TC. SAĞLIK BAKANLIĞI SAKARYA ÜNĠVERSĠTESĠ EĞĠTĠM VE ARAġTIRMA HASTANESĠ ORTOPEDĠ KLĠNĠĞĠ BÖLÜM UYUM EĞĠTĠMĠ REHBERĠ ANA BĠNA MERKEZ
ĠÇĠNDEKĠLER 1. ÖNSÖZ 2 BÖLÜM YÖNETĠCĠ VE ÇALIġANLARI 3 BÖLÜMÜN FAALĠYETLERĠ VE ĠġLEYĠġĠ 4 BÖLÜMÜN FĠZĠKĠ YAPISI 5 ÇALIġANLARIN MESLEKĠ KATEGORĠLERĠNE GÖRE GÖREV, YETKĠ VE SORUMLULUKLARI 6 BÖLÜM ĠLE ĠLGĠLĠ YAZILI DÜZENLEMELER 7 HĠZMET KALĠTE STANDARTLARI 8 ÇALIġACAĞI BÖLÜM ĠLE ĠLGĠLĠ EĞĠTĠM a) Yatış verilen hastaya hemşirelik yaklaşımı b) Yüksek ateşli erişkin hastalarda hemşirelik bakımı c) Bası yarası önlemede hemşirelik bakımı d) Preop hasta hazırlığı hemşirelik bakımı e) Postop hastada hemşirelik bakımı f) Girişimler g) Ex olan hastaya hemşirelik yaklaşımı h) Ortopedi Vakalarında Hemşirelik Bakımı
ÖNSÖZ Sağlık hizmetlerinin kaliteli sunulması, kaliteli bilgi ve deneyimle gerçekleģmektedir. Sakarya Üniversitesi Eğitim ve AraĢtırma Hastanesi kuruluģundan bu yana kaliteli hizmeti önemsemiģ ve Sağlık Bakanlığının Hizmet Kalite Standartlarını uygulamaya çaba göstermiģtir. Her alanda yenilenen eğitim çalıģmalarıyla, personel verimi en üst düzeyde tutulmaya çalıģılmaktadır. Sağlık kuruluģlarında Hasta ve ÇalıĢan Güvenliğini olumsuz etkileyebilecek pek çok faktör bulunmaktadır. Sağlık kuruluģlarının süreçlerdeki basit hataları hastaya zarar verecek Ģekilde ortaya çıkmasını engelleyecek yeni tasarımlar yapmaları ve hataların hastaya ulaģmadan önce tespit edilmesini ve düzeltilmesini sağlayacak önlemleri almaları gerekmektedir. Bilinmelidir ki yapılan küçük hatalar zamanla alıģkanlık haline gelmekte ve hizmet kalitesini düģürmektedir. Ayrıca çağımızda hasta bakım hizmetleri ile ilgili yeni bilgiler üretilmekte ve anlayıģlar geliģtirilmektedir. Bu ve benzeri sebepler sürekli eğitimi kaçınılmaz kılmaktadır. Hizmet kalitesini önemseyen ve gereğini yapma hassasiyetini sürekli olarak taģıyan hastanemiz tarafından düzenlenen bu rehber kaliteli hizmet verme adına çalıģmaya yeni baģlayacak olan hastane personelimizin uyumunu sağlamak için hazırlanmıģtır. Sağlık hizmetinin odak noktası insandır ve sunulan hizmetlerde gerek hasta ve yakınlarının gerekse çalıģanların memnuniyeti esastır. Bu ilke idaresiyle birlikte tüm çalıģanlarımızın ilke edineceği temel koģuldur. BaĢarı dileklerimizle. S
MĠSYONUMUZ Sağlık hizmetinde insan odaklı, güvenilir, çevreye duyarlı, hasta güvenliğini ve hastaların sosyal değer yargılarını önemseyen, personelinin çalıģma koģulları ile ilgili taleplerini göz önünde tutan, yenilikçi ve sürekli kendini geliģtiren yönetim anlayıģını kurum kültürü haline dönüģtürmektir. VĠZYONUMUZ Sunduğumuz Sağlık Hizmeti Standartlarının yükseltilmesi için, tecrübeli ve uzman eğitim kadromuzla, tıbbi ve teknolojik geliģmeleri takip ederek, elde ettiğimiz bilgi ve deneyimlerimizi, hastalarımızın ve çalıģanlarımızın hizmetine sunarak, bilimsel çalıģmalarla bölgemizin referans hastanesi olmaktır. POLĠTĠKAMIZ - Sağlık Bakanlığı mevzuatları doğrultusunda Hizmet Kalite Standartlarının Ģartlarına uyarak etkinlik ve verimliliğin sürekli olmasını sağlamak - ÇalıĢan memnuniyetini göz önüne alarak hastaların ihtiyaç ve beklentilerini karģılamak - Kaynaklarımızı en iyi Ģekilde kullanarak güler yüzlü, yetenekli, bilgili ve deneyimli ekiplerimizle güvenilir sağlık hizmeti vermek - Sosyal dayanıģma sağlanarak, temiz, güvenli, düzenli ve katılımcı bir çalıģma ortamı sağlamak - Birimler arasında koordinasyonu sağlamak, personelimizin geliģmesini sürekli kılmak ve motivasyonunu artırmak amacıyla eğitimler düzenlemek. - DeğiĢime açık olmak ve sürekli kendimizi geliģtirmek.
BÖLÜM YÖNETĠCĠ VE ÇALIġANLARI ADI-SOYADI Sorumlu Hekim Hekimler Sorumlu HemĢire HemĢireler Karma Servis HemĢireleri Karma Servis Kat Sekreteri Kat Sekreteri : Prof. Dr. Mehmet ERDEM : Doç. Dr. Mehmet ERDEM Doç. Dr. Mekmet TÜRKER Doç. Dr. Mustafa UYSAL Yrd. Doç. Dr. Mustafa Erkan ĠNANMAZ Op. Dr. Abdullah KIRBIZ Op. Dr. Alper KURTOĞLU Op. Dr. aytaç CEBESOY Op. Dr. Cemal DOĞRUL Dr. Abdulhalim AKAR Dr. Ahmet Çağrı UYAR Dr. Ali Murat BAġAK Dr. Deniz ALPTEKĠN Dr. Eren KIRAN Dr. Uğur ÖZDEMĠR : Elanur ÇAKIR : Esma GÜLTEKĠN Gülçin KÖKSAL Halise ARAS Hatice ÇELĠK Hatice ÖZÜM Melike AKSOY Merve ÇELĠK Semra DENĠZ Sevgi KOLSUZ : Hülya KEġAN Özden DEMĠRCAN Buket YALGIN Nurdan ÖZEN : Melike ERKURT : Nimet KILIÇ
Ortez Protez Teknikeri : Alper Latif DEMĠR Zafer PEKYÜZ Temizlik Personelleri : Mustafa ALMALI Ahmet YILDIZ Meryem ġayik BÖLÜMÜN FAALĠYETLERĠ VE ĠġLEYĠġĠ 08.00 mesai baģlama saatidir. Dr.vizit sonrasında iģ listesi yapılır, verilen liste gün içinde öncelik sırasıyla tamamlanır. Tedavi saatleri Dr. orderlarına göre düzenlenir. Sabah tedaviler yapılır, ANT ler alınır, hasta bakım planları düzenlenir hasta eğitimleri verilir. Ameliyat edilecek hastaların preop hazırlıkları (damar yolu,taraf iģareti,hasta bilekliği,onam formu kontrolü) yapılır. Ameliyathaneye gidecek hastalar sedyeye alınarak bir hemģire eģliğinde personelle birlikte ameliyathaneye teslim edilir. Yapılan iģlemler ve giriģimler hemģire gözlemine ve otomasyon sistemine kayıt edilir. Eczaneden ilaç istemleri otomasyon üzerinden yapılır. Gün içinde düzenli olarak hastaların takiplerine belirli aralıklarla devam edilir. Nöbet teslimleri servis sorumlusu eģliğinde önce bankoda daha sonra hasta baģında nöbetçiye teslim edilir. Nöbetçi bire bir hastaların tedavi bakım ve takiplerinden sorumludur. Servisin düzenini ve temizliğinin yapılmasını sağlar. Nöbetçi nöbet yerini kesinlikle terk edemez. BÖLÜMÜM FĠZĠKĠ YAPISI Servisimiz hastanenin 4. katında yer almaktadır. 1 Pansuman Odası, 1 Temiz Odası,
1 Kirli Odası, 4 Uzman Doktor Odası, 1 Asisatan Doktor Odası, 1 HemĢire Odası, 1 Kat Ofisi, 1 Giyinme Odası, 1 Lokal Odası, 1 Depo, 19 Hasta Odası bulunur ve her odada 2 yatak olmak koģuluyla 38 yataklı bir servistir. YATAKLI TEDAVİ KURUMLARI İŞLETME YÖNETMELİĞİ Servis Şef ve Uzmanlarının Görev ve Yetkileri : Madde 114 Servis Ģef ve uzmanları: a) Servislere kabul edilen hastaları uzmanlıkları çerçevesinde muayene ve tedavi eder. Kendi servisinin polikliniğini yaparlar. Ayrıca çeģitli uzmanlık dalları bulunmayan küçük yataklı tedavi kurumlarında Tababet ve ġuabatı Sanatlarının Tarzı Ġcrasına Dair Kanunun hükümleri çerçevesinde diğer uzmanlık Ģubelerine ait hastaları da muayene ve tedavi etmekle yükümlüdür. Ancak ilk tedaviden sonra mutlaka ilgili dal uzmanının görmesi gereken vakaları, gereği yapılmak üzere baģtabibe bildirir. ġef ve uzmanlar, hasta müģahade ve tabelalarının düzenli ve usulüne uygun olarak yazılmasından sorumludurlar. b) Her ne zaman olursa olsun Ģubelerinde çıkan önemli ve acil vakalar nedeniyle kurumca kendilerine yapılan davete gelmek ve gereken muayene ve tedaviyi yapmakla yükümlüdürler. Herhangi bir hasta hakkında konsültasyon için diğer Ģubelerden gelen davetleri kabul ve görüģlerini bildirmek zorundadırlar. Aynı Ģubeden birçok uzman bulunan kurumlarda bu çeģit hizmetler baģtabibin düzenleyeceği sıraya göre nöbetleģe yapılır. c) Poliklinik ve servislerinde ihbarı mecbur bir bulaģıcı hastalık görüldüğünde, ihbar vesikasıyle durumu baģtabibe bildirirler. d) Orijinal çalıģmalara esas teģkil edebilecek nadir vakalara rastladıkça, hastane bilimsel konseyine sunulmak üzere bütün belgeleri ile beraber baģtabibe verirler.
