A. Sait YÜKSEL / Asl YÜKSEL / Ülkü YÜKSEL BANKACILIK. Hukuku ve flletmesi. Prof. Dr. Ali Sait Yüksel Yrd. Doç. Dr. Asl Yüksel Yrd. Doç. Dr.

Transkript

1 A. Sait YÜKSEL / Asl YÜKSEL / Ülkü YÜKSEL BANKACILIK Hukuku ve flletmesi Prof. Dr. Ali Sait Yüksel Yrd. Doç. Dr. Asl Yüksel Yrd. Doç. Dr.Ülkü Yüksel Marmara Üniversitesi ve Marmara Üniversitesi TÜ- stanbul Teknik Konstanz Üniversitesi BF. ngilizce bölümü Üniversitesi flletme emekli ö retim üyesi ö retim üyesi ve Webster Mühendisli i Fakültesi University/ sviçre Ö retim ö retim görevlisi ve görevlisi The University of Sydney / Avustralya ö retim üyesi stanbul 2004 Geniflletilmifl 10. BASI

2 II Yay n No : 1492 flletme - Ekonomi : 143 ISBN Copyright Bu kitab n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Songül Grafik Bask -Cilt : Beta Bas m A.fi. Vize/KIRKLAREL Kapak Tasar m : S o n g ü l G r a f i k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212) betakitap@betakitap.com

3 III Annemiz/ eflimiz bütün bilimsel çal flmalar n sab rl ve candan destekleyicisi NURAN YÜKSEL e ortak arma an m z

4 V Yeni bas m üzerine Bafll n «Banka yönetimi el kitab» olarak yay nlad m z kitab m z, ikinci y - l n tamamlamadan tükendi ve yeni bask zorunlulu u ortaya ç kt. Asl nda uzun geçmifli olan kitab n seçkin ve vefal okuyucusuna ve kuflkusuz BETA yay nevinin titiz bas m ve da t m düzenine teflekkür borcumuz büyüktür. Ayr ca yoluyla kitaptaki baz bas m yanl fll klar na dikkati çekme ve önerilerde bulunma zahmetinden çekinmeyen de erli okuyuculara da özellikle teflekkürlerimizi sunar z. Ald m z elefltiriler aras nda 44 y ll k gelene i olan kitab n bafll n n niçin de ifltirildi i de vard. O yüzden bu kez, yeniden eski bafll a dönme ve böylece süregelen bask ba lant s n kurma karar na vard k. Asl nda kitap son biçimiyle bankac - l n ekonomi, hukuk, finans, iflletmecilik, yönetim gibi bütün yönlerini kapsamaktad r. Bu bask da da yeni mevzuat özenle ifllenerek, hemen her bölümde yenilefltirme, ekleme veya k saltmalara gidilmifltir. Geniflletilmifl ve güncellefltirilmifl 10. bas n n önemli özelliklerinden biri de; her bölümün sonuna soru ya da testler ile bunlar n çözümlerinin konulmas d r. Bu sorular ve cevaplar kitaba, sadece bankac l k ö retim programlar nda uygulama kolayl sa lamakla kalmayacak, ayn zamanda bankac l k konular nda yetiflkin okuyuculara kendi düzeylerini s nay p deneme imkân n da verecektir. Kitap; bu yap, kapsam ve boyutlar yla bankac l kla ilgili bütün ö retim program ve kurslar nda temel ders kitab olmak özelli i tafl maktad r. Yasalaflma çabalar sürdürülen Kredi Kurulufllar Yasas tasla n n, 1999 dan beri tam 5 kez de ifliklik görmüfl olan bankalar n denetlenmesi tedbirleri ile ÖFK lar n sisteme katmakla birlikte özelliklerini yine de koruma d fl nda, ifllenen konulara yeni bir yönlendirme getirmedi i belirtilmelidir. Kitab n; ilgili çevrelere ve ö renim aflama ve statüsünden ba ms z olarak, konunun ayr nt lar na girme çaba ve isteklerini ilgiyle gözlemledi imiz bütün anlaml ve seçkin okuyucular na yararl l n sürdürmesi bafll ca dile imizdir. Bas m kalitesine özen ve titiz yay n program na katmadaki dostça yaklafl m için de erli Rahmi Ar kan a ve yay nevinin kitaba eme i geçen yetenekli ve deneyimli ekibine, dizgiyi üstlenen Songul Grafik e candan teflekkürlerimizi sunar z. Çengelköy, May s 2004 A. Sait Yüksel/ Asl Yüksel / Ülkü Yüksel

