BAfiKAN dan. Sevgili Meslektafllar m,

Transkript

1 BAfiKAN dan Sevgili Meslektafllar m, Büyük bir fiyat rekabeti içinde geçirdi imiz 2009 y l n n son çeyre ine girdik bile. Amans z fiyat rekabeti sektörümüze çok yabanc bir ortam de il ne yaz k ki. Ancak faizlerin % 10'un alt na indi i bir ekonomik ortam bizler için oldukça al fl lmad k bir durum. Geçmifl y llarda operasyon zararlar n kamufle eden yüksek yat r m gelirlerinden bahsetmek art k imkâns z. Dolay s yla, sadece fiyata ba l olarak yaflanan rekabet sonuçlar n n bilanço ve kâr/zarar hesaplar na nas l yans d hepimiz için art k fazlas yla malum. Y l n son çeyre ine girmeden yaflad m z sel felaketinin faturas n n da sektör için çok a r olaca n görmemiz laz m. 600Milyon TL nin üzerinde bir hasar toplam ifade edece i kesinleflen bu olay n flirket bilançolar na yenileme primleri de dahil edilince 100 milyonu aflacak net bir fatura ç karmas beklenmekle birlikte, ayr ca sektörün reasürans yenilemelerine gerek flart gerek maliyet olarak ciddi olumsuz yans malar olacakt r. Tüm bu olumsuzluklar dikkate ald m zda 2010 y l için de geç kalmakta oldu umuzu üzülerek belirtmek durumunday m. Yeni y l n ilk gününde fiyat uygulamalar n n bir anda gerekti i flekilde revize edilmesi hayat prati ine uygun bir ihtimal de il. Önümüzdeki y l operasyon sonuçlar itibar yla olumlu bir dönem olarak geçirmemiz için, bugünden kendimizi ve uygulamalar m z gözden geçirmek, çevremizdeki olumlu de iflimleri de gözlemleyerek gelecek y la do ru bafllamakla yükümlüyüz. Bu arada, tarife düzenine tabi tek sigorta konusu olarak kalan deprem riskinin fiyatlanmas ndaki piyasa prati ine duyars z kal nmamas gerekti i düflüncesindeyim. Haks z rekabet olarak görmemiz gereken bu uygulamalara art k müdahale edilmesi gerekmektedir. Bilindi i üzere, haks z rekabetle mücadele Birli imize kanunla verilmifl görevlerden biridir. Öte yandan bu uygulamalar sigortal lar n gözünde sigortac l n prestijini de fazlas yla y pratmaktad r. Bir yandan, sigortac l m z gelifltirmek ve yayg nlaflt rmak amac yla münferit olarak ve Birli imiz vas tas yla çaba gösterir ve harcama yaparken, bu gibi yanl fl uygulamalarla bu de erli çabalar sonuçsuz k lacak yaklafl mlar içinde olmay sektörümüze yap lm fl büyük bir haks zl k olarak görmemiz gerekti ine inan yorum. Sevgi ve sayg lar mla, Hulusi TAfiKIRAN Baflkan

2 B ZE GÖRE De erli Okurlar, Ülkemizde deprem riski sonras bir di er do al afet olarak karfl m za ç kan, can ve mal kay plar na neden olan sel felaketi sonras baz de erlendirmeler yapman n faydal olaca kan s nday m. Gündemimizde uzunca bir süre yer tutan ve büyük ihtimalle bundan sonra da iklimsel de ifliklik nedeni ile s kça karfl laflabilece imiz risklerden biri olarak karfl m za ç kmaya devam edecek sel. Bilindi i üzere ülkemizde sigorta bilinci halen arzu edilen seviyeye gelememifltir. Sigorta bilincinin yayg nlaflt r lmas nda ne yaz k ki yaflanan felaketler önemli bir rol oynamaktad r. Zira deprem ve sel teminatlar n n verildi i sigortalara talep bu felaketler sonras nda artmakta, belirli bir süre sonra ise yapt r lan poliçeler yenilenmemektedir. Dolays yla yaflanan tecrübelerden ders ç kart lmas ve önceden önlem al nmas büyük önem tafl maktad r. Böyle dönemlerde flirketlerin sundu u hizmetin kalitesi ve sigortal lar n n yan nda oldu unu gösteren uygulamalar sektörün güvenirlili i aç s ndan ise önemlidir. Sel, 7-9 Eylül 2009 tarihleri aras nda Silivri, Selimpafla ve Çatalca ve sonras nda da baflta kitelli Bas n Express yolu olmak üzere, Halkal, Arnavutköy, Sultangazi, Ba c lar, Eyüp, Esenler, Bahçelievler, Baflakflehir, Büyükçekmece olmak üzere tüm Trakya'y esir alm flt r. Sel felaketi sonras nda sigorta sektöründe Eylül ay sonu itibariyle adet hasar ihbar ve yaklafl k TL tahmini muallâk hasar tutar söz konusu olmufltur. Geriye dönüp bakt m zda 1987 y l nda Kâ thane ve Alibeyköy derelerinin taflmas ile yaflanan sel nedeniyle Kâ thane çevresinde 600 civar nda iflyeri ve sanayi kuruluflunda zarar meydana gelmifl, sigorta kapsam na giren hasarlar n toplam da yaklafl k 6 Milyon Dolar bulmufltur. Sanayi kurulufllar n n önceden tedbir almadan at k kolayl nedeniyle dere kenarlar nda yap laflmalar ndan kaynaklanan bu felakette bölgedeki 100 sanayi tesisinde meydana gelen hasar, toplam hasar n yüzde 50'sini oluflturmufltur y l nda Ayamama Deresi'nin taflmas sonucunda yine ciddi bir sel felaketi yaflanm fl, sigorta flirketleri, toplam 40 milyon dolar hasar ödemifltir y l nda yaflanan sel felaketi sonras nda flirketlerden al nan bilgilere göre sigorta sektörünün y llar aras nda yaflanan sel felaketlerinden dolay toplam Milyon TL hasar ödedi i ortaya ç km flt r. Yaflanabilecek ma duriyetlerin önlenebilmesini teminen flirketlerin ça r merkezleri 7 gün 24 saat hizmet verecek flekilde yap land r lm flt r. hbarlar sonras nda flirketler gerekli hasar tespit ifllemleri için eksperleri görevlendirmifl, ekspertiz ifllemleri devam ederken sigorta flirketleri avans ödemeleri yapm fl, potföylerini tarayan flirketler sel felaketinden zarar gören sigortal lar ile iletiflime geçerek gerekli yönlendirmeleri yapm flt r. Hayat d fl flirketler yan nda hayat sigorta flirketleri de selde hayat n kaybedip hayat sigortas poliçesi yapt ranlar n yak nlar ile iletiflime geçerek gerekli prosedürler hakk nda bilgi vermifllerdir. Dolay s ile belirtmekte fayda vard r ki; sigorta sektörü yaflanan son sel felaketinden sonra s nav n baflar ile vermifl, sigortal lar n yan nda yer alm fl ve bu felaketin do urdu u hasarlar en k sa sürede ödeyebilecek kapasitesi ile her türlü s k nt n n üstesinden gelece ini göstermifltir. Sayg lar mla, Erhan TUNÇAY Genel Sekreter 02

3 B RL K TEN HABERLER Borçlar Kanunu Tasar s na liflkin Seminer irlik, 5 Haziran 2009 tarihinde ktisadi B Araflt rmalar Vakf ve Türkiye Bankalar Birli i'nin deste iyle stanbul Ticaret Üniversitesi'nde düzenlenen Yeni Borçlar Kanunu Tasar s n n De erlendirilmesine iliflkin Seminere kat ld. Seminere Birlik ad na Birlik Genel Sekreter Yard mc s Zeynep Gül Birgün ile Hukuk ve Mevzuat Uzman Hüseyin Arslan kat ld. Prof. Dr. Gökhan Antalya, Prof. Dr. irlik, 9-10 Temmuz 2009 tarihlerinde B OECD'nin Paris'teki merkezinde düzenlenen OECD Sigorta ve Bireysel Emeklilik Komitesi'nin (IPPC) 83. Oturumu'na kat ld. Toplant da Birlik AB ve Uluslararas liflkiler Sorumlusu Berna Özflar Kumcu ile Teknik Birim Yöneticisi Atilla Oksay taraf ndan temsil edildi. Toplant n n ilk gününde sabah gerçeklefltirilen oturumda finansal kriz ve krizin sigorta sektörüne Haluk Burcuo lu, Prof. Dr. Nevzat Koç, Prof. Dr. Atilla Altop, Prof. Dr. Arslan Kaya ve Prof. Dr. Tufan Ö üz'ün konuflmac olarak yer ald seminerde Borçlar Kanunu Tasar s n n genel ifllem koflullar, bedensel zararlarda tazminat n belirlenmesi, tehlike sorumlulu u, kira ve kefalet sözleflmeleri gibi konularda Türk Hukukuna getirece i yenilikler de erlendirildi. OECD Sigorta ve Bireysel Emeklilik Komitesi nin 83. Oturum irlik, 19 Haziran 2009 tarihinde Türk B Deprem Vakf 'n n TÜ Ayaza a Kampusü' nde gerçeklefltirilen Mütevelli Heyeti Ola an Toplant s na kat ld. Aç fl konuflmas n n Türk Deprem Vakf Yönetim Kurulu Baflkan Prof. Dr. Hasan Boduro lu taraf ndan yap lmas n n ard ndan 2008 y l faaliyet raporu ile bilânço ve gelir-gider durumu takdim edildi. Toplant da ayr ca 2009 y l etkileri kapsaml bir biçimde tart fl ld. Ö leden sonraki oturumda ise finansal e itim ve Brezilya sigorta ve reasürans sektöründeki geliflmeler ele al nd. Toplant n n ikinci gününde ise büyük ölçekli afetler ve özel sa l k sigortalar konular nda oturumlar düzenlendi. ki gün süren oturumlara OECD üyesi ülkelerden delegeler ile konu ile ilgili kurum ve kurulufllardan birçok uzman ve konuflmac kat ld. Türk Deprem Vakf Mütevelli Heyeti Ola an Toplant bütçe ve çal flma program n n sunulmas n n ard ndan Yönetim Kurulu seçimi gerçeklefltirildi. Toplant sonunda ise Türk Deprem Vakf 'na ba fl ve katk da bulunan kurulufl ve kiflilere ödülleri takdim edildi. Birlik ad na Bronz madalya Uluslararas liflkiler Uzman Yard mc s Müge Soysal taraf ndan kabul edildi. 03