Servis Ģef ve uzmanları, servis istatistiklerinin düzenlenmesi ve zamanında idareye verilmesi ile servis protokol defterinin usulüne uygun olarak tutulmasından sorumludurlar. e) Kurum içinde yapılacak ameliyatlarda; 1219 sayılı Tababet ve ġuabatı Sanatlarının Tarzı Ġcrasına Dair Kanunun aģağıda belirtilen 70. maddesine uymaları zorunludur. (Tabipler, diģtabipleri ve diģçiler yapacakları her nev'i ameliye için hastanın, hasta küçük veya tahtı hacirde ise veli veya vasisinin evvelemirde muvafakıtını alırlar. Büyük ameliyei cerrahiyeler için bu muvafakatın tahriri olması lazımdır. Veli veya vasisi olmadığı veya bulunmadığı veya üzerinde ameliyat yapılacak Ģahıs ifadeye muktedir olmadığı takdirde muvafakat Ģart değildir.) Ameliyatı yapan uzman, ameliyatın sonunda yaptığı ameliyatı ameliyat kayıt defterine kaydeder (Ek 52 Form 11) f) Poliklinik ve servislerde geçen önemli fenni ve idari vakaları baģtabibe bildirirler. g) Servislerine lüzumlu alet, ilaç ve sıhhi malzeme için örneğine uygun birer istek belgesi (Ek 37 Form 88) düzenleyerek baģtabibe havale ettirdikten sonra bunların cinsine göre imza mukabilinde eczane veya depodan alınmasını sağlar. h) Servislerine ait bütün demirbaģ eģyanın bakımı, muhafazası ile tüketim maddelerinin yerinde ve ekonomik kullanımından sorumludur. i) Kadın hastalıkları ve doğum uzmanları ile aile planlaması kursu görmüģ diğer tabipler aile planlaması uygulamaları yapmak ve kendi birimleri içinde bu çalıģmaları düzenlemekle yükümlüdürler. Servis Sorumlu Hemşirelerinin Görev ve Yetkileri : Madde 131 HemĢire adedi müsait olan kurum ve servislerde, servisler, ameliyathane ve hemģirelik hizmeti bulunan diğer ünitelerdeki hizmetlerin sürekliliğini sağlamak için BaĢtabiblikçe servis veya bölüm sorumlu hemģirelikleri kurulabilir. Bu servis sorumlu hemģireleri nöbete girmezler. Hafta tatillerini cumartesi, pazar günleri yaparlar. a) BaĢhemĢirenin o servisteki yardımcısı olup, servisinde bulunan bütün hemģire, ebe, hemģire yardımcısı, hasta bakımında çalıģan yardımcı hizmetler sınıfı personelinin iģ bölümünü yapar, bunların çalıģmalarını izler. b) Servis hemģirelerinin hizmette birinci derecede amiri olup servis Ģef ve uzmanlarının ve baģ hemģirenin direktifleri ile hasta tedavi bakımının en iyi Ģekilde yapılmasıyla ve servisindeki düzen ve disiplini sağlamakla yükümlüdürler. c) Servis demirbaģ ve tüketim maddelerini teslim alır. Bunların muhafazasından ve yerinde kullanılmasından sorumludurlar. d) Servisin temizliğini, yatan ve çıkan hastaların iģlemlerini, hemģire ve diğer hizmetlilerin görev taksimi ve düzenlenmesini bizzat yapar ve bunların çalıģmalarını denetler, yemek dağıtımının, acil ilaç dolabının iģlerliğini düzenler.
e) Ameliyathane sorumlu hemģiresi, ameliyathane hemģirelerinin birinci derecede amiri olup buradaki hemģirelik hizmetlerinin düzenli yürütülmesinden ameliyathane sorumlusuna ve baģhemģireye karģı sorumludur. f) Servis eczacısı bulunmadığı hallerde ona ait görevleri yapar veya yaptırır. g) Servis istatistiklerinin idareye zamanında verilmesini sağlar. Hastane Hizmetlilerinin Görevleri : Madde 135 Hastane hizmetlileri, hastanenin temizliği, hastaların laboratuvar vesair yerlere götürülüp getirilmesiyle ilgili her türlü hizmetleri yapan yardımcı hizmetler sınıfı personelidir. Servis sorumlu hemģiresi ve hemģirelerinin direktif ve sorumluluğu altında, servislerin genel temizliklerini yapar ve hasta yemeklerini mutfaktan getirirler, HemĢirelerin dağıttığı yemek servisini yaparlar, hastaları bir yerden bir yere (Laboratuvar, servislere) götürüp getirirler. Laboratuvara gidecek muayene materyelini götürürler ve kendilerine verilen saatte neticelerini alırlar. Bizzat hasta bakımı ve hemģirelik hizmetleriyle ilgili olmamak üzere tabib, çalıģtığı servis veya laboratuvarların hemģire, ebe ve tıbbi teknisyeni tarafından verilen emir ve görevleri yerine getirirler. Hastaların istek ve ihtiyaçlarını, servisteki önemli olayları,ağırlaģan hastaların ıstırablarını nöbetçi hemģireye derhal bildirirler, kendilerine teslim edilen hasta ve kurum eģyasından sorumludurlar. Hastane hizmetlilerinin kendilerine verilen görevlere uyumunu ve bu konularda eğitimini ilgili tabib, hemģire ve tıbbi teknisyenler sağlar. BÖLÜM ĠLE ĠLGĠLĠ YAZILI DÜZENLEMELER - Ortopedi Ameliyat Onam Formları -H.K.S. Dosyası -Eğitim Dosyası HĠZMET KALĠTE STANDARTLARI Sağlıkta DönüĢüm Programının ana hedeflerinden biri de sağlık hizmetlerinde sürekli kalite geliģimini sağlamaktır. 2003 yılında ülkemize özgü bir uygulama olarak performansa dayalı ek ödeme sistemi geliģtirilmiģ, ikinci bir aģama olarak da bu sisteme 2005 yılında
sağlık hizmet sunumunda kaliteyi esas alan Kurumsal Performans ve Kaliteyi GeliĢtirme çalıģması ile kalite boyutu eklenmiģtir. Böylece sağlık hizmetine eriģim, hizmet alt yapısı, süreçlerin değerlendirilmesi, hasta memnuniyetinin ölçülmesi ve belirlenen hedeflere ulaģma derecesinin ölçümüne dayalı kapsamlı bir hastane değerlendirme sistemi hayata geçirilmiģtir. 2005 yılında kamu hastanelerinde hayata geçirilen Kurumsal Performans ve Kaliteyi GeliĢtirme çalıģmasının en önemli parametresini kalite kriterleri oluģturmaktadır. 100 sorudan oluģan kalite kriterleri, 2007 yılı baģında yapılan revizyonla 150 sorudan oluģan bir set halini almıģtır. 2008 yılında yapılan revizyonda ise 150 sorudan oluģan kalite kriterleri tamamen revize edilerek hem yapısal, hem dizayn hem de metodolojik açıdan yeniden düzenlenmiģtir. Kalite kriterleri Hizmet Kalite Standartları adını alarak toplam 354 standart ve yaklaģık 900 alt bileģenden oluģan bir set halini almıģtır. 2009 yılı içinde özel hastane ve üniversite hastanelerine yönelik olarak toplam 388 standart ve yaklaģık 1450 alt bileģenden oluģan Özel Hastane Hizmet Kalite Standartları hazırlanarak yayınlanmıģtır. Hizmet Kalite Standartları pek çok uzman tarafından ulusal ve uluslararası kaynaklar doğrultusunda farklı kurumsal yapılanmalar, problemli alanlar, ülke koģulları dikkatle alınarak hazırlanmıģtır. Değerlendiricilerin, hastane kalite temsilcilerinin, farklı çevrelerden çeģitli uzmanların geri bildirimleri, görüģ ve önerileri değerlendirilmekte ve nihayetinde BaĢkanlık ekibinin bugüne kadar edindiği tecrübe de kullanılarak son derece titiz bir çalıģma ile hastanelerimiz için tüm süreçlere ıģık tutan bir değerlendirme aracına ulaģılmaktadır. Hizmet Kalite Standartları ve birlikte yayımlanan rehberler, sağlık hizmeti sunanlara uygulamalarında yol göstermek misyonuna sahip olduğu gibi bu uygulamaların yerinde değerlendirilmesi aģamasında da bir çizelge fonksiyonu görmektedir. Bakanlığa biçilen bu rol ve görevler ıģığında geliģtirilen bu standart ve rehberlerle birlikte hem uygulayıcıların hem de uygulamaları değerlendirecek olan Bakanlık ekiplerinin eğitilmesi sistemin bütüncül anlamda olumlu ve etkin bir yapıya bürünmesini sağlamaktadır. BÖLÜM ĠLE ĠLGĠLĠ HĠZMET KALĠTE STANDARTLARI KLİNİKLER Hasta odalarında fiziki düzenleme yapılmalıdır.
