Ekonomi Bülteni. 09 Mayıs 2011, Sayı: 17. Yurtdışı Gelişmeler. Yurtiçi Gelişmeler. Finansal Göstergeler. Haftalık Görünüm

Transkript

1 Ekonomi Bülteni, Sayı: 17 Yurtdışı Gelişmeler Yurtiçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Görünüm Yunanistan ve İrlanda nın ardından Portekiz de Kurtarıldı Yunanistan ın Borçlarını Yeniden Yapılandırması Gündemde ECB den Stratejik Hamle Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ercan Ergüzel Berke Gümüş 1

2 Yurtdışı Gelişmeler El Kaide Lideri Bin Ladin öldürüldü. ABD Başkanı Barack Obama, kendi talimatıyla düzenlenen bir kara operasyonuyla El Kaide Lideri Usame Bin Ladin in öldürüldüğünü açıkladı. Bin Ladin Pakistan ın başkenti İslamabad yakınlarındaki karargâhında öldürüldü. Bin Ladin ve El Kaide, 1990 larda düzenledikleri saldırılarla isimlerini dünyaya duyurmaya başlamış ancak esas bilinirlikleri 3 bin kişinin hayatını kaybettiği 11 Eylül saldırılarıyla olmuştu. Suudi Arabistan doğumlu olan Bin Ladin, dünyanın en çok aranan ismiydi. Terör örgütü liderinin öldürülmesi uluslararası piyasalarda da olumlu tepkilere yol açtı. Piyasalarda riskin azaldığı algısı ABD $ nı toparlarken, petrol fiyatı geriledi ve borsalar yükseldi. Gelişme ABD nin askeri harcama yükünü azaltabilir. Portekiz, 78 milyar tutarında 3 yıl süreli yardım için AB ve IMF ile anlaştı. Yunanistan ve İrlanda nın ardından Avrupa nın 3. kurtarılan ülkesi olan Portekiz e AB+IMF tarafından sağlanan 78 milyar luk kurtarma paketi uyarınca ülkeyi zorlu bir resesyon ve 3 yıllık yoğun kemer sıkma politikaları bekliyor. Kurtarma paketi Portekiz in bütçe açığı/gsyh oranını %3 e çekmeyi hedefliyor. IMF den yapılan ayrı bir açıklamada da, Portekiz e 26 milyar yardımda bulunulması için teknik anlaşmanın imzalandığı belirtildi. Bu ülkeye sağlanacak 78 milyar luk AB/IMF yardımının 52 milyar luk kısmı AB tarafından karşılanacak. ECB ve BoE, faizleri değiştirmedi. İngiltere Merkez Bankası (BoE) gösterge faizi %0.5 te bırakırken, ECB gösterge faizi %1.25 de sabit tuttu. BoE, 200 milyar lik varlık alım programının büyüklüğünde de değişiklik yapmadı. Hatırlanacağı üzere ECB, geçtiğimiz ay yaptığı toplantıda artan enflasyonla mücadele için gösterge faiz oranını 25 baz puan artırarak %1.25 e çıkarmıştı. Böylece ECB, Nisan ayında ilk kez Mayıs 2009 dan itibaren %1 seviyesindeki gösterge faiz oranını artırmıştı. ECB Başkanı Trichet nin faiz kararının ardından yaptığı açıklamalarda gelecek ay faiz artırımına gidilmeyeceği beklentisi oluşması üzerine değer kaybetti. Rusya Merkez Bankası faiz artırdı. Rusya Merkez Bankası, politika faizi olan reeskont ve gecelik mevduat faizlerini 25er baz puan artırarak sırasıyla %8.25 ve %3.25 e yükseltti. FED in Kasım 2010 da ekonomik düzelmeyi canlandırmak için devreye soktuğu 2. parasal genişleme programı neticesinde GOÜ ekonomilerinde ısınmaya ve enflasyonist baskıların artışına sebebiyet vermişti. Gelişmelere paralel GOÜ merkez bankaları da faiz artırımına veya zorunlu karşılık oranlarının artışına gitmişti. ABD de tarım dışı İstihdam, Nisan da piyasa beklentisi 186K (bin) üzerinde 244K olarak açıklandı. İşsizlik oranı ise %9 oldu. ABD de işsizlik maaşı başvuruları beklentilerin üzerinde açıklandı. 30 Nisan ile sona eren haftada işsizlik maaşı başvuruları piyasa beklentileri olan 410K nın üzerinde 474K olarak açıklandı. Öte yandan ABD de açıklanan ADP Ulusal İstihdam Raporu na göre Nisan ayında özel sektörde istihdam artışı piyasa beklentisi olan 198K nın altında 179K olarak açıklandı. ABD de 1.Çeyrekte verimlilik %1.6, istihdam maliyeti ise %1 in üzerinde arttı. ABD de tarım dışı verimlilik bu yılın ilk çeyreğinde %1.6 artarken, enflasyonun ve kar baskılarının bir göstergesi olan ve FED in yakından takip ettiği birim işgücü maliyeti ise %1 ile beklentilerin üzerinde artış kaydetti. İspanya nın 5 yıl vadeli tahvil ihracında ortalama faiz önceki ihaleye göre yükselerek %4.54 oldu. İspanya, 5 yıl vadeli tahvil ihracıyla 3.4 milyar borçlandı. İspanya nın 5 yıllık tahvilinin ortalama getirisi, aynı tahvilin 3 Mart ta yapılan ihalesinde oluşan %4.39 seviyesinden %4.55 e yükseldi. 2