4 B RL K TEN HABERLER Avrupa Birli i nde Özel Sa l k Sigortalar Bafll kl Raporun Türkçe Özeti Haz rland vrupa Komisyonu stihdam, Sosyal fller A ve Eflit F rsatlar Genel Müdürlü ü taraf ndan London School of Economics and Political Science'a Avrupa Birli i'nde Özel Sa l k Sigortalar bafll kl bir rapor haz rlat ld. Raporda Avrupa Birli i'nde özel sa l k sigortas piyasalar n n genel görünümü hakk nda bilgiler sunuluyor ve kapsaml analizler yap l yor. Raporun birinci bölümü piyasan n rolünü, büyüklü ünü, yap s n, iflleyiflini ve özel sa l k sigortalar na yönelik kamu politikalar n inceliyor. Raporun ikinci bölümünde AB hukukunun özel sa l k sigortalar na yönelik kamu politikalar üzerindeki etkileri ele al n yor. Raporun üçüncü bölümünde ise özel sa l k sigortalar n n piyasa içerisinde sa l k politikas amaçlar üzerindeki etkisi, mevcut rolü ile gelecekteki rolü ve piyasan n gelifliminin önündeki engeller mercek alt na al n yor. Avrupa Birli i'nde Özel Sa l k Sigortalar bafll kl raporun özeti Birlik taraf ndan Türkçe'ye çevrildi. Raporun özeti ve orijinal metnine Birlik internet sitesi üzerinden ulafl labilir. ICC Türkiye Milli Komitesi 55. Genel Kurul Toplant s irlik, 18 Haziran 2009 tarihinde B Milletleraras Ticaret Odas (ICC) Türkiye Milli Komitesi 55. Genel Kurul Toplant s na kat ld. Konferansta Birli i Mali ve Finansal Düzenlemeler Sorumlusu Onur Acar ile Uluslararas liflkiler Uzman Yard mc s Müge Soysal temsil etti. Aç fl konuflmas n n ICC Türkiye Milli Komitesi Yönetim Kurulu Baflkan Rifat Hisarc kl o lu taraf ndan yap lmas n n ard ndan ICC Türkiye Milli Komitesi Yönetim Kurulu Baflkan Vekili Rona Y rcal ICC'nin 2008 y l faaliyetleri hakk nda kat l mc lara bilgi verdi. Toplant da 2008 y l bütçe tatbikat n n yap lmas ve 2009 y l bütçe teklifinin verilmesini takiben Milli Komite üyeleri aras ndan yeni Yönetim Kurulu üyelerinin seçimi oyland. Toplant n n son bölümünde ise TEPAV stikrar Enstitüsü Direktörü Süreyya Serdengeçti taraf ndan Küresel Kriz ve Türkiye bafll kl bir sunum gerçeklefltirildi. 04

5 Birlik ve Munich Re flbirli iyle Solvency II Semineri irlik ve Munich Re iflbirli inde 15 B Temmuz 2009 tarihinde bir günlük Solvency II Semineri düzenlendi. fiirketlerden çok say da temsilcinin kat l m yla Milli Re konferans salonunda düzenlenen seminerin sabahki oturumlar nda, Munich Re solvency dan flmanlar ndan Bernd Horsch ve Dr. Ali Majidi Solvency II'nin üç sütunlu yap s ve yeni dönemde reasürans devirleri hakk nda bilgiler verdi. Ö leden sonraki oturumlarda ise, Sigortac l k Genel Müdürlü ü Daire Baflkan fiule Avc o lu, Türk sigorta sektöründe sermaye yeterlili i düzenlemeleri ve Solvency II düzenlemelerine uyum çal flmalar, Deloitte denetim ortaklar ndan Sibel Türker Solvency II: Global uygulamalar ve Türk sigorta sektörüne etkileri, Aegon Emeklilik risk yönetim müdürü Serhat Yücel ise finansal risk yönetimi perspektifinden Solvency II konulu sunumlar gerçeklefltirdi. Ö le yeme i Birlik sponsorlu unda düzenlenen seminer, Munich Re taraf ndan verilen kokteyl ile sona erdi. Sigorta fiirketlerine Verilen dari Yapt r m Kararlar n n ptaline liflkin Çal flmalar irlik Genel Sekreter Yard mc s Mehmet B Kalkavan, Hukuk ve Mevzuat Uzman Hüseyin Arslan ile ilgili üye flirketlerin hukukçular, üye sigorta flirketlerinin, Karayollar Trafik Kanununun 8. Maddesi kapsam ndaki borçlar n, ayn maddede belirlenen 8 günlük süre içinde ödememeleri gerekçe gösterilerek verilen idari yapt r m kararlar n n iptali istemiyle aç lan davalarda dan flmanl k hizmeti verilmesi ve bu davalardan baz lar n n bizzat takip edilmesi görevini üstlenen Prof. Dr. Ahmet Gökçen, ile 21 A ustos 2009 tarihinde Allianz Sigorta A.fi.'nin Genel Müdürlük binas nda gerçeklefltirilen toplant da bir araya geldi. Toplant da, Ahmet Gökçen taraf ndan devam eden süreç de erlendirilerek, davalarda ileri sürülecek hususlar hakk nda bilgi verildi. 05

6 NCELEME ARAfiTIRMA Muallâk Tazminat Karfl l n n Ayr lmas nda Karfl lafl lan Problemler ve Çözüm Önerileri -2- smail Hakk SANCAK Sigorta Denetleme Uzman / T.C. Baflbakanl k Hazine Müsteflarl Sigorta Denetleme Kurulu May s 2008 tarih ve 2008/24 say l sektör duyurusu ile hesaplaman n ne 14 flekilde yap lmas gerekti i örnekleme yöntemi ile aç klanm flt. Ancak bu yöntem, gerek tahsil edilen rücu, sovtaj ve benzeri gelirlerin, gerek birden fazla dönem muallâkta kalan dosyalar n mükerrer olarak hesaba kat lmas na sebebiyet verdi i için 29 Mart 2009 tarih ve 2009/9 say l sektör duyurusu ile söz konusu mükerrer say m engellemek üzere revize edilmifltir; SD 2009/9:... sadece ilgili dönemde aç lan muallâk tazminat dosyalar tutar dikkate al nacakt r. Örne in M1: Mart 03 tarihinde aç lan muallâk dosyalar na iliflkin tutarlar ifade ederken, ayn dosyalar takip eden dönemlerde de muallâk olarak bulunsa dahi M2 hesaplamas na dahil edilmeyecektir. Ancak, M1:Mart 03 tarihinde aç lan muallâk tazminat dosyalar takip eden dönemlerde de revize edilerek veya ayr lan muallâk tazminat dosyas ifllemden kald r lm fl ise kay tlardaki son muallâk tutar esas al narak ilk ihbar dönemine ait güncel muallâk tazminat tutarlar hesaplan r. Yeni duyuruda, cari dönem hariç, geçmifl befl dönem boyunca, her bir dönem içinde aç lm fl olan dosyalar n o dönem sonundaki veya izleyen dönemlerde ödenmeyip muallâk kay tlar nda kalmaya da devam ediyorsa ifllemden kald r lmadan önceki son muallâk tutar n n al nmas öngörülmektedir. Bir muallâk dosyas ya ödenerek ya da yasal gerekçeleri mevcutsa reddedilerek ifllemden kald r l r. O halde reddedilerek veya ödenerek ifllemden kald r lm fl bir muallâk dosyas için bu ifllemlerden önceki son muallâk tutar n n esas al nmas gerekti i anlafl lmaktad r. Ancak duyuruda bahsi geçen ifllemden kald r lmadan önceki son muallâk tutar ifadesi reddedilerek ifllemden kald r lm fl olan dosyalar da içerdi inden gerçekte olmas gereken rücu oran ndan daha düflük bir rücu oran na ulafl lmaktad r. Bilindi i üzere, söz konusu hesaplama s ras nda ileriki dönemlerde tahsil edilen rücu, sovtaj ve benzeri gelirler, oran hesab n n pay k sm nda, geçmifl befl dönem boyunca ilgili dönem içerisinde aç lm fl olmalar kayd yla tahakkuk eden muallâk tutarlar ise payda k sm nda yer almaktad r. Payda k sm nda yer alan muallâk tutarlar için ilgili dönem sonunda ayr lan muallâk tutarlar yerine e er ileriki dönem- 06