Her yatağın başında tıbbi gaz sistemine bağlı hasta başı paneli bulunmalıdır. Hasta odalarında lavabo, banyo ve tuvalet bulunmalıdır. Yatak başı bağlantılı hemşire çağrı sistemi bulunmalıdır. Hastaların kullandığı tüm banyo ve tuvaletlerde hemşire çağrı sistemi bulunmalıdır. Hasta odalarının temizliği günde en az iki kez yapılmalıdır. Hasta odalarında refakatçilerin dinlenebilmelerine yönelik düzenleme bulunmalıdır. Hasta odalarında refakatçilerin dinlenebilmeleri için pozisyon verilebilen koltuk/kanepe/yatak bulunmalıdır. Çocuk servislerinde bu düzenlemeler yetişkinlere uygun nitelikte olmalıdır. Ameliyat öncesi yapılması gereken hazırlıkların kontrolüne ilişkin düzenleme bulunmalıdır. Güvenli Cerrahi Kontrol Listesinin "Klinikten Ayrılmadan Önce" bölümü kontrol edilmelidir. İlaç ve kit muhafaza edilen buzdolaplarının sıcaklık takipleri yapılmalıdır. Buzdolaplarının içinde bulunan malzemelere göre sıcaklık takibi yapılmalıdır. Hasta Başı Test Cihazlarının (HBTC) kullanımı düzenlenmelidir. HBTC nin kullanıldığı bölümlerde sorumlular belirlenmelidir. HBTC nin envanteri tutulmalıdır. HBTC nin bakımı ve temizliği yapılmalıdır. HBTC için kalibrasyon ve kalite kontrol testleri çalışılmalı ve kayıt altına alınmalı, o Kalite kontrol sonuçlarında uygunsuzluk tespit edilmesi halinde düzeltici önleyici faaliyet başlatılmalıdır. HBTC yi kullanacak çalışanlara; o Çalışılacak testlerin preanalitik, analitik ve postanalitik evrelerinde dikkat edilmesi gereken hususlar, o Kalibrasyon ve kalite kontrol sonuçlarının değerlendirilmesi, o Cihazın temizliği ve bakımı hakkında eğitim verilmelidir. HBTC'de çalışılmış olan tüm test sonuçları, hasta dosyasına kayıt edilmelidir. Hasta kimliğinin doğrulanmasına yönelik düzenlemeler yapılmalıdır.
Yatışı yapılan her hastada beyaz renkli kimlik tanımlayıcı kullanılmalıdır. o Alerjik hastalarda ise sadece kırmızı renkli kimlik tanımlayıcı kullanılmalı, o Hasta kimlik tanımlayıcı barkotlu olmalı, o Kimlik tanımlayıcıda; protokol numarası, hasta adı soyadı, doğum tarihi (gün/ay/yıl) bilgileri yer almalı, Tanı ve tedavi için yapılacak tüm işlemlerde hasta kimliği doğrulanmalıdır. Sağlık çalışanları, hasta kimlik tanımlayıcıların kullanımı ve hasta kimliğinin doğrulanması konusunda eğitilmelidir. Hastanın beraberinde getirdiği ilaçların yönetimine ilişkin düzenleme bulunmalıdır. Hastanın beraberinde getirdiği ilaçlar hemşire tarafından teslim alınmalıdır. Teslim alınan ilaçların miat kontrolü yapılmalı, o Miadı geçmiş ilaçlar imha edilmelidir. Hastanın beraberinde getirdiği ilaçlar hekimi tarafından kontrol edilmelidir. Hastanın beraberinde getirdiği ilaçlar hemşire tarafından uygulanmalıdır. İlaçların güvenli uygulanmasına yönelik düzenleme yapılmalıdır. İlaçlar, kapalı kaplarda ve kişiye özel olarak hazırlanmalı, o Kaplarda hastaların kimlik tanımlayıcı bilgileri bulunmalıdır. Tedavi planı hekim tarafından yazılmalı, kaşelenmeli ve imzalanmalı, o Tedavi planı; ilacın tam adını, uygulama zamanını ve dozunu, uygulama şeklini ve veriliş süresini içermelidir. Hemşire hekimin tedavi planını hemşire gözlem formuna kaydetmelidir. Tedavi sürecindeki ilaçlar hastaya hemşire tarafından uygulanmalı, o Stajyerlerin ilaç uygulamaları da hemşire gözetiminde olmalıdır. İlaçların karışmasını engellemeye yönelik düzenleme yapılmalıdır. İlaç isimleri kısaltılarak yazılmamalıdır. Yazılışı, okunuşu, ambalajı birbirine benzeyen ilaçların listeleri hazırlanmalı, o Listeler kullanım alanında bulunmalıdır. Yazılışı, okunuşu, ambalajı birbirine benzeyen ilaçların dolaplardaki yerleşimi ayrı raflarda yapılmalıdır. Pediatrik dozda kullanılacak ilaçlara yönelik tedbirler alınmalıdır.
