İSTANBUL KÖPRÜYE GETİRİLİYOR Yıllar önce 1. ve 2. Köprüye Karşı çıkanlar haklıydılar. 3. Köprüye karşı çıkanların haklılığı da güzergâh açıklandıktan kısa bir süre sonra ortaya çıktı. Kuşkusuz köprü güzergâhı halka açıklanmadan çok önce birilerine açıklanmış ve arsaları kapatan kapatmış, rantı alan Üsküdar ı geçmişti. Toplum İçin Şehircilik olarak güzergah açıklanmadan önce hasıraltı edilen bazı gerçekleri, somut bilgilerle ve birinci ağızdan ifadelerle ilerleyen günlerde kamuoyuyla paylaşacağız. Raporun bu bölümünde ise güzergâh açıklandıktan sonra meydana gelen bir takım değişikliklere dikkat çekmekle yetineceğiz. Şekil 1: 3. Köprü ve bağlantı yolları güzergahı I. 3. Köprü nün İlk Tahribatı Çevre Düzeni Planı üzerinde Bilindiği gibi 2004 yılında çalışmalarına başlanan 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı, 5 yıllık sürenin ardından, 15.06.2009 tarihinde onaylanarak yürürlüğe girdi. Bazı çevrelerin İstanbul un Anayasası olarak nitelendirdiği 1/100.000 ölçekli İstanbul Çevre Düzeni Planı nın onaylanışının üzerinden henüz 2 yıl bile geçmeden bir dizi plan değişikliği Büyükşehir Belediye Meclisinden peş peşe geçmeye başladı. Bu değişikliklerin içeriğini bilmeyenler, uzmanlar tarafından söz konusu plana yöneltilen eleştirilerin ve itirazların haklılığını anlayan Belediye yöneticilerinin bu seslere kulak verdiği kanısına kapılabilir. Ne yazık ki yapılan değişiklikler bu nitelikte değil. Kabul edilen değişikliklerin hemen tamamı rant amaçlı ve planı biraz daha parçacı hale getiriyor. Bir örnek vermek gerekirse, yanlışlıkla yapılaşmaya açılan nitelikli bir tarım alanı hatadan dönülerek yeniden tarım alanı haline getirilmiyor. Tersine, yapılan değişiklikler, orman alanı gösterilen bazı yerler orman alanı sınırlarının dışına çıkararak yerleşime açıyor. Tam da bu çerçevede dikkat çekici bir durum orman alanından çıkarılıp yerleşime açılan bu alanların neredeyse tamamının 3. Köprü güzergâhına yakın olması.
Somut örnek vermek gerekirse; 16.07.2010 onay tarihli plan değişikliğiyle, Sarıyer, Uskumruköy de 3. Köprü güzergâhının tam ortasında kalan bir alan, planda Orman alanı lejantından çıkarılarak yapılaşmaya açıldı, söz konusu alanın içerisinde mevcut bulunan villa sitesi ise söz konusu değişikliğe kimlerin etki yaptığı konusuna farklı bir boyut getirip, soru işaretleri yaratmaktadır. Şekil 2: Sarıyer, Uskumruköy de, 3. Köprü güzergahı üzerinde kalan ve orman alanı kullanımından çıkarılarak, yerleşime açılan alan. Bir başka plan değişikliğiyse iktidarın oy deposu olarak nitelendirilen Sultanbeyli ilçesinde yapıldı. Bu bölgede de 16.07.2010 tarihinde yapılan değişiklikle, orman alanı niteliğindeki bir bölge yapılaşmaya açıldı. Söz konusu alanın da 3. Köprü güzergâhına olan yakınlığı dikkat çekiyor. Bu alanın orman alanı kapsamından çıkarılmasına dayanak oluşturan uygulama ise kaygıları haklı çıkaracak niteliktedir. Değişikliğe konu alanın daha önceki planlardaki konumuna bakmakta fayda var: 15.06.2010 tarih ve 1305 sayılı Meclis kararında açıklandığı üzere söz konusu alan 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planında orman alanı olarak tanımlanmıştır. Alanın orman vasfı Çevre ve Orman Bakanlığı İstanbul Bölge Müdürlüğünden alınan kurum görüşleri doğrultusunda tanımlanmıştır. Yine, hazırlıklarının sürdüğü bilinen 1/25.000 ölçekli plan çalışmaları kapsamında bu alan için aynı kurumun 02.12.2009 tarihli görüşünde de söz konusu alan orman alanı olarak tanımlanmıştır. Bununla birlikte, 09.10.2009 onaylı 1/5.000 ölçekli Sultanbeyli Nazım İmar Planı çalışmaları kapsamında Çevre ve Orman Bakanlığı İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü'nden alınan 17.08.2009 tarih ve 12247 sayılı kurum görüşünde söz konusu alan kısmen "2b", kısmen de "orman sayılmayan alan" olarak tanımlanmıştır. 16.07.2010 tarihli plan değişiklik teklifine ilişkin İstanbul Büyük Şehir Belediyesi İmar komisyonu raporunda Sonuç olarak, bölge ile ilgili olarak Çevre ve Orman Bakanlığı İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü'nün en güncel kurum görüşü doğrultusunda; 15.06.2009 onaylı 1/100.000 ölçekli İstanbul Çevre Düzeni Planı'nda söz konusu alan "Havza İçi Rehabilite Edilecek Alan" olarak önerilmiş olup; söz konusu değişiklik Ek 3'teki Bilgi Paftası'nda yer almaktadır." denilerek meclise havale edilmiştir. Meclis kararında da söz konusu raporun oy çokluğuyla kabul edildiği görülmektedir.