7 lerde revize edilmifllerse bu tutarlar n al nmas gerekti i ifade edilmektedir. Payda k sm nda yer alan muallâk tutarlar içerisinde, ifllemden kald r lmadan önceki son muallâk tutarlar ifadesine uygun olarak ileriki y llarda reddedilerek muallâk dosyalar ndan ç kar lan muallâk tutarlar da olacakt r. Bu dosyalar esasen flirketlerin takip eden dönemlerde yerine getirecekleri bir yükümlülük olmay p muallâk tutarlar n gereksiz yere fliflirmektedirler. Bu dosyalar n bir flekilde TER hesaplamas d fl nda tutulmas gerekmektedir. Bu ba lamda, ifllemden kald r lmadan önceki son muallâk tutarlar yerine ilgili dönem içinde aç l p dönem sonu muallâklar nda bulunan dosyalar n, IBNR hesaplamas nda oldu u gibi, ileriki dönemlerdeki gerçekleflmelerinden hareketle elde edilecek güncel de erlerini kullanmak daha uygun olabilir. Bu sayede dönem sonu muallâk tazminat karfl l klar içinde yer alan bir dosya, ileriki dönemlerde reddedilerek ifllemden kald r lm fl ise güncel de eri s f r ç kaca ndan TER hesaplamas d fl nda tutulmufl olacakt r. Ancak bu yöntemle, reddedilmifl dosyalar n TER oran n azalt c etkisi k smen giderilmifl olacakt r. Bulunan TER oran, cari dönem muallâk tutarlar ile çarp larak TER tutarlar na ulafl l rken, cari dönem muallâk tazminat karfl l klar nda yer alan ancak ileriki dönemlerde reddedilecek dosyalara ait muallâk tutarlar da tamamen tenzil edilemeyecektir. Reddedilmifl dosyalar n hesaplama d fl nda b rak lmas ile rücu oran nda sa lanan art fl, takip eden dönemlerde reddedilerek kapanacak dosyalara ait cari dönemde ayr lan muallâk tazminat karfl l tutarlar n tamamen ortadan kald rmayacakt r. Oysa bu dosyalar n, tamamen d flar da b rak lmas, baflka bir ifadeyle cari y l muallâk tazminat karfl l tutarlar ndan tamamen ç kar lmas gerekmektedir. Bilindi i üzere, 01/04/2008 tarihinden itibaren 2918 say l Karayollar Trafik Kanunu ve Karayollar Trafik yönetmeli i çerçevesinde yaln z maddi hasarla sonuçlanan trafik kazalar nda, kazayla ilgili taraflar n Maddi Hasarl Kaza Tespit Tutana n serbest iradeleriyle doldurulabilmelerine imkân tan nm flt r. Söz konusu uygulama sonucunda sektörümüzde flüpheli tutanaklar n say s nda önemli ölçüde art fl gözlemlenmifltir. Bunun sonucunda, flirketlerin dönem sonu muallâk tutarlar, ileriki dönemlerde reddedilecek önemli say da muallâk dosyas ndan dolay gereksiz yere fliflirilmektedir. Dönem sonu muallâk tutarlar n geçmifl y llar verilerinden hareketle revize etmeye yönelik olarak halen yürürlükte olan IBNR, MTKYF, TER ve AZMM'nin tafl d gerekçelere paralel olarak ileriki dönemlerde reddedilecek olan muallâk dosyalar n n da geçmifl verilerden hareketle, TER hesab nda oldu u gibi, bir istatisti inin hesaplanarak cari dönem muallâk tutarlar ndan tenzil edilmesi sa lanabilir. Duyuruda bahsi geçen, kay tlardaki son muallâk tutar da belirsizlikler içerecek özellik arz etmektedir. Muallâk tazminat tutarlar, günlük, ayl k veya y ll k olarak revize edilebilir. Buradaki son muallâk tutar n n hangi döneme ait tutar oldu unun belirtilmesi gerekmektedir. Muallâk tazminat karfl l klar n günlük olarak revize eden bir flirket için, ödeme tarihinden bir gün önceki muallâk tutar ödeme tutar na eflit olacakt r. Ancak baflka bir flirket için bir önceki dönem sonu muallâk tutar esas al nmak zorunda kal nabilecektir. Duyuruda, dosyan n aç ld y lda k smi ödeme yap lm fl bir dosya için kalan muallâk tazminat karfl l tutar n n al n p al nmayaca belirtilmemifl olmakla birlikte esasen sadece k smen dahi olsa tazminat ödemesi yap lm fl dosyalar n al nmamas gerekti i anlafl lmaktad r. Tazminat ödemesi d fl nda kalan ekspertiz ücreti ve di er masraflara iliflkin yap lm fl ödemeler burada k smi ödeme olarak say lmamaktad r. Bilindi i üzere, muallâk tazminat karfl l klar, mevzuat m zda, 2004 y l ndan bu yana, tazminat ve gider pay olmak üzere ayr ayr gösterilmektedir. Bu hesaplamada, bahsi geçen muallâk tazminat dosyalar, tazminata iliflkin 07

8 NCELEME ARAfiTIRMA muallâk dosyalar d r. Gider paylar muallâklar n n bu çal flmaya dahil edilmemesi gerekmektedir. Gerek geçmifl befl y ll k verilerden TER oran hesaplan rken, gerek bulunan TER oran, cari y l muallâk tazminat karfl l klar na uygulan rken sadece tazminata iliflkin muallâk dosyalar n n al nmas gerekmektedir. a. Muallâk Tazminat Karfl l Yeterlilik Fark, MTKYF fiirketlerin muallâk ay rma politikalar n n do rulu u veya muallâk ay rma isabet derecesi ise bir dosya ile ilgili olarak ayr lan muallâk tutar ile ileriki dönemlerdeki gerçekleflmelerinin karfl laflt r lmas sonucunda ortaya ç kar. Yaz n n bafl nda bahsedildi i üzere, dönem sonlar itibariyle ayr lan Muallâk Tazminat Karfl l klar tam, do ru ve kesin tutarlar de ildir. Gerek flirket uygulamas, gerek ilgili branfl n kendine has özellikleri, gerek hasar ihbar nda bulunanlar n yanl fl tahminleri, bir dosya için ayr lan Muallâk Tazminat Karfl l tutar n n o dosyan n ödenmesi durumunda ödenen tutardan farkl olmas na sebep olmaktad r. Bu farkl l k sistematik olarak her y l ortaya ç kan bir durum ise ileride de devam edecektir. Bundan dolay söz konusu farkl l a sebep olan sistematik sapmalar n cari y l muallâk tazminat karfl l tutar na da yans t lmas için bir ortalamaya ihtiyaç vard r. MTKYF bu ihtiyaca cevap vermektedir. MTKYF, flirketin geçmifl befl y ll k dönemde muallâk ay rma performans n n burada bahsedildi i üzere ayr lan ve gerçekleflen olarak karfl laflt r lmas sonucunda belirli bir yüzde ifadesi ile eksik ya da fazla muallâk ay rmakta oldu una istatistiki olarak kanaat oluflturur. Geçmifl befl y ll k muallâk tazminat karfl l ay rma uygulamas n etkileyen içsel ve d flsal faktörlerin bir y lda de ifltirilemeyece i varsay m yla cari y lda da geçmifl befl y ll k dönemdeki verilerden elde edilen oran kadar bir eksiklik veya fazlal n olaca beklenmektedir. Bu ba lamda tahakkuk eden muallâklar n geçmifl befl y ll k verilerden ayr lan ve gerçekleflen karfl laflt rmas sonucunda flirketin muallâk ay rma politikas hakk nda rakamsal bir sonuç elde edilmifl olmaktad r. Burada befl y ll k geçmifl dönem verilerinin derlenmesi sonucunda elde edilen yüzde sonuçlar n de erlendirilmesinde muhafazakâr bir yaklafl m sergilenmektedir. Fazla muallâk ayr lmakta oldu u sonucu ç kan branfllarda cari dönemde tahakkuk eden tutarda bir eksiltme ifllemine izin verilmemekte iken eksik muallâk ayr lmakta oldu u tespit edilen branfllarda söz konusu eksikli in giderilmesi öngörülmektedir. Bu eksiklik cari y l tahakkuk eden muallâk tutar na, hesaplanan yüzde oran kadar ilave muallâk ayr larak giderilmektedir. MTKYF çal flmas, ayn branfl içinde yer alan dosyalar aras nda, eksik muallâk tazminat karfl l ayr lm fl bir dosyan n fazla muallâk tazminat karfl l ayr lm fl bir dosya ile telâfi edilmesine izin vermektedir. Branfllar aras ndaki fazla ve eksik muallâk tazminat karfl l tutarlar ise birbirini telafi edememektedir. Söz konusu telafi imkân birden fazla döneme sarkan k smi ödeme yap lm fl bir dosyan n farkl dönemlerde eksik veya fazla yeterlilik oran vermesi durumunda da ortaya ç kmaktad r. MTKYF hesab, dosyalar aras ndaki telâfi iflleminin etkilerini azaltarak yeterlilik fark n n, fazla muallâk ayr lan dosyalar vas tas yla azalt lmas n önleyecek flekilde daha önce alt branfllar baz nda hesaplanmakta iken 31 Aral k 2008 tarihi itibariyle haz rlanacak MTKYF tablolar nda ana branfllar esas na dönülmüfltür. Böylece ayn ana branfl içinde yer alan alt branfllar aras ndaki eksik ve fazla muallâk tutarlar n n birbirini telafi etmesine müsaade edilerek 2008 y l öncesine k yasla daha düflük bir yeterlilik fark ç kmas sa lanm flt r. Yeterlilik hesab, ödeme yap lmad sürece muallâk tutar n n revize edilmeyece i varsay m ndan hareket etmekte ve sadece izleyen y lda fiili ödeme (k smi veya tam) 08