5 VI 9. bas n n önsözü Kitap asl nda, eserdeki katk lar n fiilen halâ eksik etmeyen ve bu ortak çal flmay koordine eden Prof. Dr. A. S. Yüksel in k rk y l aflk n bir gelene i temsil eden (ilk bas : 1960) Bankac l k hukuku ve iflletmesi kitab n n bir devam d r. Ancak kitap ortak esere dönüflen yeni biçimiyle sonradan kat lan yazarlar aç s ndan tevazu kurallar na ayk r düflmezse baz temel de ifliklik ve yönlendirmelere konu olmufltur. Bu son bas daki de ifliklikler, kitab n yeni kapsam ve biçimi; bundan önceki bas larda kullan lan Bankac l k hukuku ve iflletmesi bafll n taflm fl; bu yüzden içerik gibi bafll k da bundan böyle Banka yönetimi el kitab olarak de ifltirilmifltir. Türkiye de bankac l k sektöründe serbest rekabet ortam n engelleyen sistem bozukluklar n n yavafl yavafl tasfiye edilmesiyle bankac l kta iflletme ve pazarlama konular da gittikçe artan oranda önem kazanma a bafllam flt r. Özellikle bu yön de, kitab n yeni bas m nda gözden uzak tutulmam flt r. Yazarlardan; master ve doktora çal flmalar n M.Ü. Bankac l k ve Sigortac l k Enstitüsü nde tamamlayan Dr. Asl Yüksel, edindi i bankac l k kuram ve uygulama bilgilerine, derslere fiilî katk larda bulunarak befl y ld r sürdürdü ü finansman ana bilim dal ndaki araflt rma ve ö retim görevleri çerçevesinde titiz bir derinlik kazand rd kan s ndad r. Son befl y lda Citibank N.A. stanbul merkez flubesi dan flmanl yapan Dr. Ülkü Yüksel de, özellikle kurumsal finansman (Corporate Finance) ve d fl bankac l k konular nda Türkiye deki yabanc bankalar n deneyim ve uygulamalar n bilimsel inceleme ve eklemeleriyle birlikte kitaba aktarma f rsat buldu u görüflündedir. Finansal sektördeki afl r h zl hareketi izleyen kitab n seçkin okuyucular, art k bir banka yönetim el kitab na dönüflen bu ortak eserin bankac l n bütün konular n kapsama amac n fark edeceklerdir. Verilen yeni içerik ve biçimiyle kita-

6 VII b n yaln zca bankac l k ve finans sektöründe etkinlik gösteren üst ya da orta düzey yöneticiler de il, her kademede banka çal flanlar, ö renciler ve konuya ilgi duyan herkes için bir temel baflvuru kayna olmas beklenmektedir. Yazarlar n hangi bölümleri haz rlad klar, gelifltirdikleri ve güncellefltirdikleri ilgili bölümlerinde belirtilmifltir. Ayr ca belirtilmeyen bölümlerin güncellefltirilmesi, kitab n eski bas lar ndaki yap s esas al narak ortak çal flmayla gerçeklefltirilmifltir-. Kitab n sonraki bas lar nda göz önünde tutulmak üzere yazarlar, özellikle sayg de er uygulay c lar n ve okuyucular n n, yay n n olas eksik veya fazlalar konular ndaki elefltiri ve önerilerinin (asliyuksel@marmara.edu.tr) adresine duyurulmas zahmetini candan teflekkürlerle karfl layacaklard r. Çengelköy, fiubat 2002 A. Sait Yüksel/ Asl Yüksel / Ülkü Yüksel

7 VIII Bankac l k Hukuku kitab n n ilk bas s n n ÖNSÖZ ü Bankalar, ticari birer teflebbüs olmalar itibariyle her fleyden önce kazanç gayesi güderler. Bu sebeple, bankac l k ifllemleri s ras nda ortaya ç kacak hukuki meseleler, önceden al nan tedbirlerle daha bafltan düzene sokulurlar; ya da ifllerin cereyan s ras nda u ran lacak kaç n lmas güç baz kay plardan sonra kaidelere ba lan rlar. Hukuk, içtimai münasebetleri muayyen bir görüfl noktas ndan tanzimi hedef tutan düzenleme prensibine istinat eder. Bu da, münasebetlerin ekseriya kuru ve flekli bir tak m kay tlara ba lanmas n zaruri k lar. Iktisad n prensibi ise, mahiyet itibariyle daha farkl d r: Orada her mes elenin hallinde tatbiki bir faydaya ulaflma ve güçlükleri mümkün oldu u kadar serbest hareket imkânlar sa lanacak flekilde halletme esas, hâkimdir. Hukuki hedefin durucu ve kurulu una mukabil iktisattaki seyyaliyet, tatbikatta bu unsurlar aras nda baz çat flmalara meydan verir. Z dlar aras nda mâkul bir ba daflt rman n ne yolda temin edilece i mes elesi, sadece nazari hukukun kat ve durucu formüllerine s n lmakla de il tatbikat n özelliklerini de göz önünde tutan bir anlay flla halledilebilir. Bu yüzdendir ki, bankac l k dal nda faal olacak hukukçunun... bu seyyâliyete uyabilecek nispette tatbikat n özellikleriyle ülfet etmesi lüzumundan bahsedilir... Son y ll k devre zarf nda bankac l m z n sür atli yay l fl neticesinde, kâfi derecede yetiflme imkânlar bulamayan genç elemanlar, bankalarda flef kadrolar n iflgal ettiler. Kitab n tanziminde, sorulu cevapl fleklin seçilmesi ve bolca misal getirilmesinde, bu genç flefler kadrosunun lüzumlu hukuk kültürüyle teçhizine yard mc olabilme düflüncesinin de rolü vard r. Verilmesine çal fl lan bu ö retici karakterinden dolay kitab n, bankac l kla ilgili kurs, enstitü ve meslek okullar nda icab nda bir tedris kitab olarak kullan labilece i de umulur... Kitab n mevzuuna giren bir çok bahisler, memleketimizde ilk defa ifllenmektedir. Bunlar n ilgili çevrelerdeki yank s n ve kitap hakk ndaki tenkidleri ö renmeye bilhassa ihtiyaç duydu um için, dile im; rastlan lacak kusurlar n hofl görülmesi de il, her hangi bir flekilde duyurulmas d r. Bu sebeple, görülecek noksan ve kusurlarla ilgili tenkidler için flükran duygular m peflinen ifade etmek isterim. Tatbikattan ilham alan ve bilhassa tatbikatç ya faydal olmas gaye edilen bir kitab n aktüel kalabilmesi ve sonraki bask lar nda tazeli ini muhafaza edebilmesinin, ancak bu sayede mümkün olaca na inan yorum... Fatih/ stanbul, Nisan 1960 Ali Sait Yüksel

