. Dr. Ceml AKÜZÜM 104 / Doç. Dr. Ftm ÖZMEN EKEV AKADEMİ DERGİSİ Tlo 2. Met-Senteze Dhil Eilen Çlışmlr ve Kolrı Arştırm Kou Arştırm A1 Cerit, 1996 A2 Gökyer, 1997 A3 Yyın Türü Lisns Tezi Lisns Tezi Demirtş, 2000 Lisns Tezi A4 Bln, 2005 A5 Gürer, 2005 Lisns Tezi Lisns Tezi A6 Renklier, 2005 Lisns Tezi A7 Uygur, 2006 Lisns Tezi Arştırm moeli Veri toplm rı Örneklem 1 Temlr Verilerin nlizi Trm 31 müfettiş, 44 okul yönetiisi DÖR 98 öğretmen f, %, t-testi, ANOVA Trm DÖR 349 öğretmen f, %, X, SS, t-testi, ANOVA Trm DÖR 55 müfettiş, 105 öğretmen X,SS, t-testi Trm DÖR 26 müfettiş, 221 öğretmen f, %, X, SS, t-testi, ANOVA Trm (Nitel) Görüşme DÖR 10 müfettiş, 10 öğretmen İçerik nlizi Trm 41 müfettiş,73 okul yönetiisi 354 öğretmen f, %, X, ANOVA Trm 411 öğretmen f, %, X, t- testi, ANOVA DYR, DLR, DÖR, DAR DÖR A8 Vezne, 2006 Lisns Tezi Trm 45 müfettiş, 170 öğretmen f, %, X, SS, t-testi, ANOVA DÖR A9 Eyi, 2006 Lisns Tezi Trm 76 müfettiş f, %, X, SS, t-testi DAR

EĞİTİM DENETMENLERİNİN ROLLERİNİ GERÇEKLEŞTİRME YETERLİKLERİ BİR META-SENTEZ ÇALIŞMASI 105 A10 Ünl, 2006 Doktor Tezi A11 Blı, 2007 Lisns Tezi A12 Yılmz, 2007 Doktor Tezi A13 Arslntş, 2007 Doktor Tezi A14 Altınğ, 2007 Lisns Tezi Trm 344 müfettiş, 383 okul yönetiisi, 954 öğretmen f, %, X, SS, t-testi, ANOVA, Mnn-Whitney U testi Trm 125 müfettiş, 257 okul müürü f, %, X, SS, t-testi Trm 175 müfettiş, 1109 öğretmen f, %, t-testi, ANOVA, Regresyon Anlizi Trm 1068 öğretmen f, %, X, SS, t-testi, ANOVA Trm 131 müfettiş, 384 öğretmen X, SS, Mnn-Whitney U testi, ANOVA, DLR DÖR, DOR DÖR, DAR, DSR DÖR DÖR, DSR A15 Korkmz, 2007 Lisns Tezi Trm 61 yönetii, 580 öğretmen f, %, X, t-testi, ANOVA DOR, DÖR A16 Yılırım, 2007 Lisns Tezi A17 Krsln, 2008 Lisns Tezi Trm 87 öğretmen f, %, X, SS, Kruskl-Wllis H testi, ANOVA Trm 165 öğretmen f, %, X, SS, t-testi, ANOVA, Kruskl-Wllis H testi DÖR ÖR

Yr. Doç. Dr. Ceml AKÜZÜM 106 / Doç. Dr. Ftm ÖZMEN EKEV AKADEMİ DERGİSİ A18 Ovlı, 2010 Lisns Tezi 1 Kolrın çıklmlrı için Tlo 1 e kınız Trm 35 müfettiş, 50 okul yönetiisi, 315 öğretmen f, %, X, SS, Mnn-Whitney U testi DOR, DÖR Verilerin nlizi Nolit ve Hre (1988), ir met-sentez yklşımın, verilerin nlizini yei şlık ltın toplmktırlr (ss.26-29). Bu rştırm, şğı verilen nliz smklrı ikkte lınrk çlışmlrın nlizi ypılmıştır: Aşm 1. Olgusl ir çlışmy krr verme ve şlm. Bu, sentezlenmeye eğer ir ilgi lnını (rştırılk konuyu) tnımlmnın ilk smğıır. Bu rştırm ilgi lnı olrk enetmen rolleri seçilmiştir. Aşm 2. İlgi lnın ilişkin hngi çlışmlrın kullnılğın krr verme. Bu şm, nlize hil eileek çlışmlr için ir litertür trmsını yürütmeyi içermekteir. Dolyısıyl rştırmy hil eileek çlışmlrın seçilmesi u şm ypılmktır. Bu rştırm, hil eilme ve hriç tutulm kriterlerine uygun oln yüksek lisns ve oktor tezleri rştırmy âhil eilmiştir. Aşm 3: Nitel verileri okum. Bu şm, yorumsl metforlrın çıkrılmsın olnk sğlmktır. Bu rştırm, hil eilen çlışmlrın tem ve lt temlrın yer ln fikirler, metforlr/kvrmlr etylı ir şekile not eilmiştir. Uzmn görüşleri oğrultusun, verilerin irirleriyle ilişkisini tespit etmek, gerekli yerlere verileri irirlerine önüştürmek ve sentezlemek için, Tlo 4 te yer ln Temlr ilişkin nhtr ifeler ve kvrmlr ele eilmiştir. Aşm 4: Verilerin irirleriyle nsıl ilişkili oluğunu elirleme. Bu şm, nhtr metforlrın, ifelerin, fikirlerin ve kvrmlrın (nlize gerektiği krıyl geliştirii ve yorumlyıı tlolrl) listelenip krşılştırılmsıyl çlışmlrın hngi yönleren enzer oluklrının elirlenmesiir. Bu met çlışm, âhil eilen rştırmlrın genel niteliklerini ynsıtn tlo (Tlo 2) ile irlikte, enek gruplrının söz konusu rştırm oyutlrınki ktılım üzeylerini vermek mıyl, her ir tem ve lt tem, rştırmy ktıln enek gruplrının syısını gösteren frekns eğerleri ile, ktılım üzeylerini gösteren etimsel isttistiki tlolr oluşturulmuştur. Çlışmlr çok seçenekli ölçekler ve u ölçeklere ğlı frklı ereeleme şekilleri kullnılığınn, çlışmlrın orijinlliğini ozmmk çısınn ele eilen ktılım üzeyleri u tlolr, çlışmlr yer lıklrı şekliyle verilmiştir (Tlo 3). Ayrı çlışmlr, orijinl yzrlrın fikirleri, orijinl metinleren ele eilen nlmlrı mümkün oluğu kr korunrk oluşturuln nhtr ifeler ve kvrmlr tlosun (Tlo 4), enek gruplrının ktılım üzeyleri elirlenirken, u ifelere ilişkin lgı üzeylerini gösteren ritmetik ortlm