9 yap lan dosyalar üzerinden yap lmaktad r. zleyen y ldaki gerçekleflmeler al n rken ödenen tutar ile muallâkta kalan tutar toplam gerçekleflen tutar olarak al nmaktad r. zleyen y l içerisinde k smi ödeme yap l p muallâk bordrosunda kalan, ödenmeyen k s m bir sonraki y l gerçeklefleni ile karfl laflt r lmakta, böylece bir dosya ile ilgili yeterlilik hesab o dosyan n kapanmas na kadar olan tüm gerçekleflmelerini dikkate almaktad r. Bir muallâk dosyas ile ilgili olarak gerçekleflen tutar n izleyen tüm y llardaki gelifliminden hareketle güncel de erini almak yerine izleyen bir y l içindeki gerçekleflmelerini almakla, ara dönemlerde ayr lan kadar gerçekleflen tutarlar n iyilefltirici etkilerinin di er dosyalar telafi etmesine izin verilmifl olmaktad r. Öte yandan gerçekleflen tutarda faiz vb sebeplerle ileride ortaya ç kacak yeterlilik fark sadece söz konusu fark n ortaya ç kt y ldaki yeterlilik fark na yans yacak olup dosyan n ilk kayda al nd nda kayda giren tutar üzerinden yeterlilik fark hesaplanmas engellenmifl olmaktad r. MTKYF HESABINDA RAPORLANMAMIfi KISIM MTKYF hesab ile ilgili olarak yukar da yap lan aç klamalar n tamam yeterlilik testi içinde yer alan tahakkuk etmifl ve gider pay kalemleri için geçerli olmaktad r. Yeterlilik testi içinde yer alan ayr lan ve gerçekleflen raporlanmam fl hasarlar ile test edilen ise tahakkuk etmifl ve gider pay kalemlerinden farkl d r. Cari dönem sonu itibariyle tahakkuk etmifl muallâklar ile tahakkuk etmifl gider paylar n n gerçekten olmas gerekti i tutarda ayr l p ayr lmad belli de ildir. Ayr lan bu tutarlar n olmas gereken tutarlardan ne ölçüde sapt n tespit etmek için geçmifl befl y ll k veriler kullan larak bir sapma ortalamas bulunur ve cari y l sonu ayr lan muallâk tutarlar ile gider paylar nda da bu ortalama kadar bir sapma olaca tahmin edilerek bu oran kadar cari y l ayr lan tutarlar revize edilir. Ancak cari y l sonu itibariyle ayr lan IBNR tutar n n, gerçekten olmas gerekti i tutarda ayr l p ayr lmad hususunda bir tereddüt bulunmamal d r. IBNR tutar, bir hesaplamaya dayanmaktad r. Hesaplama, olmas gerekti i flekilde yap ld takdirde bulunan IBNR tutar cari dönem sonu için olmas gereken IBNR tutar d r; yeterlilik hesab ile bir ilave yapmaya gerek yoktur. Buradaki raporlanmam fl k s m ile esasen istatistikle bulunmufl bir sonuç test edilmektedir. MTKYF hesab nda raporlanmam fl kalem için test edilen esasen IBNR hesaplamas nda kullan lan yöntemdir. Çünkü IBNR bir istatistik yöntemle tahmin edilmektedir. Tahmin edilen tutar ile bu tahminin gerçekleflmesinin karfl laflt r lmas nda ise amaç, esasen tahmin yönteminin ne kadar sa l kl ve isabetli oldu unu ölçmektir. Bu itibarla, cari dönem IBNR tutar hesaplan rken uygulanan hesaplama yöntemi yeterlilik hesab nda kullan lan her bir dönem sonunda ayr lan IBNR tutar için de kullan lm flsa yeterlilik testindeki raporlanmam fl k s m ile IBNR hesaplama yöntemi test edilmifl olacak ve bulunan yeterlilik fark da IBNR hesaplamas nda kullan lan yönteme iliflkin yeterlilik fark n gösterecektir. Ancak yeterlilik testinde yer alan dönemlerden herhangi birinde IBNR hesab yap l rken, cari dönem IBNR hesab nda kullan lan yöntemden farkl bir yöntem kullan lm fl ise, bu durumda yeterlilik testinde yer alan geçmifl befl dönem sonu için ayr lan IBNR tutarlar, cari dönem sonunda kullan lan IBNR yöntemiyle yeniden hesaplanmak zorundad r. Aksi takdirde cari dönem sonu itibariyle olmas gereken IBNR tutar hesaplan p ayr lm fl oldu u halde geçmiflteki farkl yöntemlerin sonucu olarak bulunan eksik IBNR tutarlar ndan dolay flirketler cari y l sonunda gereksiz yere ilave IBNR karfl l ay rmak zorunda kalacak, baflka bir ifadeyle cezaland r lm fl olacakt r. Önceki y llarda olmas gereken tutardan daha fazla IBNR hesaplam fl flirketler için ise MTKYF hesab nda Raporlanmam fl k s m için yeterlilik fark oluflmayacak ancak önceki dönemlerde fazla IBNR karfl l ayr lm fl olmas ndan dolay, 09

10 NCELEME ARAfiTIRMA cari dönem muallâk tazminat karfl l tutarlar nda bir eksiltme imkan da bulunmamaktad r. MTKYF HESABI SONUCUNDA BULUNAN YETERL L K ORANININ UYGULANMASINDA YAPILAN HATA Yeterlilik oran, befl y ll k ayr lan muallâk tutarlar n n befl y ll k gerçekleflen tutarlara oran olarak hesaplanmakta olup gerçekleflen cinsinden bir oran vermektedir. Bulunan bu oran esasen geçmifl befl y l boyunca gerçekleflenin yüzdesi kadar muallâk tazminat karfl l ayr ld anlam na gelir. Yeterlilik testi sonucunda bulunan geçmifl befl y ll k dönemin ortalamas n n uygulanaca tutarlar ise cari dönem sonu itibariyle ayr lan tutarlard r. Gerçekleflen cinsinden bulunan yeterlilik oran n n ayr lan tutarlara uygulanmas halinde ise yeterlilik fark, e er varsa, olmas gerekenden düflük ç kacakt r. O halde yeterlilik oran n n ayr lan cinsinden say sal olarak ifade edilmesi ve bu oran n cari y l ayr lan tutarlara uygulanmas gerekmektedir. Bu ba lamda bulunan oran n, geçmifl befl y l boyunca gerçekleflen tutarlar n, bir önceki dönem ayr lan tutarlar n belli bir misli kadar gerçekleflti i fleklinde ifade edilmesi ve bulunan bu say sal ifadenin ayr lan tutarlar ile çarp lmas gerekmektedir. Örne in, befl y ll k hesaplamalar sonucunda ayr lan tutarlar toplam n n 100 TL, izleyen dönemlerdeki gerçekleflen tutarlar toplam n n 200 TL, cari y l ayr lan muallâk tazminat karfl l tutar n n ise yine 100 TL oldu unu düflünelim. Tüm teknik karfl l k hesaplamalar n n içerdi i varsay m ndan hareketle cari y lda 100 TL olarak ayr lan muallâk tazminat karfl l klar n n da ileriki y llarda 200 TL olarak gerçekleflmesi beklenir. Örnekte, geçmifl befl y ll k verilerden, 100 / 200 = %50 yeterlilik oran hesaplanm fl olmaktad r. Bulunan bu oran, (%100-%50)*100 fleklinde cari y l ayr lan muallâk tazminat karfl l tutar na uygulanarak 50 TL yeterlilik fark hesaplanmaktad r. (Basitlefltirmek için mevzuat m zda %95 olan üst s n r %100 olarak al nm flt r) Ancak bu fark gerçekten yeterli midir? Bulunan yeterlilik fark ile beraber cari dönem toplam muallâk tazminat karfl l 100TL+50TL=150 TL olarak ayr lacakt r. Oysa geçmifl befl y ll k verilerden bulunan oran, geçmifl befl y l boyunca ayr lan tutarlar n (100 TL), izleyen dönemde iki kat kadar (200 TL) bir gerçekleflmesi oldu unu ifade etmektedir. O halde cari y lda ayr lan 100 TL'nin de izleyen dönemde iki kat kadar bir gerçekleflmesi olacakt r. Yeterlilik fark 50 TL de il 100 TL olmal d r. Yeterlilik fark tutar n 50 TL yerine 100 TL veren formülasyon ise MTKYF hesab sonucunda bulunan oran n pay ve paydalar n n yerini de ifltirerek elde edilebilir. Bu durumda yeni yeterlilik oran 100 TL / 50 TL = 2 misli olarak bulunur. Cari y l ayr lan 100 TL muallâk tazminat karfl l klar da bu oran ile çarp larak 200 TL'ye yükseltilebilir. Yeterlilik testi sonucunda ç kan yeterlilik oran n n, tahakkuk etmifl, raporlanmam fl ve gider pay kalemlerine bu esasa göre uygulanmas gerekmektedir. 2. Gerçekleflmifl Ancak hbar Edilmemifl Hasarlar Karfl l, IBNR Dönem sonlar itibariyle ayr lan muallâk tazminat karfl l klar n n tam, do ru ve kesin olamayaca nedeniyle muallâk tazminat karfl l klar na ilave veya mahsup uygulanmas ancak ve ancak muallâk tazminat karfl l klar bordrosunda yer alan muallâk dosyalar na iliflkin güncellemeleri sa lar, ancak dönem sonlar itibariyle gerçekleflmifl olup ihbar henüz yap lmad için flirket taraf ndan gerekli muallâk tazminat karfl l ayr lamayan dosyalar da mevcuttur. Esasen ilgili döneme ait olmalar na karfl n dönem sonu itibariyle flirket taraf ndan bu tür dosyalara bir karfl l k ayr lamam flt r. Ancak muhasebenin dönemsellik ilkesi gere i, bu dosyalar için de bir karfl l k ayr lmas gereklidir. Bu dosyalar için ayr lmas gerekli karfl l klar literatürde IBNR (Incurred But Not Reported, Gerçekleflmifl Ancak hbar Edilmemifl) olarak bilinmekte olup Yönetmeli in yedinci maddesinin üçüncü f kras nda hüküm alt na al nm flt r. 10