8 IX Ç NDEK LER Yeni bas m üzerine...v 9. bas n n önsözü...vi Bankac l k Hukuku kitab n n ilk bask s n n ÖNSÖZ ü...viii çindekiler...vii KISALTMALAR...XXIV Birinci Bölüm BANKA KAVRAMI; BANKACILIK filemler, F NANSAL PAZARLAR ve BANKACILIK S STEMLER Banka kavram Banka ve özel finans kurumu kavramlar korunmas Bankac l k ifllemleri Bankac l k iflletme ekonomisi ve bankac l k hukuku Genel olarak Bankac l k (ve kredi) hukuku : Merkez Bankac l k hukuku Ticaret (ifl) bankac l hukuku Bankac l k ifllemlerine uygulanacak hukuk dal Bankalar n ekonomide temel ifllevleri Finansal pazarlar Bankac l k sistemleri...12 Sorular/Testler...14 Cevaplar/Çözümler...18 kinci bölüm TÜRK BANKACILIK (ve finans) S STEM Cumhuriyet dönemi bankac l geçmifline k sa bak fl, Türk Bankac l k sisteminin yap s Kalk nma ve Yat r m Bankac l Türkiye Sinai Kalk nma Bankas (TSKB) Sinai Yat r m ve Kredi Bankas Türkiye Kalk nma Bankas Türkiye hracat kredi bankas (Türk Eximbank) Özel Finans Kurumlar (Islâm Bankac l ) ÖFK lar n n bankalar yasas kapsam na al nmas Haks z rekabete neden olan ve süregelen farkl l klar K y (ve Serbest Bölge) Bankac l Finansman flirketleri (Tüketici kredi flirketleri) ve Mikro finansman flirketleri Yabanc bankalar...41 Sorular/Testler...45 Cevaplar/Çözümler...47

9 X Üçüncü bölüm BANKA filetmec L PAZARLAMA SORUNLARI Bankac l kta hizmetin özellikleri Banka iflletmecili inde pazarlama politikas n n temel özellikleri Banka iflletmecili inin pazarlama karmas özellikleri Bankac l kta Üretim politikas Banka Pazarlamas n n hedef gruplar Müflteriye karfl do ru davran fl koflullar Bankac l kta Fiyat politikas Bankac l kta Da t m politikas Bankac l kta letiflim politikas Hizmet kalitesinin vurgulan fl (müflteri memnunlu u) Hizmet markas ve amblem in önemi...70 Sorular/Testler...72 Cevaplar/Çözümler...75 Dördüncü bölüm MERKEZ BANKASI VE BANKALARLA L fik LER Merkez bankas n n yap s ve organlar Merkez bankas n n temel amac : Fiyat istikrar n sa lama Ekonomi ve bankalar (finans sektörü) likiditesinin denetlenmesi Ekonomide para yaratma ifllemleri Merkez bankas n n para yaratmas Bankalar n kaydî para üretmeleri Kaydî para yaratma çarpan Ekonomide para miktar n n yönlendirilmesi Merkez bankas n n görev ve ifllevleri Devletin bankas olarak görevleri Devlete ve kamu kurumlar na dan flmanl k ve bankac l k hizmetleri D fl finansal forumlarda devleti temsil Merkez bankas n n bankalar n bankas olarak görevleri Refinansman politikas Mevduat munzam karfl l k oranlar n n saptanmas Asgari haz r de er (disponibilite) oran Bankalararas ödeme düzeni TIC / EFT ve SWIFT düzenlerine öncülük Bankalararas (Interbank) para piyasas n n yönlendirilmesi Bankalar için risk denetim merkezi görevi Para de eriyle ilgili yetkiler ve banknot politikas Banknot ç karma yetkisi Para bas m n n ilke ve ölçüleri Kâ t para yöntemi Türkiye de banknot ve kâ t para sistemlerinin k sa tarihçesi TCMB n n kâ t para ç kar l fl nda karfl l k konusu Aç k piyasa ifllemleri Döviz ve kur politikas De iflim kuru sistemleri Sorular/Testler Cevaplar/Çözümler Beflinci Bölüm BANKALARDA L K D TE VE R SK YÖNET M Bankalarda likidite sorunu ve planlamas Banka iflletmelerinin finansal donan m...123

