Türk alfabesinin ilk harfi.

Transkript

1 A Türk alfabesinin ilk harfi. a (ünl.). Beðenme, þaþma, acýma, hatýrlama, sevinme, üzülme ve öfkelenme gibi duygularý ifade eder, güçlendirir. aba (Ar.is.). 1. Yünden, dövülerek yapýlan kaba ve kalýn çuha. 2. Derviþlerin, bazý ilim adamlarýnýn ve medrese talebelerinin giydikleri önü açýk, yakasýz, uzun üstlük. abajur (Fr.is). 1. Iþýðý bir yere toplamak, doðrudan doðruya gözlere vurmasýný önlemek için lamba ve ampul üzerine konan bir çeþit siper. 2. Genellikle üzeri siperli masa lambasý veya ayaklý lamba. abaküs (Yun.is.). Eski çaðlardan beri basit hesap iþlerini yapmakta kullanýlan bir alet, sayý boncuðu. abanmak (f.). 1. Bir þeyin üzerine kapanmak, çullanmak. 2. Eðilmek, sarkmak. 10 abanoz (Far.is.). Sýcak ülkelerde yetiþen aðacýn, aðýr, sert ve siyah renkli tahtasý. abartmak (f.). Bir þeyi olduðundan fazla göstererek ifade etmek. abdal (Ar.is.). 1. Eskiden derviþlere verilen isim. 2. Dilenci kýlýklý, üstü baþý periþan kimse. 3. (öz.is.). Afganistan da bir Türk boyu. abece (is.). bk. Alfabe abes (Ar.is.) 1. Akla ve gerçeðe aykýrý. 2. Gereksiz, lüzumsuz, boþ. abýhayat (Far.Ar.is.). Efsanelere göre içene ölümsüzlük saðlayan bir su, bengi su. abide (Ar.is.). Bir hadiseyi ölümsüzleþtirmek için dikilen anýt, heykel. abla (is.). Büyük kýz kardeþ veya büyük kýz kardeþ gibi saygý du-

2 ablak yulan (kimse). ablak (s.). Yayvan ve dolgun yüz veya yüzü böyle olan kimse. abone (Fr.is.). 1. Bir þeye belli bir zaman için parasýný önceden ödeyip müþteri olan kimse. 2. (mec.). Bir yere gitmeyi alýþkanlýk hâline getirmek. abonman (Fr.is.). 1. Abone olanlara verilen karne. 2. Bir satýcý veya kamu kuruluþu ile alýcýlar arasýnda yapýlan anlaþma. abraþ (Ar.s.). 1. Alaca benekli (at, yaprak). 2. Vücudunda bir cilt hastalýðý sonucu lekeler oluþan kimse. 3. Deseni ve atkýsý bozuk halý. 4. Çarpýk, eðri, düzgün olmayan. 5. Ters, kaba, görgüsüz. abuk sabuk (s.). Akla, mantýða uymayan, düþünmeden söylenen saçma sapan (söz). abur cubur (is.). Sýrasý, tadý, yararý gözetilmeksizin rastgele yenen þeyler. 2. Ýþe yaramayan, boþ. acar (s.). 1. Atýlgan, yiðit, kabýna sýðmaz. 2. (mec.). Becerikli, gözü pek, güçlü, tuttuðunu koparan. 3. Yeni. acayip (Ar.s.). Garip, tuhaf, yadýrganan, þaþýlan þey. acele (Ar.is.). 1. Çabuk, çabukluk, sabýrsýzlýk, gayret etme, 11 acýmasýz telaþ. 2. Acele etmek, telaþ etmek, sabýrsýzlanmak. acem (Ar.is.). 1. Klasik Türk müziðinde mi notasýna yakýn perde. 2. (öz.is.). Ýranlý. acemi (Ar.s.). 1. Tecrübesiz, bir þeyin ustasý olmayan. 2. Bir yerin, bir þeyin yabancýsý. 3. Eli iþe alýþmamýþ, iþinde ilerlememiþ. acente (Ýt.is.). 1. Bir vapur veya bir ticaret ortaklýðýnýn baþka bir yerdeki vekili. 2. Bir kuruluþun mali veya ticari iþlerini kazanç karþýlýðýnda yürüten ticarethane. 3. Bir kuruluþa baðlý olmadan sözleþmeye dayanarak belirli bir bölge içinde sürekli olarak iþletmeyi ilgilendiren iþlerde aracýlýk eden, bunu o iþletme adýna yapan kimse. acý (is.). 