11 Buna göre IBNR; (3) Gerçekleflmifl ancak rapor edilmemifl tazminat bedellerinin hesaplanmas s ras nda hesap dönemi sonu rakamlar son 12 ay kapsayacak flekilde dikkate al n r. Bu tarihlerden önce meydana gelmifl ancak bu tarihlerden sonra ihbar edilmifl tazminatlar, gerçekleflmifl ancak rapor edilmemifl tazminat bedelleri olarak kabul edilir. hükmü ile ifade edilmifltir. Gerçekleflmifl ancak ihbar edilmemifl tazminat bedellerinin yan s ra dönem sonlar itibariyle gerçekleflmifl ve ihbar da yap lm fl olmakla birlikte muallâk tazminat karfl l ayr lmam fl dosyalar da olabilir. Önceki dönemlerde gerçekleflip ihbar yap larak hasar dosyas aç lan tazminat bedelleri, red, ödeme vb gibi nedenlerle kapan p muallâk kay tlar ndan ç kart ld ktan sonra izleyen dönemde veya dönemlerde dava aç lmas, rücu dosyas n n oluflturulmas için dosyaya masraf girilmek zorunda kal nmas, ekspertiz ücreti ödenmesi veya muallâk tazminat karfl l ayr lmas gibi herhangi bir sebeple yeniden iflleme al nabilir. Bu dosyalar da esasen iflleme al nd tarihten önceki dönemler için flirket aç s ndan ödenmesi gerekli bir yükümlülük olup söz konusu dosyalar için muallâk tazminat karfl l ayr lmas gerekmektedir. Ancak baz durumlarda flirketlerin öngörüleri dahilinde olmayan sebeplerle de eskiden kapanm fl bir dosya, dönem kapand ktan sonra yeniden iflleme al nabilmektedir. Cari dönem sonunda IBNR dosyalar için karfl l k ay r rken, bu tür dosyalar da dikkate almak gerekmektedir. Bu tür dosyalar için ayr lmas gerekli karfl l k, yönetmeli in yedinci maddesinin dördüncü f kras nda hüküm alt na al nm flt r; (4) Cari hesap dönemi veya daha önceki hesap dönemlerinde ihbar edilmifl olmakla birlikte cari hesap döneminde herhangi bir sebeple bu dönem muallâklar nda bulunmayan ancak bir sonraki y l yeniden iflleme al nan mualla a konu dosyalar da ilgili branfl n gerçekleflmifl ancak rapor edilmemifl tazminat bedelleri hesaplar na dahil edilir. IBNR hesab n n ne flekilde yap laca yine ayn f krada aç klanm flt r. Gerçekleflmifl ancak rapor edilmemifl tazminat bedellerinin hesaplanmas s ras nda, sigorta ve reasürans flirketlerinin bu bedellerle ilgili olarak son 5 veya daha fazla y llarda; bu tarihlerden önce meydana gelmifl ancak sonras ndan rapor edilmifl tazminatlar n, bunlara iliflkin rücu, sovtaj ve benzeri gelir tahsilatlar n n tenzil edilmesinden sonra kalan tutarlar n n, söz konusu y llara iliflkin prim üretimlerine bölünmesi suretiyle bulunan a rl kl ortalama dikkate al n r. Cari hesap dönemi için gerçekleflmifl ancak rapor edilmemifl tazminat bedeli, yukar da belirtilen flekilde hesaplanm fl olan a rl kl ortalama ile cari hesap döneminden önceki 12 ayl k toplam prim üretiminin çarp lmas suretiyle bulunur. Ancak burada çok net bir yöntem aç klamas olmad için IBNR hesab nda sektörümüzde farkl uygulamalar ortaya ç km flt r. Bunlardan en s k karfl lafl lan, IBNR hesab na konu dosyalara ait tazminat bedelleri hesaplan rken dosyan n sadece ihbar edildi i dönem sonuna kadar gerçekleflen tutarlar n n al nmas fleklindedir; Oysa burada, IBNR hesab na konu bir dosya belirlendi inde, bu dosyan n tazminat bedeli esasen, dosya, dönem kapanmadan önce ihbar edilmifl olsayd bu dosya için ne kadar muallâk tazminat karfl l ayr l rd sorusuna verilecek cevapta gizlidir. Dosya ile ilgili mümkün oldu unca güncel ve gerçek de erler mevcutken, bunlar yokmufl gibi, dosyan n sadece aç lm fl oldu u y ldaki gerçekleflmelerini alarak, esas nda gerçe e yak n tutar, istatistikle ve sa l ks z verilerle, gerçek tutarlardan uzaklaflarak tahmin edilmeye çal fl lmaktad r. Söz konusu bu kar fl kl k, 29 Mart 2009 tarih ve 2009/9 say l sektör duyurusu ile ortadan kalkm fl durum- 11

12 NCELEME ARAfiTIRMA dad r. Yeni sektör duyurusu ile art k IBNR hesab na konu dosyalar n tazminat bedelleri hesaplan rken her bir dosyan n, hesab n yap laca cari dönem sonuna kadarki tüm gerçekleflmeleri dikkate al nacakt r. Baflka bir ifadeyle IBNR hesab na konu bir dosyaya ihbar tarihinden itibaren cari dönem sonuna kadar ödenen toplam tazminat tutarlar ile varsa cari dönem sonundaki muallâk tazminat karfl l klar ilave edilecek ve yine ayn dönem boyunca tahsil edilen rücu, sovtaj ve benzeri gelirler toplam bu dosyadan tenzil edilerek o dosya için IBNR hesab nda kullan lacak tazminat bedeline ulafl lacakt r. IBNR hesaplamas s ras nda yap lan yanl fl yorumlardan biri de yönetmelik maddesinde geçen 12 ay ibaresidir. Bu ibarenin yer ald yönetmelik maddesi flöyledir; Gerçekleflmifl ancak rapor edilmemifl tazminat bedellerinin hesaplanmas s ras nda hesap dönemi sonu rakamlar son 12 ay kapsayacak flekilde dikkate al n r. Bu tarihlerden önce meydana gelmifl ancak bu tarihlerden sonra ihbar edilmifl tazminatlar, gerçekleflmifl ancak rapor edilmemifl tazminat bedelleri olarak kabul edilir. Uygulamada bu hükümde yer alan 12 ay ibaresinin; geçmifl alt y ll k verilerin ilk y l ndan önce ancak ve ancak 12 ay geriye gidilebilece i, örne in 31 Aral k 2009 tarihi itibariyle hesaplanacak olan IBNR hesab nda cari y l hariç geçmifl befl y ll k verilerin ilk y l olan 2004 y l ndan en fazla 12 ay önce hasar gerçekleflmifl dosyalar n al nmas gerekti i fleklinde yorumland görülebilmektedir. Öte yandan söz konusu 12 ay ibaresi, IBNR'a konu dosyalara iliflkin tazminat bedelleri hesaplan rken ihbar tarihinden itibaren en fazla 12 sonraki gerçekleflmelerinin al nabilece i fleklinde de yorumlanabilmektedir. 29 Mart 2009 tarih ve 2009/9 say l sektör duyurusu ile bu yorum da cevaplanm fl oldu. Bu hükümde 12 ay ibaresi ile, esasen IBNR hesaplamas n n 12 ayl k dönemler baz nda yap lmas gerekti i ifade edilmektedir. Hangi dönemde olursa olsun, IBNR hesab yap l rken cari dönem itibariyle 12 ay önceden bafllamak üzere geçmifl befl tane 12 ayl k veriler üzerinden çal fl lmas gerekti i ifade edilmektedir. Baflka bir ifadeyle, örne in 30 Eylül 2009 tarihi itibariyle yap lacak IBNR hesaplamas nda cari y l olarak 01 Ocak Eylül 2009 aras dönemin al nmamas gerekmektedir. Cari dönem sonu olan 31 Eylül 2009 tarihi için kullan lacak cari y l verilerinin 12 ay geriye gidilerek 01 Ekim Eylül 2009 aras nda oluflan verilerin al nmas ve geçmifl befl y ll k verilerin de bu tarihlerden 12'fler ay geriye gidilerek oluflturulmas gerekmektedir. Her bir teknik karfl l k hesaplamas için ayn veriler kullan lmakta, ancak söz konusu veriler, her bir hesaplamada farkl aç lardan de erlendirmeye tabi tutulmaktad r. IBNR, MTKYF, TER ve AZMM hesaplar cari dönem nihai MTK tutar n n tam olarak ayr lmas na yönelik ifllemlerdir. Bu hesaplamalar n her biri cari dönem tahakkuk eden muallâk tutarlar na, ilave veya tenzilat fleklinde yans t l r. Bu ilave ve/veya tenzilat ifllemlerinin nedeni ise dönem sonu nihai muallâk tazminat karfl l tutarlar n n yukar da aç klanan sebeplerle tam olarak hesaplanamamas d r. MTKYF ile tahakkuk eden muallâk tazminat karfl l klar na ilave ihtiyac do arken, TER ile muallâk tazminat karfl l klar ndan tenzilat yap lmaktad r. IBNR hesab ile ihbar tarihleri itibariyle tahakkuk eden muallâklarda gösterilmesi imkân olmayan dosyalar n geçmifl befl y ll k verilerden elde edilen oran ndan hareketle bu tür dosyalar için cari dönemde ayr lmas gerekli ilave MTK tutar na ulafl lmaktad r. Bu itibarla her bir hesaplama ifllemi birbirinden ba ms z bir nitelik tafl makta olup, ayn dosyay farkl aç lardan de erlendirmektedir. Bu sebeple bir dosya, her bir teknik karfl l k hesaplamas nda farkl aç lardan hesaba kat lmakta oldu undan ayn anda her bir hesaplaman n konusu olabilmektedir. Uygulamada, yukar da bahsi geçen teknik karfl l klar n hesaplanmas nda kullan lan geçmifl befl y ll k hasar verilerini oluflturan 12

13 dosyalar n ayn anda sadece bir hesaplamaya konu olabilece i yönünde bir yanl fl anlama ve buna dayanarak yap lan yanl fl de erlendirmelere rastlanmaktad r. Muallâk Tazminat Karfl l bileflenlerinden rücu, sovtaj ve benzeri gelirlerin tenzil edilmesi: Tahakkuk eden muallâklardan düflülecek olan rücu, sovtaj ve benzeri gelirler geçmifl befl y ll k verilerden elde edilen oran nispetinde düflülürken IBNR dosyalar ndan düflülecek rücu, sovtaj ve benzeri gelirler dosya baz nda belli oldu undan oran hesab na gerek yoktur. IBNR hesab yap l rken her bir dosyaya iliflkin tahsil edilmifl rücu, sovtaj ve benzeri gelirler ilgili dosya ödenen tazminat tutar ndan tenzil edilmektedir. 3. Aktüeryal Zinzirleme Merdiven Metodu, AZMM Yönetmeli in yedinci maddesinin alt nc f kras nda belirtilen aktüeryal zincirleme merdiven metoduna iliflkin Hazine Müsteflarl 'n n 05 Aral k 2007 tarih ve 2007/24 say l genelgesi ile söz konusu tablolar n ne flekilde hesaplanaca aç klanm flt r. Bu tebli e göre, söz konusu metot, ödenen hasarlardan yola ç k larak oluflturulmufl olup 11 Temmuz 2007 tarih ve say l Resmi Gazete'de yay mlanan Sigorta Branfllar na liflkin Tebli kapsam nda belirlenen branfllar baz nda son alt y lda net (reasürör pay düflülmüfl) ve brüt (reasürör pay düflülmemifl) olarak gerçekleflen ödenen hasar tutarlar rücu, sovtaj ve benzeri gelir kalemleri tenzil edilmifl flekilde kullan lmas esas na dayanmaktad r. AZMM, dönem sonu itibariyle ayr lmas gerekli nihai muallâk tazminat karfl l tutar n n alt s n r n test etmektedir. AZMM hesab sonucunda elde edilen AZMM farklar n n ilave edilmesiyle her branflta bulunan brüt ve net muallâk tazminat karfl l tutarlar yine de nihai asgari karfl l k tutar n ifade etmemektedir. Bilindi i üzere herhangi bir dönem sonu itibariyle muallâk tazminat karfl l tutarlar revize edilirken IBNR ve MTKTF hesaplar sonucunda bulunan brüt ve net tutarlar, tahakkuk eden muallâk tazminat karfl l tutarlar na ilave edilerek, TER ise bu tutarlardan tenzil edilerek AZMM tutarlar ile karfl laflt r lacak muallâk tazminat karfl l tutarlar elde edilmektedir. Ancak burada bahsi geçen ve ilave muallâk tazminat karfl l gerektiren testlere iliflkin ifllemlerin tümü, direkt veya dosya baz nda takibi yap labilen, ödenen tazminat ve muallâk tazminat karfl l tutarlar ndan hareketle elde edilmektedir. Bu durumda elde edilecek ilave karfl l klar n da direkt veya dosya baz nda takibi yap labilen tahakkuk eden muallâk tutarlar na ilave edilmesi gerekmektedir. Tüm bu teknik karfl l klar, esasen direkt veya dosya baz nda takibi yap labilen tahakkuk etmifl muallâk tazminat karfl l tutarlar n revize etmektedir. Öte yandan ayn veriler kullan larak yap lan AZMM çal flmas ile de bu revizyon tutarlar test edilmektedir. Bu sebeple, AZMM tutarlar ile karfl laflt r lacak muallâk tazminat karfl l toplam tutar n hesaplarken, sadece direkt veya dosya baz nda takibi yap labilen ifller ve bunlara iliflkin revizyonlar n hesaba kat lmas gerekmektedir. Bu itibarla, üye olunan havuzlardan belirli periyotlarla ekstreler halinde bildirimi yap lan ve IBNR, MTKYF, TER ve AZMM hesaplamalar nda dosya baz nda takibat yap lamad için kullan lamayan bir k s m endirekt muallâk tazminat karfl l klar n n, tamamen istatistik çal flmas n n d fl nda tutulmas, her bir branfla iliflkin ilave muallâk tazminat karfl l klar n n (IBNR, MTKYF, TER, AZMM Fark ) yans t lmas n n ard ndan ilave edilmesi gerekmektedir. Öte yandan söz konusu istatistik çal flmas brüt ve net üzerinden hesaplanmaktad r. Net hesaplama için kullan lan dosya baz nda konservasyon tutarlar, flirketlerin bilgi ifllem sistemlerindeki yetersizlikler yüzünden bazen 13