EĞİTİM DENETMENLERİNİN ROLLERİNİ GERÇEKLEŞTİRME YETERLİKLERİ BİR META-SENTEZ ÇALIŞMASI 107 eğerleri ikkte lınmıştır. Tlolrın oluşturulmsı, ktegorilerin, kolrın, temlrın homojenliğini tnımlmk için nhtr kvrmlrın sırlnmsın izin veriği gii, herhngi ir uyumsuzluk vrs unu orty çıkrm yrımı olmktır. Aşm 5. Verileri iririne önüştürme. Dönüştürmeler, öneki şmn türetilen muhtemel vrsyımlr ynılrk ypılır. Aşm 6: Dönüştürmeleri sentezleme. Bu şm, ikini üzey ir sentezleme olup rştırmy çok syı veri âhil eiliği zmn kullnılır ve yüksek üzeye ir soyutlm olnğı sğlr. Dâhil eilen çlışmlrın oyutlrın ilişkin etimsel isttistiki tlolr enek gruplrının ktılım üzeylerini vermek için yrrlnıln ritmetik ortlm eğerleri, rştırmlr kullnıln eğerlenirme rlıklrın ğlı klınrk veriliğinen, ir rştırmnın ir oyutun üşük üzeye oln ir eğer, şk ir rştırmnın ir oyutun yüksek vey ort üzeye olilmekteir. Ank u urum, met-senteze yorumlm zorluklr getireeğinen, rştırmlr genel olrk elli ir eğerlenirme rlığın enk gelen ritmetik ortlm eğerleri, üşük, ort ve yüksek olrk yorumlnığınn, u met-sentez çlışmsın eğerlenirme rlığı olrk, sıl rştırm yzrlrın ypıln yorumlr ğlı klınrk üşük, ort ve yüksek olrk üç üzey elirlenmiş ve yorumlr unun üzerinen ypılmıştır (Tlo 3). Benzer urum, nhtr ifeleri ve kvrmlrı göstermee e ikkte lınmış ve üşük, ort ve yüksek olrk üç üzey elirlenmiş ve yorumlr unun üzerinen ypılmıştır (Tlo 4). Aşm 7. Sentezleri ife etme. Bu son şm sentez, heef kitlesi ile etkili ir şekile iletişim kurk ir içime ife eilir. Bu rştırm, yukrı verilen met-sentez rştırm yönteminin veri nliz smklrı uygulnrk ele eilen veriler sentezlenerek ife eilmiştir. Geçerlilik ölçütleri Nitel rştırm ulgulrının geçerliliğine çıklık, ypı, uyumluluk, kpsm, genelleneilirlik ve eğitii kullnılilirlik kriterleri önerilmekteir (Bons ve Hll, 2007, s.118). Snelowski ve Brroso nun (2007), met-senteze geçerliliği sğlmk için tnımlıklrı üç tür geçerlilikten hreketle, u rştırm şğıki geçerlilik ölçütleri çerçevesine yürütülmüştür: 1. Tnımlyıı geçerlilik: Verilerin oğruluğunu gerçeklere ynrk tnımlmyn ir geçerlilik türüür. Bu, çlışm kullnıln her ir rporn ele eilen nlmlı ve oğru tnımlmlrır. 2. Yorumlyıı geçerlilik: Bkış çılrıyl ilgili rştırmılrın nlyışlrının tm ve oğru temsil eilmesini sğlmktır. 3. Kurmsl geçerlilik: Bulgulrın yorumlnmsın rştırmının güvenirliliğine şvurmktır. Bu, ilgileri irleştirmee, verileri yorumlmk için kullnıln yönteme ğlı olmk nlmın gelmekteir.

Yr. Doç. Dr. Ceml AKÜZÜM 108 / Doç. Dr. Ftm ÖZMEN EKEV AKADEMİ DERGİSİ Bulgulr ve Yorum Arştırmlr kullnıln veri nliz tekniklerine ğlı olrk, rştırm oyutlrın ilişkin etimsel isttistiklerin veriliği Tlo 3 te temlr it frekns eğerleri ve ktılım üzeyleri verilmiştir. Bu eğerler, rştırmlr ife eilikleri şekliyle, enetmen, öğretmen ve okul yönetiisi gruplrınn her irinin syısını ve temlr ilişkin ktılım üzeylerini (Düşük-Ort-) göstermekteir. Denek gruplrının, u rollerin gerçekleşme üzeylerine ilişkin ktılım üzeyleri şğı özetlenmiştir: Denetmenlerin öğretmenlere yönelik reherlik, mesleki yrım ve işşın yetiştirme rollerini gerçekleştirme üzeylerine yönelik enetmen gruunun lgılrı genel olrk yüksek üzeye iken; öğretmen gruunun lgılrının üşük ve ort üzeylere; okul yönetiisi gruunun lgılrının ise, ort üzeye oluğu görülmekteir (A1), (A2), (A3), (A4), (A5), (A6), (A7), (A8), (A11), (A12), (A13), (A14), (A15), (A16), (A17), (A18). Denetmenlerin okul yönetimine ilişkin reherlik, mesleki yrım ve işşın yetiştirme rollerini gerçekleştirme üzeylerine yönelik enetmen gruunun lgılrı yüksek üzeye iken; okul yönetiisi gruunun lgılrı, genel olrk ort üzeyeir (A11), (A15), (A18). Denetmenlerin yönetiilik rollerini gerçekleştirme üzeyleri, enetmen gruu trfınn yüksek üzeye yeterli görülürken, öğretmen ve okul yönetiisi gruplrı trfınn, ort üzeye yeterli görülmekteir (A6). Denetmenlerin lierlik rollerini gerçekleştirme üzeyleri, enetmen gruu trfınn yüksek üzeye yeterli görülürken, öğretmen gruu trfınn üşük ve ort üzeylere, okul yönetiisi gruu trfınn ise, ort üzeye yeterli görülmekteir (A6), (A10). Denetmenlerin rştırıı rollerini gerçekleştirme üzeyleri, enetmen gruu trfınn yüksek üzeye, öğretmen gruu trfınn üşük ve ort üzeylere, okul yönetiisi gruu trfınn ise, ort üzeye yeterli görülmekteir (A6), (A12). Denetmenlerin soruşturm rollerini gerçekleştirme üzeyleri, enetmen gruu trfınn ort ve yüksek üzeylere; öğretmen gruu trfınn yüksek üzeye yeterli görülmüştür (A12), (A14). Denetmenlerin, enetim süreine rollerini gerçekleştirme üzeylerine genel olrk kılığın, önemli görülen hususlr şöyle özetleneilir (Tlo 3): Denetmen gruunun, y öğretmenlerin işşın yetiştirilmesine, ln ışınn gelen sınıf öğretmenlerinin mesleki çın yetiştirilmesine, öğretmenlerin mesleki gelişimini sğlm, eğitim-öğretim fliyetlerinin geliştirilmesine, hizmetiçi eğitim fliyetlerine, sınıf yönetimi, ers progrmlrı, plnlm ve eğerlenirme konulrınki reherlik rollerini kpsyn ve öğretmenlere yönelik reherlik, mesleki yrım ve işşın yetiştirme rolleri şlığı ltın toplnn rollerini yüksek üzeye gerçekleştiriklerini ife ettikleri görülmekteir. Denetmenlerin yrı, okul yönetimine ilişkin reherlik, mesleki yrım ve işşın yetiştirme rolleri ile, yönetiilik, lierlik, rştırm ve soruşturm rollerini e yüksek üzeye gerçekleştiriklerini ife ettikleri görülmekteir.