10 XI Öz Sermaye: Sorumlu (ana)sermayenin unsurlar Yedek akçeler ve zorunlu karfl l klar Dönem Kâr : Yeniden de erleme fonu Bankalarda (ve ÖFK lar nda) likidite denetimi Banka özsermayelerinde yeterlilik sorunu Bankalarda likidite denetimi Kredi riski ve ölçüm yöntemleri Banka riskleri türleri Sübjektif risk ölçümü: Sübjektif risk ölçümü yönteminin de erlendirilmesi Objektif risk ölçümü Diskriminant analizlerine dayanan yöntemler: Kredi uygulamas nda risk ölçümü ( Scoring ve erken uyar sistemleri) Erken uyar sistemi Kredi ifllemlerinde portföye yönelik risk da t m politikas Risk maliyetinin hesaplanmas BIS Basel komitesi risk modeli ilkeleri Türk bankac l k sisteminde risk ölçüm kurallar Türk Bankac l k Uygulamas nda Risk Yönetimi Sorular/Testler Cevaplar/Çözümler Alt nc bölüm ORGAN ZASYON, DENETLEME VE F NANSAL YAPI BOZUKLUKLARINDA MÜDAHALE I. Kurulufl Banka kuruluflunda çifte müsaade zorunlu u Yabanc bankalar için müsaade Kurucularla ilgili özellikler I.2.4. Pay senetlerinin nakit karfl l ve ada yaz l olmas Tek kiflinin sermayenin % 10 undan fazlas na sahibolmamas ve ortak say s n n 5 in alt na düflmemesi En az sermaye tutar Sisteme girifl pay II. Organlar ve organizasyon II. 1. Organlar ve özellikleri II.2.2. Modern örgütlenme biçimleri III. Bankalar n denetimi III. 1. ç denetim III.2. Ba ms z d fl denetim III.2.1. BDD kurulufllar n n özellikleri III. 3. Devlet (Resmi) denetimi III.3.1. BDDK (Bankac l k Düzenleme ve Denetleme Kurumu) III Bankalar yeminli denetçileri III.3.3. Denet Kurumlar na yollanacak finansal tablo ve belgeler III.4. fieffaf bankac l k (Kamu oyunun ayd nlat lmas ilkesi) IV. Finansal yap bozulmalar nda resmi müdahale IV.1. Bankalar mevduat sigorta fonu ve ÖFK lar güvence fonu IV.2. Tasfiye ve iflâs IV.3. Sorumlular n kiflisel iflâslar Sorular/Testler Cevaplar/Çözümler...189

11 XII Yedinci bölüm BANKACILIK SIRRI, B LG DERLEME ve KRED YE YARAfiIRLIK NCELEMES I. Bankac l k s rr Bankac l k s rr n n aç klanabilece i durumlar Kara para aklama suçu ve önleyici konularda bankalar n görevleri Bankac l k s rr n aç klaman n yapt r mlar n n hukuki dayana S rr aç klaman n ceza yapt r mlar Özellikle sviçre uygulamas yla uluslararas iliflkilerde bankac l k s rr Bilgi derleme (istihbarat)) Krediye yarafl rl n incelenmesi Kredi yarafl rl k inceleme belgeleri Bilânço analiz ve elefltirisi Sorular/Testler Cevaplar/Çözümler Sekizinci bölüm BANKAYLA L fik LER NDE MÜfiTER Y TEMS L EDENLER I. Yasal temsil I.1. Veli I.1.1 Velinin çocuk Mallar üzerindeki yetkileri I.1.2 Çocuk hesaplar I.2. K s tl lar n temsili ve vasilik kurumu I.3. Kayy m I.4. Müflavir Evli kad nda ehliyet s n rlamas Okuma yazma bilmeyenlerin banka iliflkilerinde özellikler Sa r, dilsiz ve görme özürlülerin banka iliflkilerinde özellikler I.5. Tüzel kiflilerin temsili I.5.1. Özel Hukuk Tüzel kiflilerinin temsilcileri fiirketler Dernekler Vak flar Kamu hukuku tüzel kiflilerinin temsilcileri Yasal temsilin baflka biçimleri Miras Hukukunda: Vasiyeti Tenfiz Memuru Terekeyi resmen yöneten memur Resmi tasfiye memurlar Miras flirketi Konsolosluklar cra ve flas hukukunda flas dairesi flâs idaresi Konkordato Komiseri Temsilin belgelendirilmesi Sözleflmeli temsil Vekalet Ticari Mümessil fiûbe müdürlerinin hukuki durumu (Temsil yetkisi) Uygulamada imza yetkilerinin s n rland r lmas Ticari Vekâlet Vekalet (veya imza yetkisinin) kötüye kullan lmas Sorular/Testler Cevaplar/Çözümler...252