3 Yurtiçi Gelişmeler Altı Aydır Gerileyen Yıllık TÜFE, Nisan da Yükseldi. Nisan ayında TÜFE aylık bazda piyasa beklentisi olan % 0.99 un biraz altında %0.87 arttı. ÜFE deki aylık bazda artış ise %0.61 oldu. Böylece TÜFE yıllık bazda %4.26 ya yükselirken; ÜFE ise %8.21 e geriledi. %0.87 lik Nisan enflasyonunda en büyük katkı %80 ile giyim ve ayakkabıdan geldi. Buna karşın gıda fiyatları geçen ay olduğu gibi oldukça olumlu bir seyir çizdi ve aylık bazda %0.5 geriledi. 20% 12% 4% TÜFE Yıllık Enflasyon ÜFE 8.2% 4.26% Eylül de %9.2 lik seviyesinin ardından takip eden 6 aylık süreçte sürekli gerileyerek tarihi düşük seviyesine inmiş olan enflasyon ilk defa yıllık bazda yönünü yukarı çevirdi. Özel kapsamlı tüfe (I Endeksi) ise o tarihten itibaren sürekli yükselerek %2.5 tan %4.42 ye kadar yükseldi (ve manşet enflasyonu geçmiş oldu). Bu artış trendinin Nisan da ivmelenmesi (%3.77 den %4.42 ye) manşet enflasyonda yeni başlayan artış trendinin önümüzdeki aylarda devam edebileceğini gösteriyor. Diğer gelişmekte olan ülkelerin enflasyon oranlarından oluşturduğumuz GOÜ enflasyon endeksinin Ağustos-2010 dan itibaren devam eden yukarı yönlü trendi bu beklentimizi güçlendiriyor. 12 ay sonrasına ilişkin Tüfe beklentisi %6.79 da yatay ve Merkez Bankasının (MB) %5.5 (±%2) luk hedefi ile uyumlu. Verinin hemen arından TL ya da gösterge tahvil faizlerinde önemli bir değişiklik olmadı. -4% % 10% 8% 6% 4% Manşet ve Çekirdek TÜFE 2% Gelişmekte Olan Ülk. Tüketici Enflasyonu (%) Türkiye Çekirdek I GOÜ Manşet 4.26% 4.42%

4 H. Senedi Piyasaları Para Piyasaları Haftalık ve Aylık Getiri DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler Risk iştahının azaldığı haftada en belirgin gerileme emtia fiyatlarındaydı... Eurolibor faizlerindeki artış Trichet nin Perşembe günü yaptığı açıklamanın ardından durakladı. IMKB GOÜ hisse senedi endekslerinin gerilediği haftada %0.2 yükseldi (MSCI Turkiye Endeksi) Not: Tüm veriler rapor tarihinde saat 12:00 itibarı ile güncellenmiştir. 4

5 Emtia Piyasaları Döviz Piyasaları Tahvil Piyasaları DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler Gösterge tahvil getirisi risk iştahının azalmasıyla birlikte tekrardan yükselmeye başladı. USD'ye Karşı Değişim (%, Pozitif Değerler= $'a karşı değerleniyor) BRL MXN CZK PLN HUF ZAR Aylık Değ (%) KRW Günlük Değ (%) TRY JPY GBP EURO TL haftalık bazda diğer GOÜ para birimlerine paralel değer kaybediyor Petrol Fiyatları (Brent Ham, $) Ocak 08 Ocak 09 Ocak 10 Ocak 11 Petrol fiyatları, El Kaide liderinin ölümü ile 110$ ın altına geriledi. Not: Tüm veriler rapor tarihinde saat 12:00 itibarı ile güncellenmiştir. 5