EĞİTİM DENETMENLERİNİN ROLLERİNİ GERÇEKLEŞTİRME YETERLİKLERİ BİR META-SENTEZ ÇALIŞMASI 109 Tlo 3. Denetmenlerin, Rollerini Gerçekleştirme Düzeyleri Arştırmlr 1 Temlr 2 f Denetmen Öğretmen Okul Yönetiisi Ktılım Düzeyi Ktılım Düzeyi Ktılım Düzeyi F f F f F f f f Düşük Ort Düşük Ort Düşük Ort A1 DÖR - - 31 - - 98 - - - - - - 44 - - A2 DÖR - - - - - - 349 - - - - - - - - - - A3 DÖR - - - - 55 - - 105 - - - - - - - - A4 DÖR - - - - 26 221 - - - - - - - - - - A5 DÖR 10 - - - - 10 - - - - - - - - - - A6 DYR - - - - 41 - - 354 - - - - 73 - - DLR - - - - 41 354 - - - - - - 73 - - DÖR - - - - 41 354 - - - - - - 73 - - DAR - - - - 41 354 - - - - - - 73 - - A7 DÖR - - - - - - - - 411 - - - - - - - - A8 DÖR - - - - 45 170 - - - - - - - - - - A9 DAR 76 - - - - - - - - - - - - - - - - A10 DLR - - - - 344 - - 954 - - - - 383 - - A11 A12 DÖR - - - - 125 - - - - - - - - 257 - - DOR - - - - 125 - - - - - - - - 257 - - DÖR - - - - 175 - - 1109 - - - - - - - - DAR - - - - 175 - - 1109 - - - - - - - - DSR - - - - 175 - - - - 1109 - - - - - - A13 DÖR - - - - - - 1068 - - - - - - - - - - A14 A15 DÖR - - - - 131 384 - - - - - - - - - - DSR - 131 - - - - - - - 384 - - - - - - DOR - - - - - - - - - - - - - - - - 61 DÖR - - - - - - - - - - 580 - - - - - - A16 DÖR - - - - - - - - 87 - - - - - - - - A17 DÖR - - - - - - - - 165 - - - - - - - - A18 DOR - - - - 35 - - - - - - - - 50 - - DÖR - - - - 35 - - 315 - - - - - - - - 1 Tem kolrı için Tlo 1 e kınız 2 Arştırm kolrı için tlo 2 ye kınız

Yr. Doç. Dr. Ceml AKÜZÜM 110 / Doç. Dr. Ftm ÖZMEN EKEV AKADEMİ DERGİSİ Denetmen rollerinin gerçekleşme üzeyi, öğretmen ve okul yönetiisi gruplrı çısınn eğerleniriliğine, enetmen gruunn frklı olrk öğretmen ve okul yönetiilerinin, enetmenleri reherlik, mesleki yrım ve işşın yetiştirme, yönetiilik, lierlik, rştırm ve soruşturm rollerini gerçekleştirmeleri konusun üşük ve ort üzeylere yeterli görükleri nlşılmktır. Temlr ilişkin ulgulr Denetmen rollerinin yeterlilikleri ile ilgili verilen genel ulgulrın (Tlo 3) ynın, met-sentez rştırm yönteminin nliz smklrın ğlı klınrk, enetmen rolleri ile ilgili rştırm oyutlrın yer ln ifelerin ilk nlmlrı korunmk şrtıyl, enzer oln ifeler gruplnırılrk, Tlo 4 te görülüğü gii enetim süreineki u rollerin hngi uygulmlrn iret oluğu verilmiştir. Böylee, rştırmnın genel ulgulrı (Tlo 3) nitel verilerle estekleniği gii, temlr ilişkin h geniş ir nlyış sğlnmy çlışılmıştır. Denetmenlerin öğretmenlere yönelik reherlik, mesleki yrım ve işşın yetiştirme rollerine ilişkin ifeler ineleniğine, enetmenlerin, öğretmenlerin sınıf yönetimini sğlm, hem mesleki hem e ireysel olrk gelişmelerini sğlm, öğretim yöntem ve tekniklerini seçmelerine ve uygulmlrın, okul yönetimi, meslektşlr ve iğer personelle ilişkilerini geliştirmelerine, öğrenileri tnım ve şrılrının ölçülüp eğerlenirmelerine, ers progrmı ve plnlrını hzırlmlrın ve okul-çevre ilişkilerinin geliştirilmesine yrımı olm konulrınki reherlik, mesleki yrım ve işşın yetiştirme rolleri, enetmenler trfınn yüksek üzeye yeterli ulunmuştur. Öğretmenler u rollerin üşük üzeye gerçekleştiğini üşünmekteirler. Okul yönetiilerinin ise, enetmenleri ort üzeye yeterli görüğü nlşılmktır. Denetmenlerin okul yönetimine yönelik reherlik, mesleki yrım ve işşın yetiştirme rollerine ilişkin ifeler ineleniğine, enetmenlerin, okul yönetiminin mesleki gelişimini sğlm, okulun eğitim-öğretim fliyetlerini üzenleme, geliştirme ve eğerlenirmee, okulun efter, osy ve evrk gii üro işlerini üzenlenme ve yürütmee, okul yönetiminin çevre ile oln ilişkilerinin geliştirilmesine ve kurumun fiziksel urumunu korum, üzenleme vey geliştirmee yrımı olm konulrınki reherlik, mesleki yrım ve işşın yetiştirme rollerine ilişkin olrk enetmenlerin kenilerini yüksek üzeye yeterli görükleri, un krşılık okul yönetiilerinin, enetmenleri ort üzeye yeterli görükleri nlşılmktır. Denetmenlerin yönetiilik rolleri ineleniğine, enetmenler, yönetiilikle ilgili rollerini gerçekleştirme konusun kenilerini yüksek üzeye yeterli ulmktır. Denetimin sonuçlrınn enetlenenleri zmnın herr etme ve u sonuçlr göre enetlenenlerle irlikte gelişim ve etkili öğretim strtejileri elirleme, krşılşıln sorunlrı pylşm ve çözümüne ktkı ulunm konulrın öğretmenlerin, enetmenleri üşük üzeye, okul yönetiilerinin ise, ort üzeye yeterli görükleri nlşılmktır. Denetmenlerin tüm eğitim çlışnlrının eğitim sürei ve eğitim rç gereçlerine