12 XIII Dokuzuncu Bölüm MEVDUAT (HESAP) filer Hesap aç fl ifllemleri Mevduat n hukukî yap s Hesab n temliki, rehni ve haczi Hesab n temliki (devri) Hesab n rehni Hesab n haczi Cari hesaplar n haczi Teminat mektuplar n n haczi Hesaplar n (mevduat n) bölümlenmesi Vadelerine göre: Açt ranlara (mudi lere) göre Bankalardaki tasarruf mevduat ve ÖFK lar n özel cari ve kat lma hesaplar n n sigorta ettirilmesi zorunlulu u Mevduat n sigorta s n r ve uluslararas karfl laflt rma Mevduat n ödenmesi ve zaman Mevduat faizleri ve vergileri Hesap cüzdan ve hukukî niteli i Mevduat sertifikas ve bonosu Mevduatta zamanafl m Hesap sahibinin ölümü Uygulaman n baflkaca hesap türleri Müflterek hesaplar Bloke Hesaplar Cari hesaplar Sorular/Testler Cevaplar/Çözümler Onuncu bölüm HAVALE VE KARTA DAYALI ÖDEME H ZMETLER Havale Havalenin hukuki niteli i Havale talimat n n yerine getirilme zaman Havaleden cayma Havalenin hesaba geçirilmesi ve sonuçlar Turist (seyyah) çekleri Uluslararas ödeme emri Eurocheque ler Karta dayal ödeme hizmetleri Banka kartl ödemeler Elektronik cüzdan olarak Chip kartlar Kredi kartlar Kart iliflkilerinde taraflararas hukuk iliflkileri Sorular/Testler Cevaplar/Çözümler Onbirinci bölüm DIfi T CARET YOLLARI; ÖDEME B Ç MLER ; SATIfi TÜRLER VE ÖZEL F NANSMAN YÖNTEMLER D fl ticaret yollar Dolays z ihracat: Dolayl ihracat: S n raflan fason ihracat/ ithalât:...330

13 XIV 1.4. Lisans/ KnowHow sözleflmesi Dolays z d fl yat r m Kooperation (iflbirli i) ve birleflme Uluslararas ödeme biçimleri Peflin ödeme (Cash Before Delivery) Aç k hesap karfl l ödeme Belge Karfl l ödeme (Cash Against Documents) Akreditif ULUSLARARASI SATIfi TÜRLERi E Kurallar (..ifl yerinde teslim) F- koflullar (sat c ya/tafl yana navlun ödenmemifl teslim) C- Koflullar (navlun ödenmifl teslim) D-Koflullar (var flta teslim) D fl ticarette özel finansman biçimleri Forfaiting (Ihracat alacaklar n n iskontosu /devral nmas ) Factoring Factoring kapsam : Finansal Kiralama (Leasing) Franchising Barter (Karfl Ticaret:Counter-Trade -Barter) Klâsik barter Paralel ifllem (counter purchase) Üçgen ifllemleri Geri al m ifllemi (buy back) Offset Clearing / Switch Bir baflka karfl ticaret türü: Junktim Döviz Kredileri ve uluslararas kaynaklardan finansman yollar Uluslararas ticari banka kredileri Yurt d fl ndan sa lanan döviz kredileri Yurtd fl na aç lacak döviz kredileri Uluslararas tahvil ç kar mlar Portföy yat r mlar Özellikle Euro -pazar dan finansman Euro-pazarlarda kullan lan bafll ca finansal araçlar Mevduat sertifikalar Euro senetler ve finansman bonolar Tahviller ve konsorsiyum (sendikasyon) kredileri Sorular/Testler Cevaplar/Çözümler Onikinci bölüm AKRED T F ve ULUSLARARASI BELGE (SENET) TAHS L filer Akreditif Akreditifin hukuki yap s Akreditif öncesi iliflkiler (Sat fl sözleflmesi) Belgeli akreditifin temel kurallar Akreditifte önem tafl yan iliflkiler Akreditif âmiri - Akreditif (i açan) bankas iliflkileri Akreditif (açan) bankas -muhabir banka iliflkileri Akreditif biçimleri Cay labilir ve cay lamaz akreditif Teyitli akreditif Akreditifin yararlanma türleri...404