6 Haftalık Görünüm Yunanistan ve İrlanda nın ardından Portekiz de Kurtarıldı Bu hafta Avrupa da önemli gelişmeler oldu. Bu gelişmelerden ilki 5 Haziran da genel seçime gidecek olan Portekiz in görevdeki geçici hükümetinin 78 milyar Euro luk kurtarma paketi için Avrupa Birliği (AB) ve IMF ile anlaşmaya varmasıydı. Yunanistan ve İrlanda nın aksine, kamu maaşlarında veya çalışan sayısında bir azalmaya gidilmeyeceğinin açıklanmış olması nedeniyle muhalefet partileri de söz konusu anlaşmaya destek verdi. 3 yıllık bir süreyi kapsayacak kredinin faiz oranı %4.5 civarında olacak. Buna karşın Portekiz bugün itibarıyla piyasadan 3 yıllık vade ile borçlanmak istese vadede %10 un üzerinde faiz ödemek zorunda. AB ve IMF Portekiz den bu dönemde 5.5 milyar Euro luk özelleştirme (ağırlıklı olarak enerji ve havayolu şirketleri), vergi artışları ve bazı harcamaların kısılmasını talep ediyor. Anlaşma dahilinde Portekiz bu sene %9 a kadar çıkmış olan bütçe açığı / GSYH oranını 2013 e kadar olan süreçte kademeli olarak % 3 e kadar indirip Maastricht Kuralları ile uyumlu hale getirecek. Portekiz in henüz onaylar netleşmemiş olsa da 78 milyar Euro luk bir yardım taahhüdü alması piyasaları rahatlattı. Çünkü son üç haftalık süreçte hem PIG lerin (Portekiz, İrlanda ve Yunanistan) Almanya ile spreadleri artıyor, hem de CDS spreadleri (sigorta primleri) tarihi PIIGS CDS'leri ve Ratingler (5 Yıl; Fitch, LT FX) yüksek seviyelerde seyrediyordu. Yardım açık lamasının ardından yine kafalarda yeni yeni belirmeye başlayan acaba Portekiz den sonra sıra Por, BBB- Spa, AA+ TR, BB+ Ita, AA İspanya ya mı geliyor? sorusu ortadan (en azından şimdilik) kalkmış oldu. Yardım paketi aynı zamanda Portekiz in sorunlu bankacılık sektörüne nasıl yardım edileceğinin detaylarını da içeriyor. Buna karşın ilk aşamada ülkenin en büyük bankaları bir açıklama yaparak kendilerine ayrılan 12 milyar Euro luk kısımdan yararlanmaya ihtiyaçları olmadığını söylediler Yun, BB+ Ire., BBB+ 0 Portekiz in bir aydan kısa süre kalan genel seçimleri ve yeni iktidar partisini beklemeden bu yönde Aralık 08 Aralık 09 Aralık 10 bir adım atması üzerinde düşünmek gerekiyor. AB ve IMF piyasaların restini bu sefer erkenden gördü. PIG ler kendilerini piyasalardan fonlayamaz hale geldi ve riskin İspanya yı ve hatta İtalya yı da içine alacak şekilde genişlemesi gündeme gelince alelacele Yunanistan ve İrlanda ya kıyasla Portekiz için daha olumlu koşulları içeren bir anlaşmaya onay çıktı. Yunanistan ın Borçlarını Yeniden Yapılandırması Gündemde Portekiz için bu çalışmalar sürerken AB, Almanya öncülüğünde medya aracılığı ile piyasaları yavaş yavaş Yunanistan ın yeniden yapılandırma fikrine alıştırmaya başladı. Yunanistan iki yıllık devlet tahvilinin getirisi (faizi) bugün itibarıyla % 24 ün üzerinde. Tam bir sene önce Mayıs 2010 da Yunanistan a AB+IMF kurtarma paketi gelmeden hemen önce bu oran en fazla %17 li seviyelere kadar çıkmıştı. Çok açık ki, yapılan program ve alınan AB+IMF kredisi ile gelinen nokta kimseyi tatmin etmedi. Mevcut borç vadelerinin uzaması şeklinde olacak bir yapılandırmanın hem AB nin hem de Almanya nın sıcak baktığı net bir şekilde dile getirilir oldu. AB konuya sıcak bakıyor çünkü analizler 2013 e kadar mevcut 110 milyar Euro luk borcun azalmak bir yana 2013 yılına kadar artarak 142 milyar Euro ya çıkacağını gösteriyor. Başta Almanya ve Fransa olmak üzere, politik liderlerin bunu kendi seçmenlerine anlatması çok mümkün değil. Tam tersine, yapılan analizler olası bir yeniden yapılanmada AB ye olan borcun 77 milyar Euro ya ineceğini gösteriyor. Bu rakamlar bundan sonraki dönemde Almanya ve Fransa nın yeniden yapılandırma konusunda nasıl davranacakları konusunda net bir fikir veriyor. AB bankalarının taşıdıkları Yunanistan devlet tahvili yaklaşık 110 milyar Euro (diğer iki sorunlu ülke olan Portekiz ve İrlanda yı da katarsak bakiye 200 milyar Euro ya yaklaşıyor) Borç yapılandırması demek Yunan Hükümetinin bu bankalarla masaya oturup mevcut vadelerin uzaması için bir anlaşmaya gitmesi anlamını taşıyor. 6