1. Yakýcý bir tadý olan: Acý biber. 2. Keskin, hoþa gitmeyen. 3. Aðrý, sýzý. 4. Matem, musibet. 5. Ýntikam, öç. 6. (mec.). Dert, kýrýcý, üzücü, elem, keder. acýklý (s.). 1. Elemli, kederli. 2. Matemli, yaslý. acýkmak (f.). 1. Açlýk duymak. 2. Çok arzu etmek, istemek. acýmak (f.). 1. Aðrýmak. 2. Merhamet etmek. acýmasýz (s.). Katý yürekli, merhametsiz. A

3 A acýndýrmak acýndýrmak (f.). Bir kimsenin acýmasýna yol açmak, merhamete getirmek. acý su (is.). Ýçindeki minarallerin etkisiyle tadý sert olan pýnar suyu. acýtmak (f.) 1. Aðrý ve sýzý vermek. 2. Cefa ve eziyet etmek. acil (s.). Ývedi, öncelikli. acilen (zf.). Hemen, hiç zaman yitirmeden, gecikmeden. âciz (Ar.s.). 1. Zayýf, güçsüz, elinden iþ gelmez. 2. Þaþýrmýþ, dermansýz. acun (is.) (astr.). Kâinat, dünya. acur (is.). Kabakgillerden kabuðu çizgili, tüylü, bir hýyar çeþidi. acuze (Ar.is.). Huysuz, yaþlý kadýn. açacak (is.). 1. Açmaya yarayan araç. 2. Anahtar. açgözlü (s.). Mala, yiyecek ve içecek gibi þeylere doymayan, tamahkâr. açý (is.) (mat.). 1. Birbiriyle kesiþen iki yüzey veya iki çizginin birleþtiði yerde meydana gelen açýklýk. 2. (mec.). Görüþ, yön. açýk (s.). 1. Kapalý olmayan. 2. Engelsiz: Yol açýk. 3. Örtüsüz, çýplak. 4. Aralýðý çok: Açýk adýmlarla. 5. Ýþler durumda olan: Açýk dükkân. 6. Kolay anlaþýlýr: Açýk söz. 7. (zf.). Gizli 12 açýk oturum deðil: Açýk açýk konuþmak gerek. 8. Uygun, elveriþli: Yolun açýk olsun. 9. Zarar, ziyan: Bu ay açýk verdik. 10. Görevlisi olmayan, boþ (iþ, görev): Açýk kadro. açýk artýrma (is.). Bir malýn satýþýnda alýcýlar arasýnda fiyat artýrma yarýþýna dayanan satýþ. açýk deniz (is.). 1. Denizin kara sularýnýn dýþýnda kalan bölümü. 2. Yakýn karalarla çevrili olmayan deniz, engin. açýkgöz (s.). Menfaati için fýrsatlarý deðerlendiren kimse, uyanýk. açýk hava (is.). 1. Bulutsuz hava. 2. Bahçe, park gibi yapý dýþý olan yer. açýklama (is.). Açýklamak iþi, izah. açýklamak (f.). Bir konu ile ilgili gerekli bilgileri vermek. açýklamalý (s.). Birtakým açýklamalarla anlaþýlmasý, öðrenilmesi kolaylaþtýrýlmýþ, izahlý: Açýklamalý deyimler. açýklýk (is.). 1. Açýk olma, gizli olmama hâli. 2. Boþ ve geniþ yer. 3. Uzaklýk, mesafe. 4. Gerçeði olduðu gibi anlatma. 5. (ed.). Bir söz veya yazýda maksadýn açýk olmasý, vuzuh. açýk oturum (is.). Güncel, siyasi,

4 açýk öðretim sosyal ve bilimsel konularýn veya sorunlarýn herkesin izleyebileceði bir biçimde, açýk olarak tartýþýldýðý toplantý. açýk öðretim (is.). Ders konularý radyo ve televizyon gibi araçlarla yayýmlanan veya posta ile ilgililere ulaþtýrýlan öðretim yöntemi. açýk saçýk (s.). Göreneðe aykýrý derece çýplak, örtüsüz. açýk sözlü (s.). Her þeyi olduðu gibi söyleyen, sözünü esirgemeyen. açýktan (zf.). 1. Bir yerin uzaðýndan. 2. Sýra gözetilmeden, dýþarýdan atayarak. 3. (mec.). Emek ve para harcamadan. açýlýþ (is.). 