14 NCELEME ARAfiTIRMA Excess of Loss reasürörlerinden gelen paylar içermemektedir. Söz konusu dosyalar n kullan laca AZMM çal flmas nda da ayn flekilde Excess of Loss reasürör paylar hariç tutulacakt r. O halde Excess of Loss reasürör paylar n n dosya baz nda da t lamad durumlarda, söz konusu gelirlerin t pk endirekt muallâk tazminat karfl l klar nda oldu u gibi tüm istatistik çal flmalar ndan sonra branfllara ilave edilmesi gerekmektedir. Ayn flekilde, IBNR çal flmas nda, net IBNR hesaplan rken Excess of Loss reasürörlerine ödenen ücretler, branfllar itibariyle net prim tutarlar na ulafl l rken d flar da b rak lacakt r. Tüm bu düzeltme ifllemlerinden sonra nihai muallâk tazminat karfl l tutarlar na ulafl rken izlenmesi gerekli yol afla da tablo ile sadelefltirilmifltir. No 1 Direkt MTK* 2 TER Tutar (-)** 3 IBNR 4 Yeterlilik Fark A= (AZMM ile test edilecek Toplam MTK tutar ) (AZMMÖMTK) AZMM B AZMM Fark A+B statistik ile tahmin edilen MTK 5 Endirekt MUALLÂK TAZM NAT KARfiILI I 6 Excess Farklar (-)*** C=5+6 statistik D fl MTK A+B+C Nihai MTK *Cari dönem sonu itibariyle tahakkuk eden tazminat ve gider pay muallâklar toplam **Sadece tazminat muallâk dosyalar üzerinden hesaplanarak bulunan oran n cari y lda yine sadece tazminat muallâk dosyalar na ait muallâk tutarlar na uygulanmas ile hesaplanan tenzil edilecek tutarlar *** Dosya baz nda Excess of Loss reasürör paylar düflülemiyorsa, Nihai Net MTK tutarlar ndan tenzil edilecek tutarlar. TEKN K KARfiILIK HESAPLAMALARINDA ANA BRANfi, ALT BRANfi PROBLEM Teknik karfl l klar yönetmeli inde, teknik karfl l klar n ana branfllar ya da alt branfllara göre mi hesaplanaca net olarak belirtilmemifltir. Ancak AZMM ve MTKYF hesaplama tablolar ana branfllar baz nda haz rlanm fl ve flirketlere bildirilmifltir. Tüm Teknik Karfl l klar test etmek üzere formüle edilen AZMM ana branfllar baz nda haz rland ndan tutarl l k gere i di er teknik karfl l klar n da ana branfllar baz nda hesaplanmas gerekti i yorumu ç kmaktad r. Ancak tek düzen hesap plan na göre muhasebelefltirme ifllemi 7'li alt branfl kodlar nda yap l rken ana branfllar baz nda bulunan ilave Muallâk Tazminat Karfl l klar 'n n muhasebelefltirmesi nas l yap lacakt r? Örne in on alt branfl içeren Genel Sorumluluk branfl nda hesaplanacak AZMM fark n n muhasebelefltirilmesi nas l yap lacakt r? Benzer bir problem Devam Eden Riskler Karfl l 'n n (DERK) alt branfllar baz nda hesaplanmas s ras nda da karfl m za ç kmaktad r. Bilindi i üzere, DERK'in, alt branfllar baz nda hesaplanmas öngörülmektedir. DERK oran n hesaplamaya esas hasar prim oranlar bulunurken kullan lan muallâk tazminat karfl l tutarlar, tüm teknik karfl l klar n hesaplanmas ndan sonra elde edilen nihai muallâk tazminat karfl l tutarlar d r. Ancak nihai muallâk tazminat karfl l klar ndan MTKYF ve AZMM'nin ana branfllar baz nda hesaplanmas öngörülmüfltür. O halde DERK hesab na esas muallâk tazminat karfl l tutarlar ne flekilde hesaplanacakt r? Ayn flekilde, sermaye yeterlili i çal flmas n n Birinci. Yönteme göre hesaplanmas s ras nda geçmifl üç y ll k muallâk tazminat karfl l klar tar m ve kredi branfllar ve di erleri olarak ikiye ayr lm flt r. Tar m branfl n n ba l oldu u genel zararlar ana branfl alt nda on dört alt branfl mevcuttur. Genel Zararlar ana branfl nda bir AZMM fark olmas halinde bu fark n ne kadar n n Tar m alt branfl na ait oldu u nas l hesaplanacakt r? Yukar da say lan sebeplerden dolay tüm teknik karfl l klar n ve bunlar test etmek üzere kullan lan AZMM hesaplamas n n alt branfllar baz nda yap lmas veya ana branfllar baz nda yap lacaksa DERK hesab n n da ana branfl baz nda hesaplanmas, veyahut ana branfllar baz nda hesaplanan ilave karfl l klar n alt branfllara ne flekilde da t laca n n belirtilmesi ihtiyac do mufltur. 14

15 KAPAK KONUSU Sigorta Acenteleri çin Yeni Ufuklar Doç. Dr. Fuat ERDAL SEGEM Müdürü igortac l k Kanunu ile sektöre çok S önemli de ifliklikler, düzenlemeler ve yenilikler getirilmifltir. Senelerdir konuflulan, tart fl lan ve beklenen düzenlemelerle ilgili yönetmeliklerin ç kar lmas yla birlikte, bu düzenlemeleri yâda de ifliklikleri hayata geçirecek ya da yürütecek kurumlar kurulmaya bafllanm flt r. Sigortac l k E itim Merkezi (SEGEM) de bu çerçevede kurulan ve sigortac l k alan ndaki e itim ve s nav faaliyetlerinin standartlar n oluflturarak sektörde nitelikli eleman istihdam n art rmak, sektörün hizmet kalitesini yükseltmek ve geliflimine katk da bulunarak uluslararas düzeye getirmek görevlerini üstlenen bir kurumdur. B R H ZMET SEKTÖRÜ OLARAK S GORTACILIK... Sigortac l k sektörü oldukça dinamik, h zla de iflen ve h zla büyüyen bir sektördür. Ancak Türk Sigorta Sektörü, benzer ülkelerle karfl laflt r ld nda, olmas gerekenin çok alt nda bir büyüklü e sahip görünmektedir. Di er etkenlerinin yan nda, sektörde çal flanlar n e itim ve standart eksikli inin bunda önemli bir pay n n oldu u düflünülmektedir. Ayn iflkolunda bile, örne in acentelerde, çok farkl altyap, deneyim ve e itime sahip çal flanlar istihdam edilebilmektedir. Görülen odur ki toplumda sigorta kavram n n halen trafik sigortas ya da kaskodan öteye geçemedi i önemli bir kesim vard r. Bir yandan da sigortan n bir zorunluluk de il, insan ve insan n de er verdi i fleyler için bir gereklilik oldu u bilincinin de yerlefltirilmesi gerekmektedir. Ülkemizde mevcut sigorta flirketlerinde oldukça profesyonel, teknik niteliklere sahip ve yüksek e itim düzeyinde personel ve yöneticiler istihdam edilmektedir. Ancak nihai tüketiciyle muhatap olan sektör çal flanlar n n da niteliklerini yükseltmek, sektörün geliflimi için kaç n lmaz bir gerekliliktir. Böylelikle, hem sigortac l k sektörü ekonomik bak m ndan arzu edilen gelir ve büyüklü e eriflebilecek, hem de sektör çal flanlar hak etti i imaj ve sayg nl a kavuflabilecektir. Sigortac l k sektörü, bir hizmet sektörüdür. Hizmet sektörlerinde, bu hizmeti sunanlar n e itimi ve niteli i çok önemlidir. Sigorta Acenteleri, sigorta ürününü nihai tüketiciye sunan ve tüketici ile do rudan muhatap olan kiflilerdir. Bu kifliler, ne kadar bilgili ve donan ml olurlarsa, ne kadar mevzuata hakim ve hem mevzuat hem de ürün de iflikliklerini yak ndan takip eden kifliler olurlarsa, sektörde üretim ve kârl l k da o kadar artar ve sektör h zla geliflir. Acentelerin e itimi, sigorta bilincinin yerleflmesi ve yayg nlaflmas bak m ndan da çok önemlidir. Sigorta ve sigortac l n yayg nlaflmas, sektöre güvenin artmas, poliçelerde yap lan hatalar n ve bundan kaynakl ortaya ç kan müflteri ma duriyetlerinin azalmas, acentelerin ve buralarda çal flan 15