14 XV Görüldü ünde akreditif Vadeli senetle yararlan labilen (Rambursmanl ) Akreditif Ödemesi ertelemeli (Deferred Payment) akreditif Özel akreditifler Garanti akreditifleri (Stand-by-letter of credit) Devredilebilir ve bölünebilir akreditif Rotatif (Düzgün aral klarla tekrarlanan) akreditif {revolving L/C} S rt s rta (karfl ) akreditif (Back to back Credit) Red Clause ve Green Clause l Akreditifler Akreditif belgeleri Fatura Tafl ma belgeleri Koniflmento Karayolu tafl ma (nakliye) senedi Hamule Senedi Posta makbuzu (Postal Receipt) Hava konflimentosu veya hava nakliye makbuzu Sigorta poliçesi (Insurance policy) Menfle flehadetnamesi (Certificate of Origin) AET dolafl m belgeleri (Circulation Certificate) Belgelerle ilgili koflullardaki sapmalardan do acak sorunlar Uluslararas senet tahsili Uluslararas tahsille ilgili genel ilkeler Uluslararas tahsil ifllemlerinin uygulanma düzeni Uluslararas senet/belge tahsil türleri Banka n n özel hizmetleri Sorular/Testler Cevaplar/Çözümler Onüçüncü bölüm BANKACILIK AÇISINDAN T CAR SENETLER Ticari senet ve tafl n r de er (menkul k ymet) kavramlar ÇEK Çekin yasal ödeme arac olabilme sorunu Çekte biçim koflullar : Döviz üzerine çek düzenlenmesi ve yabanc para borcu Banka garantili ve teyitli çekler Çek anlaflmas ve üstlenilen sorumluluklar Bankan n sahte çeki ödemesinin sorumlulu u ve karfl önlemler Çekten cayma Karfl l ks z çekin sonuçlar ve yasan n baz özellikleri Banka görevlilerine ve karfl l ks z çek çekenlere yapt r mlar BONO ve POL ÇE Ekonomik ifllevleri Hukuki Nitelikleri: Bonoda ve poliçede biçim koflullar Aç k senedin anlaflmaya ayk r doldurulmas n n sorumlulu u Adresli ve ikametgâhl poliçe Poliçelerde vâde Poliçelerde kabul Poliçeyi elinde bulunduran n kullanabilece i olanaklar Cironun türleri Aval Senetten sorumlu olanlar n ileri sürebilecekleri def iler...473

15 XVI Ticari senetlerde araya girme Senet hâmilinin, senet bedelini borçlulardan isteme hakk ve kapsam Baflvurma (müracaat) hakk n n düflmesi Senedin kaybedilmesi ve iptal ifllemleri Ticari senedin devletler özel hukuku yönleri Sorular/Testler Cevaplar/Çözümler Ondördüncü Bölüm SENET TAHS L, KORUMA VE SERVET YÖNET IM H ZMETLER Senet tahsili Senet tahsili için baflvurulabilecek yollar Fiili girifl gerçekleflmeden, senet bedelinin alacak kaydedilmesi Kiral k kasa Kiral k kasa sözleflmesinin hukuki niteli i Bankan n kiral k kasan n ortak zilyedi say labilmesi sorunu Kiral k kasa üzerinde bankan n hapis hakk Kiral k kasan n haczi Kirac s ölen kasan n ifllemleri Bankan n, kasa içindekilerin zarar görmesinden dolay sorumlulu u Emanet eflya (kabulü) Bankan n emanet ald eflya üzerinde hapis hakk sorunu Serbest emtia kabulü ve ardiye sözleflmesi Servet yönetim ve dan flma hizmetleri Servet yat r m n yönlendirme ilkeleri ve yöntemi Yönetim hizmetleri kapsam Özel servet yönetim hizmet sözleflmeleri Yönetim Servis Ücreti Sorular/Testler Cevaplar/Çözümler Onbeflinci Bölüm KRED filer Kredi sözleflmesi Kredi sözleflmesinin hukuki yap s Kredi sözleflmesinin devri, rehni, haczi Kredi sözleflmesinde biçim sorunu Kredi faizi ve komisyon Kredi faizi Faiz oran n n s n rland r lmas Faiz oran tafl lmas n n hukuki ve cezai sonuçlar Kredi faiz oranlar Faiz türleri Sabit - de iflken faiz Nominal Efektif faiz Yasal kayna na göre faiz türleri Sözleflme faizi: Bileflik faiz (Faize faiz) Özel finans kurumlar uygulamas nda faiz: Gecikme (Direnme) faizi Komisyon Müflteriye yans t labilecek giderler Kredi açma yetkileri...540

16 XVII 4. Organ kredileri Kredi aç m nda s n rlamalar fltirâklere kredi s n rlamalar Genel olarak tafl nmaz mal üzerine ifllemler Kifli kredi s n r S n rlamas olmayan krediler D fl krediler Yurtd fl ndan sa lanan döviz kredileri Yurtd fl na aç lacak döviz kredileri Kredi belgeleri Kredi türleri Aç k kredi Cari hesap kredisi skonto kredisi Senetler karfl l kredi Pay senedi ve tahvil karfl l kredi Emtia karfl l kredi Kabul kredisi Bireysel kredi (Tüketici kredisi) Kefalet kredisi Sorular/Testler Cevaplar/Çözümler Onalt nc bölüm TEM NAT VE GARANT MEKTUPLARI Hukuki nitelik Kefalet biçimindeki mektuplar Garanti sözleflmesi biçimindeki mektuplar Garanti mektuplar yla ilgili uluslararas kurallar Türk hukukunda nitelik tart flmas Banka garantilerinin özellikleri ve traraflar aras iliflkiler Banka garantilerinin özellikleri Garanti mektubunda taraflar Garanti (talimat ) veren ve lehdar Garanti (talimat ) veren ve garanti (eden) banka Garanti eden banka ve lehdar iliflkisi Teminat/garanti mektuplar içeri i Yurtiçi teminat mektubu türleri Limite giren ve girmeyen teminat mektuplar hale yasas (ve yurt içi) teminat mektuplar D fl garanti mektuplar n n baflkaca özellikleri ve türleri Dolays z ve dolayl garantiler D fl garantilerin özel süre sorunlar Teminat/ Garanti mektuplar n n ödenmesi ve sona ermesi sorunlar Teminat/ garanti mektubu tutar n n ödenmesi Ödemenin durdurulmas (ihtiyati tedbir) kararlar n n etkisi Müteahhidin ölümü ve ödeme sorunu Teminat/ garanti mektubu süresinin dolmas Teminat / garanti mektuplar nda zamanafl m Teminat/ garanti mektubunun geri verilmesi SKK pirim borcu için mektubu elde tutma sorunu Sorular/Testler Cevaplar/Çözümler...601