1. Açýlma. 2. Yeni bir hizmet binasýnýn iþlemeye baþlamasý. açýlmak (f.). 1. Açmak iþine konu olmak. 2. Kendine gelmek, ferahlamak. 3. Uzaklaþmak: Gemi iyice açýldý. 4. Tutukluðu kalmamak: Konuþtukça açýldý. 5. Sýrrýný ve üzüntüsünü birine söylemek. 6. (Renk için) Koyuluðunu yitirmek: Perdenin rengi açýldý. 7. Geniþlemek, bollaþmak: Ayakkabýsý açýldý. 8. Delinmek, yýrtýlmak: Pantolonunun dizi açýldý. açký (is.). 1. Bir cismin yüzeyini bir aletle düzleþtirip parlatma 13 açmak iþi. 2. Demircilikte delik geniþletmekte kullanýlan alet. 3. Anahtar ve her türlü açma aleti. açlýk (is.). 1. Aç olma hâli. 2. Kýtlýk. 3. Yoksulluk. 4. (mec.) Aþýrý istek. açma (is.). 1. Açmak iþi. 2. Orman içinde aðaç kesme veya yakma yoluyla tarýma elveriþli duruma getirilen arazi. 3. Bir çeþit susamsýz, kalýnca yaðlý simit. açmak (f.). 1. Bir þeyi kapalý durumdan kurtarmak. 2. Bir þeyin kapaðýný veya örtüsünü kaldýrmak. 3. Engeli kaldýrmak: Perdeyi açtý. 4. Sarýlmýþ, katlanmýþ, baðlanmýþ veya iliklenmiþ þeyleri bu durumlarýndan kurtarmak. 5. Oyarak veya kazarak çukur oluþturmak: Delik açmak. 6. Geniþletmek: Evin etrafýný açtý. 7. Birbirinden uzaklaþtýrmak: Bacaklarýný açtý. 8.Yarýp içindekini çýkarmak: Hastanýn karnýný açtýlar. 9. Bir kuruluþu oluþturmak: Hastane açtý. 10. Ýþletmek: Radyoyu açtý. 11. Alýþveriþ yapar hâle getirmek: Dükkân açtý. 12. Bir rengin koyuluðunu azaltmak: Bu boyayý biraz daha açmalý. 13. Yakýþmak, güzel göstermek: Bu renk odayý açtý. 14. Ferahlýk vermek: Bu- A

5 A açmaz adamak rasý beni açmadý. 15. Açýklamak: Derdini bana açtý. 16. adak (is.). Kutsal saydýðýmýz varkiden yapýlan sýcak içecek. Savaþla almak: Türkistan ý aç, lýklara adanan þey, nezir. gül bahçesi yap. 17. Düzenlemek: Ýmtihan açmak. 18. adaklýk (s.). 1. Adak olarak ayrýlmýþ Ayýrmak, tahsis etmek: Bu (hayvan). 2. Adak adanan yer. odayý senin için açtýk. 19. adale (Ar.is.). Kas. (mec.). Sýkýlganlýðýný, utangaçlýðýný gidermek: Öðretmen boluk, hak ve hukuka uygunluk. adalet (Ar.is.). 1. Haklýlýk, doðruyuna konuþuyor, öðrenciyi 2. Bu iþi uygulayan, yerine getiren devlet kuruluþu: Suçlular açmaya çalýþýyordu. açmaz (is.). 1. Genel olarak içinden zor çýkýlan durum. 2. Karmaz. 3. Kadýn ismi. adaletin pençesinden kurtulaþýsýndakine bir nükte söylemek adam (Ar.is.). 1. Ýnsan. 2. Erkek imkânýný veren söz. 3. Satrançta þahý koruyan taþlardan biri- kiþi. 3. Ýyi yetiþmiþ kimse. 4. Birinin tarafýný tutan, iþini gören kimse. 5. Vazifeli þahýs. 6. nin yerinden oynatýlmamasý durumu. Herkes (belirsizlik zamiri yerine). 7. Ýyi huylu, güvenilir kim- ad (is.). 1. Bir kimseyi, bir þeyi anlatmaya, tanýmlamaya, açýklamaya, bildirmeye yarayan Bir alanda derin bilgisi olan vese. 8. (Ýsim tamlamalarýnda) söz, isim. 2. Ün, nam, þöhret, ya bir alaný benimseyen (kimse): Bilim adamýnýn bol za- herkesçe tanýnmýþ olma durumu. 3. Anýlacak deðer, önem: mana ihiyacý vardýr. 