Pediatrik dozdaki ilaçların listeleri ilgili bölümlerde bulunmalıdır. Pediatrik dozdaki ilaçların dolaplardaki yerleşimi diğer ilaçlardan ayrı raflarda yapılmalıdır. Acil kullanılabilecek pediatrik ilaçların kilograma göre dozları listelenmeli, o Listeler ilgili bölümlerde bulunmalıdır. Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçlara yönelik düzenleme yapılmalıdır. Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçlar kilitli alanlarda bulundurulmalıdır. Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçların devir teslimi yapılmalıdır. Devir teslim kayıtlarında; o İlacın hangi hastaya kaç adet kullanıldığı, o İlacın kullanıldığı tarih, o İlacı kimin uyguladığı, o Kime kaç adet ilaç teslim edildiği, Teslim alan ve teslim edenlerin imzaları kayıt edilmelidir Advers Etki Bildirimi ile ilgili düzenleme yapılmalıdır. Ciddi ve beklenmeyen advers etkiler farmakovijilans sorumlusuna bildirilmelidir. Sözel istem uygulamasına yönelik düzenleme yapılmalıdır. Sözel istem uygulama sürecinde; o İstem, istemi alan kişi tarafından yazılmalı, o Yazılan kişi tarafından yazılı istem geri okunmalı, Gerektiğinde verilen ilacın adı kodlama yöntemi ile tekrar edilmeli, o İstemi veren kişi tarafından istemin doğruluğu sözel olarak onaylanmalıdır. Sözel istem en geç 24 saat içerisinde hekim tarafından tedavi planına yazılmalıdır. Sözel istem uygulaması hakkında hemşire ve hekimlere eğitim verilmelidir. Kan ve/veya kan ürünleri için istem formu doldurulmalıdır. Kan ve/veya kan ürünleri istem formunda; o Hastanın; Adı ve soyadı, Protokol numarası, Tedavi gördüğü bölüm,
Tanısı, Kan grubu, Transfüzyon endikasyonu, o Hastaya daha önce transfüzyon yapılıp yapılmadığı, o Hasta kadın ise daha önce doğum yapıp yapmadığı, o Kan ve/veya kan ürününün istem gerekçesi, o Hazırlanacak kan ve/veya kan ürününün türü ve miktarı, o Planlanan veriliş süresi, o Hekim kaşesi ve imzası yer almalıdır. Transfüzyon sürecinin güvenliğini sağlamaya yönelik düzenleme yapılmalıdır. Transfüzyon öncesi, çapraz karşılaştırma test sonucu ile hasta bilgileri iki sağlık çalışanı tarafından doğrulanmalıdır. Transfüzyondan hemen önce, iki sağlık çalışanı tarafından; o Hastanın kimliği, o Kan ve/veya kan ürününün türü ve miktarı, o Ürünün planlanan veriliş süresi doğrulanmalıdır. Transfüzyonun ilk 15 dakikası sağlık çalışanı tarafından gözlenmelidir. Transfüzyon boyunca her 30 dakikada bir hastanın vital bulguları izlenmelidir. Hastanın güvenli transferi sağlanmalıdır. Yatan hastaların düşmelerinin önlenmesine yönelik düzenleme yapılmalıdır. Yatan hasta, bölüme kabulünde düşme riski yönünden değerlendirilmeli, o Değerlendirme, hastane tarafından belirlenen bir ölçekle yapılmalı, o Hastanın klinik durumuna göre düşme riski değerlendirmesi tekrarlanmalıdır. Düşme riski olan hastalar için, hastanın risk düzeyine yönelik önlemler alınmalıdır. o Düşme riski olan hastalar dört yapraklı yonca figürü ile tanımlanmalı ve bu tanımlayıcı hastanın odasının giriş kapısında bulunmalıdır Yatan hastalarda düşme olayı gerçekleştiğinde kalite yönetim birimine bildirim yapılmalı, o Olay ile ilgili gerekli düzeltici önleyici çalışmalar başlatılmalıdır. Yatan hastalarda hareket kısıtlamasına yönelik düzenleme yapılmalıdır. Hareket kısıtlama kararı hekim tarafından verilmeli,
o Hareket kısıtlama kararı tedavi planında yer almalı, o Tedavi planında; Uygulamanın başladığı tarih ve saat, Uygulamanın hangi aralıklarla kontrol edileceği, Uygulamanın sonlandırıldığı tarih ve saat belirtilmelidir. Kısıtlılığın devamı ile ilgili karar en geç 24 saatte bir gözden geçirilmelidir. Yatan hastalara, tedavi sürecinde eğitim verilmelidir. Bu eğitim; o Kullanacağı ilaçlar, tıbbi cihazlar, beslenmeleri, egzersizleri, kontrol zamanı ve bakıma ilişkin dikkat edilecek hususlar, o El hijyeni, o Sigara kullanan hastalara sigarayı bırakma tavsiye eğitimi konularını kapsamalıdır. Hastalara verilen eğitimlere ilişkin kayıtlar hasta dosyasında bulunmalıdır. Çalışanlar tarafından kişisel koruyucu ekipman kullanılmalıdır. Bölüm bazında kullanılması gereken kişisel koruyucu ekipman belirlenmelidir. Kişisel koruyucu ekipman çalışma alanlarında ulaşılabilir olmalıdır. Kişisel koruyucu ekipman kullanımı konusunda çalışanlara eğitim verilmelidir. Acil müdahale seti bulunmalıdır. Sağlık hizmeti sunum alanlarında acil müdahale seti bulunmalıdır. Bölümler acil müdahale setinde bulunması gereken ilaç, malzeme ve cihazları belirlemelidir. İlaç ve malzemelerin minimum ve maksimum stok seviyeleri belirlenmelidir. Minimum ve maksimum stok seviyeleri takip edilmelidir. İlaç ve malzemelerin miat takibi yapılmalıdır. Tıbbi cihazların yönetimine yönelik düzenleme yapılmalıdır. Tıbbi cihazların bölüm bazında envanteri bulunmalıdır. Tıbbi cihazların bakım, onarım, ölçme, ayar ve kalibrasyonlarına yönelik plan bulunmalı, o Plan dahilinde cihazların ölçme, ayar ve kalibrasyonları yapılmalıdır. Kalibrasyonu yapılan cihazların kalibrasyon etiketi bulunmalıdır. Etikette; o Kalibrasyonu yapan firmanın adı,
o Kalibrasyon tarihi, o Geçerlilik süresi, o Sertifika numarası bulunmalıdır. Hastanenin temizliğine yönelik düzenleme yapılmalıdır. Bölüm bazında temizlik planı bulunmalıdır. Risk düzeylerine göre temizlik kuralları belirlenmelidir. Temizlik malzemeleri ve malzemelerin kullanımı ile ilgili kurallar belirlenmelidir. Tüm kapalı ve açık alanların temizlikleri kontrol edilmelidir. o Kontrol aralıkları, o Kontrol sorumluları belirlenmelidir. Kişisel temizlik alanlarına yönelik düzenleme yapılmalıdır. Kişisel temizlik alanlarının kapıları dışarı doğru açılmalıdır. Kişisel temizlik alanlarının temizliği sağlanmalıdır. Kişisel temizlik alanlarında temizlik malzemeleri bulundurulmalı, o Sıvı sabun, kâğıt havlu, tuvalet kâğıdı ve poşetli çöp kutusu bulundurulmalıdır. Sıvı sabun kaplarının üstüne ekleme yapılmamalı, o Boşalan sabunluk yıkanıp iyice kurutulduktan sonra tekrar doldurulmalıdır. Riskli girişimsel işlemler öncesinde hasta bilgilendirilmeli ve rızası alınmalıdır. Hasta mahremiyetini sağlamaya yönelik düzenlemeler bulunmalıdır. Hasta yatakları kullanıma hazır olmalıdır. Çarşaf, nevresim ve yastık kılıfları temiz ve ütülü olmalıdır. Çarşaf, nevresim ve yastık kılıfı her gün ve gerektiğinde değiştirilmelidir. Hastanın/hasta yakınının bölüme uyumu sağlanmalıdır. Hastanın bölüme kabulünde hasta/hasta yakını; o Kahvaltı ve yemek saatleri, o Hasta ve yakınının uyması gereken kuralları, o Ziyaret saatleri ve kuralları, o Telefon kullanımı, o Tuvalet-banyo kullanımı, o Hemşire çağrı sistemi kullanımı, o Hekimin günlük vizitleri konularında bilgilendirilmelidir.
Hastaya hizmet verecek olan bölüm çalışanları hasta/hasta yakınına kendini tanıtmalıdır. Hastanın bölüme kabulünde genel durumu değerlendirilmelidir. Hastanın genel durumu fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden değerlendirilmelidir. Hasta gereksinimleri doğrultusunda hemşire bakım planı düzenlenmelidir. Hemşire bakım planı hekim tedavi planı ile koordineli olmalıdır. Hemşire bakım planına; o Hastanın bakım gereksinimleri, o Bakım gereksinimlerine yönelik hedefler, o Bakım gereksinimlerine yönelik uygulamalar, o Uygulama sonuçlarının değerlendirilmesi kayıt edilmelidir. Hemşire nöbet teslimlerine yönelik düzenleme yapılmalıdır. Nöbet teslimleri, o Nöbeti devreden ve devralan hemşireler arasında yapılmalı, o Önce deskte, sonra hasta başında yapılmalı, o Hasta bakım sürecindeki bilgileri kapsamalıdır. Hasta/hasta yakınları hastanın genel durumu ve tedavi süreci hakkında hekim tarafından bilgilendirilmelidir. İzolasyon önlemleriyle ilgili düzenleme yapılmalıdır. Enfekte veya kolonize hastalara yönelik izolasyon önlemleri alınmalıdır. İzolasyon odasının giriş kapısında uygulanan izolasyon yöntemini gösteren bir tanımlayıcı bulunmalıdır. o Solunum izolasyonunda sarı yaprak, o Damlacık izolasyonunda mavi çiçek, o Temas izolasyonunda kırmızı yıldız tanımlayıcıları kullanılmalıdır. El hijyenini sağlamaya yönelik malzeme bulunmalıdır. Sağlık hizmeti sunulan alanlarda alkol bazlı el antiseptikleri bulunmalıdır. Her yatak başında alkol bazlı el antiseptik solüsyonları bulunmalıdır. Atıkların kaynağında ayrıştırılmasına yönelik düzenleme yapılmalıdır. Her bölüm için atıklar belirlenmelidir. Uygun atık kutuları kullanılmalıdır.