17 XVIII Onyedinci bölüm KRED N N GÜVENCEYE BA LANMASI Krediye Temel olan malvarl de erleri Bankan n kredi temellerini geniflletebilmesi Al nm fl teminat n iflâs idaresince iptal ettirilebilmesi Kefalet - garanti sözleflmesi ve itibar emri Fonksiyonlar : Garanti sözleflmesi ve di erlerinden fark Yaz l flekil sorunu Banka yönünden en etkili kefalet türü: Müteselsil Kefalet Kefaletin öteki türleri Alacakl n n borcun durumu hakk nda kefile bilgi vermesi Tafl nmaz mal rehni ve ipotek Tafl nmaz mal rehni Kredi güvencesi olarak tafl nmaza de er biçilmesi Tafl nmaz mal rehni türleri Tafl nmaz mal rehni kapsam potek dosyas nda bulunmas gereken belgeler potekli tafl nmaz mal n baflkas na devrinin sonuçlar Ayn borç için birden fazla tafl nmaz n ipotek edilmesi potek borçlusuyla ipotek verenin farkl kifliler olmalar potekte derece ve s ra Boflalan dereceden yararlanma koflulu pote in paraya çevrilmesi Menkul rehni Alt n d fl nda ticaret yasa Hapis hakk K ymetli evrak n rehni Alacaklar ve devredilebilen haklar n rehni: Ticari iflletme rehni Mülkiyeti muhafaza sözleflmesi Kredi teminat olarak alaca n devri Alacak devri türleri Borçluya bildirilmeyen temlik in sak ncalar Temlik sözleflmesi içeri i Kredi sigortas Sorular/Testler Cevaplar/Çözümler Onsekizinci bölüm KURUMSAL F NANSMAN (BANKACILIK) Kurumsal finansman kavram ve kapsam Kurumsal finansman n bafll ca alanlar Birleflme ve sat nalmalar Birleflme kavram ve temel etkenleri Birleflme teorileri M & A pazar ve özellikleri Kat lanlar n motifleri Al c n n motifleri Bankalar n ifllem motifi Tafl n r de er ç kar m (emisyon) ifllemleri Konsorsiyum yoluyla ç kar m Ç kar m ve ç kar m konsorsiyumu türleri Ç kar m giderleri...662

18 XIX 3.3. Ç kar mda fiyat tespiti sorunu Aktife dayal de erli ka tlar(abs Asset-Backed-Securities): Özellik ve hedefleri ABS-transaksiyonlar n n yap s ABS iflleminin Factoring ten fark ABS sürecinde bankalar n ifllevleri Türkiye de menkul k ymetlefltirme kurallar fiirkete ifltirak (Kat l m) finansman ve risk sermayesi Kat l m (risk sermayesi) flirketlerinin biçimleri Venture-Capital flirketlerinin özellikleri Türkiye de risk sermayesi sistemi Risk sermayesi yat r m ortakl klar KOB lerin krediye teminat bulma güçlükleri ve özel kredi garanti fonu KOB lere verilen garanti / kefalet koflullar Sorular/Testler Cevaplar/Çözümler Ondokuzuncu Bölüm MENKUL KIYMET BORSALARI VE filemler Borsa türleri IMKB nda faaliyet gösteren piyasalar Borsa örgütü Borsa komiseri Borsa üyeleri Borsa tüzel kiflili inin organlar Borsa suçlar ve ceza sorumlulu u Menkul k ymet borsalar ndaki ifllemler Müflteri ad na saklama hizmeti IMBK endeksleri ve endekse giren flirket seçim yöntemleri ve pazarlar Borsaya verilen talimat(emir) türleri ve kurun oluflumu Pay senedi piyasas n n Türkiye uygulamas Kurun belirlenmesi Kur oluflumunu etkileyen faktörler ve Pay senedi seçiminde/ de erlendirilmesinde uygulanan yöntemler Temel analizde (Fiyat / Performans analizinde) kullan lan oranlar Teknik analizlerden bilgi edinme Menkul k ymetlerin borsaya kote (kay t) ettirilmeleri Tafl n r de erlerin kalite s ralamas (derecelendirme) Borsa yard mc kurulufllar Arac kurumlar Arac kurulufllar n çal flma alanlar na göre ay r mlar Yat r mlar koruma fonu Menkul K ymetler Yat r m Ortakl klar (MKYO) Menkul K ymet Yat r m Fonlar Yat r m fonlar n n performanslar n n ölçülmesi Tafl nmaz mal yat r m fonlar Menkul k ymet borsalar araçlar Pay (Hisse) Senetleri Sa lad klar haklar n kapsam yönünden Pay Senedi Türleri Tür ve dolafl m özelli ine gore pay senedi türleri Gelir Ortakl Senedi Tahviller...724