9. (hlk.). Bir baþ soðanýn da adý mý Eþ, koca. 10. Birinin sözünü olurmuþ? dinleyen, nazýný çeken kimse, ada (is.). 1. Etrafý su ile çevrili kara parçasý. 2. Çevresi yollarla adamak (f.). 1. Bir dileðin ger- kayýrýcý: O, benim adamýmdýr. çevrili arsa ve binalar. 3. Trafiðe açýk bir yol üzerinde sola kesip yoksullara daðýtmak veçekleþmesi amacýyla kurban dönüþleri saðlayan, sað tarafta ya kutsal bir güce yönelik bir veya yol ortasýnda yer alan kaldýrým taþýyla ayrýlmýþ alan. Kutsal saydýðý bir þey uðrunda niyette bulunmak. 2. (mec.). ada çayý (is.) (bot.). 1. Ballýbabagillerden beyazýmtýrak yaprak- Ayýrmak: Bütün yýlýný bu iþe kendini feda etmek. 3. (mec.). larý olan ýtýrlý bir bitki. 2. Bu bit- adamýþ. 14

6 adamakýllý adamakýllý (zf.). 1. Gerektiði þekilde. 2. Pek fazla, iyice: Adamakýllý bir iþ yaptý. adap (Ar.ç.is.). 1. Edepler, usul ve kaideler. 2. Yol, yordam, yöntem. 3. Töre. adapte (Fr.s.). Adaptasyonu tamamlanmýþ, uyarlanmýþ. adaþ (is.). Ayný adý taþýyan kiþilerden her biri. aday (is.). Bir vazifeye seçilmek için baþkalarý tarafýndan ileriye sürülen kimse. 2. Bir iþ için yetiþtirilmekte olan kimse, namzet. addedilme (is.). Addedilmek iþi, sayýlma. adem (Ar.is.). 1. Yokluk, hiçlik. 2. (mec.). Ölüm. 3. Osmanlýca kelimelerle birleþerek -siz, -lik anlamýnda kullanýlýr. âdem (Ar.is.). 1. Bütün insanlarýn ilk babasý ve ilk peygamber. 2. Ýnsaniyetli kiþi. 3. Ýnsan, adam, memur, uþak, hizmetçi. adet (Ar.is.). Sayý, tane, rakam, miktar. âdet (Ar.is.). 1. Bir kimsenin yapmaya alýþmýþ olduðu þey, alýþkanlýk, tabiat. 2. Topluluk içinde eskiden beri uyulan kural, töre, gelenek. 3. Kadýnlarýn döl yataðýnda her ay olan kanama, aybaþý. 15 adliye teþkilatý âdeta (Ar.zf.). 1. Her zamanki gibi. 2. Bayaðý, sanki, hemen hemen. adýl (is.) (gr.). Zamir. adým (is.). 1. Yürümek için ayak atýþlarýnýn her biri. 2. Bir adýmla alýnan, uzunluðu tahminen 75 santimetre olan yol. 3. Teknolojide iki diþli arasýnda kalan aralýk. 4. Giriþim, hamle. 5. (sp.). Ayakta, temel duruþta, bir ayaðýn türlü yönlerde iki ayak boyu kadar ara ile yer deðiþtirmesi. adýmbaþý (is.). Birbirine yakýn yerlerde, sýk sýk. adýmlamak (f.). 1. Adýmla ölçmek. 2. Bir yerde ileriye doðru giderek dolaþmak. adi (Ar.s.). Bayaðý, aþaðý, deðersiz. adil (Ar.s.). 1. Adaletli, doðru, adaletle iþ gören. 2. (is.). Erkek ismi. adli týp (is.). Týbbýn adalete yardým eden kolu, adaletin bu iþle uðraþan kuruluþu. adliye (Ar.is.). 1. Hukuk ve adalet iþlerini gören devlet kuruluþlarý. 2. Hukuk ve adalet iþlerinin görüldüðü resmî yapý. adliye teþkilatý (is.) (huk.). Yargý organlarý ve bu organlarýn birbirleriyle olan iliþkilerini, dere- A