Laboratuvara gönderilecek örneklere yönelik düzenleme yapılmalıdır. Örnekler için bölüm bazında örnek toplama alanı belirlenmelidir. o Örnekler düzenli bir şekilde muhafaza edilmelidir. ÇALIġACAĞI BÖLÜM ĠLE ĠLGĠLĠ EĞĠTĠM A- YATIġ VERĠLEN HASTAYA HEMġĠRELĠK YAKLAġIMI 1. Serviste yatıģı yapılan hasta servise ilk geldiğinde, ilgili servis hemģiresi tarafından karģılanır. 2. HemĢire hastaya kendisini tanıtır. 3. Hastanın hangi yatağa alınacağını belirler, yatağa yatırılmasını sağlar. 4. Hasta yatağı belirlendikten sonra hastanın anemnezi, yaģam bulguları alınır ve tedavisi yapılır. 5. Tedavisi hakkında bilgi verilir. 6. Servisin iģleyiģi hakkında genel bilgi verilir. (Örneğin: hemģireye, kantine, hasta haklarına nasıl ulaģacakları,ziyaret,yemek ve vizit saatleri hakkında) 7. Hastanın gün içinde genel durumundaki (psikolojik ve fiziksel) değiģiklikler gözlemlenir. 8. Bunlarla ilgili gerekli kayıtlar tutulup ilgili hekime bildirilir. 9. Hasta taburcu edilince taburculuk eğitimi verilir (Beslenme, egzersiz ilaç vb.). B- YÜKSEK ATEġLĠ ERĠġKĠN HASTALARDA HEMġĠRELĠK BAKIMI 1. Hasta için sakin ve güvenli bir ortam sağlanır. 2. Vücut ısısı ve diğer vital bulgular düzenli aralıklarla takip edilir ve hemģire gözlem çizelgesine kaydedilir. 3. Hastanın sıvı alımı sağlanır, yaģlı yatağa bağımlı ağızdan alamayan hastalara IV destek sağlanır. 4. Aldığı çıkardığı takibi yapılır ve kaydedilir. 5. Soğuğa yakın ılık suyla soğuk uygulama yapılır ve kaydedilir. (Uygulama 10dk.'yı geçmemeli, ateģ 1 0 C derece'den fazla düģürülmemeli.) 6. Oda havalandırılır, oda ısısının 17-19 C derecede olması sağlanır. 7. Gerekli görülen kültürler aseptik koģullarda ve tekniğine uygun olarak alınır.
8. Doktor istemine uygun olarak hastaya antipiretik ilaçlar uygulanır. 9. Hastanın uygulamalara yanıtı mutlaka kaydedilir. C- BASI YARASI ÖNLEMEDE HEMġĠRELĠK BAKIMI 1. Dekübitüs önleme bakım veren hemģirenin sorumluluğundadır. 2. Hastalar Braden Skalası kullanılarak bası yarası riski yönünden değerlendirilir. 3. Servise yatan her hasta 24 saat içinde skala ile bası yarası riski yönünden değerlendirilir. 4. Yüksek riskli hastalarda havalı yatak kullanılır. 5. Cilt bakımında alkali olmayan PH 5,5 sabunlar kullanılır. 6. Cilt bakımında talk pudrası kullanılmaz. 7. Hassas ve kuru cilt üzerine doğrudan masaj yapılmaz, yumuģatıcı hafif yağlı kremler kullanılabilir. 8. Hasta ve yakınları uygun Ģekilde bilgilendirilerek uygulamaların tüm aģamalarına katılımı sağlanır. 9. Her iki saatte bir pozisyon değiģtirilir ( Havalı yatak olsa bile ). 10. Cildin temiz ve kuru olması sağlanır. Kurulama sırasında özenli davranıp sert hareketten kaçınılır. 11. Banyo ve bakımlardan sonra cilde nemlendirici sürülür. 12. Hastanın giysileri her zaman temiz, kuru, terletmeyen ve emici kumaģtan olması sağlanır. 13. Yatak takımlarının gergin, temiz ve kuru olması sağlanır. 14. Sürgü verirken cilt tahriģi engellenir. 15. Sakral bölge temizliğine özen gösterilir. 16. Pozisyon verilirken hastanın rahat olması sağlanır. 17. Pozisyon verirken basıncın abdomen, sırt ve ekstremitelere eģit dağılımı sağlanır. 18. Yatak pozisyonu verilirken eklem koruma prensiplerine ve kontraktür oluģmasına karģı tedbirlere uyulur. Bilinci kapalı veya plejisi olan hastalarda ; ekstremitelere yastık, havlu veya yardımcı cihazların desteği ile fonksiyonel ve anatomik pozisyonlama yapılır. 19. Üst ekstremite; omuz 45 derece abdüksiyon, dirsek semi fleksiyon +iç rotasyon, el bileği 15 20 derece dorsifleksiyonu, parmaklar semifleksiyon, baģparmak oppozisyonda veya hekimce istemi yapılan özel pozisyonda tutulur. 20. Alt ekstremitelerde; kalça 45 derece abdüksiyon, diz ve ayak bileği nötral pozisyonda
tutulur. Ayak bileğinde 90 derece bacak dıģ rotasyonu ve diz fleksiyonundan kaçınılır veya hekimce istemi yapılan özel pozisyon verilir. 21. BaĢ pozisyonu hekimin istemi doğrultusunda en alçak seviyede tutulmalıdır. Solunum ve santral sinir sistemi sorunu olan hastalarda hekimin istemine uyulur, baģ kısmı yükseltilen hastalarda sakral bölge yakından izlenir. 22. Hemipleji gibi vücudun bir yarısında kas kuvvetsizliği olan hastalarda plejik taraftaki omuz üzerine hasta yatırılmaz veya yatıģ süresi kısa tutulur. 23. Diyet listesi diyetisyenle düzenlenir. 24. Tıbbi kontrendikasyon yoksa günlük 2000-2500 cc sıvı alımı sağlanır 25. Besin ve sıvı alımı 8 saatte bir değerlendirilir. 26. Hastayı tanılama kriterlerine göre değerlendirip; Bası yarası izlem formu ve hemģire gözlem formuna kayıt edilerek ekip üyeleriyle paylaģılır. D- PREOP HASTA HAZIRLIĞI HEMġĠRELĠK BAKIMI 1. Poliklinikten veya acil servisten yatıģı yapılan hasta, dosyasıyla servise gelir. 2. Hasta uygun oda ve yatağa hemģire tarafından alınır. 3. HemĢire hasta dosyasını teslim alır, tetkiklerini kontrol eder tamamlar (EKG, PA AKCĠĞER,USG,TETKĠKLER,ONAM BELGESĠ,ANESTEZĠ KONSÜLTASYONU) 4. HemĢire hastaya gerekli eğitimi yapar ve yapılacak iģlem konusunda bilgi verir. 5. HemĢire bir gece önceden hastanın aç kalmasını sağlar. 6. Ameliyat bölgesi tıraģı doktor belirtmediği sürece ameliyathanede yapılır önceden yapılacaksa hastalara jilet yerine tüy dökücü krem önerilir. HemĢire ameliyat bölgesini kontrol eder(kiģisel hijyen,taraf iģareti ) eğer bir eksiklik varsa tamamlanmasını sağlar. 7. HemĢire hastanın protezlerini çıkarır, oje, makyaj, takılarını çıkarır, üzerinde metal herhangi bir Ģey kalmamasını sağlar. 8. HemĢire hastanın boks gömleğini giymesini sağlar. 9. HemĢire hastanın anestezi orderındaki premedikasyonu uygular. 10. HemĢire, hastanın güvenli bir Ģekilde dosya ve malzemeleriyle birlikte ameliyathaneye transportunu sağlayarak ameliyathanedeki ilgili personele teslim eder. 11. Ameliyathanede hemģire hazırlığı kontrol eder ve hastayı teslim alır. E- POSTOP HASTADA HEMġĠRELĠK BAKIMI UYGULAMALAR: 1. Ameliyathaneden çıkıģı yapılacak hasta dosyasıyla teslim alınır.