EĞİTİM DENETMENLERİNİN ROLLERİNİ GERÇEKLEŞTİRME YETERLİKLERİ BİR META-SENTEZ ÇALIŞMASI 111 ilişkin istek ve ihtiyçlrını elirleyerek üst mkmlr ilirme gii yönetiilik rolünü gerçekleştirme üzeyleri, her iki enek gruu trfınn ort üzeye yeterli görülürken, enetimin etkili içime uygulnmsı için mçlr uygun plnlm ypm, enetim ve reherlik görevinin gerektiriği teorik, teknik ilgiye ship olm ve öğretmen ve yönetiilerin kişisel ve mesleksel hklrını korum vrnışlrı, öğretmenlere göre ort üzeye, okul yönetiilerine göre ise, yüksek üzeye gerçekleşen yönetiilik vrnışlrıır. Denetmenlerin lierlik rolleri ile ilgili verilen ifelere kılığın, enetmenler lierlik rollerini gerçekleştirme konusun kenilerini yüksek üzeye yeterli görürken, eğitim sisteminin mçlrının tüm çlışnlr trfınn enimsenmesini sğlm, enetleiği kişilerin, kenisini eğişimi şltk ktlizör olrk görmelerini sğlm, yenilik ypmk isteyen grup y ireylere kynk ve ilgi verme lierlik rollerini sergilemeleri kımınn enetmenler, hem öğretmen hem e okul yönetiisi gruplrı trfınn ort üzeye yeterli görülmekteir. Ayrı, eğitimle ilgili kurumlrı hrekete geçirme ve unlr rsın koorinsyonu sğlm, çlışnlr üzerine yetki kullnımınn çok etki yollrın şvurm, güven verii çık ve ürüst ir içime iletişim kurm, enetimi enetleyen ve enetlenenlerin sürekli ir işirliği sürei olrk lgılm ve uygulm, ürokrtik işleren ziye öğretim lierliği rollerine yoğunlşm vrnışlrı, öğretmenlere göre üşük üzeye, okul yönetiilerine göre ise, yüksek üzeye gerçekleşen lierlik vrnışlrıır. Dolyısıyl okul yönetiilerinin, enetmenlerin iğer rollerine oluğu gii lierlik rolleri konusun öğretmenlere göre h olumlu görüşlere ship oluklrı söyleneilir. Denetmenlerin rştırıı rollerine ilişkin ifeler ineleniğine, enetmenlerin, rştırıı rollerini gerçekleştirme konusun kenilerini yüksek üzeye yeterli görükleri nlşılmktır. Öğretmenler, ynı yeterlilik lnı ile ilgili üşük ve ort üzeylere görüş elirtmişlerir. Özellikle, ilköğretim çğınki çouklrın evmsızlık neenleri, okullr lınmsı gereken önlemler, eğitim-öğretim, okullrın yönetimi, okullrki personelin yeterlikleri ve verimlilikleri, okullrın eğitimi progrmlrı ve eğitimin niteliğini rtırk gelişmeleri ineleme ve rştırm konulrın, enetmenlerin ypmış oluklrı rştırmlr öğretmenler trfınn yetersiz görülmekteir. Denetmenlerin soruşturm rolleri ineleniğine, hem enetmen hem e öğretmen gruplrının, soruşturm rollerini gerçekleştirme konusun genel olrk enetmenleri yüksek üzeye yeterli görükleri nlşılmktır. Bun göre, suç syıln eylemin tespitine soruşturm emri isteme, soruşturmyı gizlilik içine yürütme, soruşturm sırsın ojektif vrnm, kurumun çlışmlrını kstmn soruşturm ypm, ypıln ihr ve şikyetleri ikkte lm konulrın enetmenler, her iki enek gruu trfınn yüksek üzeye yeterli görülmekteirler. Ank, soruşturmnın okul ir gerilim hvsı oluşturmsı, reherlik için gelikleri okullr soruşturm için e gelmelerinin öğretmenleri teirgin etmesi, soruşturmlr yrgılyıı vrnışlr neeniyle öğretmenlerin enetmenleren yrım istemesini güçleştirmesi, öğretmenlerin, soruşturmlrını

