Prematüre Bebe i Olan Annelerde Olumlu Anne-Bebek liflkisinin Bafllat lmas nda Hemflirelik Yaklafl m n n Önemi *

Transkript

1 Çocuk Dergisi 7(1):3641, 2007 Prematüre Bebe i Olan Annelerde Olumlu AnneBebek liflkisinin Bafllat lmas nda Hemflirelik Yaklafl m n n Önemi * Ayflegül filer **, Gülay GÖRAK *** Prematüre Bebe i Olan Annelerde Olumlu AnneBebek liflkisinin Bafllat lmas nda Hemflirelik Yaklafl m n n Önemi Amaç: Araflt rma, prematürelik d fl nda herhangi bir sorunu olmayan yenido anlarda annebebek iliflkisinin bafllat lmas nda hemflirelik yaklafl m n n etkisini belirlemek amac yla yar deneysel olarak gerçeklefltirildi. Yöntem: Araflt rma, Antalya da üç hastanenin yenido an kliniklerinde, alt ayl k sürede, 30 prematüre yenido an annesi ile yap ld. Veriler, anket formu ve annebebek iliflkisi gözlem formu kullan larak topland. Verilerin de erlendirilmesinde yüzdelik, ortalama, standart sapma ve t testleri kullan ld. Bulgular: Annelerin yafllar aras nda, 76 s ilkö retim düzeyinde e itimliydi. Bebeklerin si erkek, ü 2431 gestasyonel haftal k, si 2000 gr üzerinde di erlerinin tart lar gr aras nda idi. Annelerin e itim öncesi gözlem puan ortalamalar 9.06±4,78, e itim sonras ise 22.60±7,10 olup aralar ndaki fark istatistiksel olarak ileri derecede anlaml bulundu (t:16.5, p<0.001). Sonuç: Yenido an hemflireleri, prematüre bebe i olan annelerde, annebebek iliflkisinin olumlu yönde bafllat lmas nda eflsiz bir konuma sahiptirler. Anahtar kelimeler: annebebek iliflkisi, prematüre bebek, hemflirelik yaklafl m The Importance of Nursing Approach in the Initiation of a Positive Relationship Between Mothers and Their Premature Infants Aim: This is an experimental study planned to determine the importance of the nursing approach to the initation of the relationship between the mother and her healthy premature infant. Methods: This study was carried out with thirty premature infants mothers in a six month period, in the newborn units of three hospitals in Antalya. Data was collected using a survey form and the motherinfant relationship observation form. The data was evaluated using the percentage, mean, chi square, and ttests. Results: 40 of the mothers were between 1824 years of age, 76.6 had an elementary school education. of the infants were male, 53.4 of the infants were between 2431 gestastional week of age, of the infants weighed more than 2000 grams, the rest were between grams. Mothers observation scores were 9.064±4.78 before the education, 22.60±7.10 after the education and the difference between the two was found to be statistically highly significant to an advanced degree (t:16.5, p<0.001). Conclusion: Neonatal nurses have a unique position in the initiation and maintenance of a positive relationship between mothers and their premature infants. Key words: motherinfant relationship, premature infant, nursing approach G R fi nsanlar n yaflam nda çocuk sahibi olmak önemli bir olayd r. Anne ve baba isteyerek dünyaya getirdi i * 26 Ekim 2001 tarihinde stanbul da düzenlenen IX. Congrees of European Society for the Study and Prevention of Infant Death (ESPID) Kongresi nde poster bildiri olarak sunulmufltur. ** Ege Üniversitesi Hemflirelik Yüksekokulu Çocuk Sa l ve Hastal klar Hemflireli i Anabilim Dal, Arfl. Gör. Dr. *** stanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemflirelik Yüksekokulu Çocuk Sa l ve Hastal klar Hemflireli i Anabilim Dal, Em. Ö. Üy. Prof. Dr. çocu unun sa l kl, normal geliflimini tamamlam fl bir bebek olmas n hayal eder (1,4). 37 hafta+6 günü tamamlamadan do an prematüre bebekler genellikle damar içi tedaviye, nazogastrik beslenmeye, yapay solunum deste ine gereksinim duyan ve pek s k kuca a al namayan bebeklerdir. Bak m ve tedavi için pek çok farkl el de en, duygusal ve fiziksel geliflmeleri için gerekli ilgiyi göremeyen bu bebeklerde; gerginlik, kayg, çevreye ilgisizlik, az ya da hiç a lamama, kendisiyle ilgilenen kiflilerle göz temas kuramama gibi belirtiler görülür (3,4). 36