16 KAPAK KONUSU teknik personelin yeterli bilgi, nitelik ve donan ma sahip olmas na ba l d r. S GORTACILIK E T M MERKEZ N N KURULMASI VE ACENTE E T MLER... Bu fark ndal kla, Sigortac l k E itim Merkezi kurulur kurulmaz ilk ifl olarak sigorta acenteleri teknik personel e itimini gündemine alm flt r. SEGEM taraf ndan düzenlenen ve 22 May s 2009 tarihinde bafllayan Sigorta Acenteleri Teknik Personel E itimi, Adana, Afyonkarahisar, Antalya, Bursa, Diyarbak r, Erzurum, Gaziantep, Kayseri, Konya, Malatya, Samsun, fianl urfa, Trabzon, Van ve Zonguldak illerinde tamamlanm fl olup, 10 Temmuz'dan bugüne de Ankara, stanbul ve zmir illerinde e itimler devam etmektedir. Sigorta Acenteleri Teknik Personel Zorunlu E itimi kapsam nda, iki gün boyunca kat l mc lara: Temel Sigortac l k ve Reasürans Bilgileri, Türk Sigorta Sektörünün Genel Görünümü, Türkiye'de Sigorta Uygulamalar, 5684 say l Sigortac l k Kanunu ve Sigorta Acenteleri Yönetmeli i, Acentelerin Hak ve Yükümlülükleri ile Hasar Yönetimi hakk nda e itim verilmektedir. 16 Ekim 2009 tarihinden itibaren de halen devam etmekte olan e itime herhangi bir nedenle baflvuramayanlar için ek e itimler bafllayacakt r. Öte yandan da bankalar, özel finans kurumlar ve özel kanunla kurulmufl olup kendilerine sigortac l k faaliyetinde bulunma yetkisi tan nan kurumlarda çal flan teknik personel de E itimcilerin E itimi programlar yla e itimlerini tamamlamaktad r. E T MLERDEN BEKLENENLER... E itimler sayesinde, acente çal flanlar n n sigortac l k mevzuat na ve sektöre yönelik bilgi düzeylerinin artmas, mevzuatta meydana gelen de ifliklikleri ve sektördeki hizmet ve ürün çeflitlili ini takip etmeleri beklenirken, e itimlerin yans mas olarak acentelerin tüketiciye daha kaliteli hizmet sunumuna olanak sa layaca ndan, mevcut portföylerinin genifllemesine yol açacak ve dolay s yla da acentelerin sektöre yönelik üretim ve kârl l k oranlar n n artmas na imkân tan yacakt r. fiüphesiz bu konuda, güncel hayatta oluflan riskleri ve bu risklerin sigortalanmas na yönelik olarak oluflturulmas gereken sigorta bilincinin toplum geneline yay lmas için, e itimlerin, sigorta sektörünün vazgeçilmez aktörlerinden olan acenteler taraf ndan benimsenmesi ve bu konudaki duyarl l klar n n geliflmesi önemli rol oynayacakt r. çinde bulundu umuz bilgi ça nda, kiflilerin üstünlükleri, sahip olduklar bilgi düzeyi ile ölçülmektedir. Bilgiyi, deneyimle birlefltiren ( ki buna befleri sermaye ad verilir ) kifliler, her alanda aran lan eleman olacaklard r. Hemen her sektörde ve alanda oldu u gibi, sigortac l k sektöründe de e itimin önemi tart flmas zd r. Dikkat edilirse son y llarda ç kar lan yönetmeliklerin hemen hepsinde hem e itim, hem de üç y lda bir gibi k sa sürelerde e itimi tekrarlama zorunlu hale getirilmektedir. SEGEM de bu çerçevede, e itimin bir sistemati e ve standarda ba lanmas amac yla kurulan bir kurumdur. Birkaç y l içerisinde bu e itim ve standardizasyon oturdu u takdirde, hem kifliler önünü daha rahat görebilecek, hem de nitelikli eleman talebi daha da artacak ve dolay s yla verimlilik artacakt r. E itim bir bütündür: SEGEM sektöre yeni gireceklerin standard n yükseltirken, sigorta flirketlerimiz de kendi hizmet içi e itimleri ile bu resmi tamamlayacakt r. E itimler sayesinde acentelerin sektörel bilgi düzeylerinde standardizasyon sa lanmakta olup acentelerin hak ve yükümlülüklerinin bilincinde olmalar amaçlanmaktad r. Sektöre yönelik teorik bilgilerin yan s ra, Sigortac l k Sektörünün genel görünümü ve uygula- 16

17 malar na yönelik de e itim alan acentelerimiz, pratikte karfl laflt klar birçok problemin cevab n da e itimlerde bulmaktad rlar. E T MLER N DE ERLEND R LMES... E itim vermenin yan s ra, bu e itimin yararlar n ölçebilmek, acentelerin memnuniyet düzeylerini ö renebilmek, karfl lafl lan problemleri ve yetersizlikleri tespit edebilmek ve bundan sonraki e itimlerde de gerekli tedbirleri almak ve düzenlemeleri yapabilmek amac yla, e itimin ard ndan tüm kat l mc lara SEGEM E itim ve Araflt rma Birimi taraf ndan haz rlanan bir anket uygulanmaktad r. Bu anketlerle, kat l mc lar, hem e itimin kapsam n ve verilifl fleklini, hem de e itmenleri de erlendirmektedir. Bu anketler SEGEM'de optik okuyucu ile de erlendirilmektedir. E itimler tamamland nda, anket sonuçlar sektörle ve bas nla paylafl lacakt r. Anket sonuçlar nda ve SEGEM çal flanlar na gelen e- postalardan, acentelerin, e itimleri beklenenin çok üstünde bir ilgi ile karfl lad klar, bilgi ve mevzuat yenilemenin çok yararl oldu u, kat l mc lar n memnuniyet düzeylerinin oldukça yüksek oldu u anlafl lmaktad r. Teknik Personel E itimleri: Sektörün En Kapsaml Projesi May s - Kas m 2009 dönemini kapsayan 7 ay gibi k sa say labilecek bir dönemde verilen e itimlere kat lan kifli say s na bak ld nda, bu projenin, sigortac l k sektöründe geçmiflten bugüne düzenlenen en kapsaml ve en büyük proje oldu u görülecektir. May s ay nda bafllayan e itimlere kifli, ek e itimlere kifli ve banka ve özel kurumlar e itimlerine ise yaklafl k kifli olmak üzere, toplam kifli bu proje ile e itim alm fl yada almaktad r. Böylelikle sigortac l k faaliyetinde bulunan hemen her birim, flirket yada kurum e itim projesi kapsam içinde yer alm flt r. Sigorta bilincinden, Türk sigorta sektörünün yap s na, kanun, yönetmelik ve yasal mevzuat bilgilerinden hasar yönetimine kadar verilen kapsaml bilgiler bir yana, binlerce sigortac l k sektörü çal flan n, üstelik sigorta ürününün tan t m ve pazarlamas nda çal flan personelini bir araya getiren bu e itimin yaratt ve yarataca sinerji bu projenin en küçük katk s olacakt r. Sözkonusu e itimlerin üç y lda bir yenilenecek olmas, yap lan e itim hamlesinin süreklili i bak m ndan ayr bir önem tafl maktad r. SEGEM bu e itim projesinin baflvuru ve kay tlar n web sitesi üzerinden tamamen elektronik bir ortamda gerçeklefltirmifltir. Böylelikle, Edirne'den Ardahan'a tüm sektör çal flanlar na ulafl lm fl, onlar n oturduklar yerden e itime baflvurma imk_n sa lanm fl, her türlü iletiflim yine web ortam nda gerçeklefltirilmifl ve adaylar s nav sonuçlar n da yine web ortam nda ö renebilmifllerdir. Baflvurudan s nava kadar geçen tüm süreç, web sitesinden fleffaf bir flekilde tüm sektör çal flanlar taraf ndan izlenebilmifltir. Bu proje ile birlikte, sektörde çal flan tüm teknik personel sertifikaland r lacak ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birli i çat s nda kay t alt na al nacakt r sigorta çal flan ndan oluflan belki de ülkemizde flu anda mevcut tek veri taban olan bu sistem, çok önemli bir iletiflim platformu haline gelmifltir. Bu veritaban n n Hazine Müsteflarl ve TOBB'un bilgisine aç lmas yla, kay td fl istihdam önlenecek, sektörde e itimsiz ve sertifikas z çal flan say s azalacak yada ortadan kalkacak, her kesilen poliçenin sorumlusu bilinir olacakt r. E itimlerin duyurulmas ve takip edilmesi sürecinde, Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli i vas tas yla tüm sigorta flirketlerinin, Türkiye Odalar ve Borsalar Birli i vas tas yla da tüm ticaret ve sanayi odalar n n deste inin e itimlerin aksamadan tamamlanmas nda çok önemli katk lar olmufltur. Bu aç dan, acente e itimleri, her ne kadar SEGEM organizasyonunda düzenlenmifl olsa da, tüm sigorta sektörünün birlikte hareket etti i bir proje olmufltur. 17