7 A adres celerini, görev ve yetkilerini düzenleyen, yürüten mekanizmanýn bütünü. adres (Fr.is.). 1. Birinin kendisinin bulunmasý için gösterdiði yer. 2. Oturduðu yer. ad tamlamasý (is.)(gr.). Ýsim tamlamasý. aerobik (is.). Hýzlý müzik temposu eþliðinde yapýlan, vücudun çevikliðine ve hareketliliðine dayanan bir tür jimnastik. afacan (s. ve is.). Çok yaramaz, zeki (çocuk). afak (Ar.ç.is.). Ufuklar, dört bir taraf. afaki (Ar.s.). 1. Objektif, herkes için ayný deðerde olan, nesnel. 2. Belli bir konu üzerinde olmayan, dereden tepeden (konuþma). 3. Bir kaynaða dayanmayan, hayalî. aferin (Far.is.). 1. Okþama, alkýþlama, beðenme, bravo. 2. (s.). Yaratan, yaratýcý. afet (Ar.is.). 1. Büyük bela, kýran. 2. Doðanýn sebep olduðu yýkým. 3. (mec.). Ýnsaný aþk belasýna düþüren güzel. 4. (mec.). Çok kötü. afetzede (Ar.Far.s.). Afete uðramýþ, afet görmüþ. afi (is.) (argo). Gösteriþ, çalým, caka. 16 aða afiþ (Fr.is.). Bir þeyi duyurmak, tanýtmak için hazýrlanan, çoðu resimli duvar ilaný. afiyet (Ar.is.). Hastalýk ve illetlerden uzak olma, saðlýk. aforoz (Yun.is.). 1. Bir Hristiyanýn kilise tarafýndan dinden çýkarýlmasý. 2. (mec.). Darýlýp biriyle konuþmama, ilgiyi kesip ulaþtýrma. afra tafra (is.). 1. Çalým. 2. (s.). Çalýmlý. agâh (Far.s.). 1. Bilgili, uyanýk, haberli. 2. Erkek ismi. agora (Yun.is.). Yunan klasik devrinde, sitenin yönetim, politika ve ticaret iþlerini konuþmak için halkýn toplandýðý alan, halk meydaný. að (is.). 1. Ýplik, sicim ve tel gibi ince þeylerden kafes þeklinde yapýlmýþ örgü. 2. Don veya pantolonda apýþ arasýna gelen kýsým. 3. Örümcek gibi birtakým hayvanlarýn salgýlarýyla oluþturduklarý örgü. 4. (mec.). Ülke yüzeyinde yaygýnlaþtýrýlmýþ örgü, þebeke: Demir aðlarla ördük ana yurdu dört baþtan. 5. (mec.). Tuzak. 6. (sp.). Oyun alanýný ortadan ikiye bölen iple yapýlmýþ örgü, file. aða (is.). 1. Büyük, efendi. 2. Amir, reis, bey. 3. Okuma yaz-

8 aðabey ma bilmeyenlere verilen unvan. 4. (tar). Osmanlýlarda ismin sonuna getirilen unvan. 5. (tar.). Kapý kulu ocaklarýnda yüksek rütbeli subay ve generaller. 6. (tar.). Saraydaki enderun ve haremde hizmet gören subay ve hadýmlar. aðabey (is.). 1. Bir kimsenin kendinden yaþça büyük olan erkek kardeþi 2. Kardeþ olmayanlar arasýnda da genellikle yaþça büyük olanlara bir saygý sesleniþi olarak kullanýlýr. aðaç (is.). 1. Gövdesi odun veya kereste olmaya elveriþli bulunan ve uzun yýllar yaþayabilen bitki. 2. Kereste, tahta, odun. 3. Direk, sýrýk. aðalanmak (f.). Büyüklük taslamak. aðarmak (f.). 1. Yýkanmak, temizlenmek, beyazlanmak. 2. Solmak. 3. Belli olmak, þafak sökmek: Ortalýk aðardý. aðda (is.). Tencerede karýþtýrýlýp piþirilerek koyulaþmýþ, bir çeþit macun. aðýr (s.). 1. Ölçüde çok gelen ve yerinden zor oynatýlan. 2. Güç, zor, zahmetli. 3. Pek önemli. 4. Pahalý, kýymetli. 5. Yavaþ. 6. Saygýdeðer, aðýrbaþlý. 7. Dokunaklý, insanýn gücüne giden. 8. (Koku için) Keskin, boðucu aðýrlýk Yoðun. 10. (Uyku için) Uyanýlmasý güç, derin. 11. Kýsýk, alçak. 12. Güç iþiten, saðýr: Aðýr iþitiyor. 13. (sp.). Aðýr sýklet. aðýrkanlý (s.). 