2 A. fller ve ark., Prematüre Bebe i Olan Annelerde Olumlu AnneBebek liflkisinin Bafllat lmas nda Hemflirelik Yaklafl m n n Önemi Prematüre do um yapan annelerin daha yüksek düzeyde psikososyal stres yaflad klar bildirilmektedir. Anne, sa l kl bir bebek do uramamaktan dolay bir baflar s zl k ve güvensizlik içinde olabilir, bebe i ile etkileflime girmeyi reddedebilir. Annenin kendine güveninde azalmas ve beklentilerinin karfl lanmamas, ba lanmada gecikmeye ve bebe in negatif alg lanmas na neden olabilir (7,8). Çal flmalar, prematüre bebe i olan annelerin, bebeklerini daha geç gördüklerini, dokunduklar n ve kucaklar na ald klar n, bebeklerinin kendilerinin oldu unu alg lamakta güçlük çektiklerini ve annebebek iliflkisinin olumsuz yönde geliflti ini göstermektedir (911). Çocuklarda ilk aylarda görülen barsak kolikleri, uyku bozukluklar, emmeyeme güçlükleri, ifltahs zl k, kusma ve di er psikosomatik bozukluklar n, ilk y llardaki annebebek etkilefliminin olumlu kurulamamas na ba l geliflti i öne sürülmektedir (2,5,12). Yenido an ünitelerinde çal flan hemflireler bebekler ve aileleriyle çok s k etkileflimde bulunmalar sebebiyle erken bebeklik döneminde annebebek etkileflimini ve kalitesini artt rmaya yönelik olarak aileyi desteklemede ve cesaretlendirmede eflsiz bir konuma sahiptirler. Araflt rma, prematüre bebe i olan anne ile bebe i aras nda olumlu annebebek iliflkisinin bafllat lmas nda hemflirenin, e itim, bak m ve dan flmanl k rollerinin hemflirelik yaklafl m ad alt nda etkisini belirlemek amac yla yar deneysel olarak gerçeklefltirildi. GEREÇ ve YÖNTEM Araflt rma, Antalya da üç hastanenin yenido an kliniklerinde, alt ayl k sürede, 30 prematüre yenido an n annesi ile yap ld. Deneklerin seçimindeki kriterler ve veri toplama sürecindeki s n rl l k nedeniyle 30 anne örneklem grubuna al nm fl ve kontrol grubu al nmam flt r. Deneklerin seçimindeki kriterler; yenido an n prematüre olmas ve riskli prematüre (konjenital anomaliler, nekrotizan enterokolit, metabolik hastal klar, respiratuar distres sendromu vb.) özelli inin olmamas, annelerin bebekleri ile birlikte hastanede bulunmalar ve bebeklerinin bak m na kat lmas na izin verilmesiydi. Verilerin toplanmas nda araflt rma öncesi on annede ön denemesi yap lan, gerekli düzeltme sonras son flekli verilen Anne ve Bebe i Tan t c Bilgiler çeren Anket Formu ve araflt rmac taraf ndan literatür do rultusunda haz rlanan AnneBebek liflkisi Gözlem Formu kullan ld. Anne ve Bebe i Tan t c Bilgileri çeren Anket Formu, bebeklerin sosyodemografik özelliklerini (cinsiyeti, do um tarihi, do um yeri, do um flekli, gestasyonel haftas, araflt rman n yap ld tarihteki kilosu), annelerin sosyodemografik özelliklerini (yafl, e itim durumu, evinin bulundu u yerleflim merkezi, ifli, gelir durumu, sa l k güvencesi olup olmad vb.), bebe i ile ilgili duygu ve düflünceleri, annebebek ba ile ilgili bilgi düzeyi ve hemflirelerden bilgi almay istedikleri konular ortaya ç karacak flekilde haz rlanm fl, çoktan seçmeli ve