18 S GORTA UYGULAMALARINA DA R Takaful (islami sigorta) Gül B RGÜN TSRfiB Genel Sekreter Yard mc s akaful, slam hukuku veya fieriat n T kural ve uygulamalar ile uyumlu bir sigorta çeflididir. Takaful, tarihi süreçteki slami bankac l k uygulamalar na dayal olup kavram olarak slam n ortaya ç kmas ndan sonra 1400 y l aflk n süredir de iflik flekillerde uygulanm flt r. slam dininde Müslümanlar n her bir üyesinin birbirine karfl adil olmas ve bu adaleti günlük hayat ve ifl iliflkilerinde de sürdürmesi temel ülküdür. Bir di er ülkü ise Müslümanlar n birbirine yard m etmesi ve korumas n hedeflemektedir. Arapçada birbirini garanti alt na almak ve birine kefil olmak anlam na gelen bir kelimeden türetilmifl olan Takaful tüm bu ruhani hükümlere uyum göstermektedir. Bireyin kendini kay p ve kötü talihe karfl korumas Kur'ân'da baz peygamberlerin hikâyeleri arac l yla da aç klanmaktad r. Arapça'da Takaful, do al felaketlerde karfl l kl yard mlaflma veya tazminat düzenlemesi olarak bilinen Aaqilah sisteminde yer almaktad r. Bu sisteme göre, do al felaketler sonucu meydana gelen kay plar bireylerin katk lar ile tazmin edilmekteydi. Kan akçesi ve felaket durumlar nda karfl l kl yard mlaflma (Aaqilah) Takaful kavram na dayal olup kabilenin tamam taraf ndan yap lan ödeme yine kabilenin tamam üzerindeki finansal külfeti da tmaktayd. slam dini de karfl l kl tazminat ve ortak sorumluluk ilkesini kabul etmifltir. slam n do uflundan sonraki ikinci yüzy l n ilk dönemleri Müslüman Araplar n ticari faaliyetlerini Hindistan, Malay Tak madalar ve Asya'daki di er ülkelere geniflletti i dönem olarak bilinmektedir. Söz konusu ticari faaliyetler kapsam nda yap lan uzun yolculuklar s ras nda Müslüman Araplar n meydana gelen kaza ve h rs zl k olaylar nedeniyle büyük hasara u rad bilinmektedir. Bu nedenle Müslüman Araplar slam dinindeki karfl l kl yard mlaflma ve iflbirli i ilkesine dayanarak yolculuk öncesinde bir fona katk da bulunulmas konusunda fikir birli ine varm fllard. Söz konusu fon yolculuk s ras nda kazaya u rayan kiflilerin hasarlar n tazmin etmek için kullan lm flt r. Bu uygulama daha sonra Avrupal lar taraf ndan taklit edilmifl olup sonraki dönemde nakliyat sigortas ad n alm flt r. Genel olarak karfl l kl iflbirli i ve dayan flmaya dayal bir sigorta olan Takaful günümüzde sigorta flirketlerinin geleneksel sigortaya alternatif olarak fleriat hukuku ile uyumlu bir sigorta sunmas na olanak vermektedir. SLAM LKELERE BA LILIK Takaful veya Retakaful flirketleri iflbirli i, koruma ve müflterek sorumluluk gibi ilkelere s k s k ya ba l olup faaliyetlerini islamda yasak olan faiz (riba), kumar (al-maisir) ve belirsizlikten (al-gharar) uzak durarak sürdürmek durumundad rlar. Ayr ca, iflleri yürütürken alkol ve domuz eti gibi haram kapsam ndaki 18

19 mallarla ilintili her türlü faaliyet içinde bulunmak ve bunlardan getiri elde etmek de yasakt r. slami sigortan n temeli, faiz (riba) ve belirsizli in (al-gharar) yasak olams esas üzerine kurulmufltur. Riba (faiz), slami ve slami olmayan finansal araçlar aras ndaki en belirgin ayr m noktas d r. Riba(faiz) slam dininde aç kça yasaklanm flt r.riba, bir alacakl n n haks z kazanç sa lamaya çal flmas anlam nda kullan lmaktad r..bu durum gnel olarak faiz uygulamalar nda veya tefecilikte fahifl oranda yüksek faiz uygulamas fleklinde görülmektedir. Ayr ca, paran n mal yerine bir takas arac olmas nedeniyle de faiz yasakt r. Belirsizlik (al-gharar) ise gerçekten varolmayan veya belirsiz özelliklere sahip unsurlar n sat fl olarak ifade edilmektedir. Zira bu gibi unsurlar n sat fl ifllemleri kumar gibi riskli addedilmektedir. Bu nedenle sigortan n kumardan ay rt edilmesi önem arz etmektedir. Sigorta ifl ilkeleri dâhilinde yürütüldü ü müddetçe kumar de ildir. Burada hesab n temelini, büyük ölçüde, flans bertaraf eden istatistik oluflturmaktad r. Kumarda ise kazanmak veya kaybetmek bu riskin yarat lmas yla mümkündür. Sigortada risk zaten mevcut olmakla beraber amaç söz konusu riskin finansal etkilerini azaltmakt r. Takaful veya Retakaful flirketlerinin fonlara yat r m, tüm branfllarda faaliyet yürütme veya di er finansal alanlarda faaliyette bulunma gibi ifllerini fieriat ilkeleri dâhilinde sürdürmeleri büyük önem arz etmektedir. Buna gore, tüm ifllem ve sözleflmeler, islami sigorta flirketlerinin faaliyetlerinde spekülasyon, belirsizlik, kumar gibi unsurlar n bertaraf edilmesi veya asgariye indirilmesini garanti alt na almaktad r. Takaful sigortas, baflta kutsal Kur'an ve Peygamber Hz. Muhammed'in vecizelerinden kaynak bulan slam hukuku veya fieriatla uyumludur. Takaful sigortas nda Müslüman âlimlerin görüflleri de ikincil kaynaklar oluflturmaktad r. slami sigorta flirketleri genellikle, flirketin ürünleri, yat r mlar ve yönetimsel uygulamalar n denetleyerek bunlar n fieriat hukuku ile uyumlu olmas n garanti edecek tan nm fl islami akademisyenlerden oluflan bir yönetim kurulu oluflturmak suretiyle faaliyetlerini yürütmektedir. TAKAFUL SÖZLEfiMES Takaful sözleflmeleri, bir grup içinde herhangi bir kifliyi etkileyecek kay p ve hasarlar n kollektif olarak oluflturulan fondan toplu olarak tazmin edilmesi üzerine kurulmufltur. Takaful di er kifliler pahas na avantaj sa lamaz Teorik olarak, takaful, üyelerin ortak bir havuza belli bir miktar para aktard klar bir iflbirli i sigortas olarak alg lanmaktad r. Sistemin amac kâr de il birbirinin zarar n üstlenmektir. 19

20 S GORTA UYGULAMALARINA DA R slam âlimleri, ticari sigortac l n, belirsizlik, kumar ve faiz içerdi inden dolay Müslümanlara yasakland görüflündedir. Takaful sözleflmelerinin dayand bafll ca ilkeler flunlard r: Poliçe sahipleri di er kiflilerin kay plar n tazmin etmek üzere prim ödeyerek flirketin fonlarla yürüttü ü faaliyetten elde edilen kâr paylaflmaktad r. Takaful flirketleri ba fllar genellikle iki bölüme ay rmaktad r. Bu bölümlerden ilki mortalite sorumluluk ve poliçe sahiplerinin kay plar n n karfl lanmas için ayr lan ba fllard r. Di er bölüm ise yat r m için ayr lan ba fllardan oluflmaktad r. Böylece Tabarru(ba fl) hükmü sözleflme içerisinde yer almaktad r. Ba fllar n hangi ölçüde mortalite sorumluluk ya da yat r m hesab için kullan laca mortalite tablolar na ve di er aktüeryal gerekliliklere iliflkin teknik temele dayand r lmaktad r. Her iki hesaba da yat r m yap lmakta ve kazançlar bir ticari teflebbüs için fon sa layan kifli veya kifliler aras ndaki ticari kâr paylafl m sözleflmesi olan mudaraba ilkesi do rultusunda kat l mc lar ve takaful operatörleri aras nda da t lmaktad r. fltirak pay ve tazminatlara iliflkin belirsizlik yoktur. Takaful sözleflmeleri ya koruma veya tasarruf/yat r m ya da her ikisi için hükümler içerebilmektedir. (a) Takaful sözleflmesinde yer alan koruma hükmü, kay plar müflterek olarak tazmin ederken kiflisel haklardan vazgeçilmesini öngören ba fl ilkesi üzerinde odaklanmaktad r. (b) Sözleflmedeki tasarruf hükmü ise kiflisel haklar n Mudaraba ilkesi ile koruma alt na al nd n ve kârla birlikte katk lar n da gerekirse bir y ll k sözleflme süreci veya öncesinde poliçe sahibine ödenece ini garanti etmektedir. Geleneksel sigorta ile takaful faaliyetleri aras ndaki fark fonlara yat r m konusunda daha belirgin hale gelmektedir. Buna göre sigorta flirketleri haram-helal kavram n gözetmeksizin fonlar n faize dayal yat r rken takaful flirketlerinde yaln zca fieriata uygun faaliyetler yürütülmekte olup kâr daha önce takaful sözleflmelerinde belirlenmifl orana göre da t lmaktad r. Söz konusu flirketler ortak havuz içindeki kâr veya kayb da toplu olarak paylaflmaktad r. Takaful sisteminin içerisinde sigorta flirketlerinin afl r fiyat politikalar n gidermek üzere bir mekanizma da bulunmaktad r. Zira ödenen prim miktar ndan ba ms z olarak elde edilen kâr n hissedarlar n yapt klar katk larla orant l olarak hissedarlara geri dönmesi beklenmektedir. Takaful sözleflmesindeki belirsizli i ortadan kald rabilmek için tabarru (ba fllamak, katk sa lamak, da tmak) ad verilen kavram gelifltirilmifltir. Bu çerçevede, kat l mc n n ödemeyi kabul etti i veya üstlendi i takaful taksitlerinin veya katk lar n n belli bir oran ndan tabarru ad alt nda feragat etmeyi kabullenmesi gerekmektedir. Böylelikle kat l mc, di er kat l mc lar n zarara u ramas durumunda karfl l kl yard m ve ortak garanti yükümlülüklerini yerine getirmifl olmaktad r. Esasen tabarru kat l mc lara, bir afet nedeniyle hasar veya kay pla karfl karfl ya kalabilecek di er kat l mc lara destek olma imkan vermektedir. Takaful ifllemlerinden kaynaklanan kâr n paylafl m yaln zca di er kat l mc lara yard mc olma yükümlülü ü yerine getirildikten sonra gerçekleflmektedir. Bu nedenle, bir takaful iflletmecisinin tan mlanm fl fonlardan oluflan yeterli varl klar bulundurmas ve fazla hasar n meydana gelmesi ihtimali karfl s nda fonlar yeterince güvence alt na almas gerekmektedir. 20