Kurum görüşleri içerisindeki çelişkiyi bir an için bir kenara bırakacak olursak, Meclis kararından anlaşıldığı üzere, en güncel kurum görüşü 1/25.000 ölçekli plan çalışması kapsamında alınan 02.12.2009 tarihli kurum görüşü olup bu görüşte söz konusu alanın orman olarak tanımlandığı anlaşılmaktadır. Şekil 3: Sultanbeyli de 3. Köprü güzergahı üzerinde kalan ve orman alanı kullanımından çıkarılarak, yerleşime açılan alan Kuşkusuz bütün bu çelişkilerin en son halkasını bu alanın 1/5000 ölçekli plan için alınan ve güncel olmayan kurum görüşü doğrultusunda orman alanından çıkarması oluşturmaktadır. Ve yine ne yaman çelişkidir ki, tamamı orman alanı üzerine kurulmuş olan plansız Sultanbeyli ilçesi planlama yoluyla tamamen imar affına uğramış, AK lanmıştır. II. Askeri Alanlar Ranttan Nasibini Alıyor Kuşkusuz yaşanan gelişmeler sadece plan değişiklikleriyle sınırlı kalmıyor. Askeri alanların kentlerin yeşil alanlarına ve var olanların korunmasına yaptığı katkı konusunda yaygın görüş zaman zaman planlama camiasında da seslendirilmektedir. Köprü güzergâhı ve bağlantı yolları üzerinde kalan Askeri alanların başına gelenlere bakınca bu durumun da artık geçerliliğini yitirdiğini söyleyebiliriz. Çünkü söz konusu askeri alanların hızla boşaltılarak TOKİ ye devredilmesi öngörülüyor. Yeşil alanların TOKi ye devredilmesinin kuzunun kurda teslimi anlamına geldiğini ve söz konusu yeşil alanların yerinde kısa sürede TOKİ konutlarının yükseleceğini ya da TOKİ tarafından satışa sunulacağı artık bir tahmin olmaktan çıkmış bulunuyor.
Şekil 4: Hadımköy, Yeşilbayır Askeri Alan sınırı Hadımköy Yeşilbayır bölgesi tarım alanlarının ortasında kalan askeri alanın TOKİ ye devredilmesi yönünde çalışmalar sürdürülüyor. Köprünün Avrupa yakasındaki en önemli bağlantı yolunun üzerinde olan alanın büyüklüğü 50 ha. ve plan çalışması devam ediyor. Bu alanın yanı sıra, yolun hemen sağında ve solundaki askeri alanlar da askeriye tarafından boşaltılıyor; bu alanların da TOKİ ye devri gündemde III. 3. Köprü nün Tetiklediği Kentsel Dönüşüm Köprü güzergâhının etkisi sadece İstanbul la mı sınırlı kalıyor sorusunun yanıtını ise 06.12.2010 tarihli Bakanlar Kurulu kararı veriyor. 18.12.2010 tarihli resmi gazetede yayımlanan kararnameyle Kocaeli İli, İzmit İlçesi, Sekbanlı ve Sepetçi Kentsel Dönüşüm alanı ilan ediliyor. Dönüşüm alanı ilan edilen yaklaşık 500 ha büyüklüğündeki alanın hangi otoyola komşu olduğunu artık varın siz tahmin edin. Bu kararın bir diğer anlamı ise İstanbul da yeni kentsel dönüşüm projelerinin hızla gündeme gelecek olmasıdır. Şekil 5: 06.12.2010 tarihli kararnamenin eki Kentsel Dönüşüm Alanını gösterir kroki
Şekil 6: Kentsel Dönüşüm Alan Sınırı ve 3. Köprüye bağlanan Kuzey Marmara Otoyol Güzergâhı IV. Özet Olarak Özetlemek gerekirse, daha önce inşa edilen iki köprüde de ortaya çıkan durum 3. Köprü de de kendini gösteriyor: köprü ile beraber güzergah üzerindeki alanların kentsel gelişmeye açılması süreci başlamış bulunuyor. Ne yazık ki, 3. Köprü daha inşaatı başlamadan güzergah üzerindeki alanlarda plan değişiklikleri yapılmaya başladı. Bazı yerlerde mülkiyet değişiklikleri olduğu gündeme geldi, geliyor Raporun bu bölümünde gündeme getirilen dört önemli değişikliği şu başlıklar altında özetleyebiriz; 1. Sarıyer, Uskumruköy de 3. Köprü güzergâhının tam ortasında kalan bir alan planda Orman alanı olmaktan çıkarılarak yapılaşmaya açılmış bulunuyor.. Söz konusu alanda yer alan villa siteleri ise konuya başka bir boyut getirerek, plan değişikliğine kimlerin etki ettiği konusunda soru işaretleri yaratıyor. Bu alan, 1/ 100.000 ve 1/ 25.000 ölçekli planlarda orman alanı olarak görünürken, İstanbul Büyükşehir Belediyesi nin 16.07.2010 onay tarihli plan değişikliğiyle konut gelişimine açıldı. 2. Benzer bir plan değişikliği iktidarın oy deposu olarak nitelendirilen Sultanbeyli İlçesinde yapıldı. 1/25.000 ölçekli plan çalışmaları kapsamında kullanılmak üzere Çevre ve Orman Bakanlığı nın 02.12.2009 tarihli kurum görüşünde bu alan için orman alanı denilmiş olmasına rağmen, 16.07.2010 tarihinde yapılan değişiklikle, söz konusu geniş alan yapılaşmaya açılmış bulunuyor. Söz konusu alan da 3. Köprü güzergâhında kalıyor. 3. Kentlerin yeşil alan stoku içinde önemli yer tutan askeri alanların Köprü güzergâhı ve bağlantı yolları üzerinde kalan bazı bölümlerinin TOKİ ye devredilmesi söz konusu. Hadımköy Yeşilbayır bölgesinde tarım alanlarının ortasında kalan askeri alanın TOKİ ye devredilmesi yönünde çalışmalar sürdürülüyor. Bu alan Köprünün Avrupa yakasındaki en önemli bağlantı yolunun üzerinde ve 50 hektar gibi oldukça büyük bir alan. Buna ek olarak aynı yol üzerindeki bazı diğer askeri alanlarında boşaltılmaya başlanıldığı yönünde haberler gündeme taşınmakta. Bu alanların nasıl değerlendirileceği konusu belirsiz. Ancak TOKi nin eline geçen alanların yapılaşma anlamına geldiği düşünülürse, durum kaygı verici. 4. Köprü güzergâhının etkisinin İstanbul la sınırlı kalmadığını görünce kaygılarımız daha da artıyor. Bakanlar Kurulu nun 06.12.2010 tarihli kararnamesi, Kocaeli İli, İzmit İlçesinde Sekbanlı ve Sepetçi Kentsel Dönüşüm alanını ilan ediyor. Yaklaşık 500 ha büyüklüğündeki
alanın en önemli özelliği 3. Köprü ye bağlanan Kuzey Marmara Otoyolu güzergahı üzerinde kalması. Sekbanlı ve Sepetçi köylerinin 2009 yılı nüfusları toplamı 458 kişiyken; burada da TOKi nin devreye gireceği ve yüksek yoğunluklu konut gelişmesi öngören bir plan hazırlanacağı anlaşılıyor. Merkez Bankası, Ziraat Bankası ve diğer üst kurulları İstanbul a taşıyan AKP hükümeti tüm Türkiye nin İstanbul a taşınacağı bir sürecin fitilini ateşlemiş bulunuyor. Şimdi bu değişimin yaratacağı yeni göç dalgası için yerler hazırlıyor. Bu arada büyük rantlar yaratılıp, paylaşılıyor. Sorun şu ki, İstanbul un hala ayakta durabilmesini sağlayan ormanlar ve su havzaları bu vahşi ve şuursuz talanının yeni hedefi haline gelmiş durumda. 3. Köprü İstanbul u köprüye getirmiştir. Bir adım ötesi İstanbul un tuş olmasıdır. Aklı selim sahibi herkesin bu intihar girişimine karşı tavır almasının zamanı gelmiştir. V. Hesap Soracağız! İstanbul gibi dev bir metropolün uzun süre ve büyük kaynak harcanarak hazırlanan üst ölçek planının mürekkebi kurumadan bu planda öngörülmeyen 3. Köprü dayatması bir çok soruyu gündeme getiriyor. Ama galiba asıl sorular, bu köprü güzergâhı üzerindeki bazı alanlara, ormanı ve yeşili de yutacak nitelikte özel muamele yapılıp, gelişmeye açılmaya başlayınca ortaya çıkıyor. Bu kapsamda yönetici sınıflardan yanıtını alamayacağımızı bildiğimiz ama bir kısmını daha sonra yanıtlayacağımız bazı soruları sormak istiyoruz; Köprü güzergâhında plan değişiklikleriyle yerleşime açılan alanlar kimlere ait? Güzergâh açıklanmadan önce alan üzerinde arsa toplayan şirketler kimler? Bu güzergâh çevresinde hangi uluslararası şirketler arsa toplamıştır? Kuzeyden geçen güzergâha toplum adına kimler karar verdi? İstanbul un bir belediye başkanı var mı?