Temmuz 2008 Her şey sağlıklı yaşam için Bir ülkedeki sosyal refahın ve gelişmişlik düzeyinin en önemli göstergelerinden biri olan sağlık alanına yapılan yatırımlar her geçen gün biraz daha artıyor. Doktorlar, hemşireler, yardımcı sağlık elemanları, üniversiteler, hastaneler, sağlık ocakları, ilaç endüstrisi, medikal cihaz üreticileri gibi birçok faktör insanların daha sağlıklı bir yaşam sürmesi için çalışıyor. Günümüzde artık bu faktörlere yeni bir tane daha eklendi; bilişim teknolojileri. Sağlık ile ilgili her konuda BT nin kullanımı hızlı bir şekilde artıyor ve kritik bir öneme sahip oluyor. Türkiye deki sağlık ile ilgili kurumlar da bu önemin farkına varmış durumdalar. Sağlık Bakanlığı nın gerçekleştirdiği birçok projenin temelinde de bilişim teknolojileri yatıyor. Bu gelişme, üniversite hastaneleri, özel hastaneler ve ilaç sektörü için de geçerli. Sağlık sektöründe topyekün bir e-dönüşüm yaşanıyor. Türkiye de yaşanan dönüşüm süreci, dünyadaki gelişmelere paralel bir seyir izliyor. Teletıp gibi bazı projelerimiz de dünyaya örnek teşkil ediyor. Ulusal Sağlık Sistemi, Merkezi Hastane Randevu Sistemi, Çağrı Merkezi gibi projeler de Sağlık Bakanlığı nın önemli gündem maddeleri arasında yer alıyor. İç sayfalarımızda da göreceğiniz gibi sayıları her geçen gün artan özel hastaneler de teknoloji yatırımlarını göz ardı etmiyorlar ve dijital hastanelere dönüşüyorlar. Bilgi Toplumu Teknolojileri alanında 14 yıldır kesintisiz haberler sunan BThaber Gazetesi ile 42 yıllık Avrupa tecrübesinin ardından Türkiye de de yayımlanmaya başlayan Medical Tribune Gazetesi nin işbirliğiyle hazırlanan Sağlıkta Bilişim özel ekinin ikinci sayısının ana temasını da Dijital hastaneye dönüşüm oluşturuyor. Bu konu ile ilgili birçok aktörün çalışmalarını ve nereye doğru gitmek istediklerini iç sayfalarımızda bulabileceksiniz. ÖNSÖZ Sağlıkta Bilişim Ayhan Sevgi BThaber Grubu Yayın Koordinatörü Füsun İkikardeş Medical Tribune Yayın Yönetmeni 3
Ç NDEK LER Sağlıkta Bilişim İnterpromedya Yayıncılık, Etkinlik Yönetimi ve Pazarlama Hizmetleri A.Ş. adına Sahibi Ruşen Yaykın ruseny@interpromedya.com.tr BThaber Grubu Yayın Koordinatörü Ayhan Sevgi ayhans@interpromedya.com.tr Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Fatih Sarı fatihs@interpromedya.com.tr Editör Mete Gürkan meteg@interpromedya.com.tr Haber Merkezi Füsun İkikardeş fusun@medical-tribune.com.tr Hüseyin Kandemir huseyin@medical-tribune.com.tr Yeşim Çinioğlu yesimc@interpromedya.com.tr Levent Daşkıran leventd@interpromedya.com.tr Ceren Moral cerenm@interpromedya.com.tr Dilek Arus dileka@interpromedya.com.tr Görsel Tasarım Melih Yıldırım melih@medical-tribune.com.tr Reklam Satış Müdürü Serda Aydemir Bilir seldaa@interpromedya.com.tr Reklam Rezervasyon Özge Büyükşahin ozgeb@interpromedya.com.tr Abone ve Dağıtım Sorumlusu Banu Bal banub@interpromedya.com.tr Yayın Kurulu Ayhan Sevgi, Erdem Özel, Fatih Sarı, Güldane Taşdemir, Nuray Şuman, Ruşen Yaykın, Şafak Alpay, Zafer Kurdakul DİJİTAL HASTANE Geleceğin hastaneleri bugünden kurgulanıyor...6 SAĞLIKTA KALİTE Sağlık öncelikli hedef: Ortak standartlar...40 4 İnterpromedya Yayıncılık Etkinlik Yönetimi ve Pazarlama Hizmetleri A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı Zafer Kurdakul Yönetim Kurulu Başkan Vekili Ruşen Yaykın Yönetim Kurulu Üyesi Erdem Özel Yönetim Kurulu Üyesi Şafak Alpay Yönetim Kurulu Üyesi, Genel Müdür Güldane Taşdemir Yönetim Yeri: İnterpromedya Yayıncılık, Etkinlik Yönetimi ve Pazarlama Hizmetleri A.Ş. Gazeteciler Mah. Sağlam Fikir Sok. No: 23 Esentepe 34394 İSTANBUL Tel 0212-212 31 22 Faks 0212-212 31 21 Ankara- Tel 0312-439 70 35-440 58 35 Faks 0312-438 68 76 ISSN 1300-6495 Baskı: Özgün Ofset Tic. Ltd. Şti. Yeşilce Mah. Aytekin Sok. No:21 Seyrantepe İstanbul Tel: 212 280 00 09 BThaber kontrollü abonelik sistemiyle dağıtılmaktadır. Fiyatı 1 Yeni Kuruş (KDV dahil) BThaber, 5187 sayılı Basın Kanunu nun 2/f maddesi hükmü gereği yerel süreli yayın dır. Medical Tribune işbirliği ile hazırlanan Sağlık özel eki BThaber in ücretsiz ekidir. VİZYON E-sağlıkta bütün taraflar Bilişim Zirvesi nde buluşuyor...42 İLAÇ DÜNYASI MSD de teknoloji yatırımlarında dur durak yok...44 SAĞLIK PORTALI Sağlıkla ilgili bilgiler bu e-rehberde...46
Temmuz 2008 Sağlıkta Bilişim DİJİTAL HASTANE 6 Sağlık hizmeti kalitesini artırırken maliyetini düşürmek paradoksunu bilişim çözüyor Günümüzde bilişim teknolojilerinin en yoğun kullanıldığı, verinin öneminin en önemli olduğu sektörlerden biri sağlık sektörü. Son yıllarda dünya ile boy ölçüşür konuma gelen Türkiye sağlık sektöründe bilişim teknolojileri sayesinde hizmet kalitesi artarken maliyeti düşüyor. Sağlık sektörü, hiç kuşkusuz bir ülkedeki sosyal refahın ve gelişmişlik düzeyinin en önemli göstergelerinden birisi. Bu sektörün can damarı ise hastaneler. Her gün yüzlerce hastanın geldiği, çok sayıda hekim ve sağlık görevlisinin çalıştığı, yüz binlerce hasta kaydının bulunduğu hastanelerin bilgi teknolojileri altyapıları, hastaneler açısından hayati önem taşıyor. Sağlık sektörü tüm dünyada son yıllarda yeniden yapılanma içinde. Dünyada sağlık giderleri, yaşlanan nüfus, artan yaşam süresi ve kronik hastalıkların çoğalması ile artmış durumda. Tüm ülkeler ekonomilerindeki sağlık giderlerini nasıl düşürürüz diye çaba sarf ederlerken bir yandan da hem kamu hem özel sektör tarafından en kaliteli sağlık hizmetlerini vermek istiyorlar. Buna paralel olarak hasta güvenliğini nasıl artırırız, hataları nasıl azaltırız, elde ettiğimiz verileri nasıl katma değere dönüştürürüz arayışı içindeler. İşte tam bu noktada bilişim teknolojileri sağlık sektörünün günümüzde başvurduğı ilk mecra oluyor. Avrupa Birliği nin 2007 so- Yatırımlar fazlalaştıkça tıbbi cihaz satışı da artıyor Türkiye de artan özel sağlık yatırımları doğal olarak tıbbi cihaz satışlarını da tetikliyor. Son iki yılda yüzde 30-40 oranında büyüyen pazarın, yabancı tıbbi cihaz üreticilerinin iştahını kabarttığı belirtiliyor. Büyüyen sağlık sektöründe hastaneler arasında kalite farkının en önemli belirleyicilerinden biri de teknolojik