Yr. Doç. Dr. Ceml AKÜZÜM 112 / Doç. Dr. Ftm ÖZMEN EKEV AKADEMİ DERGİSİ Tlo 4. Temlr İlişkin Anhtr İfeler ve Kvrmlr Temlr Temlr ilişkin nhtr ifeler ve kvrmlr Denetmen Öğretmen Düşük Ktılım Düzeyi Ort Düşük Ktılım Düzeyi Ort Okul Yönetiisi Ktılım Düzeyi Düşük Ort Denetmenlerin Öğretmenlere Yönelik Reherlik, Mesleki Yrım ve İşşın Yetiştirme Rolleri Denetmenlerin Okul Yönetimine Yönelik Reherlik, Mesleki Yrım ve İşşın Yetiştirme Rolleri Denetmenlerin Yönetiilik Rolleri Sınıf yönetimi konusun reherlik ypm Okul-çevre ilişkileri konusun reherlik ypm Ders progrmlrı ve plnlm konusun reherlik ypm Öğretim yöntem ve teknikleri konusun reherlik ypm Okul yönetimi, meslektşlr ve iğer personelle ilişkiler konusun reherlik ypm Öğrenileri tnım ve şrılrının ölçülüp eğerlenirilmesi konusun reherlik ypm Öğretmenlerin ireysel gelişimleri konusun reherlik ypm Kurumun fiziki urumu konusun reherlik ypm Eğitim-öğretim ve eğerlenirme konusun reherlik ypm Büro işleri konusun reherlik ypm Yönetim ve çevre işleri konusun reherlik ypm Mesleki gelişim konusun reherlik ypm Denetimin etkili içime uygulnmsı için mçlr uygun ir plnlm ypm Tüm eğitim çlışnlrının eğitim sürei ve eğitim rç gereçlerine ilişkin istek ve ihtiyçlrını elirleyerek üst mkmlr ilirme Krşılşıln sorunlrı çlışn personel ile pylşm ve sorunlrın çözümüne irlikte krr verme Denetim ve reherlik görevinin gerektiriği teorik, teknik ilgi ve eerilere ship olm Öğretmen ve yönetiilerin kişisel ve mesleksel hklrını korum Denetim süreçlerinin eğerlenirilmesine öğretmen ve yönetiilerin ktkılrını sğlyrk gelişim ve etkili öğretim strtejileri elirleme Denetimin sonuçlrınn enetlenenleri zmnın herr etme

EĞİTİM DENETMENLERİNİN ROLLERİNİ GERÇEKLEŞTİRME YETERLİKLERİ BİR META-SENTEZ ÇALIŞMASI 113 Denetmenlerin Lierlik Rolleri Denetmenlerin Arştırıı Rolleri Eğitim sisteminin mçlrının tüm çlışnlr trfınn enimsenmesini sğlm Eğitimle ilgili olileek tüm kurum, kuruluş ve kişileri hrekete geçirme ve unlr rsın koorinsyonu sğlm Çlışnlr üzerine yetki kullnımınn çok etki yollrın şvurm Bireylere güven verii çık ve ürüst ir içime iletişim kurm Denetimi, enetleyen ve enetlenenlerin sürekli işirliği sürei olrk lgılm ve uygulm Bürokrtik işleren ziye öğretim lierliği rollerine yoğunlşm Denetleiği kişilerin, kenisini eğişimi şltk ktlizör olrk görmelerini sğlm Yenilik ypmk isteyen grup y ireylere kynk ve ilgi verme Öğrenilerin ihtiyç uyuğu her türlü eğitsel konu rştırm ypm Okullr lınmsı gereken önlemlere ess olk konulr rştırmlr ypm Eğitime sorunlr çözüm önerileri geliştirme ile ilgili rştırm ypm Okullrın yönetimi ile ilgili ihtiyç uyuln konulr rştırm ypm Okullrki personellerin verimliliğini ve yeterliliğini rtırmy yönelik rştırmlr ypm Okullrın eğitim progrmlrıyl ilgili sorunlr çözüm önerileri geliştirme konusun rştırm ypm Okullrki eğitimin niteliğini rtırrk etkin ve verimli olrk gerçekleştirilmesine yönelik rştırm ypm Eğitim teknolojilerineki gelişmeleren yrrlnmyl ilgili rştırm ypm

Yr. Doç. Dr. Ceml AKÜZÜM 114 / Doç. Dr. Ftm ÖZMEN EKEV AKADEMİ DERGİSİ Ypıln ihr ve şikyetleri ikkte lm Denetmenlerin Soruşturm Rolleri Suç syıln eylemin tespitine soruşturm emri isteme Soruşturmyı gizlilik içine yürütme ve ojektif vrnm Kurumun çlışmsını kstmn soruşturm ypm Reherlik için gelikleri okullr soruşturm için e gelmelerinin öğretmenleri teirgin etmesi ve okul ir gerilim hvsı oluşmsı Soruşturmlr svı ve yrgıç vrnışı sergilemeleri netiesine öğretmenlerin, kenilerinen mesleki yrım istemesini güçleştirmesi Soruşturm rolünü öğretmenlere krşı ir tehit unsuru olrk kullnmlrı Öğretmenlerin, soruşturmlrını ypn enetmenler trfınn reherlik lmk vey eğerlenirilmek istememeleri ypn enetmenler trfınn reherlik lmk vey eğerlenirilmek istememeleri gii soruşturm rolünen oğn olumsuzluklr hem enetmenlerin hem e öğretmenlerin yüksek üzeye ktılım göstermiş olmlrı ikkt çekii ir sonuçtur. Ayrı enetmenler, soruşturm rollerini öğretmenlere krşı ir skı unsuru olrk kullnmıklrını elirtmiş olslr, öğretmenlerin, soruşturmlrı ir skı unsuru olrk görükleri nlşılmktır. Sonuç, Trtışm ve Öneriler Denetmen rollerinin yeterliklerine ilişkin rştırm sonuçlrının inelenmesi ile öne çıkn hususlr, enetmenlerin rollerini yüksek üzeye gerçekleştiriklerini, un krşılık öğretmenlerin, enetmenlerin u rollerini gerçekleştirme üzeyini üşük üzeye, okul yönetiilerinin ise genellikle ort üzeye yeterli uluklrı yönüneir. Görüşler rsınki u frklılığın neeninin, trflrın eğerlenirmeye ess lıklrı ölçütlerin frklılığınn kynklnığı üşünüleilir. Denetmenler, ysl üzenlemeler gereği ört frklı görev yürütmekle sorumluur. Bu konu ypıln rştırmlr, enetmenlerin reherlik, mesleki yrım ve işşın yetiştirme görevleri ile nk eğerlenirme ve soruşturm görevlerinen rt kln zmn ilgileneiliklerini göstermekteir (Snı ve Şhin, 2007, s.93). Denetmenlerin öğretmenlere yönelik reherlik görevlerini gerçekleştirmelerine ilişkin frklı zmn ilimlerine ypıln rştırm sonuçlrı, enetmenlerin rollerini ger-