2. Hasta yatağına transport kurallarına uyularak alınır. 3. Vücut ısısını korumak amacıyla üzeri örtülür. 4. Hasta için güvenli, sessiz, sakin bir ortam sağlanır, baģı yan çevrilir. 5. Böbrek küvet hastanın yakınına bırakılır. 6. HemĢire vital bulgularını takip eder. 7. HemĢire kanama kontrolünü yapar. 8. HemĢire doktor orderindeki tedaviyi düzenler ve uygular. 9. Hastada meydana gelen herhangi bir problemi doktora haber verir ve gerekli müdahaleyi yapar. 10. Hastaya solunum egzersizlerini yaptırır. 11. Diyetini almasını sağlar. 12. Mobilizasyonunu sağlar. 13. KiĢisel hijyenini sağlar. 14. Psikolojik destek sağlar. 15. Bu dönemde yapması gerekenler hakkında bilgi verir. 16. Tüm bilgi ve bulgular hasta dosyasına kaydedilir. Postop mobilizasyon ve hemģirelik uygulamalar: -Ameliyat sonrası ilk kaldırma iģlemi sırasında, hareket süresince hemģire hastanın yanında bulunur. -Ġlk ayağa kaldırmada hasta sadece oda içerisinde yürütülür. -Ġlk ayağa kaldırmadan önce hastanın yaģam bulguları normal sınırlar içinde olmalıdır. ĠĢlem basamakları; 1. ĠĢlem hakkında hasta bilgilendirilir, hasta mobilizasyon için cesaretlendirilir, 2. Vital bulguları kontrol edilir 3. Hijyenik bakım, giysiler varsa değiģtirilir. 4. Yatak baģı kaldırılarak hasta yatak içinde oturur pozisyona getirilir, 5. Bir süre oturulur ve tekrar yaģam bulguları kontrol edilir. YaĢam bulguları normal ise ve hasta kendini iyi hissediyor ise kaldırma iģlemine devam edilir. 6. Yatak düzleģtirilir ve yüksek ise en alt konuma indirilir, 7. Drenaj kateterleri kontrol edilip, klampe edilir, 8. Hasta yatak kenarına yaklaģtırılır ve rahat dönebildiği tarafa yan çevrilir, 9. Hasta koltuk altından tutulup, kaldıran kiģinin omzundan destek alması sağlanır, 10. Ağrıyı azaltmak için insizyon yerini eliyle desteklemesi istenir, 11. Hastanın bacaklarını sarkıtarak, yavaģça yatak kenarına oturtulur,
12. Nabız ve solunumu kontrol edilir, 13. BaĢ dönmesi ve bulantı olursa hasta kendini iyi hissedene kadar yatak kenarında oturur halde bekletilir. Hasta kendini iyi hissetmezse iģlem ertelenir. 14. Hastanın terlikleri giydirilir. 15. Bir kol ile hasta koltuk altından desteklenirken, diğer el ile hastanın diren kateterlerini kontrol ederek hasta yavaģça ayağa kaldırılır, 16. BaĢ dönmesini engellemek için, baģın dik tutması ve karģıya bakması söylenir, 17. Bulantısı varsa derin nefes alması söylenir, 18. Hasta oda içerisinde yavaģ yavaģ (3-5- adım) dolaģtırılır, 19. Hastayı yormadan iģlem tamamlanıp hasta yatağına götürülür, 20. Hasta önce yatağa oturtulur, rahat yatabilmesi için yatağın baģı kaldırılır, 21. Hastanın koltuk altından desteklenerek, kalktığı gibi yan olarak yatağa yatması sağlanır, 22. Hastaya rahat edebileceği pozisyon verilir, 23. Drenaj kateterleri yatağa tespit edilip, klempleri açılır, 24. Damar yolu açık ise sıvı hızı ayarlanır. 25. Bilgi ve bulgular hemģire gözlem notlarına kaydedilir. 26. Hastanın gaz çıkartıp, çıkartmadığının takibi yapılır. 27. Hastanın her mobilizasyonunda yürüyüģ mesafesi artırılır. Durumuna göre iki-üç saat ara ile hasta mobilize edilir. G- GĠRĠġĠMLER 1- ASPĠRASYON ĠLKELERĠ Aspirasyon iģlemi ihtiyaç duyulduğu oranda yapılmalıdır. Gereksinim hastanın sürekli olarak izlenmesiyle saptanabilir.gereksinim saptandıktan sonra uygun Ģekilde aspire etmek önemlidir. Aseptik tekniklere uyulmaksızın yapılan Aspirasyon hasta da Enfeksiyon geliģmesine neden olabilirken, yeterince havalandırılmadan ve oksijenlendirilmeden uzun süreli yapılan Aspirasyonlarda Kalp Ritim bozukluklarına ve Kardiak Arreste neden olabilmektedir. Aspirasyon da 4 temel teknik vardır: 1. Oral ve Nazolarengeal Aspirasyon 2. Oral ve Nazotrakeal Aspirasyon
3. Airway ya da E.T.T.'ten Aspirasyon 4. Trakeostomi kanülden Aspirasyon Aspirasyonda Uyulması Gereken Kurallar : Aseptik çalıģılır. Orafarenks ve Trakea Steril olarak düģünülmeli. Ağız temiz olarak düģünülmeli ve ağızdaki sekresyonlar orafarenks ve trakeanın Aspirasyonundan sonra temizlenmelidir. Her defasında steril nelaton sonda kullanılır. Sekresyonun fazla olduğu durumlarda açık uçlu kateter tercihedilir. Her aspirasyon 15 sn'den fazla sürmemeli. Aspirasyonlar arası süre 3 dk. Olmalı ve 3 kezden fazla tekrarlanmamalıdır. Aspiratör basıncı yetiģkinde 50 95 mmhg, Çocukta 85 110 mmhg, yeni doğanda 50 95 mmhg olacak Ģekilde ayarlanır. Aksi takdirde fazla negatif basınç Pnömotoraksa neden olabilir. Oratrakeal ve Nazotrakeal Aspirasyon : Öksürük refleksiyle akciğerlerdeki sekresyonun atılamadığı durumlarda uygulanır. Ağız yada burundan yapılabilir. Ancak öğürme reflexi az olduğu için daha çok burun tercih edilir. Kateter ucu, trakeaya kadar uzatılarak aspire edilir. Hastaya iģlem açıklanır. Semi foxler pozisyonu verilir. Oratrakeal Aspirasyon için baģ yana çevrilir. Nazotrekeal Aspirasyon için baģ Hiperextaniseyona getirilir. Hasta bilinçsiz ise, yüzü hemģireye bakacak Ģekilde yan yatırılır. Bu Ģekilde dilin arkaya kaçıp, hava yolunu kapatması ve GiS muhtevasının Aspirasyonu önlenmiģ olur. Ayrıca sekresyonun çıkartılması kolay olur. Eller yıkanır. Steril eldiven giyilir. Kateter Aspiratöre takılır. Kateter hastanın kulak memesi ve burun ucu arasındaki mesafe uzunluğunda baģ ve iģaret parmağı arasında sıkıģtırılır. Steril solüsyona (SF yada Distile su)batırılarak nemlenmesi sağlanır. Girerken doku tahriģ edilmemiģ olur. ĠĢlem öncesi hastaya buhar ve Oksijen uygulaması yapılır. Kateter Oral ve Nazal ilerletildikten sonra Aspiratör açılır. Kateter üzerindeki basınç baģparmağı çekerek kaldırır ve kateter parmaklar arasında döndürülerek çıkartılır. Kateter steril sudan geçirilerek içindeki sekresyonun çıkması sağlanır. Bu arada hasta bilinçli ise derin nefes alıp vermesi ve öksürmesi söylenir. Bu sekresyonun daha çabuk atıımasını sağlar. Hastanın Akciğer sesleri dinlenir, solunumu izlenir ve gerekli ise iģlem tekrarlanır. ĠĢlem esnasında hastanın ağzındaki ve dil altındaki veya burnundaki sekresyonlar aspire edilerek temizlenir. Hastaya rahat bir pozisyon verilir. Sekresyonun yoğunluk, renk ve miktarı kayıt edilir.