donanım. Sektörde yatırımlar arttıkça ve müşteri beklentileri de yükseldikçe, sektörde bilişim teknolojilerine yönelim ve kullanım oranı da doğal olarak artıyor. Hatayı kabul etmeyen sağlık sektörü, doğru teşhis ve tedavi için her zaman ileri teknoloji kullanmayı tercih ettiğinden, en kısa zamanda en doğru tanının konulması ve uygun tedavinin uygulanması mümkün oluyor, hastanede kalış süreleri minimuma iniyor. Hastane Bilgi Sistemleri artık hastaneler için vazgeçilmez bir unsur. Bu sistemler, eskiden sadece hasta özlük bilgilerinin tutulduğu ve verilen hizmetlerin faturalanmasını sağlayan sistemlerdi. Bugün ise internet teknojileri ile internetten randevu, hasta takip ve sonuç öğrenme gibi modüllerle hastalarına hizmet sunan hastaneler artık sektörde doğal bir durum bir oldu. Birçok hastane doktor istemlerini otomasyon sistemleri ile doğrudan laboratuvarlara iletebiliyor, sonuçlar çevrimiçi takip edilebiliyor, hastane bilgi sistemlerinin PACS sistemleri ile bütünleştirilmesi sayesinde hastaların medikal görüntülerine doktorlar anında ulaşabiliyor. nunda yayınlanan en son raporunda da buna vurgu yapılıyor. Tüm ülkelere bilişim teknolojilerini sağlıkta daha etkin kullanın, kaliteyi artırın, masrafları düşürün deniyor. Sağlık hizmeti kalitesini artırırken sağlık hizmeti maliyetini düşürmek. Bu paradoksu çözmek için Avrupa Birliği; üye ve aday ülkelerine sağlık hizmetinde sürekliliği sağlamak üzere ulusal sağlık bilişimi hedefleri koydu. Bu çerçevede birlikte çalışabilirlik, sayısal sağlık hizmeti ve homecare kavramları önem kazandı. Sağlık bilgi sistemleri uluslararası sağlık ve bilişim standartlarına uygun olmalı, farklı bilgi sistemleri arasında standart iletişim protokolleri tanımlanabilmeli, bütünleşiklik ve birlikte çalışabilirlik sağlanmalı. Yine hastayı hastanede yatırma süresini azaltmak için sayısal hastane ve homecare teknolojileri çok önem kazanmaktadır.
Türkiye de sektör dönüşüm içinde Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye de de sağlık sektörü son yıllarda büyük bir dönüşüm içinde. Hızla gelişen özel sağlık sektöründe ihtisas hastaneleri ve yabancı yatırımlar özellikle öne çıkan konular olarak gözümüze çarpıyor. Türkiye nin ve dünyanın önde gelen sağlık grupları, genel hastane ve ihtisas hastaneleri yatırımlarını her geçen gün artırıyorlar. Sağlık kurumları multi-disipliner, çok bileşenli etkileşimli işletmeler. Türkiye de kısıtlı kaynaklar, sürekli değişen mevzuat ve uygulamalar, istisnai işleyişler, artan maliyetler insanların, sağlık sisteminin ve bu sektöre hizmet verenlerin evrim geçirmesini zorunlu kılıyor. Sürekli değişen bu ortama ve koşullarına yine sürekli olarak uyum sağlayabilen, sistem değiştikçe kendisi de değişebilen, gelişebilen, son derece esnek, süreç ve iş akışı bazlı sağlık bilişimi platformları artık bir gereklilik haline geldi. Sağlık turizmi de sektörün gelişmesinde itici güç Diğer yandan Türkiye de sağlık sektörü yurtdışından da özellikle çevre ülkelerden hasta çekebilmek için AB standartlarında hizmet vermeye dikkat ediyorlar. Günümüzde dünyanın pek çok ülkesindeki bazı şehirler, ekonomisini sağlık turizmi üzerine kuruyor. Türkiye İstanbul, Ege ve Akdeniz bölgesiyle son yıllarda yatırımlarını sağlık turizmi odaklı yapmaya başladı. Türkiye de büyük kentlerde sağlık turizmine yönelik ciddi yapılandırmalar gerçekleşiyor. Türkiye de açık kalp cerrahisi, organ nakli, eklem protez ameliyatları, plastikestetik ameliyatlar ve görme kusuru düzeltme ameliyatlarının dünya standartlarının üzerinde bir kalitede gerçekleştirildiği belirtiliyor. Bu bağlamda da son teknolojileri en verimli kullanmanın yolları aranıyor. Sağlık sistemimizdeki özel hastaneler AB sürecinde çok hızlı yol alabilecek kapasiteye ve standarda sahipler. Olmayanlar da kısa sürede kendilerini revize edebilecek durumda gözüküyorlar. Uluslararası akreditasyon sahibi hastane sayımızda da büyük bir artış gözleniyor. Sektörde özel yatırımcıların alanlarını genişleteceği yorumları yapılıyor. Arap ülkelerinin de yatırım planları sektöre ivme kazandırıyor. Bahreyn, Kuveyt, Katar, Dubai, Suudi Arabistan hem sağlık hizmeti alabilmek için gelen hastalarıyla hem de bu alanda yatırım yapmak isteyen işadamlarıyla Türkiye yi ve öncelikle İstanbul u odaklarına almış durumdalar. Artık her sağlık çalışanın elinde bir PDA var Sağlık kurumlarında tablet PC ve PDA lerin de kullanılması çok gündemde. Doktor ya da hemşireler, hastanın yanındayken, kablosuz ağ üzerinde çalışan tablet PC leri sayesinde hastane bilgi yönetim sistemi üzerinden hasta bilgilerine ulaşabiliyor, bilgilerde değişiklik yapabiliyorlar. Böylece vizite Sürekli hareket var! RFID teknolojileri de sektörde yoğun kullanılıyor artık. Örneğin yatan hastalara, özel hasta numarasını içeren RFID yongalı bir bilek bandı takılıyor. Böylelikle hekimler ve hemşireler, RFID okuyucuları, tablet PC ler ve PDA lar kullanarak hasta hakkında gerekli bilgilere, günlük rutin kontrolleri sırasında hastanın yanındayken dahi ulaşabiliyorlar. Hastaneler, hareketliliğin çok yüksek olduğu ortamlardan oluşuyor. Hekimler, hemşireler, hastalar ve medikal cihazlar sürekli hareket halinde bulunuyor. Bu ortamda, gerçek zamanlı pozisyon takibi çok büyük önem taşıyor. Hastaların ve personelin, hastane içindeki hareketli cihazların/malzemelerin konumunun etkin bir metotla saptanması, (RFID etiketleri ile işaretlenmesi) özellikle acil servislerde, (hızlı kararlar ve hatasız uygulamalar gerektiren yüksek iş temposu içinde) kimin ve neyin, nerede olduğunun anlık olarak belirlenmesini sağlıyor. RFID ile cihaz takibiyle, gerektiği anda cihazın nerede olduğunun saptanması ve otomatik envanter takibinin yapılması mümkün oluyor. Hastanelerde RFID teknolojisi yalnızca acil üniteleri, hasta, cihaz takipleri için değil, eczane ve hemşirelik birimlerinde çıkan doktorlar ya da hemşireler için hasta yatağı başında kağıt ve kalem kullanımı ciddi ölçüde azaltılıp, el yazısı ya da eksik bilgiden dolayı oluşan hatalar elimine edilebiliyor. Tablet PC üzerindeki sayısal kalemle hızlı ve kolay veri