aç k uçlu olmak üzere toplam 28 sorudan oluflmaktayd. "AnneBebek liflkisi Gözlem Formu" nda; annebebek iliflkisini belirleyen 19 gözlem kriteri bulunmaktayd. Bu kriterler flunlard : Bebe inin durumu ve davran fllar hakk nda bilgi isteme, onu ailenin bir üyesi olarak görme, temel gereksinimleri haricinde de ilgilenmek isteme, beslenmesi ya da bak m s ras nda ona gülümseme, beslenmesi ya da bak m na kat lmaya istekli olma, kuca na almak isteme, bebe ini s k s k ziyaret etme, sevgi dolu ses tonu veya kelimelerle konuflmak isteme, bebe ini okflama ona dokunmak isteme, bebe inin uygun olmayan hareket ve davran fllar n fark edebilme, bebe in gerçek beklentilerini alg layabilme, bebe ini beslerken mümkün oldu unca yüzyüze pozisyonda kendine yak n tutmaya çal flma, gözgöze gelmek isteme, ismiyle veya o lum, k z m gibi sevgi dolu sözlerle hitap etme, bebe indeki olumlu geliflmeleri görmek isteme, çevresel zararlara karfl bebe ini korumak isteme, gerekti inde bebe i hakk nda iyi bir anamnez verme, annenin kendini rahatlatabilmek için yeni çözümler üretmesi, bebe in problemini çözmede olumlu davran flta bulunma, eflini bebe in bak m na katmak istemesiydi. Her bir gözlem kriteri olumlu davran fltan olumsuz davran fla göre 2 ile 0 puan aras nda (2 puan: çok iyi, 1 puan: iyi, 0 puan: yetersiz) de erlendirildi. "AnneBebek liflkisi Gözlem Formu ndaki baz kri 37

3 Çocuk Dergisi 7(1):3641, 2007 terler (3, 10, 11, 14, 17, 18 no'lu) kendi içlerinde 45 alt bafll a ayr larak, bu alt bafll klardan hiçbirini yapamayanlar yetersiz (0 puan), 12 tanesini yapan iyi (1 puan), 3 ve daha fazlas n yapan çok iyi (2 puan) olarak de erlendirildi. Gözlem formunun iç tutarl l k güvenirlilik katsay s (Cronbach alfa de eri) 0.93 olarak belirlendi. Uygulama Süreci: 3 aflamada gerçeklefltirildi. 1. Aflama: Araflt rmac taraf ndan, Anne ve Bebe e Ait Tan t c Bilgileri çeren Anket Formu, anne ile görüflülerek ve bebe in dosyas ndan elde edilen bilgiler ile dolduruldu. Daha sonra annenin bebek bak m na kat l m n n oldu u 2. günde anne bebek iliflkisi gözlenerek AnneBebek liflkisi Gözlem Formu dolduruldu. 2. Aflama: Araflt rmac taraf ndan annelerle görüflülüp, annebebek iliflkisi ve önemi (tentene, gözgöze temas, yumuflak ses tonuyla konuflma, bebe ini okflamas, öpmesi vb.), prematüre bebe in özellikleri, hastanede bak m (silme banyo, göbek bak m, alt bak m vb.), beslenmesi (az az s k s k besleme, meme alam yorsa kafl kla ya da bardakla besleme vb.) evde bak m (beslenme, bebek banyosu, pamukçuk, konak, piflik bak m vb.) gibi konular içeren sözel ve görsel araçlar kullan larak e itim yap ld ktan sonra annelere araflt rmac taraf ndan haz rlanan Prematüre bebe iniz ve siz bafll kl e itim kitapç verildi. E itim haftada en az üç kez olmak üzere ve her bir e itim ortalama 1520 dakikal k sürelerle bire bir ya da gruplar halinde verildi. 3. Aflama: Bebek taburcu olmadan önce Anne Bebek liflkisi Gözlem Formu araflt rmac taraf ndan tekrar dolduruldu. Verilerin De erlendirilmesi: Verilerin de erlendirilmesinde yüzde, ortalama ve standart sapma, efl gruplarda student t testleri kullan ld. BULGULAR Prematüre yenido anlara ait tan t c özellikler Tablo 1 de görülmektedir. Annelerin; , ü 30 yafl üzerinde, 76 s ilkokul mezunu, 8 ü herhangi bir iflte Tablo 1. Prematüre yenido anlar n tan t c özelliklerinin da l m (n=30). Özellikler Cinsiyet K z Erkek Gestasyonel hafta 2431 hafta 3236 hafta 3738 hafta Tart gram 2001 gram Do um flekli Normal Sezaryen Ailenin kaç nc bebe i