1. (psikol.). Hippokrates in ortaya attýðý aðýrcanlýlýk, soðukluk, kolayca duygulanmayýþ gibi nitelikleri taþýyan kiþilik tipi. 2. (mec.). Aðýrcanlý, çok yavaþ iþ yapan, tembel, varlýðý sýkýntý veren, sevimsiz. aðýrlamak (f.). 1. Ýkram ve hürmet etmek. aðýrlaþmak (f.). 1. Aðýr hâle gelmek. 2. Tehlikeli bir hâl almak: Hasta aðýrlaþtý. 3. Yavaþlamak: Araba aðýrlaþtý. 4. (Yiyecek için) Bozulmaya yüz tutmak. 5. Zorlaþmak: Geçim þartlarý aðýrlaþtý. aðýrlýk (is.). 1. Aðýr olma durumu. 2. Deðerli olma durumu. 3. Aðýrbaþlýlýk. 4. Tehlikeli olma durumu. 5. Sýkýntýlý, bunaltýcý durum. 6. (ask.). Orduda bir birliðin cephane, yiyecek eþya yükleri. 7. Çeyizini düzmesi için güveyin geline verdiði para. 8. Uyuþukluk, gevþeklik durumu. 9. Uykuda iken gelen ve insana boðulur gibi bir duygu veren durum. 10. Yer çekiminin bir cismin molekülleri üzerindeki etkisinin oluþturduðu bileþke. 11. Taký. 12. Yük, külfet. 13. A

9 18 ah A aðýrlýk merkezi Sorumluluk. 14. Etki, yetki, baský, güçlük. 15. Dikkati ve önemi bir þey üzerinde yoðunlaþtýrmak. 16. Terazilerde tartma iþi yapýlýrken bir kefeye konulan nesne. aðýrlýk merkezi (is.) (fiz.). 1. Bir cismin bütün noktalarýna ayrý ayrý etki yapan yer çekimi kuvvetlerinden oluþmuþ tek kuvvet durumundaki bileþkenin uygulama noktasý. 2. (mec.). Bir iþin en önemli bölümü. aðýr sýklet (is.) (sp.). Bazý spor dallarýnda yarýþmacýlarýn aðýrlýðý ile sýnýrlandýrýlan kategori. aðýz (is.). 1. Ýnsan ve hayvanlarýn yüz kýsýmlarýndaki yemek yemeye ve ses çýkarmaya yarayan boþluk. 2. Ýçi boþ kaplarýn üstü açýk tarafý. 3. Býçaða benzeyen þeylerin keskin tarafý. 4. Bazý aletlerin uç kýsmý. 5. Girilecek ve geçilecek yerlerin baþlangýcý: Kapý aðzý. Yol aðzý. 6. Nehrin denize döküldüðü yer. 7. Kenar, uç. 8. Geçit, boðaz. 9. Hudut, sýnýr. 10. (hlk.). Yeni doðuran hayvanlarýn sütü. 11. Bal ve yaðýn özü. 12. Bir dilin sýnýrlarý içinde bölgelere ve sýnýflara göre deðiþen söyleyiþ özelliði. 13. Birini yanýltmak, kandýrmak amacýyla dolambaçlý birtakým sözler söylemek özelliði. 14. Üslup, ifade özelliði. 15. (Tehlikeli þeyler için) Pek yakýn yer: Topun aðzýnda. aðýz birliði (is.). Bir konuda ayný þekilde söz söyleme ve hareket etme. aðýzlýk (is.). 1. Bir ucuna sigara takýlan, öbür ucundan nefes çekilen çubuk biçimindeki araç. 2. Nefesli müzik aletlerinin aðza gelen parçasý. aðlamak (f.). 1. Üzüntü, acý, sevinç, piþmanlýk, aldanma vb. nin etkisiyle gözyaþý dökmek. 2. Aðaç budandýðýnda kesilen yerlerden öz su akmak. 3. (-den) sýzlanmak, yakýnmak. 4. Bir duruma karþý üzüntü duymak. aðrý (is.). Bedenin herhangi bir yerinde duyulan ýstýrap, elem, keder, acý. aðrýmak (f.). Vücutça rahatsýz olmak. að tabaka (is.) (anat.). Görme sinirlerinin göz yuvarlaðý içinde yayýlmasý ile beliren, ýþýða duyarlý, aðýmsý bölüm, retina. aðustos böceði (is.) (zool.). Cýrlak bir sesle öten yaz böceði. ah (ünl.). 1. Ses tonuna göre piþmanlýk, öfke, özlem, beðenme, sevgi gibi duygularý anlatýr. 2. Aðrý, acý duyulduðunda söylenir. 3. (is.). Ýlenme, beddua.