girişi sağlayarak, ekrana yazılan el yazısının, karakter tanıma sistemi aracılığıyla kitap harflerinden oluşan düzgün metin haline getirilmesi, hastanın işlemlerinin zaman kaybetmeden, hızlı bir şekilde yapılmasında büyük önem taşıyor. Böylece veri kaybının önlenmesi, her uygulamanın, isteğin, verinin yazılı olması sağlanıyor. Temmuz 2008 de kullanılıyor, yatan hastalara tabela ile verilen ilaçların doğru hastaya verilmesini sağlamak ve hasta tanımlamalarında yanlışlıklar yapılmasını önlemek amacıyla hastalarda kimlik bileziği kullanılıyor. Kan merkezindeki kan ürünleri, RFID tagları kullanılarak içeriğinde kan grubu, saklama şartları, tarih gibi bilgiler bulunacak şekilde etiketleniyor. İlaç ve kan torbalarında bulunan RFID etiketleri ve hastalarda bulunan RFID bilezikleri, mobil platformlar (PDA veya tablet bilgisayar) kullanılarak kolaylıkla eşleştiriliyor. Böylelikle yanlış uygulamalar (yeni doğan bebeklerin yanlış ailelere verilmesi, hastalara uygun olmayan kan transfüzyonlarının yapılması, başka hastaların kan, idrar ve patoloji numunelerinin, yanlış hastalara raporlanması gibi ) ölümlere dahi yol açabilecek medikal hatalar önlenebiliyor. RFID kartlar yüksek bilgi depolayabilme özelliğinin yanında, çok amaçlı kullanıma uygun olarak geliştirilmiş diğer kartlara oranla çok güvenli bir yapı sunuyor. Yetkisiz erişime, taklit edilmeye ve kopyalamaya karşı koruma sağlıyor. Ayrıca fiziksel temas gerektirmemesi kullanım kolaylığı sağlıyor. DİJİTAL HASTANE Sağlıkta Bilişim 7
Temmuz 2008 Sağlıkta Bilişim DİJİTAL HASTANE Geleceğin hastaneleri bugünden kurgulanıyor Teknolojinin sağlık hizmetlerinde verimli kullanımı, hastalıkların erken teşhisinden hasta memnuniyetinin sağlanmasına, personel verimliliğinin artırılmasından malzeme ve kaynaklarının doğru kullanımına kadar birçok konuda önemli ölçüde fayda sağlıyor. 8 Bilgi işlem teknolojileri, günümüzde toplumsal yaşam içinde vazgeçilemez bir yere sahip. Hepimiz, gündelik yaşamımızda farkında olarak veya olmadan teknolojiyi birçok yerde kullanıyoruz. Finanstan alışverişe, iletişimden ulaşıma kadar teknoloji kullanımı, hayatın birçok detayını çok daha hızlı, kolay ulaşılabilir ve kolay denetim altında tutulabilir hale getiriyor. Diğer bir deyimle, bilgi işlem teknolojileri sayesinde bilginin hızla aktarılabilir ve her yerden ulaşılabilir oluşu, normalde hayli uzun zaman alacak süreçleri ve daha önce mümkün olamayacağına inanılan şeyleri bir anda gündelik hayatın bir parçası haline getiriyor. Peki, teknoloji gündelik hayatın içine böylesine işlemişken, insanların belki de teknolojinin yardımına en çok ihtiyaç duydukları anlarda, yani sağlığın korunması veya yeniden kazanılması söz konusu olduğunda teknoloji nasıl kullanılabilir? Bilişim kullanımıyla hatalar azalıyor Sağlıkta teknoloji kullanımının dünya üzerinde uygulanan birçok örneği var. Bunların bazıları hasta kayıtlarının belli merkezlerde tutularak daha kolay ulaşılmasını sağlamayı hedefliyor, bazıları doğrudan tedaviye yönelik yaklaşımlarıyla öne çıkıyor, bazıları da kaynakların daha iyi planlanmasına yardımcı oluyor. Kullanılan teknolojiler ve uygulanan yöntemler ne olursa olsun, ulaşılmak istenen hedefler belli: Hastalara en iyi sağlık bakımını sunmak, tedaviye ve ilaç kullanımına dair hataları ortadan kaldırmak ve zaman kaybettiren süreçleri otomatize edip, malzeme israfını azaltarak hastanelerin malzeme ve insan kaynağını en ideal biçimde kullanabilmesini sağlamak. Sağlık kuruluşlarında bilgi işlem teknolojilerinin kullanımına dair Mathematica tarafından gerçekleştirilen anketten çıkan sonuçlar, bu sistemin işlediği kurumlarda olumlu gelişimler gözlendiğini ve sağlık hizmetleri kalitesinin belirgin biçimde arttığını gösteriyor. E-reçete, elektronik klinik not sistemi, elektronik laboratuvar istekleri, elektronik laboratuvar sonuçları, elektronik görüntüleme ve elektronik hatırlatma servislerinin kullanım yaygınlığını ve etkilerini ölçmek üzere ortaya konulan ankete cevap verenler, bu sistemlerin kullanımıyla medikal hataların azaldığını, teşhis doğruluğunun arttığını, sağlık ekibi arasındaki eşgüdümün daha verimli hale geldiğini ve gereksiz masrafların azaldığını belirtiyorlar. Bu da, bilgi teknolojileri kullanımının sağlıkta büyük bir potansiyele sahip olduğunu ortaya koyuyor. Kenya ve Zambiya da kablosuz el terminalleri yardımıyla sağlık hizmetlerinin ve sağlık malzemelerinin topluma daha verimli ulaştırılması için yürütülen 1 yıllık pilot programdan elde edilen sonuçlar da, bu görüşü destekler nitelikte. Sağlıkta bilişim teknolojilerinin kullanımının özellikle medikal hataları azaltıyor oluşu, üzerinde özellikle durulması gereken bir nokta. Zira raporlanmamış yan etkiler veya yanlış ilaç kullanımı gibi nedenlerle ortaya çıkan sağlık sorunları, trafik kazaları gibi nispeten daha kolay göze görünen sebeplerle ortaya çıkan sağlık sorunlarını önemli ölçüde gölgede bırakıyor. Araştırmalar, hastanelerde
ilaç etkileşimleri veya ilaç yan etkilerine bağlı olarak ortaya çıkan sağlık sorunlarının yüzde 6,7 seviyesine kadar ulaşabildiğini ve bunların da yüzde 28 ile yüzde 56 arasında önlenebilir olduğunu ortaya koyuyor. Hataların azaltılmasında hasta kayıtlarının düzenli ve kolay ulaşılabilir oluşu, barkod ve RFID benzeri etiketleme çözümleri, bilgisayar destekli doz hesaplama sistemleri ve karar destek mekanizmalarının büyük faydası var. Bilgisayarlı karar destek mekanizmaları burada özellikle vurgulanması gereken bir konu. Zira benzer yan etki potansiyeline sahip ilaçların bir arada gruplanarak risklerin azaltılmasından, böbrek ve karaciğer fonksiyonlarının değerlendirilerek hastaya özgü ilaç dozlarının belirlenmesine kadar dikkatlerden kaçabilecek çok sayıda risk unsuru bu tarz otomasyon sistemleri tarafından bertaraf edilebiliyor. Teknolojik hastanede iyileşme daha hızlı Hastanelerde bilgi teknolojilerinin kullanımıyla görülen faydalar sadece hastanenin bakış açısıyla sınırlı değil, hastaların da bu Teknoloji hastalıkların denetimini kolaylaştırıyor işten ciddi kazanımları var. Örneğin Florida State Üniversitesi tarafından geçtiğimiz yıl yapılan bir araştırma, bilgi teknolojilerini etkin bir şekilde kullanan hastanelerde tedavi gören hastaların daha çabuk iyileşme eğiliminde olduklarını ve tedaviden daha çok memnun kaldıklarını ortaya koymuş. Üstelik Florida State Üniversitesi tarafından yapılan araştırma, elde edilen sonuçların bir genellemeye dönüşmesini sağlayacak yeterli örnek sayısına da sahip. Bu sonucun alınmasına elbette ki bilgi teknolojileri kullanımına bağlı olarak sistemlerin otomatizasyonunun sağlanmasının ve hataların azaltılmasının büyük payı var. Örneğin Amerika da ameliyat sonrası gelişen kan enfeksiyonlarına bağlı olarak karşılaşılan ölüm oranı son 20 yılda ikiye katlanırken, bilgi teknolojileri çözümlerini kullanan hastanelerde bu oranın azaldığı gözlenmiş. Bu gibi durumların önlenmesinde hastaya ait güncel bilgilere hızla ulaşabilmek, doğru malzeme seçimi ve geçmiş tecrübelerin değerlendirilmesi büyük önem kazanıyor. Sonuç olarak hizmet hızının artması ve hata- ların azalması, daha hızlı ve doğru tedaviyi beraberinde getiriyor. Bu da hasta memnuniyetini artırıyor. Bu noktada öne çıkan bir diğer konu da mobil teknolojilerin kullanımı. Örneğin Amerika nın Kaliforniya eyaletindeki ünlü Silikon Vadisi nin kalbinde yer alan El Camino Hastanesi, sağlık hizmetle- rinde teknoloji kullanımı konusun- Teknolojinin sağlık hizmetlerinde kullanımı, hastalıkların değerlendirilmesinde ve kontrolünde de büyük fayda sağlıyor. Örneğin hastanelerde enfeksiyonları kontrol altında tutabilmek çok önemli. Bunun için enfeksiyonu olan hastaların hastane içindeki hareketlerinin izlenmesi için RFID teknolojilerinin kullanılması düşünülen bir seçenek. Ayrıca çağdaş hastaneler, enfeksiyon etkenlerini kontrol altında tutabilmek için bakteri barındırmayan gümüş kaplamalı sentetik fiber malzemelerden ve nano teknolojilerden de yardım alıyorlar. Teknolojinin hastalıkların teşhisinde kullanımına gelecek vaat eden bir diğer ilginç uygulama da, dağıtık bilgi işlem olarak nitelendirilen grid teknolojilerinin bilimsel içeriğin taranması amacıyla kullanımına yönelik. Amerika daki Chicago Memorial Research Center doktorlarından Eric Bremer, her yıl 3 bin çocuğa beyin tümörü teşhisi koyulduğunu ve bu tümörlerin de 12 ayrı tipte olabildiğini söylüyor. Bu nedenle hem doğru teşhise, hem de bu teşhisin bir an önce konulabilmesine ihtiyaç var. Sorun, bunun için taranması ve yorumlanması gereken medikal literatür arşivinin devasa boyutta oluşu. Bremer, bu işi tek bir merkezi sistem yerine birçok noktaya dağılmış dağıtık değerlendirme sistemine devrettiklerinden beri, normalde 24 saat süren bu işi 2 saatin altında bitirebildiklerini belirtiyor. Aynı mantıkla çalışan Fold@Home gibi küresel dağıtık sistemler de, halihazırda dünya genelinde milyonlarca kullanıcının bağışladığı işlemci gücünden faydalanarak kanser gibi amansız hastalıklara çare aramaya devam ediyor. Sağlık kontrolünde ilgi çeken bir diğer gelişme de, vücut fonksiyonlarının düzenli olarak izlenmesine olanak veren algılayıcılarla ilgili. Cambridge Consultants tarafından tanıtımı yapılan Vena adlı bir yonga, halihazırda mevcut sağlık kontrolü cihazlarını 10 dolarlık bir maliyetle kablosuz hale getirebiliyor. Bluetooth teknolojisiyle çalışan ve Bluetooth Medical Device Profile ile uyumlu olan bu yonga, sağlık kontrol cihazlarından gelen veriyi kısa mesafede bilgisayar ve benzeri cihazlara aktarabiliyor. Bu bilgi daha sonra yerel ağ veya internet üzerinden paylaşılabiliyor. Temmuz 2008 DİJİTAL HASTANE Sağlıkta Bilişim 9
Temmuz 2008 Sağlıkta Bilişim DİJİTAL HASTANE Teknolojinin sağlık hizmetlerinde verimli kullanımı, hastalıkların erken teşhisinden hasta memnuniyetinin sağlanmasına, personel verimliliğinin artırılmasından malzeme ve kaynaklarının doğru kullanımına kadar birçok konuda önemli ölçüde fayda sağlıyor. 10 da öncü yaklaşımlarıyla biliniyor. Öyle ki, hastanedeki dolaplar bile anahtar yerine parmak iziyle açılıyor. El Camino da neredeyse tüm personelin elinde hastane bilgi ve otomasyon sistemlerine bağlı kişisel sayısal asistanlar ve tablet PC ler yer alıyor. Bu da doktorların hem hastaları, hem hastane kaynakları, hem de mesleki güncel bilgilere anında ulaşabilmesi anlamına geliyor. Peki bu tam olarak ne sağlıyor? Bununla ilgili şöyle bir örnek var: Evinde düşen 81 yaşında bir hasta, travma şüphesiyle hastanenin acil servisine kaldırılıyor. Doktor daha hastayı görmeden elindeki tablet PC ile hastanın geçmişte yaşadığı olaylara ve kullandığı ilaçlara bakıyor, elindeki malzemeleri planlıyor ve hemen röntgen için istek yapıyor. Hastanın başına gittiğinde, portatif röntgen cihazı dahil tüm isteklerinin yerine getirilmiş olduğunu görüyor. Tüm bu hazırlıklar için geçen süre ise sadece 4 dakika. Uzaktan sağlık çözümü: Teletıp Sağlık kuruluşlarında teknoloji kullanımı dendiğinde ilk akla gelen çözümlerden biri de teletıp. Teletıp hasta ve doktorlar için daha fazla güvenlik anlamına geldiği gibi, sigortaların maliyetini de düşürüyor. Ancak teletıp uygulamaları pahalı altyapılara ihtiyaç duyduklarından, sağlık sistemiyle bütünleşme süreçleri oldukça yavaş ilerliyor. Türkiye de de bu konuda önemli bir projenin çalışmaları devam ediyor. Örneğin hasta 12 kanallı EKG aleti kemerini takıyor, her iki elektrodu yerine yerleştiriyor ve teletıp merkezinin numarasını çeviriyor. Merkeze, EKG sini aktaracağını haber veriyor, ardından aleti ahizeye tutarak, bir düğmeye basıyor ve akustik sinyal aktarımını başlatıyor. Teletıp merkezinde akustik sinyaller, çalışanın ekranında yeniden somut verilere dönüşüyor ve EKG grafiği oluşuyor. Veriler otomatik olarak, ilgili hastanın dosyasına aktarılıyor ve burada bir tele tıp uygulaması söz konusu olduğundan, veriler elektronik bir hasta dosyasına kaydediliyor. Düsseldorf daki PHTS teletıp merkezinden Dr. Dirk Baden, verilerin kendilerine 20 saniyede ulaştığını söylüyor. Şu ara bu işi yaparken telefon etmeyi de gerektirmeyecek uygulamalar gündemde. Bu da telefonla akustik sinyaller yerine doğrudan veri aktarımı sayesinde oluyor. Böylece