Hastanede yat fl süresi 110 gün 11 gün çal flm yordu ve 63.7 si annebebek iliflkisini bilmiyordu. Bilenlerin ise bu bilgiyi, 16.5 i kitle iletiflim araçlar ndan, 9.9 u hemflirelerden, 9.9 u aile bireylerinden ve okuldan ö rendiklerini ifade etti. Annelerin 62.7 si prematürelik hakk nda, 62.7 si prematüre bebe in bak m, 66 s uygulanan ifllemlerin aç klanmas, 72.6 s moral ve destek verilmesi, 66 s bebe in sa l k durumu ile ilgili bilgi verilmesi, 75.9 u bebe in evdeki bak m gibi konularda bilgi almak istediklerini belirtti. Annelerin prematüre bebeklerine iliflkin korkular soruldu unda; 8 ü bebe ine dokunmaktan, 8 ü bebe in küçük olmas ndan, si bak m vermekten, 4 si bebe in sakat kalaca ndan, ü bebe e uygulanan ifllemlerden, 3 si ölece inden, 20 si bebekte geliflimsel sorunlar oluflabilece inden (büyümegeliflme gerili i, sakatl k vb.) korktuklar n ifade etti. Prematüre bebek sahibi olmayla ilgili anne ve di er aile üyelerinin tepkileri incelendi inde, annelerin 7 ünün bebe in küçük olmas ndan dolay kendilerini suçlad klar, 30 unun aile üyelerinin kendilerini suçlad klar, 10 unun bebe in kendisine ait olamayaca düflüncesine sahip oldu u ve annele n

4 A. fller ve ark., Prematüre Bebe i Olan Annelerde Olumlu AnneBebek liflkisinin Bafllat lmas nda Hemflirelik Yaklafl m n n Önemi Tablo 2. Annelerin gebelik ve do uma iliflkin duygu ve düflünceleri (n=30). Özellikler steyerek gebe kalma Evet Hay r Bebe in cinsiyetine üzülme Evet Hay r rin 9 ünün bebe i kabullenmede di er aile üyelerinden (özellikle eflinden) destek gördükleri belirlendi. n Tablo 3. Annelerin bebeklerini ilk kez gördüklerinde hissettikleri. Duygular Mutluluk Hem sevinme hem üzülme Üzülme Korku ve endifle Hiçbir fley hissetmeme n Annelerin 30 u bebe ini do umdan hemen sonra, 53.4 ü 13 gün sonra, ü 46 gün sonra, ü ise bir hafta sonra gördü ünü ifade etti. Annelerin gebelik ve do uma iliflkin duygu ve düflünceleri Tablo 2 de, bebeklerini ilk kez gördüklerinde hissettikleri duygular Tablo 3 te görülmektedir. E itim öncesi annelerin ço unlu unun "bebe iyle temel gereksinimleri haricinde ilgilenmek isteme", "bebe ini beslemesi ya da bak m s ras nda ona gülümseme", "bebe in uygun olmayan hareket ve davran fllar n fark edebilme", "bebe ini okflama ona dokunmak isteme", "bebe in gerçek beklentilerini alg layabilme", bebe ini beslerken mümkün oldu unca yüz yüze pozisyonda kendine yak n tutmaya çal flma, göz göze gelmek isteme, bebe ine ismiyle veya o lum, k z m gibi sevgi dolu sözlerle hitap etme, bebe in problemini çözmede olumlu davran flta bulunma gibi kriterlerde yetersiz olduklar gözlendi. E itim sonras ise annelerin ço unlu unun bu kriterlerde yeterli olduklar belirlendi (Tablo 4). E itim öncesi annelerin ço unlu unun çevresel zararlara karfl bebe ini korumak isteme, bebe ini ailenin bir üyesi olarak görme, bebe ini s k s k ziyaret etme gibi kriterlerde iyi olduklar gözlendi. E itim sonras ise annelerin büyük bir ço unlu u bu kriterlerde yeterli olarak de erlendirildi (Tablo 4). Çal flmaya kat lan tüm annelerin e itim öncesi göz Tablo 4. E itim öncesi ve sonras annebebek iliflkisi gözlem puanlar n n da l m (n=30). E itim Öncesi E itim Sonras PUANLAR Yetersiz yi Çok iyi Yetersiz yi Çok iyi GÖZLENEN KR TERLER 1. Bebe inin durumu ve davran fllar hakk nda bilgi isteme 2. Bebe i ailenin bir üyesi olarak görme 3. Bebe iyle temel gereksinimleri haricinde de ilgilenmek isteme 4. Bebe ini beslenmesi ya da bak m s ras nda ona gülümsemesi 5. Bebe inin beslenmesi ya da bak m