İNDÜKSİYON GEBELEIU>E ANNE VE KOH.DON KANINDA GLUKOZ TOTAL VE İYONİZE KALSİYUM DÜZEYLERİ ÖZET Ankara Numune Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniğine doğum için başvuran ve normal doğum yapan 75 gebe Üzerinde yapılan bu çalışmada, anne ve kordon kanındaki glukoz ve kalsiyum düzeyleri araştırıldı. Ayrıca oxytocinle indüksiyon uygulunan Bir grup gebede anne ve kordon kan glukoz ve kalsiyum değerlerine bakılarak, exytocinin glukoz ve kalsiyum düzeyleri üzerindeki etkisi araştırıldı. SUMMARY The blood glucose and calcium levels in umblical cord of 7 5 pregnant women who admitted to Ankara Numune Hospital, Gynecology and Obstetrics Clinic to give birth were investigated in this study. Furthermore, the effect of oxytocin to glucose and calcium levels were determined in a group of pregnant women in when the labore were prevoked by exytocin. GİRİŞ VE AMAÇ Glukoz, fetus için de ana enerji kaynağıdır. Plasentadan kolaytırılmış diffüzyonla geçer. Glukozun anneye iv verilmesini takiben fetus kan şekeri dakikalar içinde artar ve anne düzeyine benzer fakat daha düşük yükselir, anne glukoz düzeyi% 100 mg. iken fetusta bu % 80-85 mg. arasındadır (8). Gebelikte hormona} değişikliklerin net etkisi kalsiyum retansiyonunun artmasıdır. Anneden fetusta kalsiyum aktif transportla geçer. Bebeğin plazma kalsiyum düzeyi anneye göre yüksektir (20-25). Gebeliğin ilerlemesiyle albüminin plasentadan fetusa transferi ve hemodilüsyon nedeniyle anne albümin düzeyinde azalma olur. Buna bağlı olarak annede total kalsiyum düzeyleri de azalır fakat iyonize kalsiyum düzeyleri değişmez (13-18-23). Bu bilgilerin ışığı altında biz indüksiyonlu gebelerde anne ve kordon kanınç.la (") Ankara Numune Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Ki. Asistanı ("') Ankara Numune Haıııaıwııi Kadııı Haııtalıkları vr llııguııı KL Şt li (..,.*} Ankara Numune Hastanesi Kadın HastalıkJarı ve Uoğuın Ki.!;jef Muavini ("' 0 "') Ankara Numune Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Ki. Başasistanı 471
ZEYNEP ICAMIL TIP BÜLTENi glukoz, total ve iyonize kalsiyum düzeylerini araştırdık. MATERYAL VE METOD Ankara Numum l lmıtaıwsi Kadın Hastalıklan ve Doğum Kliniğine doğum için baıvuran ve normal dorum yapan 75 gebe araıtırmaya alındı. Bunların 45'inde dotumdan hemen sonra anne ve kordon kanında glukoz, total ve iyonize kalsiyum düzeyleri, oksitosinle indüksiyon uygulanan 30'unda doğum sonu anne ve kordon kanında iyonize ve total kalsiyum değerleri incelendi. Gebelerin 3 saatlik açlık döneminden sonra araştırmaya alınmıı olmasına ve travay boynca oral beslenmesine dikkat edildi. Uzun süreli açlık durumunda olan. ' parenteral dekstroz solüsyonu verilen gebeler çalışmaya dahil edilmedi. İndüksiyon 500 cc serum izotonik içine 10 ünite oksitosin konularak elde edilen % 2'lik oksitosin solüsyonlanyla uygulandı. Dakikada 8 damla gidecek şekilde başlanan indüsyiyonun damla sayısı etkili kontraksiylonlar yerleıene kadar her 15 dakikada 4'er damla artırıldı. Etkili kontraksiyonlan sağlayan damla sayısı ve indüksiyon süreleri kaybedildi. Kontraksiyonlan yerleşmeyen veya uzun süreli açlık nedeniyle kontr~ksiyonları duran gebelere dekstroz solüsyonları verildilinden bunlar çalışmaya dahil edilmedi. Ayraca 3 saatin altında indüksiyon ile doğum ye\pan gebelerde değerlendirilmedi. Doğum yapan tüm gebelerin doğum süreleri, yaıları, kaydedildi. gravida, parite, abortus Doğumdan hemen sonra anneden ve kordondan alman kanlar biyokimya laboratuvarına gönderilerek, glukoz ve total kalsiyum düzeyleri "Encore'' marka oto-analiziir ile iycmizt! ka)kiyum clii:ıcyh ri.. Mc Leon-Hasting" formülü ile belirlendi. Anne ve bebek kanlanndaki glukoz, total ve iyonize kalsiyum değerlerinin tesadüfi değerler olup olmadığını araştırmak için "Korelasyon- t" testi uygulandı. BULGULAR Spontan doğum yapan 45 kiıilik grupta anne kan glukoz düzeyleri ortalaması % 86. 18 + 2. 15 mg. Bebek kan glukoz düzeyleri ortalamasını% 66.40 + 2.37 mg. saptadık (Tablo 3). Oksitosinle indüksiyon uygulanan 30 kişilik grupta anne kan glukoz düzeyleri ortalaması % 84.43 + 2.96 mg., bebek kan glukoz düzeyleri ortalaması % 65. 77 + 2.37 mg. tesbit ettik (Tablo 4). Spontan doğum yapan gebelerde total kalsiyum düzeyi 2.437 + 0.025 milimol/l. İyon ize kalsiyum düzeyi 1. 127 + 0.016 milimol/l bulduk. Yine aynı grupta bebeklerde, total kalsiyum 2.577 + 0.029 milimol/l, iyonize kalsiyum düıeyleri 1.235+0.013 milimol/l olarak saptadık. İndüksiyonla doğum yapan gebelerde ise, total kalsiyum 2.329 + 0.0337 milimovl iyonize kalsiyum düzeyi 1.0756 + 0.0148 milimol/l. bebeklerde 2,544 + 0.0351 milimol/l. iyonize kalsiyum ise 1.214 + 0.0208 milimol/l. olarak tesbit ettik. 472
1$1K ALPAY TURHANo0LU DNS0R Spontan ve indüksiyonla doğum yapan bu iki grubu karıılaştırdığımızda, indüksiyonlu grupta total ve iyonize kalsiyum değerlerini daha düşük olarak saptadık (P<0.05). Her iki grupta da bebek total ve iyonize kalsiyum değerler:ini annedckindcn yüksek tesbit ettik (P<0.05). İki grup arasında yaş, gravida, parite, abortus, yönünden anlamlı bir fark saptamadık. Spontan doğum yapan grupta doğum süresini 7.4 saat, indüksiyonlu gebelerde 5.4 saat olarak tesbit ettik. Tablo 13'de görüldüğü gibi oksitosin en az 16 damla/dk., en fazla 30 damla/dk. dozunda etkili bulduk. Ortalaması 21.3 damla/dk. 'dır. Çalışmada% 2'lik kullandığımız için etkil.i oksitosin dozu yaklaşık 20 mili Ü/dk'dır. TARTIŞMA 1965~1966 yıllarında William H. Whaley ve arkadaıları maternal ve kordon kanında glukoz, serbest yağ asit düzeylerini inelemişler. Çalışmaları sonucunda glukozun plasentadan hızlı bir geçiş gösterdiğini yenidoğanın kan glukoz düzeylerinin, anne kan glukoz düzeyi ile sıkı ilişkide olduğunu saptamışlardır. Biz araştırmamızda bu çalışmaya çok yakın değerler elde ettik. Spontan ve indiiksiyonla doğum yapan her iki grupta bebek kan glukoz seviyesinin anne kan düzeyleri ile sıkı ilişkide olduğunu saptadık (P<0.01). Oksitosin kan glukozuna etkisi konusunda yapılan çalışmalar sınırlıdır. İlk ola- rak Burt ve Leake oksitosinin kan glukoz seviyesini düşürdüğüne dikkat çekmişlerdir. 1969 yılında T.Braun, 1984'de Frances A.Stephenson ve arkadaıları oksitosinin ile insülin arasında yarısal bir benzerlik olmaııı nedeniyle, oksitosinin insülin benzeri etkisinin olduğu, her ikisinin de yağ dokusunda glukoz utilizasyonunu stimule elliğini göııtcrdilcr (3). 1986 yılında bir başka çalışmada ise oksitosinin glukozu arttırak kan glukozunu artırdığı, buna cevap olarak insülini artırdığı tcsbit edildi (26). Biz de çalışmamızda anne kan glukoz ortalamasına spontan doğumlarda % 86.18 + 2.15 mg., indüsyionlu doğumlarda % 84.43 + 2.96 mg. olduğu ve bu düıüşün istatistiki olarak anlamlı olduğunu (P < 0.05) gördük. Bu nedenle oksitosinin kan glukozunu azalttığı sonucuna vardık. Bebek kan glukoz ortalamasının spontan ve indüksiyonlu doğum arasında anlamlı bir fark saptamadık (P > 0.05). indüksiyon amacıyla verilen oksitosinin plasentadan geçemeyişi nedeniyle bebek kan glukoz seviyesine etkisi olmamaktadır. Reitz ve arkadaşları 1977'de 150 kişilik bir çalışmada gebelerde ve yenidoğanda, kalsiyum, magnezyum, fosfor ve PTH ilişkilerini incelediler. Total kalsiyum düzeyinin gebelikte azaldığını, iyonize kalsiyum değişmediğini, plasentadan kalsiyumun aktif transportla geçtiğini, yenidoğanın total ve iyonize kalsiyum değe~inin anneden yüksek olduğunu gösterdiler (23). Biz de çalıımamızda spontan ve indüksiyonlu doğum yapan her iki grupta da be- 473
ZEYNEP KAMiL TIP BÜLTENi bek kalsiyum düzeylerinin anne kalsiyum düzeyleri ile ilişkili olduğunu (P<0.05) ve bebeklerdeki total ve iyonize kalsiyum düzeylerini karşılaştırdığımızda annelerdeki düzeylerden yüksek olduğunu saptadık. Oksitosinin total ve iyonizc kalsiyum düzeylerini azalttığı sonucuna vardık. İndüksiyonlu gebelerde doğumların daha hızlı olduğunu saptadık. Etkili oksitosin damla sayısı ortalama olarak dakikada 21.3 olarak saptadık. SONUÇ 1. Yeni doğanın glukoz, total ve iyonize kalsilyum düzeyleri annedeki düzeyleri sıkı ilişki İçersindedir. 2. Fetus glukoz düzeyleri annedeki düzeylerden d~şük, total ve iyonize kalsiyum düzeyleri ise annedeki düzeylerden daha yüksektir. Bu da glukozun plasentadan diffüzyonla kalsiyumun aktif transportla geçtiğini düşündürmektedir. 3. Doğumda anne kalsiyum düzeyleri normalden düşüktür. Bu nedenle gebelerin kalsiyum desteğine ihtiyacı vardır. 4. İndüksiyon amacıyla verilen oksitosin annede glukoz düzeylerini, hem anne hem de yeni doğanda kalsiyum düzeylerini düşürür. 5. İndüksiyonun etkili olabilmesi için oksitosinin dekstroz solüsyanları ile birlikte ve ortalama 20 mili Ü/dk. dozunda verilmesi gerekir. LİTERATÜR 1. Alexander, C., Turnbull, et ali: Induction of Labor.J.Obstet.Gynecol. 75:24 31, Jan. 1968. 2. Arnold, Klopper et ali: Endocrinology of the fetus, 577-592, 1968. 3. Braun et al: r-:ndoninology, 85:1092-8, Dcc. 1969. 4. Rurt, R. L. et al: Effeı:t ofsynıctic exytocin on plas ma noneesterifıed fatty acids, trigliserides and blood glucose. Obstet. and Gynecol. 21, 707-17, 1967.!i. Condrnd, K. P. ı ı ali: lııllıu nn of oxyıodn on renal lwmodinaıııirn aııd t'le«tnılyır aııd waırr excn tion. Am. J.PhsicoL J, 290-6, 1986. 6. David, N,, Danforth, James, R., Scott: Obstet and Gynenıl. Fift ediıion, rnh6. 7. Dewmıd, My. et al: Oxytosin in humarı pregnancy ımd parturitiorı. Obııtet. ımd Gyrıecol. 51 : 138, 1978. 8. Ferk, C. Miller: The effect ofmaternal blood sugar levelıı and fetal activity. Obstet.Cynecol 55:665-666, 1978. 9. Franceıı, A.S., eı al: Anıi-lmmlin-like dleı:tıı in iııolated fat cells. Arch. Biochem. Biophys. 230 234, 1984. 10. Harrison's Prindplesoflnternal Medidne. Eleverıth edition., 1987. 11. Heaney, R.P. et al: Calcium metaboliıım in normal humarı pregnarıcy.j.clin. Endocrinol. 33:361, 1971. 12. Frendricks, CH., et ali: Cardiovasculer effects of oxytotic drugıı used postpartum. Am. J.Obstet.Gynecol. 108:751, 1970. 13. Hiram, W. et al: Serum protein concentration in pregnancy. Am.J. Obınet. Gynecol. February 1, 388-397. ı 970. 14. Huıızar, G.R. et al: Biochemistry an pharmacology of the myometrium and labor.am.j. Obııtet.Gyrıecol. 142:225, 1982. 15. Kashyap, M.L. et ali: Carbohydrate and lipit me tabolism during humarı labor, free fatty acids, glucose, irısulirı and lactic acid metabolism durirıg normal and induced labor. Metabolism. 25:8, 865-875. 16. Kuweresan, P. et al: Plasma oxytocin levels and lahor. Am..J.Obıııet.GynecoL 119:215, 1974. 17. l.cakt', R. D. el al: l"armacokiııeıicıı of oxytodn in the human subject. Obstet.Gynecol. 56:107, 1980. 18. Poley, M.E. et al: Viscosity, heamatocrit, fibrino jen and plaııma proteins in maternal and cord blo od. British Journal of Obııtet. and Gynecol. 85:500-504, 1978. 19. Young, M. et al: Transfer and metabolism of glu cose in the human plasenta.placenta: Suplement 2; 129, 1981. 474
lflk ALPAY TURHANO~LU-ONSOR 20. Pitkin, R.M.: Calcium metaboliıım in pregnancy. Am.J.Obııtet.GynecoL 121:124, 1975. 21. Pritchard, Mc Donald, Gant: Williamıı Obstetrics. Seventeeth edition, 1985. 22. Nanhanielsz, P.W.: Fetal Endocrinology, 1976. 23. Reitz, R.E., et al: Calcium, magnesium, phosp horus and parathyroidhormon interrelationship in pregnancy and newborn infants. Obsreı. Gynecol 50:701, 1977. 24. Takahashi, K. et ali: Uterin contractility and oxytocin sensitiviıy in preterm, term and postterm pregııaııcy and ıwwlıonı infanıs. Am.J. C lhsıt ı.( ~ynrnıl ı :iıi:774, ımm. 25. Ulmaııten, U. et al: Rdaxirıg cffectı; of nifodipine on tlw nonprcgnant uıenıs in viıro and in vivo. Obsırt.Oyrn rnl. '.ı:l: 4'.ili, 1!nll. 26. Vilhant, H. et al: The machaniıım of the effect ofoxytocin on dogıı. J. Endocrinol.Feb. 102:2, 293-8, 1986. 27. Whaley, W.H., et al: Glucose and nonesterruled fatty acid levele in maternal and cord plasma. Am.j.Obstet.Gynecol. 92:419-21, 1965. 28. Whaley, W.H. et al: Correlation between maternal and plasma levels of glucose and free adds. AM.j.Obstet.Gynecol. 92:264 66, 1966. 29, Wilııon, Foster: Williams Textbook on Endocrino logy. Seventh edition, 1985. :rn. Zlaınik, FJ. ı ı al: Dicıary protdo in pregnancy. Am.J.Ohııtt'I.Uyıırı:ol. 14h: 1!l!I, 1 ~UtL 475