10 ahali ahali (Ar.is.). 1. Bir memlekette oturan halk. 2. Bir yerde toplanan kalabalýk. ahenk (Far.is.). 1. Niyet, kasýt, 2. Düzen, makam. 3. Ses ve renkler arasýndaki uygunluk. ahýr (Far.is.). Evcil büyükbaþ hayvanlarýn barýnaðý. ahiret (Ar.is.). Ýnsanlarýn öldükten sonra dirilip sonsuza kadar kalacaðý ve dinî inanca göre Allah a hesap vereceði yer, öbür dünya. ahlak (Ar.ç.is.). Ýnsan tabiatýnda bulunan ve terbiye ile kazanýlan, ruh ve kalple ilgili güzel davranýþlar. ahlaksýz (s.). Kötü niyetli, bozuk ahlaklý. ahlat (Yun.is.) (bot.). Gülgillerden bir aðaç ve bu aðacýn armuda benzeyen meyvesi. ahmak (Ar.s.). Zekâsý az geliþmiþ, bön, kalýn kafalý, alýk. ahretlik (is.). 1. Besleme kýz. 2. Ahiret kardeþi olan kadýnlardan her biri. 3. Öbür dünyada karþýlýðýný görme umuduyla yapýlan (iþ veya iyilik). ahþap (is.). Aðaçtan, tahtadan yapýlmýþ. ahtapot (Yun.is.) (zool.). 1. Kemiksiz ve uzun ayaklý deniz hayvaný. 2. (hlk.). Kansere 19 A ajan benzeyen bir çeþit çýban. ahu (Far.is.). 1. Ceylan. 2. (mec.). Güzel, zarif kadýn. ahududu (is.). (bot.). Kýrmýzý aðaç çileði. ahval (Ar.ç.is.). 1. Hâller, durumlar. 2. Davranýþlar. 3. Olaylar. aidat (Ar.ç.is.). 1. Ödenti. 2. Kesenek. aile (Ar.is.). 1. Anne, baba ve evlatlardan meydana gelmiþ küçük bir topluluk, ev halký. 2. Evlilik veya kan baðýna dayanan karý, koca, çocuklar, kardeþler arasýndaki iliþkilerin oluþturduðu toplum içindeki en küçük birlik. 3. Ayný soydan gelen kimseler zinciri. 4. Birlikte oturan hýsým ve yakýnlarýn tümü. 5. Eþ, karý. 6. Ayný gaye üzerinde anlaþan ve birlikte çalýþan kimselerin bütünü: Millî Eðitim ailesi. 7. Temel niteliði bir olan dil, hayvan ve bitki topluluðu. aile ocaðý (is.). Ailenin kurduðu, yerleþtiði, geliþtirdiði ev. aile reisi (is.). Kanunlara göre aile yükümlülüðünü taþýyan kuruluþ. ajan (Fr.is.). 1. Gizli görevi olan kimse. 2. Bir kurul veya bir derneðin temsilcisi. 3. Baþkalarýnýn iþini gören kimse.

11 A ajanda ajanda (Fr.is.). Günlük yapýlacak iþlerin not edildiði takvimli defter. ajans (Fr.is.). 1. Haber toplama ve yayma iþiyle uðraþan kuruluþ. 2. Bir ticaret kurulu veya bir bankanýn kolu. ak (s.). 1. Kar renginde, beyaz. 2. (mec.). Temiz, namuslu. 3. Sýkýntýsýz, rahat. 4. Beyaz leke. 5. Bazý þeylerde beyaz bölüm. akabinde (Ar.T.zf.). Hemen ardýndan, arkasýndan. akademi (is.). 1. Yüksekokul. 2. Âlimler, edipler, sanatçýlar kurulu. 3. Çýplak modelden yapýlmýþ insan resmi. akademik (Fr.s.). 1. Akademi ile ilgili. 2. Bilimsel niteliði olan. akarsu (is.). 1. Yeryüzünde ve yer altýnda belirli bir yatak içinde eðim boyunca sürekli veya zaman zaman akan su. 2. Tek sýra elmastan veya inciden gerdanlýk. 3. (mec.). Kesintisi olmayan, aralýksýz. akaryakýt (is.). Mazot, benzin ve gaz yaðý gibi sývý hâlde bulunan yakacak. akasya (Fr.is.). Baklagillerden, sýcak iklimlerde birçok çeþitleri yetiþen ve tanen, zamk, boya gibi maddelerinden yararlanýlan bir süs aðacý. 20 akýlcýlýk akbaba (is.) (zool.). 