ÜRĠNER KATETER TAKMA VE BAKIM AMAÇ Hastane enfeksiyonlarını önlemek amacıyla üriner katater takılması ve bakımı konusunda yöntem belirlemektedir. Üriner Kateter Takılması 1. Eller yıkanıp, kuru Steril alet ile tamponlar tutulup antiseptik solüsyona batırılmalıdır. 3. Eksternal mea çevresi temizlenip hazır kateter takma seti kullanılmıyorsa antiseptik solüsyonu yardımcı vermeli, steril örtü ile uygulama alanı örtülmelidir. 4. Kateter hazırlanmalı ya da hazır kateter takma seti kullanılmıyorsa yardımcı paketi açarak steril kateteri uygulayıcıya vermelidir. 5. KayganlaĢtırıcı jel üretraya sıkılıp, kateter üretraya yerleģtirilmelidir. 6. Kateterin balonunu ĢiĢirmek için kullanılacak olan steril sıvı enjektöre çekilmelidir. 7. Steril idrar toplama kabı hastanın bacakları arasına yerleģtirilmeli, steril idrar toplama kabı yoksa steril kapalı drenaj torbası katetere bağlanmalıdır. 8. Ġdrarın geldiği izlenip, kateterin mesanede olduğu düģünülüyorsa, buna karģılık idrar gelmiyorsa hafif suprapubik bası yaparak idrarın gelip gelmediği kontrol edilmeli, yine idrar gelmiyorsa, mesane steril SF ile irrige edilerek kateter ucunun mesanede olduğu kontrol edilmelidir. 9. Balonlu kateter ise 8-10 ml steril sıvı ile balon ĢiĢirilir, kateter yavaģça geri çekilerek mesane boynuna oturtulmalıdır. 10. Steril kaplı drenaj torbası takılmalıdır. 11. Balonsuz kateter ise gelen idrar bittiğinde kateter yavaģça geri çekilerek mesanenin tamamen boģalması sağlanır. Ġdrar akıģı bittiği zaman kateter çekilerek çıkartılmalıdır. 12. Steril örtü kaldırılır, kateter takma sırasında perinede kirlenme olduysa antiseptik solüsyon ile temizlenmelidir. 13. Ġdrar torbasının ve toplayıcı sistemin mesane düzeyinin altında tutulması gerektiği hatırlatılmalıdır. 14. Hasta kalktığında direnaj sisteminin bükülüp tıkanmadığı kontrol edilmelidir. 15. Üriner kateterler periyodik olarak değiģtirilmemelidir. 16. Kateter endikasyonu biter bitmez ürenir kateter çıkarılmalıdır. Üriner Kateter Bakımı 1. Kateterle temastan önce ve sonra eller yıkanmalıdır. 2. ĠĢlemler sırasında eldiven giyilip meatus su ve sabunla temizlenmelidir. 3. Hasta banyo yapacak ise öncesinde torba boģaltılmalı ve bağlantıların kapalı olduğu kontrol edilmelidir.
4. Hastanın transferi sırasında torbanın boģ ve bağlantıların kapalı olmalıdır. ĠNTRAVENÖZ KATETER TAKILMASI : Sıvı ve ilaç infüzyonu nedeniyle I.V. kateter takılır. Uygun ven seçimi önemlidir. Uygun Ven: - Kolay bulanabilir, zedelenmemiģ olmalı ve eklem üzerinde olmamalıdır. - Distalden proksimale doğru seçim yapılır. - Bacak ve ayak venleri zorunlu olmadıkça kullanılmamalıdır. - Hipertonik solüsyonlar, damar duvarını irrite edici ilaçları içeren solüsyonlar ve hızlı verilmesi gereken solüsyonlar için büyük venler tercih edilmelidir. - Vene uygun ölçülerde kateter seçimi 20-22 numara. ĠĢlem hastaya açıklanır. Tek kullanımlı eldiven giyilir. Turnike, vene girilecek alanın 10-15cm yukarısına bağlanır. Turnike, venöz kan akıģını engelleyecek sıklıkta olmalı, Arteriyal kan akıģını engellenmelidir. (Radyal Nabzın alınıp alınmadığını kontrol ederek anlaģılabilir.) Alkol ya da Povidon-Iyot solüsyonu ile damar boyunca yukarıdan aģağıya silinir. Damara girilecek alan bir elle sıkıca çekilerek gerdirilir. Bu Ģekilde ven ve deri iğnenin giriģi için sabitleģmiģ olur. Vene girerken doğrudan ve dolaylı olmak üzere iki teknik kullanılır. Büyük venlerde doğrudan vene girme tekniği (deri ve ven aynı anda hızlıca delinerek) kullanılır. Bu teknikte iğnenin açık ağzı C-10 yukarı bakmalı ve deri ile iğne 15-20 derece bir açı yapılmalıdır. Dolaylı teknik ise iğnenin açık ağzı yukarı bakacak Ģekilde ve 30-45 derece açıyla delinir. Deriye giren nokta, vene girmek için belirlenen alanın yaklaģık 1cm altında ve vene paraleldir. Deriye girildikten sonra iğnenin deriyle yaptığı açı 15 dereceye kadar küçültülerek vene girilir. Bu teknik özellikle küçük ve kaygan venlerden kullanılır ve hematom oluģma olasılığı daha azdır. Kan geldiği görüldüğünde kateter, kan akımına doğru ilerletilir ve turnike açılır. Kateterin içindeki çelik iğne çıkartılır. Ven içinde kalacak plastik iğne, kan akımı yönüne doğru ilerletilir ve tamamen ven içine yerleģtirilir. Tespit etmeden önce solüsyon gidip gitmediğine bakılır. Sorun yoksa tespit edilir. Kateter, belirli aralarla sadece ilaç uygulaması için takılmıģ ise Heparin kilidi uygulanır ve kateter steril kapağı ile kapatılır. Günün tarihi ve takan hemģirenin parafı atılmalıdır. ALDIĞI ÇIKARDIĞI SIVI ĠZLEMĠ :
Ameliyat sonrası dönemde, oral yolla beslenme istenmeyen durumlar, Dehidratasyon nedeniyle fazla sıvı alması gereken durumlar. I.V. sıvı tedavi uygulamaları gibi durumlarda mutlaka izlem yapılmalıdır. Genelde doktor istemi doğrultusunda baģlanıp sürdürülmesine rağmen, hemģire gereksinimi kendisi belirleyip, A.Ç.Takibini baģlatabilir yada gerek olmadığını saptayabilir. Takibe baģlarken iģlemin nasıl yapılacağı hastaya açıklanır. ĠĢlemin doğru bir Ģekilde sürdürülebilmesi hastanın iģbirliğine bağlıdır. Bilinçsiz hastalarda iģlem tamamiyle hemģire kontrolündedir. A.Ç. Takibi saatlik isteniyorsa, Her saat hastanın aldığı (oral, Nazogastrik yoluyla) içerik, miktar ve özellikle açısından belirlenir ve kayıt edilir. 1 çay bardağı 100 cc 1 su bardağı 200-240 cc olarak kabul edilir. Nazogastrik ile beslemede enjektör sistemi ve infüzyon pompasıyla miktar belirlenir. Hasta bilinçli ise her saat aldığı sıvı miktarını kendine ait bir kağıda kaydetmesi istenir. ( 8 saatlik yapılacak izlemde de bu uygundur.) I.V. yolla beslemede; hangi solüsyonun hangi miktarda verileceğine karar verdikten sonra tedavinin baģlatılması ve sürdürülmesinden hemģire sorumludur. DDS ve saatte gidecek mayi miktarı belirlenir. Sıvı Ġzlem : 08.00'den itibaren ya da ne zaman baģlatılması istenmiģse baģlatılır. Saatte gidecek mayi miktarına göre, her saat baģı kalan ve giden mayi miktarı kayıt edilir. 8 saatlik gönderilen mayi miktarları toplanarak hastanın aldığı diğer sıvılar eklenerek Genel Aldığı toplamında gösterilir. Hastanın Çıkardıkları (Ġdrar, NG, Kusma, Direnler) saatlik olarak takip edilecekse, miktarları bağlantı sağlanmıģ torbalarla ya da torbadan serum ĢiĢesine boģaltılarak belirlenir. Ġdrarda Ürofix ya da normal idrar torbası NG'de idrar torbası kullanılır. Kusma; miktar ve özellik açısından değerlendirilir. Miktarı böbrek küvet ve ölçekli bir kapla ölçülür. Her biri ilgili alanlara saatlik olarak yazılarak 8 saatlik toplamalar Ģeklinde belirlenir. AÇ. Takibinde 24 saat sonunda Genel toplam hesaplanır. Elde edilen sonuçlar, bireyin aldığı ve çıkardığı sıvı miktarının dengeli olup olmadığı yönünden değerlendirilir. Değerlendirme yapılırken hissedilmeyen sıvı kayıpları da göz önüne alınmalıdır. 11- DREN TAKĠBĠ : Takipte, Drenaj tüplerinin yeri, hangi amaçla yerleģtirildiği tüplerden gelecek drenajın özelliği bilinmelidir.