EĞİTİM DENETMENLERİNİN ROLLERİNİ GERÇEKLEŞTİRME YETERLİKLERİ BİR META-SENTEZ ÇALIŞMASI 115 çekleştirme konusun hl sorunlrın evm ettiğini ve günelliğini kyetmeiğini göstermekteir. Bu urumun sıl neeninin, enetim kurumunun ypısl sorunlrınn kynklnığı ve enetim kurumunun soruşturm, enetim ve reherlik irimleri şekline yenien ypılnırılmsının işlevsellik kznırğı üşünülmekteir. Reherlik ve iş şın yrım çlışmlrı, enetim çlışmlrının özünü oluşturmktır. Pozisyonu gereği, yönetii ve öğretmenlere en ykın konum ulunn enetmenlerin işirliği içine ve ihtiy ynıt vereek süre ve sıklıkt ypklrı geliştirii enetim üyük yrr sğlyktır. Ank uygulm u yöne eklenen ğırlığın verilmeiği rştırmlrl sptnmıştır. Bu urum iş hmi yoğunluğunn, enetmenlerin u ln istenilen üzeye yetiştirilmeiğinen ve enetim örgütünün u temel mı gerçekleştireek şekile kurulmmsınn kynklnığını göstermekteir. Öte ynn, enetmenlerin lierlik, rştırm ve soruşturm rolleri e öğretmen ve okul yönetiileri trfınn üşük ve ort üzeylere yeterli görülmüştür. Denetmenlerin görev çeşitliliğinin fzl olmsı, iş yüklerine ğlı olrk görevlerinen her irinin gerçekleşme üzeyini olumsuz etkileiği şekline yorumlnilir. Bu neenle, önelikle her ir görevle ilgili performnslrının üşük üzeye gerçekleşmesini önlemek mıyl görevsel krmşnın zltılmsı, iş yüklerini hfifletii önlemlerin lınmsı gerekir. Britton, Goomn ve Rk ın (2002) ABD e ypmış oluklrı rştırm eğitimilerin mesleki gelişimini sğlm enetmenlerin istenilen üzeye olmıklrını ve etkili ir enetime ypılmsı gerekenler konusun reherliğin eksik görülüğünü elirlemiş ve krşılıklı güvene ylı olrk, enetimin ir nışmnlık sürei gii olmsı gerektiğini önermişlerir. Houk un (1999) Kn yptığı rştırmnın sonuçlrı, öğretmenlerin, enetmenlerin rollerini iyi sergileyemeiklerini ve genellikle ilgi, eeri ve yetenekleri konusun yetersiz oluklrını, öğretmenlerin, enetmenlere ve enetim süreine ilişkin güvensizliklerinin oluğunu orty çıkrmıştır. Ele eilen u sonuçlrn yol çıkrk şu önerilere yer verileilir: Frklı yeterlilik lnlrını kpsyn ve enetmenlerin iş yüklerini rtırıı ir neen olrk görülen rştırm-ineleme ve soruşturm, reherlik-mesleki yrım ve işşın yetiştirme görevleri, yrı irer uzmnlık ve mesleki irikim gerektirmekteir. Bir enetmenin u iki temel lnki görevlerin tümüne kmsınki güçlükler göz önüne ulunuruluğun, işgörenlere irçok iş verme yerine uzmnlşmy ylı ln yetişmeyi/yetiştirmeyi yeğlemek gerekir. Bu iki yeterlilik lnın her irine uzmn enetmenlerin yetiştirilmesinin ve istihm eilmesinin yrrlı olğı üşünülmekteir. Denetmenlerin lisns üstü eğitim lmsı ve u eğitime, kurmsl ilgiler ynın, okul ortmın sorun çözmeye ylı uygulmlr üyük orn yer verilmesi sğlnmlıır. Bu şekile, enetmenlerin lierlik, rştırıılık, yönetiilik, reherlik ve soruşturm rolleri hkkın erinlemesine ilgi ve eeri kznmsı sğlnilir. Eğitim enetmenlerinin önemli rollerinen ir iğeri e rştırıı, sorgulyıı olmlrıır. Bu şekile eğişme ve yenileşme yönüne vizyon geliştireilir, heefler koyilirler. Denetmenlerin lisns üstü eğitim ypmlrı onlrın rştırıı rollerinin e gelişmesine

Yr. Doç. Dr. Ceml AKÜZÜM 116 / Doç. Dr. Ftm ÖZMEN EKEV AKADEMİ DERGİSİ ktkı sğlyktır. Ayrı, enetmenlerin olnklr ölçüsüne yurt ışı eneyimlerinin rtırılmsı rştırıı rollerinin gelişmesine ktkı ulunileektir. Denetmenlerin hizmet içi süreçte yetiştirilmeleri kurmsl ilgileren çok, sorun çözmeye ylı, urum nlizleri, proje çlışmlrı, tkım çlışmlrı şekline gerçekleştirilmeliir. Denetmenlerin etkili olilmesi, insn kynğını yönetme ynın, ln ilgisi, mesleki ilgi gii lnlr yüksek üzeye yeterli olmsın ğlıır. Bu neenle, çok yönlü eğitim progrmlrı hzırlnmlı ve u progrmlrın etkililik urumu sürekli inelenmeli, gerekli üzeltme ve geliştirmeler ypılmlıır. Bilişim teknolojisineki gelişmeler, snl çlışm ve uygulm topluluklrı rılığı ile sorunlrın tespiti ve çözüm yollrının ortklş rnmsın etkili sonuçlr oğurmkt, gelişme ve yenileşmeye ktkı sunmktır. Bu neenle enetmenlerin, mesleki çın ilgi pylşımını ve kenilerini geliştirmelerini kolylştırk oln sosyl ğlr oluşturmlrı ve unlr ktılımlrı teşvik eilmeliir. Kynkç Açıklın, Ş.Ş. (1992). Müfettişlerin görev eklentileri. Hettepe Üniversitesi Eğitim Fkültesi Dergisi, (7), 117-123. Akgöz, S., Ern, İ. ve Kn, İ. (2004). Met-nlizi. Uluğ Üniversitesi Tıp Fkültesi Dergisi, 30(2), 107 112. Altınğ, M. (2007). İlköğretim müfettişlerinin reherlik eğerlenirme ve soruşturm rolleri hkkın Ankr ili öğretmen ve müfettişlerinin görüşleri. Yyımlnmmış yüksek lisns tezi, Ankr: Ankr Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Arı, İ.B. ve Akr, H. (2010). Eğitim müfettişlerinin zı sosyl, emogrfik ve mesleki özelliklerine göre mesleki tükenmişlik üzeylerinin elirlenmesi. Dile Üniversitesi Ziy Göklp Eğitim Fkültesi Dergisi, (15), 78-91. Arslntş, H.İ. (2007). İlköğretim müfettişlerinin mesleki yrım ve reherlik rollerinin öğretmen lgılrın göre eğerlenirilmesi (ir moel önerisi). Yyımlnmmış oktor tezi, Gzintep: Gzintep Üniversitesi Sosyl Bilimleri Enstitüsü. Ateş, B. (2008). Okul yönetiilerinin ilköğretim müfettişlerinin yeterliklerine ilişkin görüş ve eklentileri. Yyımlnmmış yüksek lisns tezi, Tokt: Gziosmnpş Üniversitesi Sosyl Bilimleri Enstitüsü. Ayın, A. (1998). Sınıf yönetimi. Ankr: Anı Yyınılık. Bir, C.R. (1999). Met-Synthesis. Pper Presente t the Annul Meeting of the Assoition for the Stuy of Higher Eution, Sn Antonio, TX, Novemer 20, 1999. (ERIC Doument Reproution Servie. No. 437866). Bln, C. (2005). Ay öğretmenlerin işşın yetiştirilmesine ilköğretim müfettişlerinin rolü. Yyımlnmmış yüksek lisns tezi, Bolu: Ant İzzet Bysl Üniversitesi Sosyl Bilimleri Enstitüsü.

EĞİTİM DENETMENLERİNİN ROLLERİNİ GERÇEKLEŞTİRME YETERLİKLERİ BİR META-SENTEZ ÇALIŞMASI 117 Blı, B. (2007). İlköğretim müfettişleri ve ilköğretim okulu müürlerinin; ilköğretim müfettişlerinin reherlik rollerini gerçekleştirme üzeylerine ilişkin lgılrı. Yyımlnmmış yüksek lisns tezi, Ankr: Gzi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Bşr, H. (1995). Eğitim enetçisi rolleri, yeterlikleri, seçilmesi, yetiştirilmesi. (3.Bsım). Ankr: Personel Eğitim Merkezi Yyını. Beh, D.M. ve Reinhrtz, J. (2000). Supervisory leership- fous on ınstrution. Lonon: Allyn & Bon. Britton, P.J., Goomn, J.M. ve Rk, C.F. (2002). Presenting workshops on supervision: A iti-eperientil formt. Counselor Eution & Supervision, 42(1), 31-39. Bons, T. ve Hll, E.O.C. (2007). Chllenges in pprohing metsynthesis reserh. Qulittive Helth Reserh, 17(1), 113-121. Burgz, B. (1995). İlköğretim kurumlrının enetimine yeterine yerine getirilmeiği görülen zı enetim rolleri ve neenleri. Hettepe Üniversitesi Eğitim Fkültesi Dergisi, (11), 127-134. Burslıoğlu, Z. (2002). Okul yönetimine yeni ypı ve vrnış. (15. Bskı). Ankr: Pegem A Yyınılık. Cemloğlu, N. (2005). Türkiye e okul yönetiisi yetiştirme ve istihmı: Vroln urum, geleekteki olsı gelişmeler ve sorunlr. Gzi Üniversitesi Gzi Eğitim Fkültesi Dergisi, 25(2), 249-274. Cerit, Y. (1996). İlköğretim müfettişlerinin eğitim-öğretim fliyetlerini geliştirme etkinlikleri. Yyımlnmmış yüksek lisns tezi, Bolu: Ant İzzet Bysl Üniversitesi Sosyl Bilimleri Enstitüsü. Demirtş, Z. (2000). Aln ışınn gelen sınıf öğretmenlerinin yetişmesine ilköğretim müfettişlerinin rolü. Yyımlnmmış yüksek lisns tezi, Elzığ: Fırt Üniversitesi Sosyl Bilimleri Enstitüsü. Eyi, T.F. (2006). An ili ilköğretim müfettişlerinin rştırm görevlerini gerçekleştirmelerine ilişkin görüşleri. Yyımlnmmış yüksek lisns tezi, Ankr: Ankr Üniversitesi Sosyl Bilimleri Enstitüsü. Finfgel, D.L. (2003). Metsynthesis: The stte of the rt-so fr. Qulittive Helth Reserh, 13(7), 893-904. Gökyer, N. (1997). İlköğretim okullrı 2. keme öğretmenlerinin ilköğretim müfettişlerinin yeterlik lnlrın ilişkin lgılrı (İstnul ili örneği). Yyımlnmmış yüksek lisns tezi, Ankr: Gzi Üniversitesi Sosyl Bilimleri Enstitüsü. Gürer, M.D. (2005). Bilgi teknolojisi sınıflrın enetim. Yyımlnmmış yüksek lisns tezi, Bolu: Ant İzzet Bysl Üniversitesi Sosyl Bilimleri Enstitüsü.

Yr. Doç. Dr. Ceml AKÜZÜM 118 / Doç. Dr. Ftm ÖZMEN EKEV AKADEMİ DERGİSİ Houk, T.A. (1999). The linil supervision experienes of eginning tehers: A qulittive stuy. Unpulishe mster s thesis, Sskthewn: University of Regin. Krrsln, B. (2008). İlköğretim okulu İngilize öğretmenlerinin ers enetimine ilişkin görüşleri (Muğl ili örneği). Yyımlnmmış yüksek lisns tezi, Muğl: Muğl Üniversitesi Sosyl Bilimleri Enstitüsü. Krmn, Ü. (1983). Müfettiş yeterliklerinin sptnmsı ve hizmet içi eğitim progrmı hzırlnmsı. Ankr Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fkültesi Dergisi, 16(1), 587-602. Kvs, E. (2005). İlköğretim müfettişlerinin enetim vrnışlrın ilişkin öğretmen lgı ve eklentileri. Yyımlnmmış yüksek lisns tezi, Denizli: Pmukkle Üniversitesi Sosyl Bilimleri Enstitüsü. Kepenekçi, Y. (1995). Teftişin ysl ynklrı ve müfettişlerinin ysl görevleri. Ankr Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fkültesi Dergisi, 28(2), 137-143. Korkmz, M. (2007). İlköğretim müfettişlerinin reherlik görevlerini yerine getirme üzeyleri. Yyımlnmmış yüksek lisns tezi, Çnkkle: Çnkkle Onsekiz Mrt Üniversitesi Sosyl Bilimleri Enstitüsü. Korkmz, M. ve Özoğn, O. (2005). İlköğretim müfettişlerinin reherlik görevlerini gerçekleştirme üzeyleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(4), 23-43. Mei.Wiley (1.4. 2004). Roles of shool supervisor. (Chpter 1). We: http://mei. wiley.om/prout_t/exerpt/53/04711516/0471151653.pf resinen 25 Ksım 2012 e lınmıştır. Nolit, G.W. ve Hre, R.D. (1988). Met-ethnogrphy: Synthesizing qulittive stuies. Qulittive Reserh Methos, Vol. II. Newury Prk, CA: Sge Pulitions, http://ooks.google.om.tr/ooks?i=fqq4fp4nsgc resinen 24 Ekim 2011 e lınmıştır. Oliv, P.F. ve Powels, G.E. (2001). Supervision for toy s shools. New York: John Willey & Sons, In. Ovlı, Ç. (2010). İlköğretim müfettişlerinin reherlik rollerini yerine getirme üzeyine ilişkin müfettiş, yönetii ve öğretmen görüşleri. Yyımlnmmış yüksek lisns tezi, Blıkesir: Blıkesir Üniversitesi Sosyl Bilimleri Enstitüsü. Özmen, F. ve Şhin, Ş. (2010). İlköğretim müfettişlerinin soruşturm görevini yerine getirirken krşılştıklrı sorunlr. Dile Üniversitesi Ziy Göklp Eğitim Fkültesi Dergisi, 15, 92 109. Renklier, A. (2005). İlköğretim enetmenlerinin ilköğretim okullrın öğrenme-öğretme süreçleri ve yönetim görevleriyle ilgili etkililik üzeyleri (Kyseri ili örneği). Yyımlnmmış yüksek lisns tezi, Kyseri: Eriyes Üniversitesi Sosyl Bilimleri Enstitüsü.

EĞİTİM DENETMENLERİNİN ROLLERİNİ GERÇEKLEŞTİRME YETERLİKLERİ BİR META-SENTEZ ÇALIŞMASI 119 Resmi Gzete. (1993). Milli Eğitim Bknlığı Teftiş Kurulu Tüzüğü, RG Syı: 19.02.1993/21501. Snı, A. ve Şhin, A. (2007). Denetmenlerin, öğretmenlik yeterlik lnlrı çısınn evlet ilköğretim okulu sınıf öğretmenlerine reherlik görevlerini gerçekleştirme üzeyleri. Eğitim ve Bilim Dergisi, 32(145), 85-95. Sğlmer, E. (1975). Eğitime teftiş teknikleri. Ankr: Milli Eğitim Bsımevi. Snelowski, M. ve Brroso, J. (2003). Towr metsynthesis of qulittive finings on motherhoo in HIV-positive women. Reserh in Nursing & Helth, (26), 153-170.. (2007). Hnook for synthesizing qulittive reserh. New York: Springer Pulishing, http://ooks.google.om.tr/ooks?i=w8kt71l3tvac&printse= frontover#v=onepge&q&f=flse resinen 24 Ekim 2011 e lınmıştır. Srpky, R. (2004). İlköğretim enetmenlerinin enetim süreine krşılştıklrı sorunlr. SDÜ Burur Eğitim Fkültesi Dergisi, (8), 114-129. Tymz, H. (2010). Eğitim sistemine teftiş kvrmlr, ilkeler, yöntemler. (7. Bskı). Ankr: Pegem A Yyınılık. Uygur, D. (2006). İlköğretim okullrın y öğretmenlerin yetiştirilmesine ilköğretim müfettişlerinin rolleri (Şnlıurf ili örneği). Yyımlnmmış yüksek lisns tezi, Ankr: Gzi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ünl, A. (2006). İlköğretim enetçilerinin öğrenen orgnizsyon yklşımı çısınn eğerlenirilmesi. Yyımlnmmış oktor tezi, Kony: Selçuk Üniversitesi Sosyl Bilimleri Enstitüsü. Ünl, I. (1989). Eğitim örgütlerine örgütsel eğişme rı olrk enetim. Ankr Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fkültesi Dergisi, 22(1), 443-458. Vezne, R. (2006). İlköğretim okullrınki İngilize öğretmenlerinin ilköğretim müfettişlerinin reherlik hizmetinen yrrlnm üzeyleri. Yyımlnmmış yüksek lisns tezi, Kırıkkle: Kırıkkle Üniversitesi Sosyl Bilimleri Enstitüsü. Wlsh, D. ve Downe, S. (2005). Met-synthesis metho for qulittive reserh: A literture review. Journl of Avne Nursing, 50(2), 204 211. Welh, S.K. (2008). Metsynthesis of the trnsition from novie to expert: Cn instrutionl interventions shorten the proess?. Unpulishe otorl thesis, Minnesot: Cpell University. Yılırım, B. (2001). İlköğretime enetimin etkinliği için yeni ir iletişim moeli. Fırt Üniversitesi Sosyl Bilimler Dergisi, 11(1), 214-224. Yılırım, G. (2007). Sosyl ilgiler öğretmenlerinin ers enetimine ilişkin görüşleri (Denizli ili örneği). Yyımlnmmış yüksek lisns tezi, Muğl: Muğl Üniversitesi Sosyl Bilimleri Enstitüsü.