19 XX Kamu Tahvilleri ve Benzeri Borç Senetleri Hazine Bonolar : Devlet Tahvilleri Özel (Sanayi) tahvilleri Finansman bonosu Bankalar n tafl n r de er ticaret iflleri Müflteri hesab na tafl n r de er al m sat m Al m sat ma arac l k iflleri Arac l k ifllemlerinin hukuki aç dan nitelendirilmeleri Bankan n müflterisiyle tafl n r de er ticareti yapmas Bankan n iflâs halinde müflterinin haklar Tafl n r de erin halka sunumuna arac l k Tafl n r de erleri saklama ve koruma hizmetleri Tafl n r de erlerin bankalara verilifl biçimleri Tevdi edilmifl bulunan tafl n r de erin rehni Bloke Pay Senedi ve Tahviller Bankan n tafl n r de erlerle ilgili yönetim ifllemleri Bankaya verilen pay senetlerine ait oy hakk n n kullan lmas Sorular/Testler Cevaplar/Çözümler Yirminci bölüm F NANSAL TÜREV ÜRÜNLER ve DÖV Z- BORSASI filemler Döviz ifllemleri riskleri ve karfl lanma yollar Risklerin türleri Ekonomik riskler Politik riskler Peflin döviz ifllemleri Vadeli finansal futures sözleflmeleri ve ifllemleri Kesin vadeli ifllemler De iflken vadeli ifllemler Finansal türev ürünleri Finansal türev ürünlerin hukuk yap lar ve nitelikleri Swap ifllemleri Swap le vadeli bir ifllemin uzat lmas : Bir vadeli ifllemin öne çekilifli Swap giderleri /Swap getirisi De erli kâ t ödüncü (bofla/aç a sat nal fl) Vadeli ifllem ve opsiyonlarda uzun ve k sa pozisyon Repo ifllemleri Arbitraj ifllemleri Döviz ve faiz oran futures ifllemleri Standartlar ve sözleflme tutarlar Kotasyon Clearing House lar n güven ifllevleri Güvence ler (Margin ler) Limitler Faiz oran futures ifllemleri Forward Rate Agreement (FRA) Opsiyonlar ve opsiyon ka tlar Call-opsiyonlar: Put-opsiyonlar Döviz opsiyonlar n n sat n al nmas Döviz opsiyonlar n n sat lmas...807

20 XXI Uluslararas para pazar n n baflka enstrümanlar Faiz oran opsiyonlar Caps, Floors ve Collars Caps Floor Collar Kredi türev enstrüman türleri Kredi türev enstrümanlar n n uygulama alanlar Türkiye de finansal türev ürünler piyasas Sorular/Testler Cevaplar/Çözümler Yirmibirinci bölüm KIYMETL MADEN ( ALTIN ve GÜMÜfi) BORSALARI LE filemler Alt n n Bretton Woods sistemindeki yeri Türkiye de k ymetli maden ithalât ve kullan m Dünyan n ünlü k ymetli maden borsalar ve de er ölçütleri Alt n de er ölçütleri Alt n paralar (Sikkeler) Alt n depolama ve koruma stabul Alt n borsas AB gümüfl piyasas Istanbul alt n rafinerisi IAB borsa üyeleri K ymetli maden ödünç ifllemleri ve takas merkezi ifllevleri Alt n metal hesaplar ve sertifikalar K ymetli maden avanslar ve kredileri K ymetli maden borsalar peflin ifllemler K ymetli maden (Alt n) vadeli ifllemleri Alt n madeni futures sözleflmeleri Alt n madeni opsiyonlar Sorular/Testler Cevaplar/Çözümler Yirmiikinci bölüm EURO-PARA S STEM, AVRUPA MERKEZ BANKASI ve F NANSAL KÜRESELLEfiME, WTO DA F NANSAL H ZMETLER T CARET I. Finansal küreselleflme I.1. Finansal küreselleflmenin iflletmecili e yarar ve zararlar I.2. Finansal küreselleflmeyi h zland ran nedenler I.2.1.Deregulasyon (Kural ve denetlemeden ar nma) I.2.2. Teknolojik geliflmeler I.2.3. Finans teorisindeki geliflmeler I.2.4. Vadeli ifllem pazarlar n n geliflmesi I.2.5. Sermaye pazarlar ndaki dalgalanmalar II. Küreselleflmenin motörü Dünya Ticaret Örgütü ve dünya çap nda Finansal hizmetler al fl verifli liberasyonu II.1. Uluslararas finans pazar n n liberasyonu II.2. WTO nun GATS antlaflmas nda finansal hizmetler kavram II.3. WTO finans hizmetleri antlaflmas n n içeri i III. Para sistemleri ve Avrupa Para Birli i III.1. Alt n standard III. 2. Bretton- Woods sistemi ilkeleri III.3. Bütünleflme (entegrasyon) basamaklar...866