hastanın şikayetleri varsa ve EKG de düzensizlikler görülüyorsa, hemen müdahale etmek mümkün olacak. Teletıp merkezinde hem kronik hastalar, hem de yüksek risk hastaları takip edilebiliyor. Dr. Baden, kronik hastalarda verilerin düzenli aktarıldığını, kalp yetmezliği olan hastalarda bile sadece EKG değerleriyle sınırlı kalınmadığını belirtiyor. Örneğin özel bir terazi de teletıp takibinin bir parçası. Hastanın tek yapması gereken, tartılmadan önce bir kabloyu yerine bağlamak. Veriler, doğrudan hastanın dosyasına geçiriliyor. EKG ve diğer sağlık verilerinin değerlendirilmesinin yanı sıra, her hasta için belirli sınır değerlerin izlenmesi de bu bilgisayar sisteminin bir parçasını oluşturuyor. Bu değerler aşıldığında, ekranı izleyen yetkili durumu hemen fark edip hastaya haber verebiliyor. Bu yolla hastanın tedaviye ne kadar bağlı kaldığı ve ilaçlarını düzenli ve sürekli alıp almadığı da kontrol edilebiliyor. Risk grubundakiler daha çok ilgi gösteriyor Teletıp sistemlerinin ortaya koyduğu faydaya rağmen Almanya da bir türlü yaygınlaşamamasının nedeni, finansman sorunlarının aşılamaması. Şimdilik sadece sağlık sigortası kurumları teletıpa ilgi gösteriyor, ama bu ilgi de bütünleşik bakım paketlerinin bir parçası olarak bu hizmeti sunmakla sınırlı kalıyor. Teletıp merkezi şimdilik, yerel ve ulusal sigorta paketlerinin bir parçası olarak, birkaç sigorta kuruluşuyla işbirliği yapmaya başlamış. Hastaların kendi cebinden teletıp uygulaması için ödeme yapması konusunda Almanya da belirgin bir tutukluk var. Fakat uygulamanın ilk kez 1987 de başladığı İsrail de böyle bir sorun yok gibi görünüyor. Bu hastalar özellikle Çok endişeli olarak adlandırılan bir kategoriden çıkıyor. Yani hasta henüz enfarktüs geçirmemiş, ama risk grubuna dahil ve önceden önlem almaya önem veren hastalar bu yöntemi tercih ediyor.
Temmuz 2008 Sağlıkta Bilişim DİJİTAL HASTANE Tıp Bilişimi Derneği Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Hakan Gülkesen: Sağlık sektörü yazılımlarının, süpermarket yazılımlarından farklı olduğu anlaşılmalı Tıp bilişiminin birçok ülkede yıllardan beri başarıyla uygulandığını söyleyen Tıp Bilişim Derneği Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Hakan Gülkesen, Tıp bilişimi sağlık maliyetlerini düşürürken tedavi zamanını kısaltıyor, tıbbi hataları önlüyor, hasta ve veri güvenliği artıyor dedi. Türkiye de bilişim konusunda son yıllarda önemli gelişmeler yaşandığını dile getiren Doç. Dr. Gülkesen tıp bilişiminin geleceğini değerlendirdi. Tıp Bilişim Derneği Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Hakan Gülkesen 12 Dünyadaki örnekleriyle karşılaştırıldığında ülkemizde sağlık bilişiminin durumunu nasıl buluyorsunuz? Türkiye, pek çok alanda olduğu gibi sağlık bilişimi alanında da geç kaldı. Son yıllarda kaçan trenin yakalanması için yoğun bir çaba var, ancak sağlık bilişiminde yetişmiş insan gücü olmadığı için hem planlama hem de uygulamada sorunlar yaşanıyor. Türkiye, işin teknik tarafını yakalama yolunda, ancak teknolojinin çok aldatıcı bir tarafı olduğunu unutmamak lazım. Şöyle bir örnek vereyim, Türkiye de 10 milyonun üzerinde internet kullanıcısı olduğunu biliyoruz. İnternette her türlü bilginin olduğunu da biliyoruz. Peki size şöyle bir soru sormak istiyorum: Türkiye de 20 yıl öncesine göre daha bilgili insanlar mı yetişmektedir? Sağlık bilişiminden bir soruyla konuyu biraz daha açalım. Türkiye deki hastaneler, üç yıldır ICD kodlamalarını kullanıyor. Türkiye, sağlık alanında olup bitenlerle ilgili sağlıklı ve güvenilir verilere sahip olmuş mudur? Bu örneklerde gördüğümüz gibi, teknolojinin içini doldurmazsak gerçek bir çıktı elde etmemiz mümkün değildir. Bunun için işleri hafife almamak, zaman ve emek gerekmektedir. Ortak standart için dört ayak -Ülkemizde sağlık bilişimi uygulamalarında ortak bir standardın yakalanabilmesi için neler yapılması gerektiğini düşünüyorsunuz? Bunun için, sağlık kurumlarında sağlık bilişimi standartları konusunda bilgi sahibi kişiler olmalıdır. Öte yandan, uygulama üreten şirketler, sağlık bilişimi standartları konusunda bilgi sahibi uzmanlar istihdam etmelidir. Bunu yapabilmeleri için önce, bu uzmanların yetişmesi gerekir ama ne yazık ki sağlık bilişimi uzmanı kolay yetişmiyor. Şirketin, öğrenmeye açık genç elemanlarını bu konulara yönlendirmesi, gereğinde dış destek alması çözüme yardımcı olur. Sağlık sektöründe yazılım üretmenin, süpermarket veya kuyumcuya yazılım üretmekten farklı olduğunun anlaşılması lazım. Ne yazık ki bazı şirketler, hastane işinde iyi para varmış, biz de yazılım üretiyoruz, haydi bir de hastane sistemi yazalım diyebiliyor. Zaman içinde bu alanda ihtisaslaşmayan firmaları sistem eleyecektir. Standartlara uyum konusunda devlete, sivil toplum örgütlerine, üniversitelere ve şirketlere görevler düşüyor. Devlet, kural koyarak; sivil toplum örgütleri farkındalık oluşturarak ve devlete etki ederek; üniversiteler eğitim vererek; şirketler, uluslararası ve ulusal standartlara uyumlu yazılım üretmeye çalışarak bu sürece katkı verecektir. Yetişmekte olan hekimlerin sağlık bilişiminin olanaklarından yararlanabilmesi için tıp eğitiminde neler yapılması gerekir? Tıp eğitiminde tıp bilişimi dersleri olmalıdır. Bu, bilgisayar okuryazarlığından farklı bir şeydir. Bizim fakültemizde, öğrenci ilk geldiğinde bilgisayar okuryazarlığı açısından bir sınava tabi tutulur. Eğer yeterli değilse bilgisayar dersi alır. Daha sonra bilgisayar dersinden ayrı olarak Tıp bilişimi
dersi verilir. Tıp bilişimi dersinin içinde bilgi sistemleri, standartlar, temel sağlık bilişimi kavramları ve en önemlisi bütün bunların niçin gerekli olduğu üzerinde durulmalıdır. Tıp bilişimi dersleri, öğrenci kliniğe geçmeden başlamalı, dördüncü ve beşinci sınıflarda da az da olsa bu konulara yer verilmelidir. Yalnız tıp fakülteleri değil, hemşirelik, diş hekimliği, eczacılık gibi tüm sağlıkla ilgili lisans programlarında sağlık bilişimi dersleri olmalıdır. IMIA, bir öğrencinin mezun olmadan 30 saat sağlık bilişimi eğitimi almasını önermektedir. Sayısal hastane ve mobil teknolojiler gelecek yıllarda hasta ve hekim açısından ne tür olanaklar sağlayabilir? Hasta açısından ele alırsak, gözlem amaçlı hastane yatışlarının azalacağını söyleyebiliriz. Zira, kan basıncı, kalp ritmi gibi veriler kablosuz yöntemlerle izlenebilmektedir. Ayrıca, yalnız yaşayanlar, yaşlılar, küçük çocuklarda günlük hayatta olabilecek sağlık sorunları için çözümler geliştirilmektedir. Hastanın başına gelebilecek tıbbi hataların da azalması beklenmektedir. Hekim için mekana bağımlılık azalacaktır. İlaç ve tetkik sayısı artınca Tıp Bilişimi sağlık hizmet kalitesini nasıl etkiler? Sağlık sistemi bankacılık ya da lojistikle kıyaslanamayacak kadar karmaşık bir doğaya sahip. Ancak pratik faydalarının hemen görülebileceği alanlar da yok değil. Örneğin şu an laboratuvar sonuçlarını bilgisayara aktarmak çok kolay çünkü kullanılan aletlerin çoğu bilgisayar ortamına uyumlu dolayısıyla sonuçları otomatik olarak sisteme aktarılabilinir. Gerekli protokoller yapılıp sistem oluşturulursa hastanın bütün laboratuvar sonuçları ortama aktarılmış olunacak. Bunun hem maddi avantajlarını hem de zaman ve kalite getirilerinden hemen faydalanabilir. Bilişim sistemlerini güvenlik açısından değerlendirir misiniz? Bilgi sistemlerine geçmemiz güvenlik açısından bizi daha güçlü ve güvenilir kılar. Eski sistemde beyaz önlük giyen herkes hastaneden istediği hasta dosyasını temin edebilirdi. Bilişim sistemlerinde bu bilgiler çok daha iyi korunuyor ve yetkili olmayan kişiler bunu kullanamıyor. Ancak sistemlerde herhangi bir hata yapıldığında bilgilerin büyük bölümü çalınabilir. Bu nedenle sistemin iyi kurulması gerekir. Bu iş için üretilmiş çok iyi güvenlik sistemleri mevcut. Zaten bilişim sistemleri sadece bir tercih değil bir zorunluluktur. Eskiden hekim elindeki stetoskopla hastayı muayene edip karar veriyordu. Artık hiçbir hekim tek bir veriyle karar verecek durumda değil. Son yirmi yılda hem ilaç sayısı hem tetkik sayısı o kadar arttı ki sistem çok karmaşık hale geldi. Bilişim teknolojileri olmadan bizim bütün bu karmaşayı yönetmemiz mümkün değil. Vizit sırasında mobil bir terminalden hastanın kayıtlarına bakabilecek, gereğinde evden, hatta internet erişimi olan herhangi bir yerden hastaları ile ilgili kayıtlara bakabilecektir. Önceden programla- nan koşullar gerçekleştiğinde sistemin hekime bir uyarı mesajı göndermesi ve hızlı müdahale mümkün olacaktır. Genel olarak sağlık bakımından bir kalite artışı bekleyebiliriz. Temmuz 2008
Temmuz 2008 Sağlıkta Bilişim DİJİTAL HASTANE 16 Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Bilişimi Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Osman Saka: Tıp bilişiminde de tren kaçırılmamalı! Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Bilişimi Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Osman Saka, tıp bilişiminin yakın gelecekte çok önemli gelişmeler kaydederek sağlık sistemlerini temelinden değiştireceğini savundu. Bilişimde dünyanın gerisinde kalmanın bedelinin ağır sonuçlar doğuracağını söyleyen Prof. Dr. Saka, sorularımızı yanıtladı. Sağlık bilişiminin teşhis ve tedavide sağladığı olanaklar hakkında bilgi verebilir misiniz? Öncelikle tanı açısından sağlık bilişiminin önemi çok fazla. Artık bildiğimiz hastalık nedenlerine ek olarak birçok hastalığın genetik olarak nesilden nesile geçtiği bilinmektedir. Bu nedenle doğru tanı koymak için hastanın soy geçmişinde ki bilginin önemi çok fazladır. Tanı koymak, kişinin sağlığı hakkında bilgi üretmektir. Bu bilginin kaliteli ve güvenilir olması için hastanın tüm tanı verilerinin doğru, güvenilir, eksiksiz, kullanılabilir olması gerekmektedir. Bu da ancak iyi düzenlenmiş elektronik sağlık kayıtları ile sağlanır. Tanı koyarken hastanın fizik muayene sonuçlarına ek olarak, farklı kaynaklardan elektronik sağlık kayıtlarında toplanan kişisel bilgileri, laboratuvar test sonuçları, demografik verileri, yaşam biçimi göster- geleri için verileri, genotip verileri, soy ağacı verileri, patolojik verileri ve epidemiyolojik verilerine güvenli bir şekilde ulaşıp bütünleştirilmelidir. Özellikle son birkaç yıldır geliştirilen hastane bilgi yönetim sistemlerinde yer alan klinik karar destek sistemlerinde kullanılan yapay sinir ağları, genetik algoritmalar ve veri madenciliği gibi yöntemler kullanılarak hekime daha güvenilir kanıta dayalı tanı koyma ve tedavi protokolleri hazırlama amaçlı karar destek sistemleri geliştirilmektedir. Türkiye deki tıp bilişimi çalışma ve uygulamaları ne durumda; bu alanda geri kalmaması için neler yapılmasını önerirsiniz? Her şeyden önce gerek sağlık kurumları yöneticilerinin gerekse sağlık bilgi yönetim sistemi yazılımı şirketlerin bu yazılımları salt faturalama ve yönetsel birkaç modülden ibaret sistem olmadığı görüşünü benimsemeleri gerekmektedir. Karar destek sistemleri ile bütünleştirilmiş geçmişten sonsuza dek tüm bilgilerin yapılandırılmış bir şekilde tutulduğu, kullanıcı dostu arayüzlerle çalışan, sağlık bilgi yönetim sistemlerinin geliştirilmesi gerekir. Ayrıca tüm sağlık çalışanlarını bu sistemi etkin kullanabilmesi için gerekli olan temel bilgilerin lisans yüksek lisans veya hizmetiçi eğitimlerle verilmesi gerekmektedir. Bu amaçla üniversiteler, bakanlık, sağlık kurumları ve konu ile ilişkili sivil toplum örgütleri işbirliği içinde çalışmaları gerekmektedir. Bu amaçla; tıp bilişimi eğitimine hemen başlanmalı, gereken eğitici kadro acilen eğitilmelidir. İnsan kaynaklarımızın son derece kıt olduğu bu alanda kişiler ve kurumlararası işbirliği çok önemlidir. Tıp bilişimi, tıpkı genetik ve biyoteknoloji gibi güncel ve çok hızlı ilerleyen, geri kalındığın- Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Bilişimi AD Başkanı Prof. Dr. Osman Saka Sayısal hastane kısa tanımı ile kağıtsız, filmsiz hastane olarak tanımlanabilir. 21. yy a kadar en önemli başarısı nedir diye soracak olursak, bunun yanıtı olarak Halen 17. yy veri ve bilgi tutma ortamı olan hasta dosyaları ile ayakta duruyor olmasıdır diyebiliriz. Artık dünya bunların olmadığı hatta bunlara ek olarak kabloların da olmadığı bir hastane düşlüyor.
da ilerde telafi edilmesi olası olmayan sonuçlara yol açacak bir disiplindir. Tip bilişimi ile yakın gelecekte neler olanaklı hale gelecektir? Teknolojinin etkin kullanımı sonucu evde bakım, uzaktan konsültasyon, teletıp uygulamaları hızla yaygınlaşacaktır. DNA analizlerinden sonra beyin haritalaması çalışmaları önem kazanmaktadır. Hastalıkların metabolik aktivitelerinin belirlenmesini sağlayan moleküler görüntüleme teknikleri, Moleküler tabanlı hastalık bilgilerini, genlerin nasıl çalıştığının anlaşılması ile birleştiren sistemler biyolojisi kullanılmaya başlamasıyla, hastalıkların önceden saptanması ve bunların engellenmesi olanağına kavuşulacaktır. Sayısal hastane hangi hizmetlerin sunumunda değişim yaratacak? Doğru ve eksiksiz veri toplama, verilerin kaybolmaması, tekrarlanan uygulamaların ve kayıtların azalması, bilginin aynı anda birçok mekanda farklı kişilerle paylaşılabilmesi, gereksiz insangücü kullanımın önlenmesi, maliyetlerin azalması, veri ve bilginin kolay işlenmesi ve kanıta dayalı bilginin hızla artması sayılabilir. İyi uygulandığı ülkelerde tıp bilişimi ne tür faydalar sağlıyor? Sadece ABD de yılda yüz bin kişi tıbbi hatalar nedeniyle ölüyor. Tam olarak uygulamaya geçildiğinde bilişim bunu önemli ölçüde engelleyecek. Yanlış ve etkileşimli ilaçlar verilmeyecek. Kişilerin bilgileri ve analiz sonuçlarının karışma riski ortadan kalkacak. Sağlık maliyetleri önemli ölçüde düşecek. Var olan bütün uygulamalar sağlık bilişiminin giderleri ilk aşamada yüzde 30 civarında düşürdüğünü gösteriyor. Biz buna bilişimsizlik maliyeti diyoruz. Hatalı ilaç uygulamaları ve ilaçların yan etkisi sorunu asgariye inecek. Bunlar hastanın yaşam kalitesini artıran kavramlar. İleri uygulamalarda doğumdan ölüme kadar bir hasta kaydı oluşacak. Genlerle geçen hastalıkların kontrol altına alınıp önlenmesi sağlanacak. Acil vakalarda hasta bilgileri anında hazır olacak ve erken müdahale ile hastanın kurtarılma ihtimali önemli ölçüde artacak. Tıp bilişiminin belki de en önemli avantajlarından biri de ülke geneline ait çok sayıda istatistiksel ve bilimsel bilgi sağlaması olacak- İşletme maliyetini azaltıcı faktörler Malzeme kullanım yönünden İnsan gücü tasarrufu yönünden Ortalama yatış gün sayısını azaltma yönünden İş süreçlerinin iyileştirilmesi sonucu zamandan kazanma Yapılan hataları azaltarak gereksiz işlemleri ortadan kaldırmak ve hataya bağlı tazminat ödemenin önüne geçmek yönünden en önemli araç sağlık bilişimidir. tır. Bir şeyi ölçemiyorsanız onu yö- netemezsiniz. O halde sağlık göstergelerine ve ölçümlerine ihtiyacınız olacak. Hastaneler ne kadar enfeksiyon üretiyor? Tıbbi hatalardan dolayı kaç hastanız ölüyor? Anestezi ölümü ne kadar? Bu alandaki istatistikler veritabanları aracılığıyla istendiği anda en güncel şekliyle görülebilecek! Sağlık kurumlarının verimli ve doğru çalışıp çalışmadığını görebileceğiz. Bütün sağlık sisteminin yönetimi ve denetimi mümkün olacak. Ayrıca çok sayıda bilimsel araştırmayı mümkün kılacak ve ürettiğimiz bilimsel araştırmaların sayısı hızla artacak. Ayrıca uygulanan tedavilerin doğruluğu ve başarı oranları bilimsel olarak ölçülebilecek. Kanıta dayalı tıbbi uygulamalar başlayacak. Temmuz 2008
Temmuz 2008 Sağlıkta Bilişim DİJİTAL HASTANE 18 Memorial çok kollu yapıyla sayısal hastaneye dönüşüyor Memorial Hastanesi, sayısalhastane kavramına dönüşüm konusunda belli noktalarda bu dönüşümü tamamlayan sağlık kurumlarından. Poliklinik, radyoloji ve laboratuvar tarafında sayısal döngünün hayata geçtiği hastanede, klinik tarafı için ise pilot bir proje yürütülüyor. Memorial Hastanesi ndeki uygulamalar ve sayısal hastane kavramına bakış açıları ile ilgili konuştuğumuz Memorial Hastanesi Bilgi İşlem Koordinatörü Yasin Keleş, dijital hastane kavramı için ilk adımlarının hekim kadrolarından belirledikleri proje ekipleriyle birlikte doktor ve hasta ihtiyaçlarını gözönünde tutarak tasarladıkları yazılımla poliklinik tarafında elektronik ortama taşınmaları olduğunu belirtiyor. Polikliniğe gelen bir hasta için doktorun tüm taleplerini bilgisayar üzerinden gir- Filmsiz hastaneden kağıtsız hastanelere geçilmeli Memorial Hastanesi Genel Müdürü Uğur Genç. Memorial Genel Müdürü Uğur Genç e göre, bundan sonraki noktada filmsiz hastanelerden kağıtsız hastanelere geçiş var. Genç, bu süreci şöyle özetliyor: Hiçbir reçetenin elle yazılmadığı, hasta takip formlarının kağıda yazılmadığı, herşeyin bilgisayar ekranında o anda doktorlarımızın PDA lerine veya tablet PC lerine yazılarak eczanelere ilaç siparişinin otomatik düştüğü, oradan ilaç sipariş karşılandığında kapandığı ve bir yerde saklandığı bir yapıya doğru gidecegiz. Bunun altyapılarını hazırlıyoruz. Ataşehir de kağıtsız bir ortamla başlamaya çalışıyoruz. Ancak zincirin diğer halkalarının da sayısal dünyaya geçmiş olması gerekiyor. Mümkün olduğunca o halkaları sayısallaştırmak lazım, devletin yapacağı düzenlemeler de önem kazanıyor. Gelecekte aradaki iletişimin daha hızlı, daha verimli olması için yatırımlarını yönlendireceklerini belirten Genç, her yıl bilişim tarafındaki yatırımlarının iki katına çıktığını belirtiyor. diğini ve hastasına ait önceki bilgi- leri de görme şansı bulduğunu be- lirten Keleş, Doktor laboratuvar ya da radyoloji talebini buradan bizzat kendisi giriyor. Burada da laboratuvar bilgi sistemleri devreye giriyor. Laboratuvar cihazlarının içinden sonuçların otomatik olarak sisteme atılması söz konusu. Cihazlardan bu bilgiler sisteme aktıktan sonra yine laboratuvar içindeki onay mekanizması devreye giriyor. Bunlar devreye girdikten sonra da en son onaydan sonra doktorun önüne hastasının sonucu çıkıyor. Bütün bu süreç otomatize edilmiş durumda. Ayrıca tüm bilgileri Doküman Arşiv Bilgi Yönetim Sistemi üzerine almaya devam ediyoruz diye