1. Baþý ve boynu tüysüz olan, daðlýk yerlerde yaþayýp leþ yiyerek geçinen, iri ve yýrtýcý bir kuþ. 2. (mec.). Ýhtiyar. akciðer (is.). (anat.). Göðüs kafesinin büyük bir kýsmýný dolduran ve saðlý sollu iki parçadan oluþan solunum organý. akçe (is.) (tar.). 1. Osmanlý Türklerinde gümüþ paraya verilen isim. 2. Her türlü madeni para. akýbet (Ar.is.). 1. Son, sonuç: Ne kadar yüksekte olsa da baþýn / Akýbet iki taþ olur niþanýn. 2. Eninde sonunda. akýcý (is.). 1. Akma özelliði olan. 2. (ed.). Kolay söylenebilen, okunabilen, anlamca açýk, selis. akýl (Ar.is.). 1. Düþünmeye yarayan manevi kuvvet. 2. Anlama, zekâ. 3. Fikir, tedbir. 4. Hafýza, bellek. 5. Öðüt, salýk verilen yol. akýlcý (is.). 1. Akýlcýlýkla ilgili. 2. (is.). Akýlcýlýktan yana olan kimse. akýlcýlýk (is.). 1. Akla dayanan, doðruluðun ölçütünü duyularda deðil, düþünmede ve tümden gelimli çýkarmalarda bulan öðretilerin genel adý, usçuluk, rasyonalizm. 2. (sos.). Akla ve akýl yolu ile varýlan yargýya

12 akýl hastasý inanma, akla aykýrý veya akýl dýþý hiçbir þeyi tanýmama. 3. (sos.). Bilginin evrensellik ve zorunluluðunun deneyden ve deneye dayanan genellemeden deðil, yalnýzca akýldan çýkartýlabileceðini savunan öðreti. akýl hastasý (is.). Ruh hastasý, deli. akýl hocasý (is.). 1. Birine yol gösterip, akýl öðreten kiþi. 2. Herkese akýl öðretmeye meraklý kimse. akýl kutusu (is.). Çok akýllý, zeki. akýllanmak (f.). Hayat tecrübelerinden ders alarak akýllýca hareket etmek. akýllý uslu (zf.). Akýllý olarak, yaramazlýk etmeyerek, uslu (olan). akýlsýz (s). Düþüncesizce hareket eden. akým (is.). 1. Akmak iþi. 2. Hava, su gibi akýþkan maddelerin veya elektrik yüklerinin belli bir yönde akýþý, yer deðiþtirmesi, cereyan. 3. Sanatta, siyasette, düþünce hayatýnda ortaya çýkan yeni bir görüþ, yöntem. 4. (coð.). Debi. akýn (is.). 1. Düþman ülkesine yapýlan saldýrý: Bin atlý akýnlarda çocuklar gibi þendik. / Bin atlý o gün dev gibi bir orduyu yendik. (Y. Kemal) akide þekeri Kalabalýk bir þeyin arkasý kesilmeyen bir geliþ durumunda olmasý. 3. (sp.). Futbolda sayý yapmak amacýyla karþý takýmýn kalesine doðru genellikle topluca giriþilen saldýrý, hücum. 4. Kazak-Kýrgýz Türklerinin saz þairlerine verdiði ad. akýncý (is.). Düþman topraklarýna akýn yapan savaþçý. akýntý (is.). 1. Sývý bir cismin devamlý hareketi. 2. Nehir veya deniz suyunun bir tarafa doðru cereyaný. 3. Bazý hastalýklarda bir yerden akan sývý. 4. Akmak iþi. akýþkan (is.). Kendilerine özgü bir biçimleri olmayýp içinde bulunduklarý kabýn biçimini alan ve yýðýn oluþturmayan, seyyal. akýtma (is.). 1. Akýtmak iþi. 2. Hayvanlarýn, özellikle atlarýn alýnlarýnda bulunan beyaz leke. 3. Un, yað, süt, yumurta vb. þeylerle yoðrularak cývýk bir duruma getirilen hamurun kýzgýn saç üzerinde piþirilmesiyle yapýlan bir çeþit tatlý. akide (Ar.is.). Ýman ve inanç esaslarýndan her biri. akide þekeri (Ar.is.). Þekerin kaynatýlarak aðda durumuna getirilmesi yolu ile yapýlmýþ renkli, kokulu, aðýzda güç eriyen þeker. A