na kat lmaya istekli olma 6. Bebe ini kuca na almak isteme 7. Bebe ini s k s k ziyaret etmesi 8. Bebe iyle sevgi dolu ses tonu veya kelimelerle konuflmak isteme 9. Bebe ini okflama ona dokunmak isteme 10. Bebe in uygun olmayan hareket ve davran fllar n fark edebilme 11. Bebe inin gerçek beklentilerini alg layabilme 12. Bebe ini beslerken mümkün oldu unca yüzyüze pozisyonda kendine yak n tutmaya çal flma, gözgöze gelmek isteme 13. Bebe ine ismiyle veya o lum, k z m diye hitap etme 14. Bebe indeki olumlu geliflmeleri görmek isteme 15. Çevresel zararlara karfl bebe ini korumak isteme 16. Gerekti inde bebe i hakk nda iyi bir anamnez verme 17. Annenin kendini rahatlatabilmek için yeni çözümler üretmesi 18. Bebe in problemini çözmede olumlu davran flta bulunma 19. Eflini bebe in bak m na katmak istemesi

5 Çocuk Dergisi 7(1):3641, 2007 Tablo 5. E itim öncesi ve sonras annebebek iliflkisi gözlem puan ortalamalar n n karfl laflt r lmas (n=30). Durum E itim öncesi E itim sonras lem ortalama puan 9.06 iken, e itim sonras nda 22.6 ya yükseldi. Aralar ndaki bu fark, istatistiksel olarak anlaml bulundu (p<0.001) (Tablo 5). TARTIfiMA Gözlem Puan Ort. ± SD 9.06± ±7.10 t, p Annelerin e itim öncesi ve e itim sonras en yeterli ve en yetersiz olduklar gözlem kriterleri incelendi. E itim öncesi annelerin en yetersiz olduklar kriterler Anne yafl n n küçük olmas ve bebe in annenin ilk bebe i olmas, annebebek iliflkisini olumsuz yönde etkilemektedir. Adölesan annelerin bebeklerinin gereksinimlerini karfl lamada yeterli olamad klar ve bebeklerin geliflimleri için gerekli uyar mlar sa layamad klar ifade edilmektedir (5,10,11). Çal flmam zda annelerin ço unlu unun en yetersiz olduklar kriterlerden biri; bebe in gerçek beklentilerini alg layabilme durumu idi (Tablo 4). Bu maddenin aç l m nda; bebek a lad nda annenin bebe ini kucaklamas, beslemesi, alt n de ifltirmesi gibi bebe in gereksinimlerini fark edebilme becerisi yer almaktayd. Bu sonuç, literatür ile uyumlu olarak gruptaki annelerin ço unlu unun primipar olmas ve ilk kez bir bebe e bak m vermeleriyle iliflkilidir. E itim sonras bu annelerin tamam n n bu beceriyi kazand klar gözlendi (Tablo 4). Literatürde, preterm do um yapm fl annelerde korku ve stresin di er annelere göre daha fazla yafland üzerinde durulmaktad r (1,12,13). Anne bebe in önce efli, daha sonra ailesi ve toplum taraf ndan kabul edilmeyece inden, bebe inin yaflay p yaflamayaca, yaflamas durumunda normal bir çocuk olup olamayaca ndan korkar (1315). Çal flmam zda bebe in temel gereksinimleri haricinde ilgilenme durumlar, annelerin büyük bir ço unlu unun e itim öncesi en yetersiz olduklar kriterlerden biriydi (Tablo 4). Yetersizlikte, prematüre bebek annelerinin bebeklerine dokunma, bak m verme, küçük olma, sakat kalma korkular n n rolü oldu u düflünülmektedir. Bu sonuç anne korkular n n ba lanmay engelledi ini belirten literatürle uyumludur (16,17). E itim sonras annelerin ço unlu unun bebek ile ilgili olan korkular n yenerek onlarla daha fazla etkileflime girdikleri görüldü (Tablo 4). Ancak bu tür e itimlerin etkinli ini belirlemek amac yla kontrol grubu ile yap lan çal flmalara gereksinim vard r. Literatürde prematüre bebe i olan annelerin, bebeklerini daha geç gördükleri, dokunduklar, kucaklar na ald klar, bebeklerinin kendilerinin oldu unu alg lamakta zorluk çektikleri ve annebebek iliflkisinin olumsuz geliflti i belirtilmektedir (911). Çal flmam zdaki annelerin yar dan fazlas n n bebeklerini do um sonras hemen