Birden fazla diren varsa numaralandırılır. Hangi dirende ne kadar geldiği ölçülür ve kayıt edilir. Sıklıkla, göğüs, kalp, üriner sistem cerrahisi sonrasında Diren uygulanır. Göğüs drenajı takibinde; Göğüs drenaj ĢiĢelerinin konumu önemlidir. ġiģeler kesinlikle hastanın göğüs seviyesinden 90 cm aģağıda yer almalıdır. (Bu konumda her yerçekimi etkisiyle drenaj kolay olur hem de hava ve sıvı plevral alana geri dönmez) ve devrilmemesi için yatağın kenarına tespit edilmelidir. - Hastanın pozisyonu: Hastanın pozisyonu ne olursa olsun önemli olan tüplerin altta kalmaması, kıvrılması ve bükülmemesidir. Aksi halde drenaj engellenir. Sıvı ve hava plevral hava basıncında artıģa neden olur. - Drenaj tüpleri; Çok uzun yada kısa olmamalıdır. Uzun tüpler kıvrılır, bükülür. Kısa tüpler gerilir ve bağlantı yerlerinden ve göğüs duvarından ayrılabilir. - Tüplerin açıklığının sürdürülmesi: Tıkanıklık sık sık kontrol edilir. Özellikle Ameliyat sonrası ilk saatlerde Kanlı drenaj, pıhtılaģmaya neden olabileceği için tüpler, 30-60 dk. da bir sağılmalı yada sıvazlanmalıdır. Sıvazlanma, sadece tüp tıkanmalarında uygundur. Eller iģlem öncesi Alkollenir ve ağrıya neden olmamak için tüpler yavaģ yavaģ sıvazlanmalıdır. - Tıkanma dıģında tüplerin, sağılması uygundur. Tüp, göğse yakın olan yerden iki elle sıkıca kavranır ve süt sağarcasına sağılır. - Hasta hareketli tutulur. Drenaj otururken ve dolaģırken daha kolay olur. - Ġstem olmadıkça ve acil durumlar dıģında tüpler klemplenmemeli, gerekli giriģimler yapıldıktan hemen sonra açılmalıdır. Tüpler, hasta ekspirasyon yaptıktan sonra klemplenir. - ġiģenin devrilmesi plevral alana atmosfer havasının kaçması demektir. Hemen ĢiĢe dik pozisyona getirilerek uçun tüpün su içinde olması sağlanır. Hastadan plevral boģlukta biriken havayı atması için kuvvetli nefes vermesi ve öksürmesi istenir. - Drenaj ĢiĢesi üzerine su seviyesi iģaretlenir, gelen drenaj saat baģı ölçülerek kaydedilir. Ġlk 24 saatte 500-1000cc drenaj olması ve bunun 100-300cc'sinin Ameliyat sonrası ilk 2 saatte olması normaldir. Daha sonra azalması renginin açılması beklenir. BĠLĠNÇLĠ PUPĠL EXTREMĠTE TAKĠBĠ : Bilinç Takibi: Bilinç düzeyinin belirlenmesi amacıyla yapılır. Bilinçsiz ya da bilinç düzeyinde değiģiklik olan hastalarda her saat baģı, stabilleģmiģ fakat risk taģıyan hastalarda her 8 saate bir yapılıp, kaydedilmelidir.
Bilinç düzeyi belirlenmesinde Glasgow Koma Skalası kullanılır.bu skalada;göz açma,motor tepki ve sözel cevap gibi Spesifik gözlemlere sayısal değerler verilerek değerlendirme yapılır. Puanlama düzeyine göre : Bu tanımlamalar hastanın kliniğine göre farklılık gösterebilir. Hastanın bilinç düzeyi, verilen herhangi bir uyarana (ağrı, ses... gibi) hastanın verdiği tepki ile belirlenir. Uyarı hafiften baģlanıp gerektikçe artırılarak uygulanır. Uyarı verilen alanlar : - Glebella üzerine parmakla bası uygulanır - Tırnak yatağına parmakla yada yabancı cisimle bas uygulanır. - Meme ucu sıkıģtırılır. - Ayak tabanı topuktan parmaklara doğru sert bir cisimle çizilir. - Kemikle derinin yakın olduğu alanlara bası uygulanır. Pupil Takibi : Pupiller büyüklük, Ģekil ve ıģığa reaksiyon açısından değerlendirilir. Bir pupilde gözlenen bulgular diğer pupille karģılaģtırılır. Normalde her iki pupil eģit büyüklükte ve yuvarlaktır. Büyüklük ve Ģeklinde görülebilecek değiģiklikler (Oval, düzensiz kenalı pupil...) belirlenir. IĢık uygulaması yapılarak Çap ve Reaksiyon açısından değerlendirilir. Çap olarak; Izokorik, Anizokorik, Bilateral Midriyazıs ve Bilaterel Myozis tanımlamaları belirlenir. Ġzokorik : Her iki pupil birbirine eģit, ıģık reaksiyonu pozitif ve büyüklük normaldir. Anizokorik ; Pupil büyüklükleri birbirine eģit değildir. Bilateral Midriyazis : Her iki pupil normalden büyüktür.. SĠSTEM DEĞERLENDĠRĠLMESĠ a- Nörolojik muayene Pozisyon: Hastanın durumuna uygun pozisyon alması beklenir ya da alması gereken pozisyon verilir. Prone : Yüzüstü, yüzükoyun pozisyon Supine : Sırtüstü pozisyon Sağ yan : Sağ Lateral pozisyon Sol yan : Sol Lateral pozisyon BaĢ yukarıda: Semi fowler ( BaĢ 45 yukarıda olacak Ģekilde) Yatar pozisyon dıģında; Fowler : BaĢ ve boyun 90 açı yapacak Ģekilde olması Sim's : Yarı yüzükoyun pozisyon
Bunların dışındaki pozisyonlar belirlenir ve kayıt edilir. Aktivite : Uyanık: Fizyolojik uyanık hali; Bilinç açık. Uykuya meyilli: Fizyolojik uykuya meyil hali, ağlıyor, sakin Laterjik : Yarı uykulu hal. Fizyolojik değildir. Küntlük, davranıģlarda ağırlaģma vardır. Cilt tonüsü: Deri turgoru (Elastikiyet) Normal: Normal deri, düz, yumuģak ve esnektir. Siyanoz, sarılık yada soiukluk yoktur, ılıktır, bütünlüğü bozulmamıģtır. Deri turgoru, el üzerinden, karın alanından dokunarak değerlendirilir. Deri katlanıp bırakıldığında eski halini hemen alıyorsa tonüs normal olarak belirlenir. Hipotonik: Derinin su içeriği azalmıģ, elastikiyeti bozulmuģtur. Hamur gibidir, kuru kırıģık ve mat görünümdedir. Katlanıp bırakıldığında eski haline hemen dönmez. Hipertonik: Cilt; Sıcak, sert, ödemli ve cam gibi parlaktır. Deri kavranamaz, katlamak mümkün olmaz. b. Solunum değerlendirmesi Solunum; Sayı, derinlik ve ritm açısından değerlendirilir. Nitelik: Apne; Solunumun geçici yada kalıcı olarak durmasıdır. 4-6 dk.'dan uzun sürmesi Solunum Arresti olarak ifade edilir. Bradipne: Solunum sayısının 10/dk'nın altında olmasıdır. Takipne (Polipne): Solunum sayısının 24/dk'nın üzerinde olmasıdır. Hiperpne: Solunum değerinin artmasıdır. Normal derinlikte bir solunumda yaklaģık 500 cm3 hava alınır. Bu miktarda artma derinliğin artması olarak tanımlanır. Hipopne: Solunum değerinin azalmasıdır. Hiperventilasyon: Ventilasyon sıklığının ardmasıdır. AĢırı ventilasyon yapılması durumudur. Hipeventilasyon: Ventilasyon sıklığının azalmasıdır. Kusmaul Solunum : Solunum anormal Ģekilde derinliğinin ve hızının artmasıdır. Dispne : Güç ve sıkıntılı solunumdur. Ventilasyon için çaba harcanır. Solunum hızı ve yüzeyseldir. Burun kanatları açılıp kapanır. Karın kaslar solunuma katılır. Cheyne stokes solunum : solunum yüzeysel baģlar. Hız ve derinliğinde derece derece artma olur. Anormal Ģekilde hız ve derinlik arttıktan sonra aynı Ģekilde derece derece yavaģlar ve yüzeyselleģir. 10-20 sn Apne dönemi görülür. Ölümden önce görülen bir solunum biçimidir.