7 Haftalık Görünüm Biz yandaki grafikte görülebileceği üzere AB bankacılık sisteminin risklerini ABD finansal sektör CDS endeksi (sigorta primi) ile finans dışı sektör CDS endeksinden takip ediyoruz. Yeniden yapılandırma tartışmalarının ardından bankalara ilişkin algıda bir bozulma olmamış olması bundan sonraki süreç için önemli. Fakat, iki konuda soru işaretleri var. Birincisi, bürokratik açıdan son bir yıldaki borç problemleri esnasında çok iyi bir yönetim sergileyemeyen AB nin yeniden yapılandırma sürecini iyi yönetip yönetemeyeceği. İkinci soru ise yeniden yapılandırmanın önümüzdeki dönemde İrlanda ve Portekiz e yansıyıp yansımayacağı. Yandaki grafiklerde yer aldığı üzere hem mevcut ekonomik görüntüleri hem de önümüzdeki yılların beklentileri açısından İrlanda ve Portekiz in Yunanistan dan daha iyi bir noktada olduğunu söylemek çok mümkün değil. Bu anlamda Yunanistan ın hemen ardından diğer iki ülke ile ilgili yeniden yapılandırma tartışmalarının başlaması kimseyi şaşırtmamalı. ECB den Stratejik Hamle (bps) AB Fin. Sektör CDS Endeksi ile Finans Dışı CDS Endeksi Farkı 120 Tüm bu gelişmeler ışığında bir önemli bir açıklama da Avrupa -2% 2012T Merkez Bankası (ECB) başkanı Trichet ten geldi. Trichet yine 2013T enflasyon konusunda risklere dikkat çekmekle beraber Haziran daki -4% toplantıda bir faiz artışının muhtemelen gelmeyeceğini -6% vurguladı. Trichet in açıklamaları son faiz artışından sonra ortaya çıkan üç temel eleştiri konusunda rahatlatıcı etkisi oldu. -8% Birincisi yüksek faiz oranlarının zaten büyümesi ağır aksak ilerleyen PIIGS leri (PIG+İspanya+İtalya) daha da olumsuz Euro Bölg. Portekiz İrlanda İtalya Yunanistan İspanya etkileyeceği. Trichet in açıklamalarına paralel yıl sonuna kadar İşsizlik Oranları ve Gelecek 3 Yılın IMF Projeksiyonları 20% seri faiz artışlarının gelmesi mümkün gözükmüyor. Euro libor futures kontratlar da buna paralel yıl sonuna kadar iki adet daha 25 er baz puanlık faiz artışını fiyatlıyor. İkinci tartışma 15% konusu faiz artışı beklentilerinin Euro yu güçlendirdiği, bunun da zayıflayan ihracat ve iç talep üzerinden AB toparlanmasına ikinci bir darbe vuracağı ile ilgiliydi. Trichet in açıklaması ile birlikte Eur ile $ arasındaki faiz farkının beklenen kadar açılmayacağının anlaşılması ile birlikte parite 1.49 dan 1.45 li se- 10% viyelere doğru geriledi. Üçüncüsü ise PIIGS ülkelerinde mortgage ödemelerini değişken faizle yapan ciddi bir kesim olduğu 5% T 2012T 2013T ve muhtemel bir faiz artışından olumsuz etkileneceği ile ilgiliydi. Yeni verilen konut kredilerinin Portekiz de %100 ü; İspanya da Euro Bölg. Portekiz İrlanda İtalya Yunanistan İspanya ve İrlanda da ise %85 i değişen faiz oranlarıyla veriliyor. Bu oran Almanya da ise sadece %15.6 aylık libor faizleri- nin yılbaşından bugüne yaklaşık 50 baz puan arttığı (%1.18 den %1.67 ye) düşünülürse, bu trendin devamında konut kredilerinde batık oranları hızla artabilirdi. Özetle, Trichet in açıklamaları taktik ve zamanlama olarak oldukça yerindeydi. AB nin aleyhine olan temel üç konu hakkında kısa vadeli de olsa bir rahatlama sağlanmış oldu Aralık 08 Aralık 09 Aralık 10 6% 4% 2% 0% Büyüme Oranları ve Gelecek 3 Yılın IMF Projeksiyonları T 7