görememesi, prematüre bebe i olan annelerinin benzer davran fllar sergilemesini bildiren literatür ile uyumludur. Bu annelerin daha fazla korku yaflamalar bebeklerini ilk kez görme zamanlar ile de yak ndan iliflkilidir. Kaynaklar, annenin bebe ini görmek için ne kadar uzun süre bekletilirse kötü düfllerinin ve korkular n n da ayn oranda artaca üzerinde durmaktad r (18,19). Prematüre bebeklerle yap lan çal flmalarda sosyal dokunma ve bebek masaj n n bebe in büyüme ve geliflmesinde olumlu etkileri oldu u saptanm flt r (2022). Çal flmam zda bebe i okflamak ve ona dokunmak isteme, kuca na almak isteme, bebe i beslerken gözgöze temas kurma, bebe e ismiyle veya sahiplenme duygusunu ifade eden k z m, o lum gibi sözlerle hitap etme, gruptaki annelerin ço unlu unun e itim öncesi en yetersiz olduklar kriterlerdi (Tablo 4). Bu sonuçlar, araflt rmadaki annelerin yar dan fazlas n n annebebek ba n bilmediklerini ifade etmeleriyle de benzerlik göstermektedir. Annelerin hemen hemen tamam n n e itim sonundaki gözlemde, annebebek iliflkisine temel olan unsurlarda yetersizlik göstermeleri (Tablo 5), sorunun bilgisizlikten kaynakland n göstermektedir. Annelerin e itim öncesi en yeterli olduklar kriterler: Çevresel zararlara karfl bebe ini korumak isteme durumu annelerin ço unlu unun e itim öncesi, en yeterli olduklar kriterlerden biriydi. Yaln zca iki annenin bu kriter karfl s nda yetersiz olduklar gözlendi (Tablo 4). Bebe ini çevresel zararlara karfl koruma 40

6 A. fller ve ark., Prematüre Bebe i Olan Annelerde Olumlu AnneBebek liflkisinin Bafllat lmas nda Hemflirelik Yaklafl m n n Önemi da yetersiz görülen bu iki annenin, istenmeyen gebeli e sahip olan ve bebe inin cinsiyetinden dolay üzülen anneler oldu u Tablo 2 deki verilerle ve araflt rmac n n gözlemleriyle do rulanmaktad r. Araflt rma grubundaki iki annedeki yetersizli in ailenin bekledi i cinsiyetten farkl cinsiyette bebek olmas n n, ailebebek etkileflimini olumsuz yönde etkiledi ini bildiren literatürlerle benzerlik göstermektedir (13,18,19) ve araflt rman n kendi içindeki sonuçlarla da tutarl d r. E itim sonras nda bu iki anneden birinde yetersizlik devam etmifltir (Tablo 4). E itim öncesi annelerin bebeklerini s k ziyaret etme durumlar gözlendi inde, yedi anne yetersiz olarak de erlendirildi. Bu annelerin oran da bebeklerinin do umundan ve cinsiyetinden mutlu olmayan annelerle uygunluk göstermektedir (Tablo 2). Bu durum annelerin bebeklerini sahiplenmedikleri ve ailenin bir üyesi olarak görmediklerini do rulamaktad r (Tablo 4). E itim sonras ise yine bu annelerden de sadece bir anne yetersiz olarak de erlendirilmifltir. Annelerin ço unlu unun e itim öncesi, bebe i ailenin bir üyesi olarak görme tutumunda yeterli olduklar gözlenmesi (Tablo 4), annelerin yar dan fazlas n n primipar olmas ve yar s n n bebe inin do umuyla mutlu olduklar n ifade etmeleriyle oldukça uyumludur (Tablo 3). Ayr ca annelerin ço unlu unun e itimler s ras nda kararl ve istekli olmalar da bebeklerini ailenin bir üyesi olarak kabullendiklerini göstermektedir. SONUÇ Prematüre bebeklerde annebebek iliflkisinin bafllat lmas nda hemflirelik yaklafl m n n önemini belirlemek amac yla yap lan bu çal flmada, tüm annelerin e itim sonras gözlem puan ortalamalar nda istatistiksel olarak anlaml bir art fl görülmesi, annebebek iliflkisinin bafllat lmas nda yenido an hemflirelerinin yaklafl m n n etkili oldu unu göstermektedir. Ancak bu konuda annelerin kararl ve istekli olmalar n n da önemli oldu u görülmüfltür. Çal flmam