konuşuyor. Filmle doktor kapısı çalmak yok Memorial Hastanesi olarak ayrıca radyoloji tarafında uygulama- Sanal ortamda hasta viziti Memorial Hastanesi nde verilen farklı hizmetlerden biri de Sanal ortamda hasta vizite hizmeti. Memorial Hastanesi Kalp Cerrahisi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Bingür Sönmez in önderliğiyle hayata geçirilen sistem, cep telefonundan ve cep bilgisayarından hastaların yoğun bakımdaki sağlık durumlarını öğrenmeye olanak tanıyor. Bu sayede hekim, hastanın yoğun bakımdaki tüm vücut fonksiyonlarından anında haberdar olabiliyor. Memorial Hastanesi nde mevcut tüm aktif video kameralarına (acil servis, kardiyoloji ve cerrahi yoğun bakımlar, servisler, ameliyathaneler) bir ağ ile birbirine bağlanarak, Biyomedikal Departmanı nda bulunan bir merkez bilgisayara bağlanıyor. Hastane içinde kablolu/kablosuz internet erişimi ile hastane dışında dünyanın GSM i destekleyen her noktasından, GPRS/EDGE ile iletişime girebilen cep telefonu aracılığı ile tüm hastaların görüntülerine doktorlar tarafından ulaşılabiliyor. Memorial Hastanesi Bilgi İşlem Koordinatörü Yasin Keleş. sına 8 aydır başladıkları bir yatırım gerçekleştirdiklerini belirten Keleş, radyolojide çekilen tüm filmlerin dijital görüntüleme ile yapıldığını ve elektronik ortama aktarıldığını dile getiriyor. Şubeler ve ağa dahil tüm noktalarda elektronik ortamda gösterimin söz konusu olduğuna dikkat çeken Keleş, Film çekiliyor, elektronik ortamda cihazlardan bilgisayarlara atılıyor. Artık hastalar ellerinde filmlerle dolaşmıyor diye konuştu. Memorial in dijital döngüsünün henüz dışında kalan klinik süreçler tarafında da çalışmaları olduğunu ve dijital hastane bileşenlerinden birinin de mobil cihazların etkin kullanımı olduğunu belirten Keleş, bu yolla yazılımın mobil hale gelip hastasının başındaki doktora ulaştığını söylüyor. Anadolu Sigorta ile model proje Keleş, dijital hastane kavramına bakıldığında kağıtsız ortamın tamamiyle sağlanabilmesi noktasında zincirin diğer halkalarının da önemli hale geldiğine dikkat çekiyor. Keleş, Kağıtsız hastane için iştirakçilerin de dijital yapılara geçmiş olması gerekiyor. Biz bu konuda Anadolu Sigorta ile işbirliği yaptık. Şu anda Memorial da model proje olacak. Burda kalabalık bir süreç var. Yatan hastalar için 50-90 sayfa faks şeklinde bildirimler yapılıyor. Onlar şu anda bizden aldıkları bilgileri doğru yerlere yerleştirip ve elektronik onayı tamamen otomatize etmek için bir yazılım üzerine çalışıyor dedi.
Temmuz 2008 Sağlıkta Bilişim DİJİTAL HASTANE Acıbadem Sağlık Grubu Bilgi Sistemleri Grup Müdürü Kemal Kaplan: Tıp; zamanın, veri doğruluğunun ve güvenliğinin en önemli olduğu alanlardan biri 20 Büyük hastane gruplarından biri olan Acıbadem Sağlık Grubu da dijital hastanecilik konusunda belli olanakları sağlayan sağlık kurumlarından biri. Acıbadem in konuya yaklaşımı ve uygulamalarını konuştuğumuz Acıbadem Sağlık Grubu Bilgi Sistemleri Grup Müdürü Kemal Kaplan a göre tıp; zamanın, veri doğruluğunun ve güvenliğinin en önemli olduğu alanlardan biri. Yakın geçmişe kadar veri güvenliği ve erişilebilirliği konusunda en ciddi ve uzak görüşlü yatırımların özellikle finans kuruluşlarında yaygın olduğunu söyleyen Kaplan, gelinen noktada insan sağlığının söz konusu olduğu hastanelerde bu kriterlerin ne kadar önemli olduğunun anlaşıldığını vurguluyor. Acıbadem olarak taşınabilir terminaller, kağıtsız ofis ve tıbbi verilerin dijital ortamda aktarımının uzun süredir sistemlerine yerleşmiş olduğunu dile getiren ve sistemin vazgeçilemez bir parçası haline geldiğini belirten Kaplan, pek çok farklı uygulamayı sağlık grubu olarak sunduklarını belirtiyor. Farklı uygulamalar yürüyor Acıbadem olarak kendi ekipleri tarafından geliştirilen merkezi bir yazılım kullandıklarını belirten Kaplan, dijital hastane kavramı içinde yer alan uygulamalarını ise şöyle özetliyor: Tüm hasta kayıtlarımıza, hastalarımıza ait tetkik, görüntüleme, laboratuvar ve gözlem bilgilerine erişebildiğimiz merkezi bir yazılım kullanıyoruz. Bu yazılım kendi ekibimiz tarafından Acıbadem Sağlık Grubu Bilgi Sistemleri Grup Müdürü Kemal Kaplan. geliştirildi ve her gün ihtiyaçlarımıza, hastalarımızın isteklerine uygun olarak geliştirilmeye devam ediliyor. Bununla beraber hasta dosyalarımızın dijital ortama aktarılması ve ihtiyaç duyulduğunda herhangi bir yerden anında erişilebilmesi için başlattığımız bir Dijital Arşiv projemiz var. Ameliyathanelerde kullanılan ekipmandan hasta odalarındaki sarf malzemelerine kadar tüm malzemelerimiz elektronik ortamda kayıt ve takip ediliyor. Tüm hastanelerimize yaymakta olduğumuz hasta başı terminali ile; doktorun hasta bilgilerine hasta odasından erişebilmesini ve hastanın odasının ışıklarına, perdelerine kadar herşeyi yattığı yerden kontrol edebilmesini, uzaktaki yakınlarıyla video konferans aracılığıyla görüşebilmesini sağlıyoruz. Hastalarımızın tedavisi sırasında her adım elektronik hasta dosyasına kaydediliyor ve gerekli onay mekanizma- larından sonra uygulamaya geçiliyor. İlaçlar elektronik ilaç yönetim sistemleri aracılığıyla hastalarımıza ulaştırılıyor açıklamasında bulunuyor. Kendi karar destek sistemlerimizi geliştirmiş olduk Kaplan a göre dijitallleşmenin yönetimsel boyuttaki getirisi ise bütün bilgilerin dijital ortama yerleştirilmesi sayesinde, yakaladıkları kendi karar destek sistemlerini geliştirme şansı. Kendi karar destek sistemine sahip olmanın genel anlamda bütün grubun yönetiminde gerekli bilgilere hızlı erişim ve bütün konulara daha fazla hakimiyet kazanılmasını sağladığına dikkat çeken Kaplan, Oluşturulan yapı ile sistemimizde her türlü operasyonel ve finansal bilgi ortak bir havuzda toplanarak, ilgilenenlerin erişimini kolaylaştıracak tablolara dönüşmekte diye konuşuyor.