zda anne yafl n n küçük olmas, bebe in annenin ilk bebe i olmas, istenmeyen gebelik ya da bebe in cinsiyetinden memnun olmama gibi durumlarda annebebek iliflkisinin olumsuz yönde geliflti i belirlenmifltir. Bu sonuçlar do rultusunda olumlu annebebek iliflkisinin bafllat lmas nda yenido an hemflirelerinin özellikle bu gruptaki annelere profesyonel destek sa lamalar oldukça önemlidir. KAYNAKLAR 1. Harrison LL, Woods S. Early parenteral touch and preterm infants, JOGNN 1991; 20: Y lmaz H. Bebek masaj n n bebeklerde uyku süresine, büyümegeliflmeye ve annelerde durumluksürekli kayg düzeyine etkisinin incelenmesi, E.Ü Sa l k Bilimleri Enstitüsü, Cusson RM, Lee AL. Parenteral interventions and the development of the preterm infant, JOGNN 1994; 1: Balc SA. lk kez do um yapan annelerin bebeklerini alg lama durumlar, stanbul Üniversitesi Sa l k Bilimleri Enstitüsü, Yay nlanmam fl Yüksek Lisans Tezi, Gibbins SM, Chapman JS. Holding on: parents perceptions of premature nfants transfers, JOGNN Clinical Studies1996; 25: Lynam LE, Miller MA. Mothers' and nurses' experiencing preterm labor, JOGNN 1991; 21: Seideman RY. Parent stress and coping in NICU and PICU, Journal of Pediatric Nursing 1997;12: Bulamac G. Yenido an yo unbak m ünitelerine yatan riskli yenido anlar n anne ve babalar ndaki anksiyete düzeylerinin belirlenmesi ve karfl laflt r lmas, stanbul Üniversitesi Sa l k Bilimleri Enstitüsü, Yay nlanmam fl Yüksek Lisans Tezi, Çoban A. Do um sonras anneyenido an etkileflimini etkileyen baz etmenlerin incelenmesi, E.Ü Sa l k Bilimleri Enstitüsü, Davis L, Edwards H, Mohay H. Mother infant interaction in premature infants at three months after nursery discharge, International Journal of Nursing Practice 2003; 9: McKim E. The information and support needs of mothers of premature infants, Journal of Pediatrics Nursing 1993; 8: Griffin T, Wishba C, Kavanough K. Nursing interventions to reduce stress in parents of hospitalized preterm infants, Journal of Pediatric Nursing 1998; 13: Merenstein GB, Gardner SC. Families in crises: Theoretical and practical considerations. Handbook of Neonatal ntensive Care, 4. Bask, Nelson DB, Edgil AE. Family dynamics in families with very low birth weight and full term infants: A pilot study, Journal of Pediatrics Nursing 1998; 13: Leonard BJ, Scott SA, Erpestad N. Maternal perception of firstborn infants. A controlled comparative study of mothers at premature and fullterm infants, Journal of Pediatric Nursing 1992; 7: Tilokskulchai F, Phatthanasiriwethin S, Vichitsukon K, Serisathien Y. Attachment behaviors in mothers of premature infants: a descriptive study in Thai mothers, J Perinat Neonatal Nurs. 2002; 16: Bell L, StCyr Tribble D, Paul D, Long A. A Concept Analysis of Parentinfant Attachment, Journal of Advanced Nursing 1998; 28: Sung MH, Kim MK. A study of the effects of behavior contact in early motherinfant attachment, Taehan Kanho Hakhoe Chi. 2005; 35: McCarthy P. The motherchild interaction and clinical judgment during acute pediatric illness, The Journal of Pediatrics 2000; 136: Neu M. Parents Perception of skin to skin care with their preterm infants requiring assisted ventilation, JOGNN Clinical Studies 1999; Feldman R, Eidelman AI, Sirota L, Weller A. Comparison of skintoskin (kangaroo) and traditional care: parenting outcomes and preterm infant development, Pediatrics 2002; 110: Lindrea KB, Stainton MC. Infant massage outcomes, The American Journal of Maternal Child Nursing 2000; 25: