AYTEMİZ MADENCİLİK LTD. ŞTİ. Krom Ocağı İşletmesi. Çevresel Etki Değerlendirme Raporu

Transkript

1 Krom Ocağı İşletmesi Çevresel Etki Değerlendirme Raporu Sivas İli, Hafik İlçesi, Aktaş Köyü İR: Ruhsat Numaralı Saha ÇED Raporu Nihai ÇED Raporu MERS ÇEVRE MERS Çevre Madencilik Mühendislik Proje Danışmanlık iş Sağ. Ve Güv. İnş.San. ve Tic. Ltd. Şti. ANKARA 2014

2 PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI PROJENİN ADI PROJE BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ) AYTEMİZ MADENCİLİK LTD. ŞTİ. Atatürk Bulvarı Atayurt İş Merkezi 169/59 Bakanlıklar/ANKARA TL SİVAS İLİ, HAFİK İLÇESİ, AKTAŞ KÖYÜ RUHSAT NUMARALI SAHA PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE Proje için seçilen alana ait koordinatlar, (b) nolu sayfada yer almaktadır tarih ve sayılı ÇED Yönetmeliği ( tarih ve sayılı RG ile değişik) PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ ÇALIŞMA GRUBUNUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI EK-I Listesi: 25 Ruhsat hukuku ve aşamasına bakılmaksızın, a) 25 hektar ve üzeri çalışma alanında (kazı ve döküm alanı toplamı olarak) açık işletme ve cevher hazırlama tesisleri, MERS ÇEVRE MADENCİLİK MÜH. PROJE DAN. İŞ SAĞ. VE GÜV. İNŞ. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. Yeterlik Belge No : 236 Yeterlik Belgesi Veriliş Tarihi : Cevizlidere Mah. Cevizlidere Cad. No:80/20 Çankay /ANKARA Tel : Faks : web: info@merscevre.com.tr Rapor Sunum Tarihi Ocak 2014 (a)

3 RUHSAT ALANINA AİT KOORDİNATLAR Koor. Sırası: Sağa, Yukarı Koor. Sırası: Enlem, Boylam Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: Coğrafik (Derece.kesir) D.O.M.: 39 D.O.M.: - Zon: 36 Zon: - Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: - NO SAĞA YUKARI NO ENLEM BOYLAM R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R ALAN 1036,26 Ha. i

4 PROJE ALANINA AİT KOORDİNATLAR PROJE ALANI 1. POLİGONUNA AİT KOORDİNATLAR Koor. Sırası: Sağa, Yukarı Koor. Sırası: Enlem, Boylam Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: Coğrafik (Derece.kesir) D.O.M.: 39 D.O.M.: - Zon: 36 Zon: - Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: - NO SAĞA YUKARI NO ENLEM BOYLAM P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P Alan 135,20 Ha. PROJE ALANI 2. POLİGONUNA AİT KOORDİNATLAR Koor. Sırası: Sağa, Yukarı Koor. Sırası: Enlem, Boylam Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: Coğrafik (Derece.kesir) D.O.M.: 39 D.O.M.: - Zon: 36 Zon: - Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: - NO SAĞA YUKARI NO ENLEM BOYLAM P P P P P P P P P P P P P P Alan 81,90 Ha. ii

5 PROJE ALANI 3. POLİGONUNA AİT KOORDİNATLAR Koor. Sırası: Sağa, Yukarı Koor. Sırası: Enlem, Boylam Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: Coğrafik (Derece.kesir) D.O.M.: 39 D.O.M.: - Zon: 36 Zon: - Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: - NO SAĞA YUKARI NO ENLEM BOYLAM P P P P P P P P Alan 71,84 Ha. PROJE ALANI 4. POLİGONUNA AİT KOORDİNATLAR Koor. Sırası: Sağa, Yukarı Koor. Sırası: Enlem, Boylam Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: Coğrafik (Derece.kesir) D.O.M.: 39 D.O.M.: - Zon: 36 Zon: - Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: - NO SAĞA YUKARI NO ENLEM BOYLAM P P P P P P P P P P P P Alan 50,30 Ha. ŞANTİYE ALANINA AİT KOORDİNATLAR Koor. Sırası: Sağa, Yukarı Koor. Sırası: Enlem, Boylam Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: Coğrafik (Derece.kesir) D.O.M.: 39 D.O.M.: - Zon: 36 Zon: - Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: - NO SAĞA YUKARI NO ENLEM BOYLAM ŞAN P ŞAN P ŞAN P ŞAN P Alan 0,07 Ha. iii

6 BİTKİSEL TOPRAK DEPOLAMA ALANINA AİT KOORDİNATLAR Koor. Sırası: Sağa, Yukarı Koor. Sırası: Enlem, Boylam Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: Coğrafik (Derece.kesir) D.O.M.: 39 D.O.M.: - Zon: 36 Zon: - Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: - NO SAĞA YUKARI NO ENLEM BOYLAM BİTK BİTK BİTKİ BİTKİ BİTKİ BİTKİ BİTKİ BİTKİ Alan 1,2 Ha. STOK ALANINA AİT KOORDİNATLAR Koor. Sırası: Sağa, Yukarı Koor. Sırası: Enlem, Boylam Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: Coğrafik (Derece.kesir) D.O.M.: 39 D.O.M.: - Zon: 36 Zon: - Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: - NO SAĞA YUKARI NO ENLEM BOYLAM STOK STOK STOK STOK STOK STOK STOK STOK Alan 1,2 Ha. iv

7 İÇİNDEKİLER Sayfa No TABLOLAR DİZİNİ... iv ŞEKİLLER DİZİNİ... vi EKLER DİZİNİ... vii Bölüm I: A) Projenin Tanımı ve Amacı... 2 a)tanımı... 2 b)ömrü... 7 B) Çıkarılacak Malzemenin fiziksel, kimyasal ve minerolojik özellikleri ve kullanım amaçları7 Bölüm II: Proje İçin Seçilen Yerin Konumu Bölüm III: Projenin Ekonomik ve Sosyal Boyutları III.1 Projenin zamanlama tablosu...15 III.2. Projenin fayda-maliyet analizi...15 III.3. Diğer hususlar...18 Bölüm IV: Proje İçin Seçilen Yerin ve Projenin Etki Alanının Çevresel Özellikleri IV.1. Fiziksel ve Biyolojik çevrenin özellikleri ve doğal kaynakların kullanımı:...20 IV.1.1. Meteorolojik ve iklimsel özellikler,...20 IV.1.2. Jeolojik Özellikler...35 a)bölge Jeolojisi (İlgili kesitler ve haritalar)...35 b)çalışma alanı ve jeolojisi (İlgili kesitler ve haritalar)...37 IV.1.3. Hidrojeolojik özellikler (ilgili harita ve kesitleri)...38 a)sahanın genel karakteri...38 b)yer altı su seviyesi...39 c)yer altı suyundan faydalanma durumu (Mevcut her türlü keson, derin, artezyen v.b. kuyu)...40 IV.1.4. Hidrolojik özellikler (ilgili harita ve kesitleri)...40 a)projenin göl, baraj, gölet, akarsu ve diğer sulak alanlara göre konumu...40 b)içme, kullanma, sulama amaçlı kullanım durumları...41 IV.1.5. Toprak Özellikleri...41 a)toprak Yapısı ve arazi kullanım kabiliyet sınıfı...41 b)yamaç Stabilitesi...46 c)sahanın Erozyon açısından durumu...46 d)doğal bitki örtüsü olarak kullanılan mera, çayır vb IV.1.6. Tarım ve Hayvancılık...47 a)tarımsal gelişim proje alanları...47 b)sulu ve kuru tarım arazilerinin büyüklüğü...47 c)ürün desenleri ve bunların yıllık üretim miktarları...48 d)hayvancılık türleri, adetleri ve beslenme alanları...51 i

8 IV.1.7. Flora ve Fauna...53 a)türler, endemik türler, yaban hayatı türleri ve biyotoplar, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler...57 b)nadir ve nesli tehlikeye düşmüş türler ve bunların yaşama ortamları, bunlar için belirlenen koruma kararları...68 c)av hayvanları ve bunların popülasyonu ile yaşama ortamları...68 IV.1.8. Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanaları, Biyogenetik Rezaerv Alanları Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Arkeolojik Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel koruma alanları, Turzim Bölgeleri)...79 IV.1.9. Orman Alanları...82 a)ağaç türleri ve miktarları veya kapladığı alan büyüklükleri...82 b)ormanın teknik özellikleri (Kapalılığı, cari artım, hektardaki servet)...82 c)ocak yerinin işlendiği mescere haritası ve yorumu...83 d)saha döküm tablosu...83 e)sahanın yangın görüp görmediği...83 IV Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler...84 IV Peyzaj Değeri Yüksek Yerler ve Rekreasyon Alanları...84 IV Diğer Özellikler,...84 IV.2. Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri:...84 IV.2.1. Ekonomik Özellikler (Yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler)...84 IV.2.2. Nüfus (Yöredeki kentsel ve kırsal nüfüs)...86 IV.2.3. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, sağlık kültür hizmetleri)...88 IV.2.4. Sağlık (Bölgede mevcut endemik hastalıklar)...89 IV.2.5. Diğer Özellikler...90 Bölüm V: Projenin Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler: V.1.1. Üretim Sırasında nerelerde ve ne kadar alanda hafriyat yapılacağı, hafriyat sırasında kullanılacak malzemeler, patlayıcı maddeler, hafriyat miktarı, nerelere taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları,...93 V.1.2. Suyun temin edileceği kaynaklardan getirilecek su miktarları, içme ve kullanma suyu ve diğer kullanım amaçlarına göre miktarları,...93 V.1.3. Proje kapsamındaki ulaştırma altyapısı planı (ulaştırma güzergahı, şekli, güzergah yollarının mevcut durumu ve kapasitesi, hangi amaçlar için kullanıldığı, mevcut trafik yoğunluğu, yerleşim yerlerine göre konumu, yapılması düşünülen tamir) V.1.4. Proje sırasında kesilecek ağaçların tür ve sayıları, etkilenecek tabii bitki türleri ve ne kadar alanda bu işlerin yapılacağı, orman yangınları ve alınacak önlemler, V.1.5. Elden çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü, arazi kullanım kabiliyeti, V.1.6. Üretimde kullanılacak makinelerin, araçların ve aletlerin miktar ve özellikleri, V.1.7. Üretim sırasında tehlikeli, toksik, parlayıcı ve patlayıcı maddelerin kullanım durumları, taşınmaları ve depolanmaları, V.1.8. Kullanılacak üretim yöntemleri, üretim miktarları ve imalat haritaları, V.1.9. Depolama işleminin ne şekilde gerçekleştirileceği, miktar ve sevkiyatı, ii

9 V İçme ve kullanma amaçlı suların kullanımı sonrası oluşacak atık suların miktarı ve bertarafı, V Üretim sırasında toz kaynakları ve ve çıkacak toz miktarı, V Üretim sırasında meydana gelecek vibrasyon, gürültü kaynakları ve seviyelerin için hesapların yapılması V Çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer teknik/sosyalaltyapı ihtiyaçlarının nerelerde ve nasıl temin edileceği, V Üretim sırasında oluşacak katı atıklar ve atık yağların miktarı ve bertarafı, V.1.5. İnsan sağlığı ve çevre açısından risk ve tehlikeli projeler, V Sağlık koruma bandı mesafesi, V Proje Alanında kültür ve tabiat varlıkları durumu, V Diğer projeler, V.2. Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri: Bölüm VI: İşletme Proje Kapandıktan Sonra Olabilecek ve Süren Etkiler ve Bu Etkilere Karşı Alınacak Önlemler: VI.1 Reklamasyon çalışmaları VI.2. Arazi Islahı VII.3. Mevcut su kaynaklarına etkiler Bölüm VII: Projenin Alternatifi Bölüm VIII: İzleme Programı IX.1 Projenin inşaat için önerilen izleme programı, projenin işletmesi ve işletme sonrası için önerilen izleme programı ve acil müdahale planı IX.2 ÇED Olumlu Belgesinin verilmesi durumunda, Yeterlilik Tebliği nde Yeterlilik Belgesi alan kurum /kuruluşların yükümlülükleri başlığının 4. Maddesinde yer alan hususların gerçekleştirilmesi ile ilgili program Bölüm IX: Halkın Katılımı Bölüm X: Sonuçlar NOTLAR ve KAYNAKLAR PROJE TANITIM DOSYASINI HAZIRLAYAN UZMANLARIN LİSTESİ iii

10 TABLOLAR DİZİNİ Sayfa No Tablo I.1. Proje Kapsamında Alınmış ÇED Kararlarına İlişkin Bilgiler... 2 Tablo I.2. Mevcut Kapasite Durumu ve Planlanan Kapasite Bilgileri... 4 Tablo II.1. Proje alanının Yerleşim Yerlerine Mesafeleri Tablo III.1.Zamanlama Tablosu Tablo.III.2. Yatırım Analiz Tablosu Tablo.III.3. Yıllık İşletme Giderleri Tablosu Tablo.III.4. Proformans Gelir Tablosu Tablo.IV Yılları İçin Aylık Ortalama Basınç Değerleri Tablosu Tablo.IV Yılları İçin Aylık Ortalam Sıcaklık Değerleri Tablosu Tablo.IV Yılları İçin Aylık Ortalama Yağış Değerleri Tablosu Tablo.IV Yılları İçin Ortalama Nem Değerleri Tablosu Tablo.IV Yılları için Buharlaşma Değerleri Dağılımı Tablosu Tablo.IV Yılları İçin Sayılı Günler Dağılımı Tablosu Tablo.IV Yılları Maksimum Kar Kalınlığı Tablosu Tablo.IV Yılları Yönlere Göre Rüzgarın Esme Sayıları Değerleri TabloIV Yılları Yönlere Göre Rüzgârın Mevsimsel Esme Sayıları Değerleri Tablo.IV Yılları Yönlere Göre Rüzgarın Ortalama Hız Değeri (m/sn) Tablo.IV Yılları Ortalama ve Maksimum Rüzgâr Hızı Tablosu Tablo.IV Yılları Ortalama Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Tablosu Tablo.IV Yılları Arası Toplam Esme Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramı Tablo.IV Yılı Esme Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramı Tablo.IV.15. Gözlem Kuyuları Koordinatları Tablo.IV.16 Sivas İli Toplam Mera Alanları Tablosu Tablo IV yılına ait Sivas İlinin Tarım Alanları Durumu Tablo IV Yılının Sivas İlinin Tahıl ve Diğer Bitkisel Ürünlerine Ait Bilgiler Tablo IV Yılına Ait Sivas İlinin Sebze Ürünlerinin Ekilen Alan ve Üretim Miktarları Bilgileri Tablo.IV Yılına Ait Sivas İlinin Meyve Ürünleri Bilgileri Tablo.IV Yılının Sivas İli, Hafik İlçesinin Tahıl ve Diğer Bitkisel Ürünlerine Ait Bilgiler.. 50 Tablo.IV Yılına Ait Sivas İli, Hafik İlçesinin Sebze Ürünlerinin Ekilen Alan ve Üretim Miktarları Bilgileri Tablo.IV Yılına Ait Sivas İli, Hafik İlçesi Meyve Ürünleri Bilgileri Tablo.IV Yılının Sivas İli Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Türü, Sayısı Ve Hayvansal Üretime Ait Bilgiler Tablo.IV ve 2011 Yılının Sivas İli Kümes Hayvanlarının Mevcut Sayısına Ait Bilgiler Tablo.IV ve 2011 Yılına Ait Sivas İli Arıcılık İstatistikleri Tablo.IV Yılına Ait Sivas İli Tek Tırnaklı Hayvanların Sayısı Tablo.IV yılının Sivas İli, Hafik İlçesi Büyükbaş Ve Küçükbaş Hayvan Türü, Sayısı ve Hayvansal Üretime Ait Bilgiler Tablo.IV ve 2011 yılının Sivas İli, Hafik İlçesi Kümes Hayvanlarının Mevcut Sayısına Ait Bilgiler Tablo.IV ve 2011 yılının Sivas İli, Hafik İlçesi Arıcılık İstatistikleri Tablo.IV yılının Sivas İli, Hafik İlçesi Tek Tırnaklı Hayvanların Sayısı Tablo.IV.33. Sivas İli, Hafik ilçesi üzerinde planlanan Krom Ocağı işletmeciliği için ve çevresinde bulunma olasılığı yüksek olan flora türleri, Türkçe ve Yöresel İsimleri, Fitocoğrafik Bölgeleri, Habitatları, Nispi Bolluğu, Endemizm Durumu, IUCN Red Data Book ve Bern Ek-I Kategorileri Tablo.IV.34. Sivas İli, Hafik ilçesi ve çevresinde bulunma olasılığı yüksek olan amfibi türleri, Latince ve Türkçe Adları, Habitatları, Bern, IUCN Red Data Book Kategorileri Tablo.IV.35. Sivas İli, Hafik ilçesi ve çevresinde bulunma olasılığı yüksek olan sürüngen türleri, Latince ve Türkçe Adları, Habitatları, Bern, IUCN Red Data Book ve MAK Kategorileri Tablo.IV.36. Sivas İli, Hafik ilçesi bulunma olasılığı yüksek olan kuş türleri, Latince ve Türkçe Adları, Bern, IUCN Red Data Book ve Korunma Statüleri ve MAK Kategorileri iv

11 Tablo IV.38 Sivas İli Toprakları Genel Arazi Dağılımı Tablo.IV.39 Yerleşim Yerine ve Cinsiyete Göre Sivas İlinin Nüfus Bilgileri Tablo.IV.40 Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Sivas İlinin Nüfus Bilgileri Tablo.IV.41 Sivas İlinin Genel Göç Verileri Tablo.IV.42 Şehirleşme Oranları Tablo.IV yılı Sivas İli Eğitim Düzeyi ve Okur Yazarlık Durumu Tablo.IV.44 Sivas İlinde Sağlık Kurumlarının Dağılımı Tablo.IV.45. Sivas İli Sağlık Kuruluşlarındaki Personel Sayısı Tablo.IV.46. Sivas İli Yıllara Göre Bildirim Zorunlu Hastalılar Çizelgesi Tablo.V.1 Proje Alanının 1. Poligonuna Ait Patlatma Dizayn Parametreleri Tablo.V.2 Proje Alanının 2. Poligonuna Ait Patlatma Dizayn Parametreleri Tablo.V.3 Proje Alanının 3. Poligonuna Ait Patlatma Dizayn Parametreleri Tablo.V.4 Proje Alanının 4. Poligonuna Ait Patlatma Dizayn Parametreleri Tablo.V.5 Üretim Esnasında Kullanılacak Makine ve Ekipmanların Miktar Tablo.V.6. Üretim Miktarları Tablo.V.7 Proje Alanı Poligonlarına Ait Yıllık Üretim Miktarları, En Yakın Yerleşime Mesafeleri, Bitkisel Toprak Depolama Alanı ve Stok Alanına Uzaklıkları Tablo.V.8. Toz Emisyon Faktörleri Tablo.V.10. Teçhizat Tipi ve Bunların Net Güç Seviyelerine Uygun Olarak Tanımlanan Ses Gücü Seviyeleri Tablo.V.11. Araçların Ses Gücü Düzeyleri Tablo.V.12. Kullanılacak Ekipmanlar ve Ses Gücü Düzeyleri Tablo.V.12. Proje Kapsamında İşletme Sırasında Tüm Kaynaklardan Oluşacak Ortalama Ses Basınç Seviyelerinin Mesafelere Göre Dağılımı, Tablo.V.13. Endüstri Tesisleri İçin Çevresel Gürültü Sınır Değeri Tablo.V.14. Gürültüye Maruz Kalma Süreleri Tablo.V.16. Patlatma Yapılan Kaya Türü Ve Bina Temeli Altındaki Kayaç Türüne Bağlı Olarak Değişim Gösteren K Katsayısı Asgari ve Azami Değerleri Tablo.V Yılları Arası Sivas İli Göç İstatistikleri Tablo.V Yılı Sivas İli İş Gücüne Katılım, İşsizlik ve İstihdam Oranları v

12 ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa No Şekil I.1. Açık İşletme Yöntemi Şematik Gösterimi... 5 Şekil I.2. Krom Ocağı İşletmesi İş Akım Şeması... 6 Şekil.IV Yılları Ortalaması Aylık Basınç Değerleri Grafiği Şekil.IV Yılları İçin Aylık Ortalama Sıcaklık Değerleri Grafiği Şekil.IV Yılları Ortalaması Aylık Yağış Değerleri Grafiği Şekil.IV Yılları için Aylık Ortalama Nem Değerleri Grafiği Şekil.IV Yılları Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması ve Günlük Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması Değerleri Grafikleri Şekil.IV Yılları Ortalaması Sayılı Günler Değerleri Grafiği Şekil.IV Yılları için maksimum Kar Kalınlığı Değerleri Grafiği Şekil.IV Yılları Rüzgar Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı Şekil.IV Yılları Rüzgar Esme Sayılarına Göre Mevsimsel Rüzgar Dağılımı Şekil.IV Yılları Rüzgar Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları Şekil.IV Yılları Rüzgar Hızlarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı Şekil.IV Yılları Ortalaması Aylık Ortalama ve Maksimum Rüzgar Hızı Değerleri Grafiği Şekil.IV Yılları İçin Aylık Ortalama Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgar Günler Sayısı Grafiği Şekil.IV.14. P. H Davis Grid Kareleme Sistemi Şekil.IV nolu poligonun karşıdan görünüşü Faliyet alanında 1. poligonun güneyinde yer alan 2. Poligon da 1. Poligon gibi sekonder orman arazisi karakterindedir. Poligonun yarısından fazlası mera arazisi olarak değerlendirilmiştir. İklim değişikliği, antropojenik yıkımlar gibi dış kaynaklı etmenlerden dolayı sekonder orman arazi formuna dönüşmüştür. Maki, garik ve çalı formları egemendir Şekil.IV nolu poligonun karşıdan görünüşü Şekil.IV nolu poligonun karşıdan görünüşü Şekil.IV.18.Türkiye Fitocoğrafik Bölgeleri Şekil.IV.19. Bufo bufo bufo ve Triturus vulgaris Şekil.IV.20. Agama stellio stellio Şekil.V Yılı Trafik Hacmi Haritası Şekil V.2. Proje Alanından Görünüm Şekil.V.3 Proje Alanından Görünüm Şekil.V.4. A, B ve C Ağırlıklı Ses (Gürültü) Düzeyleri için Çevirim Eğrileri Şekil 1.c.2. İşletme Aşamasında Tüm Kaynaklardan Oluşacak Ortalama Ses Basınç Seviyelerinin Mesafelere Göre Dağılımı Grafiği Şekil.V.5. Titreşim Hızının Mesafeye Göre Değişim Grafiği Şekil V.6. İsveç Patlatma Araştırma Merkezlerinin Deneylerine Göre Özgül Şarj a Bağlı En Uzak Fırlatma Mesafesi Şekil.VII.1. Acil Müdahale Planı vi

13 EKLER DİZİNİ Ek-1 Ek-2 Ek-3 Ek-4 Ek-5 Ek-6 Ek-7 Ek-8 Ek-9 Ek-10 Ek-11 Ek-12 Ek-13 Ek-14 Ek-15 Ek-16 Ek-17 Ek-18 Ek-19 Ek-20 Ek-21 Ek-22 Ek-23 Ek-24 Ek-25 Ek-26 Ek-27 Ek-28 Ek-29 Ek-30 Faaliyet Alanına Ait Yer Bulduru Haritası İşletme Ruhsatı ve İşletme İzni Şirket Ünvan Değişikliği ile ilgili Ticari Sicil Gaztesi Çed Belgeleri Faaliyet Alanına Ait 1/ Ölçekli Topografik Harita Faaliyet Alanına Ait 1/ Ölçekli Vaziyet Planı Faaliyet Alanının 1/ Ölçekli Jeolojik Haritası ve Kesitleri Faaliyet Alanına Ait Doğal Afet Durumu ve Sondaj Logları Faaliyet Alanına Ait 1/ Ölçekli Termin (İmalat) Planı 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı Faaliyet Alanına Ait Arazi Varlığı Haritası Faaliyet Alanına Ait Fotoğraflar Hava Kalitesi Modellemesi ÇED İnceleme ve Değerlendirme Raporu Faaliyet Alanına Ait Mescere Haritaları DSİ Genel Müdürlüğünün Faaliyet Alanı İle İlgili Vermiş Olduğu Görüş Mekansal Planlama Genel Müdürlüğünün Faaliyet Alanı İle İlgili Vermiş Olduğu Görüş Meteoroloji Genel Müdürlüğünün Faaliyet Alanı İle İlgili Vermiş Olduğu Görüş Sivas İline Ait Meteroloji Bülteni, Standart Zamanlarda Gözlenen Yağış Miktarları Tablosu, Yağış Şiddet-Süre-Tekerrür Eğrileri, Uzun yıllar Fevk Hadiseleri Sivas İl Özel İdaresinin Faaliyet Alanı İle İlgili Vermiş Olduğu Görüş Sivas İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünün Faaliyet Alanı İle İlgili Vermiş Olduğu Görüş Sivas İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğünün Faaliyet Alanı İle İlgili Vermiş Olduğu Görüş Maden İşleri Genel Müdürlüğünün Faaliyet Alanı İle İlgili Vermiş Olduğu Görüş Sivas Halk Sağlığı Müdürlüğünün Faaliyet Alanı İle İlgili Vermiş Olduğu Görüş Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğünün Faaliyet Alanı İle İlgili Vermiş Olduğu Görüşü Orman Genel Müdürlüğünün Faaliyet Alanı İle İlgili Vermiş Olduğu Görüş Krom Zenginleştirme Tesisi İçin Verilmiş Olan Su Kullanım İzni Krom Zenginleştirme Tesisi İçin Verilmiş Olan Sıvı Atık İzni Krom Zenginleştirme Tesisi İçin Verilmiş Olan Katı Atık İzni Rehabilitasyon Planı vii

14 BÖLÜM I PROJENİN ÖZELLİKLERİ 1

15 Bölüm I: A) Projenin Tanımı ve Amacı a) Tanımı Proje konusu yatırım kapsamında, Sivas İli, Hafik İlçesi, Aktaş Köyü Mevkii nde bulunan ve T.C Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğüne İR: (ER: ) ruhsat numarası ile kayıtlı olan sahada, AYTEMİZ MADENCİLİK LTD. ŞTİ. tarafından Krom Ocağı İşletmesi planlanmaktadır nolu sahada Dost Madencilik Ltd. Şti. tarafından krom ocağı işletmeciliği planlanmaktadır. Bu kapsamda tarihinde ÇED Başvuru dosyası bakanlığa sunulmuş olup tarihinde Halkın Katılım Toplantısı, tarihinde ise kapsam ve özel format belirleme toplantısı yapılmıştır tarih 8318 sayılı Ticaret Sicil Gazetesinde belirtildiği üzere Şirket Ünvanı değişmiş ve dosya içerisinde Aytemiz Madencilik Ltd. Şti. olarak anılacaktır (Bkz. Ek-3). Bahse konu saha için, T.C Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğü tarafından tarihinde 1036,26 hektarlık alan için İR (ER ) numarası ile IV. Grup İşletme Ruhsatı verilmiştir. Söz konusu işletme ruhsatı Ek-2 de sunulmuştur. İşletme ruhsat alanı olan 1036,26 hektarlık sahanın 338,50 hektarlık kısmında yapılacak Krom Ocağı işletmeciliğidir. İlk olarak, İR: no lu saha içinde planlanan Krom Ocağı ile ilgili olarak, Sivas Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından tarih ve 219 karar numaralı belge ile ÇED Gerekli Değildir kararı verilmiştir. Daha sonra aynı ruhsat numaralı saha içinde planlanan Krom Ocağı ile ilgili olarak Sivas Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından tarih ve 240 karar numaralı belge ile ÇED Gerekli Değildir kararı verilmiştir. Yine aynı ruhsat sahası içinde planlanan Krom Zenginleştirme Tesisi ve Atık Depolama Sahası ile ilgili olarak, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından tarih ve 2617 karar numaralı belge ile ÇED Olumlu kararı verilmiştir. ÇED olumlu kararının alınmasının ardından proje kapsamında bulunan şantiye sahasının inşaat çalışmaları tamamlanmış olup krom zenginleştirme tesisinin inşaat çalışmaları devam etmektedir. Son olarak, İR: no lu saha içinde planlanan Krom Ocağı Kapasite Artışı projesi ile ilgili olarak, Sivas Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından tarih ve 444 karar numaralı belge ile ÇED Gerekli Değildir kararı verilmiştir. Bahse konu belgeler ve yazılarla ilgili detaylı bilgi Tablo I.1. de sunulmuştur. Tablo I.1. Proje Kapsamında Alınmış ÇED Kararlarına İlişkin Bilgiler Faaliyetin Adı Karar Tarihi ve Numarası Çalışma Alanı (hektar) Belge Türü Krom Ocağı İşletmesi tarih 219 Karar No lu Belge 24,5 ÇED Gerekli Değildir Krom Ocağı İşletmesi tarih ve 240 Karar No lu Belge 24,5 ÇED Gerekli Değildir tarih ve Krom Zenginleştirme Tesisi ve 2617 Karar No lu Atık Depolama Sahası Belge 18,62 ÇED Olumlu Krom Ocağı (Kapasite Artışı) tarih ve 444 Karar No lu Belge 17,74 ÇED Gerekli Değildir 2

16 Proje alanın içinde yer aldığı 1036,26 hektarlık ruhsat alanı içinde, daha önce alınan ÇED kararları Ek-4 te sunulmuştur. Kayseri Orman Bölge Müdürlüğü, Sivas Orman İşletme Müdürlüğü, Hafik ve divriği Orman İşletme Şefliklerinin hazılamış olduğu ÇED İnceleme Değerlendirme Formuna göre, proje alanının 157,31 ha lik kısmı orman alanı, 179,92 ha lık orman sayılmayan alan kapsamında kalmaktadır. Orman alanları için kamulaştırma söz konusu olmadığından, orman sayılan alanlarda 6831 sayılı orman Kanunun 16. Maddesi gereğince izin alınacaktır. Ayrıca söz konusu orman alanları için hazırlanmış Rehabilitasyon Projesi EK-30 da sunulmuştur. Bahse konu saha, Yozgat-Sivas-Kayseri Planlama Bölgesi 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planında İ38 ve İ39 paftaları içerisinde yer almaktadır. Proje alanı içerisinde bulunduğu planlama bölgesi itibariyle planlama hükümleri maddelerinden Maden İşletme Tesisleri, Geçici Tesisler, Maden Sahaları ve Ocaklar maddesi hükümlerine tabidir. Proje sahası Çevre Düzeni Planında Tarım Arazisi-Kentsel Gelişme Alanı-Çayır Mera olarak görünmektedir. 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı, Lejantı ve Plan Notları Ek-11 de sunulmuştur. Proje alanı ile ilgili yapılan değerlendirmeler sonucunda, gerek madenin mevcut durumu gerekse iç piyasadan gelen talepler dikkate alındığında, maden ocağına olan ihtiyacın ortaya çıktığı görülmektedir. Krom ocağından yılda ton krom madeni çıkarılacaktır sayılı Maden Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun hükümlerine uyulacaktır. Ruhsatlı saha içerisinde planlanan Krom Ocağında toplam 4 adet poligonda çalışma yapılması planlanmaktadır. Proje kapsamında yer alan çalışma alanları ve alan büyüklükleri ile açıklama aşağıda sunulmuştur. 1 no lu poligon : 135,20 hektar 2 no lu poligon : 81,09 hektar 3 no lu poligon : 71,84 hektar 4 no lu poligon : 50,30 hektar Şantiye Alanı : 0,07 hektar Toplam : 338,50 hektar Ruhsat alanı içerisinde planlanan 4 adet çalışma alanı ve 1 adet şantiye sahası toplam alan 338,50 hektardır. ÇED alanı olarak belirlenen 338,50 hektarlık alan içinde yukarda belirtilen ve daha önceden ÇED Gerekli Değildir kararı alınmış alanlar bulunmaktadır. 1 no lu poligon olarak belirlenen 135,20 ha. alan içinde 12,01 ha. ve 24,5 ha. büyüklüğünde ÇED Gerekli Değildir kararları verilmiş 2 adet alan bulunmaktadır. Ayrıca 4 no lu poligon olarak belirlenen 50,30 hektarlık alan içinde 17,74 hektar büyüklüğünde ÇED Gerekli Değildir kararı verilmiş alan bulunmaktadır. Proje kapsamında planlanan maden ocakları için toplam alan 338,50 hektardır. Proje kapsamında planlanan Krom Ocağı İşletmesi nin alanı ve üretilen ürün miktarına ait bilgiler Tablo I.2. de verilmiştir. 3

17 Tablo I.2. Mevcut Kapasite Durumu ve Planlanan Kapasite Bilgileri Mevcut Kapasite Kapasite Artışıyla Birlikte Toplam Alan 24,5+24,5+18,62+17,74= 85,36 338,50 hektar Krom Madeni Ocak Kapasitesi ton/yıl ton/yıl Personel Sayısı 15 kişi 30 kişi Kamyon 2 adet 5 adet Ekskavatör 2 adet 4 adet Çalışma Süresi 10 ay, 25 gün, günde 8 saat (tek vardiya) 10 ay, 25 gün, günde 8 saat (tek vardiya) Proje alanı ve yakın çevresini gösterir 1/ ölçekli topoğrafik harita, yer bulduru haritası ve uydu görüntüleri Ek-1 ve Ek-5 de verilmiştir. Ayrıca Proje Alanı nı gösterir fotoğraflar Ek-12 de sunulmuştur. Proje konusu faaliyet; Mülga tarih ve sayılı Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği ( tarih ve sayılı RG ile değişik), Ek-I Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi 28. Madde madencilik projeleri a bendi 25 hektar ve üzeri çalışma alanında (kazı ve döküm alanı toplamı olarak) açık işletmeler, kapsamında yer almaktadır. Ayrıca bahse konu faaliyet tarih ve sayılı Resmi Gazetede Yayımlanarak Yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin Ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-2 Listesi 2.15, 2.18 ve 2.19 maddeleri kapsamında değerlendirilmektedir. Gerçekleştirilmesi planlanan proje ile ilgili Çevre İzni alınması için süreç başlatılmış olup ÇED OLUMLU kararının alınmasının ardından Çevre İzni alınması süreci tamamlanacaktır. Planlanan proje kapsamında; 4 adet ekskavatör 1 adet yükleyici 5 adet kamyon 1 adet arazöz kullanılması planlanmaktadır. Ocak sahasında; 1 adet Teknik Nezaretçi, 1 adet Daimi Nezaretçi, 1 adet Maden Teknikeri (ocak başçavuşu), 5 adet Makine Operatörü, 1 adet Bekçi, 6 adet Şoför, 15 adet İşçi olmak üzere toplam 30 kişi çalışacaktır. Personel ihtiyacı öncelikli olarak yakın yöre halkından sağlanacaktır. Çalışan personelin sosyal ihtiyaçları ÇED Olumlu kararı alınan ÇED Alanı içinde bulunan krom zenginleştrime tesisinden karşılanacaktır. Söz konusu faaliyet kapsamında Proje Alanı nda yılda 10 ay, ayda 25 gün, günde 09:00 17:00 saatleri arasında çalışılacaktır. Mevcut rezerv ve işletme imkânları göz önüne alınarak bölgede tamamı iç ve dış piyasaya satılmak üzere toplam ton/yıl krom cevheri üretimi planlanmıştır. Ocak alanında üretim delme-patlama yöntemi ile ekskavatör ve iş makineleri yardımıyla yapılacak olup, ocak aynasından üretimi gerçekleştirilecektir. Üretimi gerçekleştirilecek krom, herhangi bir işleme tabi tutulmadan yükleyiciler ile kamyonlara yüklenerek stok sahasına ve oradan krom zenginleştirme tesisine gönderilecektir. Sahada üretim açık işletme metodu ile gerçekleştirilecek olup, işletme yönteminin seçilmesinde topografya, cevherin jeolojik konumunun yanı sıra, ekonomik yeterlilik, 4

18 ekonomik oranda işletmecilik, kapasiteye ulaşabilme ve iş güvenliği gibi diğer hususlar etken olmuştur. Gerçekleştirilmesi planlanan proje kapsamında açık ocak işletim prensipleri uyarınca teşkil edilecek basamaklardan, genel şev eğim açılarını ve optimal basamak boyutlarını muhafaza etmek suretiyle basamaklı açık işletme yöntemiyle sağlanacaktır. Sahada krom üretiminde alt kottan başlanarak seçilen genel şev açısına uygun olarak basamaklar oluşturulacaktır. Genel şev açısı, basamak şevleri ve genişlikleri makine ve teçhizatın verimli ve emniyetli bir şekilde çalışmasına imkân verecek şekilde seçilmiştir tarih ve sayı ile Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzüğün 360 ve 361. Maddeleri gereği açık işletmelerde maksimum kademe yüksekliği iş makinelerinin çalışma yüksekliği ile sınırlandırılmış olup, bu yükseklik ortalama 12 metre dir. Bu nedenle açık işletmelerde basamak yüksekliği maksimum 12 metre, minimumda sınır konulmamak kaydı ile belirlenmektedir. Dolayısıyla sahada üretim aşamasında basamak yüksekliği 10 m, basamak genişliği 25 m basamak şev açısı 80 derece ve genel şev açısı 60 derece civarında olması planlanmaktadır. Açık ocak işletmeciliğinde göz önüne alınması gereken en önemli konu formasyonun yapısal jeolojisi-morfolojisini iyi bilmek ve buna bağlı olarak eldeki doneleri değerlendirebilmektir. Ocakta kullanılan makine ve ekipmanlarla birlikte cevher ve yan kayacının kütlesinin özellikleri birlikte değerlendirilerek üretim şekli seçilmektedir. Maden ocaklarında ilk aşamada bulunan zuhurun jeolojik bir durum değerlendirmesi yapılmakta buna göre işletilecek olan malzemenin kitle durumu ve sertlik değişkenliklerine bakılmaktadır. Tüm bu değerlendirmeler olumlu ise, bu ocağın kendine özgü doku ve yapısına bağlı olarak işletme metodu saptanarak üretime geçilmektedir. Bu nedenle maden yataklarında ayrıntılı bir şekilde belirlenen bu özelliklere dayanarak ocağa en uygun ve verimli çalışacak yöntem ile makine donanımının seçilmesi gerekir. Açık işletme yöntemi şematik gösterimi aşağıdaki şekilde verilmiştir. Basamak yüksekliği 10m Genel şev eğim açısı 60 0 Basamak genişliği 25 m Şev eğim açısı 80 0 Şekil I.1. Açık İşletme Yöntemi Şematik Gösterimi Üretim faaliyetleri tamamlanan kısımlarda basamaklar düzenlenecek oluşan çukurluklar düzeltilecek ve bitkisel toprak üzerine serilerek bölgenin vejetasyonu sağlanacaktır. Proje kapsamında planlana krom ocağında haftada 2 sefer patlatma yapılacak olup bir patlatma 3 sıradan teşekkül edecektir. Bir patlatma için 50 adet delik delinmesi planlanmaktadır. Patlatma işlemleri kapsamında bir atımda 50 kg. dinamit, 100 adet elektiriksiz kapsül, 5 adet elektirikli kapsül, 150 m. infilakli fitil ve 2.669,5 kg. Anfo kullanılacaktır. Patlatma işlemine ait detaylı hesaplamalar ve patlatma paterni ilgili kısımlarda sunulmaktadır. 5

19 Üretim faaliyetleri sırasında cevher çıkarma işlemine başlamadan önce, zemin hazırlığı yapılacaktır. Öncelikle malzemenin üzerinde yer alan 0,10 m. derinliğindeki bitkisel toprak tabakası sıyrılacaktır. Bu aşamada ortaya çıkacak olan bitkisel toprak, faaliyet sahası içerisinde yeri belirlenen bitkisel toprak stok sahasında toplanacaktır. Bu işlemi takiben sahada tüvenan cevher üretimine geçilecektir. Ocakta yüzeylenen malzeme delme patlatma yöntemiyle yerinden sökülerek alınacaktır. Sökülen malzeme ilk aşamada cevher stok alanında geçiçi olarak depolandıktan sonra iç ve dış piyasadan gelecek taleplere göre satışa sunulacaktır. Ocak sahasında planlanan açık ocak işletmeciliğine göre üretim miktarlarına ilişkin bilgi aşağıda sunulmuştur. Planlanan Yıllık Üretim : Ton Çalışılacak Ay : 10 Ay Ayda Çalışılacak Gün Sayısı : 25 gün Yıllık Çalışma Günü Sayısı : (10 ay/yıl) x (25 gün/ay) = 250 gün/yıl Aylık Üretim : ton / 10 ay = ton/ay Günlük Üretim : ton/ay/25/gün/ay = ton Ortalama Yoğunluk : 4 ton/m 3 Krom Ocağı İşletmesi İş Akım Şeması GÜRÜLTÜ Bitkisel Toprağın Alınması ve Depolanması TOZ GÜRÜLTÜ TOZ Ekskavatör Malzemenin Sökülmesi Patlatma GÜRÜLTÜ Kaldırma ve Cevher Stok Alanına Taşıma ve Stoklama TOZ Zenginleştirme Tesisine Nakliye Şekil I.2. Krom Ocağı İşletmesi İş Akım Şeması 6

20 b) Ömrü Sahada jeoloik etüt ve prospeksiyon çalışmaları yapılmış olup yapılan bu çalışmalarda sahada rezerv tespit edilmiştir. ÇED izni talep edilen 338,50 hektarlık alanın tamamında rezerv belirlenmiştir. Rezerv hesabında yoğunluk 4 ton/m 3 alınmıştır. Ortalama uzunluk : 1200 m. Ortalama eni : 80 m. Ortalama kalınlık : 10 m. Ortalama yoğunluk : 4 ton/m 3 ise; Görünür Rezerv = 1200 m x 80 m x 10 m x 4 ton/ m 3 = ton dur. Faaliyet alanında yapılan jeolojik araştırmalar ve rezerv tespit çalışmaları sonucunda ekonomik olarak üretilebilecek ton toplam görünür rezerve rastlanılmıştır. Proje alanına ait 1/ Ölçekli Jeolojik Harita Ek-7 de ve faaliyet alanının jeolojisi ve doğal afet durumu hakkında bilgiler ve Ek-8 de sunulmuştur. Projenin yıllık üretimi ton/yıl krom olarak planlanmıştır. Planlanan bu üretim günün getirdiği koşullara göre artabilecek veya azalabilecektir. ToplamGörünür Re zerv Projenin faydalı ömrü = YııllıkÜreim = ton ton / yıı = 11 yıl Maden İşleri Genel Müdürlüğü nden tarihinde ruhsat numaralı saha için işletme ruhsatı alınmış ve üretim çalışmaları devam etmektedir. Ruhsat tarihine kadar geçerlidir. Günün ekonomik koşulları ve rezerv durumu göz önünde bulundurularak işletme ruhsatı süresi sonunda temdit (süre uzatımı) talebinde bulunulacaktır. Proje ömrü sonunda faaliyetin devam edilip edilmeyeceğine piyasadaki arz talep durumuna göre karar verilecektir. B) Çıkarılacak Malzemenin fiziksel, kimyasal ve minerolojik özellikleri ve kullanım amaçları Kromun Genel Özellikleri Yer kabuğunun doğal bileşenlerinden biri olan krom; metalurji, kimya ve refrakter sanayinin temel elementlerinden biridir. Krom metalinin ekonomik olarak üretilebildiği tek mineral ise kromittir. Kromit, mineralojik olarak spinel grubuna ait bir mineral olup, küp sisteminde kristallenir. Teorik formülü FeCr 2 O 4 olmakla birlikte, doğada bulunan kromit mineralinin formülü (Mg,Fe)(Cr,Al,Fe) 2 O 4 olarak verilmektedir. Kromit mineralinin bazı fiziksel özellikleri şöyledir: Özgül ağırlığı : g/cm 3 Sertliği : 5.5 Rengi : Parlak siyah Çizgi rengi : Kahverengi Genelde manyetik özellik taşımaz. 7

21 Kromit minerali ve krom yatakları kökensel olarak ilişkili oldukları ultrabazik kayaçlar içinde bulunurlar. Ultrabazik kayacın (dunit, serpantinit) oluşturduğu hamura (gang) gömülü kromit kristalleri krom cevherini oluşturmaktadır. Ultrabazik hamur malzemesi içinde kromit kristallerinin ve/veya tanelerinin bulunuş yoğunluğu, sergiledikleri doku ve yapı özellikleri krom cevherinin masif, saçılmış (dissemine), nodüllü, orbiküler, bantlı, masif bantlı ve dissemine bantlı gibi nitelendirilmelerini sağlar. Mg, Cr, Fe, Al elementleri kromit mineralini oluşturan elementler olmakla birlikte, gang minerallerinden kaynaklanan silis de krom cevheri analizlerinin ayrılmaz bir parçasıdır. Krom cevherinin kimyasal bileşimi cevherin sanayideki kullanım alanlarını belirlemektedir. Kimyasal analizlerde SiO 2, Cr 2 O 3, Al 2 O 3 % miktarları ve Cr/Fe oranı çok belirleyici olmaktadır. Kromit mineralinin doğada bilinen en yüksek Cr 2 O 3 içeriği % 68'dir. Krom cevherinin endüstrideki kullanım alanlarına göre kimyasal bileşimi ve fiziksel özellikleri ile ilgili sınırlamalar söz konusudur. Teknolojik gelişmelere uygun olarak cevherin kimyasal bileşiminden kaynaklanan kullanım sınırlamaları giderek daha esnek hale gelmektedir. Kimyasal cevher olarak tanımlanan yüksek demirli krom cevheri, gelişen teknolojiyle artık metalurji sanayiinde de kullanılabilmektedir. Krom en başta demiri sertleştirmekte kullanılır. Krom-demir alaşımı çok sert olduğundan eğe gibi aşındırıcı âletlerin yapımında işe yarar. Krom-nikel alaşımının katıldığı demir ise çok dayanıklı ve esnek bir çelik verir. Bunlardan çeşitli makine parçalan, zırhlar, köprüler, elektrik dirençleri yapılır. Krom-volfram alaşımları ise çok daha serttir, özellikle sert malzemeyi işlemek için kullanılan uçların yapımına yarar. Bu nedenlerle krom bileşikleri sanayide çok kullanılır. Bu bileşikler 2, 3, 5, 6, 7 değerlidir. Bunlardan krom 2 bileşikleri mavi, krom 3 bileşikleri yeşil, krom 6 ve 7 bileşikleri sarı, turuncu ve kırmızı renkte olur. Bu niteliklerinden dolayı krom bileşikleri boya sanayiinde de geniş ölçüde kullanılır. Krom cevherinin kullanım alanları aşağıda sunulmuştur. Metalurji Metaluji sanayisinde krom cevherinin en önemli kullanım alanı paslanmaz çelik yapımında kullanılan ferrokrom üretimidir. Ferrokrom ise paslanmaz çelik metal ve silah sanayisinin çok önemli bir maddesidir. Bu kapsamda kromun çeşitli alaşımları mermi, denizaltı, gemi, uçak, top ve silahlarla ilgili destek sistemlerinde kullanılır. Metalurji sanayisinde krom; ferrokrom, ferro-siliko-krom, krom bileşikleri, ekzotermik krom katkıları, diğer krom alaşımları ve krom metali şeklinde tüketilir. Kimya Çoğu krom kimyasalları, kimyasal kalitedeki krom cevherinden doğrudan elde edilen sodyum bikromattan üretilir. Sodyum bikromat, kromik anhidrit ve krom oksit en yaygın kullanılan krom kimyasallarıdır. Ticari olarak üretilen diğer tali bileşikler, kurşun kromat, bazik krom sülfat, sodyum kromat, potasyum bikromat, potasyum çinko kromat ve amonyum bikromattır. Krom kimyasalları paslanmayı önleyici özellikleri nedeniyle uçak ve gemi sanayiinde yaygın olarak; kimya endüstrisinde de sodyum bikromat, kromik asit ve boya hammaddesi yapımında kullanılmaktadır. 8

22 Krom kimyasalları; metal kaplama, deri tabaklama, boya maddeleri (pigment), seramikler, parlatıcı gereçler, katalizör, boyalar, konserve kutulama (canning agents), su işleme, temizleme (water treatment), sondaj çamuru ve diğer birçok alanda tüketilir. Refrakter Refrakter özellikteki krom cevheri, çelik üretiminde yüksek fırınlarda yaygın olarak kullanılmaktadır. Krom cevherleri ticari olarak Cr 2 O 3 içeriklerine göre birinci, ikinci ve üçüncü kalite olarak sınıflandırılabildiği gibi element içerikleri dikkate alınarak kimyasal bileşimleri ve fiziksel özelliklerine göre metalurji, kimya, refrakter ve döküm endüstrilerinde kullanıma uygun cevherler diye sınıflandırılmaktadır. 1. Kalite > % 46 Cr 2 O 3 2. Kalite % Cr 2 O 3 3. Kalite < % 40 Cr 2 O 3 Krom cevherinin kimyasal bileşimi incelenirken Cr 2 O 3, Al 2 O 3, Fe 2 O 3, FeO, MgO, ve SiO 2 değerleri dikkate alınır. Metalurji sanayiinde kullanılan krom cevherinin ticari bazda kimyasal ve fiziksel özellikleri şöylece özetlenebilir: Kimyasal Özellikler Fiziksel Özellikler Cr 2 O 3 % Parça boyu mm SiO 2 % 8-12 Al 2 O 3 % 8-15 Toz (-25 mm), en fazla % 25 MgO % CaO % 0,5-1 P+S eser Cr/Fe 2-3 / 1 Refrakter sanayiinde kullanılan krom cevherinin refrakter sanayiinde kullanılan Cr 2 O 3 tenörünün % arasında, Al 2 O 3 içeriğinin % 25-32, Cr 2 O 3 ve Al 2 O 3 içerikleri toplamının (Cr 2 O 3 + Al 2 O 3 ) % 60, SiO 2 oranının ise % 10 un altında olması gerekir. Refrakter sanayiinde kullanılan parça ve konsantre cevherinde ticari anlamda aranan özellikler aşağıda verilmiştir. Ref.Parça : Cr 2 O 3 % 48 (en az) SiO 2 % 4 (en fazla) mm boyut (10 mm altı) % Ref.Konsantre : Cr 2 O 3 % 50 (en az) SiO 2 % 2 (en fazla) 0,5-4 mm boyut Cr 2 O 3 içeriği % 42 ve daha fazla ve Cr/Fe oranı 2 nin altındaki kırılgan veya toz cevherler kimya sanayisinde geleneksel krom cevheri olarak tanımlanırlar. Statiform tip olarak tanımlanan Prekambriyen yaşlı krom yataklarının Cr 2 O 3 içeriği düşük ve FeO içeriği yüksek kromitleri kimya sanayiinin tipik cevheri olarak tanımlanmaktadır. 9

23 Kimya sanayinde kullanılan krom konsantresinde ticari anlamda aranan özellikler şöylece özetlenebilir 1 : Cr 2 O 3 % 48 (baz) SiO 2 % 6-7 (tipik) (Cr/Fe) 3/1 (tipik) 0-20 mm boyut Projeye konu sahamızdan üretilecek krom cevheri % Cr 2 O 3, % Cr 2 O 3 ve % 20 Cr 2 O 3 olmak üzere sınıflandırılmaktadır. Sahadan alınan numuneler üzerinde gerçekleştirilen ortalama tahsil sonuçları aşağıdaki gibidir. Cr 2 O 3 % SiO 2 % 7-9 Al 2 O 3 % 11 MgO % CaO % 0,8 Ratio (Cr/Fe) 2,8 3/1 % Cr 2 O 3 içerikli krom cevheri doğrudan ihraç edilecek olup, % 36 Cr 2 O 3 altındaki cevherler ise iç piyasada değerlendirilecektir. Mevcut rezerv ve işletme imkânları göz önüne alınarak bölgede tamamı iç ve dış piyasaya satılmak üzere toplam ton/yıl krom cevheri üretimi planlanmıştır 1 1 Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Metal Madenler Alt Komisyonu, Krom Çalışma Grubu Raporu, Ankara

24 BÖLÜM II PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU 11

25 Bölüm II: Proje İçin Seçilen Yerin Konumu Proje yer seçimi (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan yerin, Onanlı Çevre Düzeni Planı veya İmar Planı sınırları içinde ise bu alan üzerinde, değil ise mevcut arazi kullanım haritası üzerinde koordinatları ile birlikte gösterimi) Projenin gerçekleştirileceği alan, Sivas İli, Hafik İlçesi, Aktaş Köyü sınırlarında Sivas iline kuş uçuşu yaklaşık olarak 46 km, Hafik ilçesine kuş uçuşu yaklaşık 33 km uzaklıkta yer almaktadır. Proje Alanı ve çevresini gösterir 1/ ölçekli topoğrafik harita Ek-5 de sunulmuştur. Proje kapsamında planlanan maden ocaklarını için toplam alan 338,50 hektardır. Proje Alanı, 1/ ölçekli haritanın İ38-C3 ve İ39-D4 paftasında yer almaktadır. Sahaya yaklaşık 2000 m stabilize yoldan ulaşım sağlanmaktadır. Proje Alanı na en yakın yerleşim yeri Aktaş köyüdür. Aktaş köyüne en yakın çalışma alanı yaklaşık 1550 m güneyinde yer alan 1 No lu poligonun alanıdır. Bahse konu saha, Yozgat-Sivas-Kayseri Planlama Bölgesi 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planında İ38 ve İ39 paftaları içerisinde yer almaktadır. Proje alanının içerisinde bulunduğu planlama bölgesi itibariyle planlama hükümleri maddelerinden Maden İşletme Tesisleri, Geçici Tesisler, Maden Sahaları ve Ocaklar maddesi hükümlerine tabidir. Proje sahası Çevre Düzeni Planında Ağaçlandırılacak Alan-Çayır Mera olarak 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı, Lejantı ve Plan Notları Ek.9 da sunulmuştur. Şekil 2.1. Proje Alanını Gösterir Çevre Düzen Planı Proje ile ilgili olarak Sivas İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü ÇED sürecinde tarih ve 1786 sayılı görüşü eklerde sunulmuştur (Bkz. Ek-21). İlgili kurum görüşünde verilen bilgiler ve taahhütler aşağıda sıralanmıştır. 12

26 Üretim faaliyetlerine geçilmeden önce ruhsat sahibi firma tarafından Sivas İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğüne proje alanının arazi incelemesi yaptırılacak ve etüt raporu hazırlatılacaktır. Ayrıca toprak koruma projeleri hazırlatılacaktır sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu kapsamında gerekli izinler alınacaktır sayılı mera kanunu hükümlerine göre proje alanı içerisindeki mera vasıflı arazilerde çalışmalara başlanılmadan önce mera vasıf değişikliği talebinde bulunulacaktır. Ayrıca 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlemesine Dair Tarım Reformu Kanun hükümlerine uyulacaktır. -Proje alanı içerisinde herhangi bir göl, gölet, akarsu bulunmamaktadır. Söz konusu alan içerisinde mevsimlik yağışlarla beslenen kuru dere yatakları bulunmaktadır. Bu sebeple 1380 sayılı su ürünleri kanunu hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca doğal hayatın devamı için gerekli suyun yatağına bırakılacak ve balık geçitleri yapılacaktır. Proje için seçilen alanın hem Hafik ilçesine hem de Sivas iline mesafesi, hem şehir içi hem de şehirler arası ulaşım imkanlarının kolaylığı ve en önemli konulardan bir tanesi olan hammadde teminin kolay olması nedeniyle proje alanı için başka bir alternatif düşünülmemiştir. Proje alanına ait koordinatlar b,c ve d sayfa numaralı sayfalarda sunulmuştur. Proje alanının yerleşim yerlerine mesafelerini ve yönlerine ait bilgiler Tablo II.1. de sunulmuştur. Tablo II.1. Proje alanının Yerleşim Yerlerine Mesafeleri Yerleşim Yeri Mesafe (km) ÇED Alanına Göre Yönü Aktaş Köyü 1,55 Güney Hafik İlçesi 33 Kuzey Sivas İli 46 Kuzey-Batı *Uzaklıklar, Ek-5 de sunulan 1/ ölçekli topoğrafik harita referans alınarak hazırlanmıştır. Hafik ilçeleri ile Çukurbelen köyü çevresinde kanatlı av hayvanlarından Şahin, bıldırcın bol miktarda bulunmaktadır. Hafik İlçesine bağlı toplam 83 adet köy bulunmaktadır. Tarım ve hayvancılık genelde extansif büyüklüktedir. Köylerde şirketleşmiş bir tarım ve hayvancılık yoktur. Son dönemlerde ilçe tarım müdürlüğü teknik personelinin özellikle suni tohumlama ve cins hayvan sayısını oldukça arttırdığı görülmektedir. Yine tarım ilçe müdürlüğü halk eğitim müdürlüğü çalışmaları ile arıcılık alanında ilerleme sağlanmıştır. İlçede ki Hafik gölü etrafında dinlenme, piknik ve gezinti alanları mevcuttur. Sivas a yakınlığı sebebiyle hafta sonları Sivas ta oturanların mesire amacıyla uğradıkları yerlerden biri de Hafik Göl Gazinosu dur. Hafik gölünde balık tutma izni ihale ile balıkçılara verilmekle beraber kıyıdan olta ile balık tutulmaktadır. Söz konusu sahada pasa döküm alanı belirlenirken erozyona, heyelana sebep olmayacak meyilde arazi seçilecektir. Ayrıca çevredeki dere, baraj, gölet sularını kirletmeyecek şekilde gerekli tedbirlerin alınacak, izne konu olmayan yerlere ve ormanlara pasa malzeme dökülmeyecektir. 13

27 BÖLÜM III PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI 14

28 Ekim Ekim 2013 Ağustos 2020 AYTEMİZ MADENCİLİK LTD. ŞTİ. Bölüm III: Projenin Ekonomik ve Sosyal Boyutları Proje sahasına en yakın Aktaş Köyü nde, genellikle hayvancılık yapılmaktadır. Köyde bahçe tarımı mevcuttur. Meyve ve sebzecilik yaygın değildir. Köyde genelde büyükbaş hayvancılık yapılmaktadır. Bu nedenle sosyal güvencesi yok denecek kadar azdır. Bölgede son yıllarda madencilik en önemli sektör durumuna gelmiştir. Söz konusu proje kapsamın da çalışacak olan personel ve faaliyetler sırasında ortaya çıkacak olan ihtiyaçlar öncelikle Aktaş Köyünden sonra bölgeden temin edilecektir. Bu nedenlerden dolayı proje bölge ekonomisine azda olsa bir katkı sağlanmış olacak ve böylelikle sosyo-ekonomik durum geliştirmiş olacaktır. Sektördeki yatırımlar arttıkça bölgedeki işsizlik oranı azalacaktır. III.1 Projenin zamanlama tablosu SİCİL: (ER: ) numaralı 1036,26 hektarlık IV.Grup maden sahası ile ilgili olarak tarihinde Maden İşleri Genel Müdürlüğünce 10 yıl süreli işletme Ruhsatı verilmiştir. İşletme Ruhsatının alınmasının ardından; Söz konusu sahada üretim faaliyetleri devam etmektedir. Söz konusu izin tarihinde sona erecektir. İşletme İzin süresi sona ermeden önce izin süresinin uzatılması için Maden İşleri Genel Müdürlüğüne başvuruda bulunulacaktır yılı sonuna kadar ÇED sürecinin tamamlanacağı öngörülmektedir. ÇED Olumlu Kararının alınmasına müteakip gerekli izinlerle birlikte, Revize İşletme Projesi hazırlanarak Maden İşleri Genel Müdürlüğüne başvuruda bulunulacaktır. Tablo III.1.Zamanlama Tablosu Açıklamalar Üretim Faaliyetleri ÇED Başvuru Dosyasının Sunulması Halkın Katılım Toplantısı Bilgilendirme, Kapsam ve Özel Format Belirleme Toplantısı ÇED Raporunun Hazırlanması ve Sunumu ve Nihaileştirilmesi III.2. Projenin fayda-maliyet analizi Proje kapsamında yılda ton krom üretimi yapılacaktır. Ruhsatlı sahada, delmepatlatma ile gevşetilerek yerinden sökülen krom cevheri, iş makineleri ile kamyonlara yüklenerek stok sahasına, buradan da krom zenginleştirme tesisine götürülecektir. Daha sonra cevher talep doğrultusunda piyasaya satışa sunulacaktır. 15

29 Satış fiyatları günün ekonomik koşullarına göre farklılık gösterebilmektedir. Mali yönden söz konusu proje kapsamında yapılacak yatırım tutarı ve giderlere ait tahmini hesaplamalar aşağıya çıkarılmış olup, milli gelire katkısı ifade edilmiştir. Tablo.III.2. Yatırım Analiz Tablosu HARCAMA ÇEŞİDİ Ruhsat için müracaat, harç, teminat vs. Çevre İle Uyum Teminatı Etüt, Plan, Faal.Rap., Proje ve Harita Hazırlanması Numune alma, analiz ve Teknolojik Etüt Gideri Beklenmeyen Proje Giderleri MADEN YATIRIM GİDERLERİ Orman İzini Alımı YATIRIM TUTARI TUTAR TL TL TL TL TL TL Makine- Ekipman; Firmanın Mevcut Ekipmanları Kullanılacaktır ---- Arazi Düzenlemesi Altyapı-Ulaştırma yatırımları ARA TOPLAM BEKLENMEYEN GİDERLER SABİT SERMAYE YAT.TUTARI TOPLAM YATIRIM TUTARI TL TL TL TL TL TL Yıllık giderler belirlenirken işletme giderleri ve yıllık yapılacak resmi harcamalar (harç, çevre teminatı, vs.) ile beklenmeyen giderler dikkate alınmıştır. Tablo.III.3. Yıllık İşletme Giderleri Tablosu Gider Cinsi Akaryakıt Gideri İşçilik-Personel Gideri Bakım-Onarım Gideri Patlayıcı Gideri Genel Giderler Amortisman Gideri Yedek Parça-Malzeme Alımı Beklenmeyen Giderler TOPLAM Tutarı (TL) TL TL TL TL TL TL TL TL TL Yıllık İşletme Gelirleri Yılda ton krom cevheri üretilmesi durumunda, Krom Satış Geliri = ton x 6 TL/ton= TL Yıllık İşletme Karı Yıllık İşletme Karı = Yıllık İşletme Geliri Yıllık İşletme Gideri Yıllık İşletme Karı = TL TL = TL 16

30 Tablo.III.4. Proformans Gelir Tablosu AÇIKLAMALAR YIL (2013) Proje Gelirleri TL Proje Giderleri Toplamı TL Proje Karı TL Uzun Vadeli Borç ---- Gayri Safi Kar TL Brüt Kar TL Kurumlar Vergisi (% 20) TL Net Kar TL Yatırımın Kendini Geri Ödeme Süresi Toplam yatırımın, projenin sağlayacağı net karın amortisman tutarı ile toplamından elde edilen nakit gelirine oranı suretiyle yatırımın geri dönüş süresi bulunmuştur. ToplamYatırıı TL Tesis Geri Ödeme Süresi 0, 38YIL Net Kar Amortismanlar TL Milli Gelire Katkı: Milli Gelire Katkı= Brüt Kar + İşçilik-Personel Gider = TL TL= TL Yukarıdaki yapılan hesaplamaların sonuçlarından projenin rantabl olduğu anlaşılmaktadır. Çevresel Fayda-Maliyet Analizi: Madenler ancak bulundukları yerde üretilebilmektedir. Bu nedenle başka bir alanda üretme imkanı yoktur. Bu yer altı servetlerinin işletilerek ekonomiye kazandırılmasının yanı sıra çevreye karşı gerekli duyarlılığın gösterilmesi önemlidir. Bu nedenle söz konusu proje kapsamında bir tarafta ilgili kanun ve yönetmeliklere uygun olarak üretim faaliyetlerinde bulunarak ekonomiye katkı sağlanırken diğer taraftan söz konusu çevrenin yeniden düzenlenerek; çevresel etkilerin minimuma indirilmesi için gerekli tedbirler alınacaktır. Projeye konu faaliyet ile ilgili olarak Sivas İl Özel İdaresinin görüşü alınmış olup ekler kısmında sunulmuştur (Bkz. Ek-20). Söz konusu kurum görüşünde istenilen taahhüt aşağıda verilmiştir. Üretim çalışmaları sırasında bölgede Sivas İl Özel İdarenin yapmış olduğu yol, su ve sulama yapılarına zarar verilmesi durumunda zarar ruhsat sahibi firma tarafından karşılanacaktır. Zaten tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Maden Kanununda ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun un ilgili maddesi gereği her bir ruhsat için yıllık ruhsat harcı kadar Çevre Uyum Teminatı yatırılması zorunlu hale getirilmiştir. Bu doğrultuda her yıl söz konusu proje alanı (ruhsat sahası) için yıllık Çevre Uyum Teminatı yatırılacaktır. Bu projenin gerçekleştirilmesi ile inşaat sektörünün hammadde ihtiyacının karşılanması sağlanacak, ayrıca yöre halkına sağladığı istihdam imkanları ve bölgesel olarak yaratacağı ek katma değerler ile ülke ekonomisine önemli katkısı olacaktır. 17

31 Proje alanında, ocak üretim faaliyetleri sırasında toplam olarak 30 personel çalıştırılması planlanmaktadır. Çalışacak personel mümkün olduğunca yöre halkından temin edilecektir. Personelin sosyal ihtiyaçlarının yöreden karşılanması, yöre ekonomisine katkı sağlayacaktır. Her bir personelin ortalama 4 kişilik bir aileye katkı sağlayacağı düşünüldüğünde toplam 120 kişi geçimini bu işletmeden sağlamış olacaktır. III.3. Diğer hususlar Bu bölümde irdelenecek başka bir husus yoktur. 18

32 BÖLÜM IV PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN VE PROJE ALANININ ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ 19

33 Bölüm IV: Proje İçin Seçilen Yerin ve Projenin Etki Alanının Çevresel Özellikleri IV.1. Fiziksel ve Biyolojik çevrenin özellikleri ve doğal kaynakların kullanımı: IV.1.1. Meteorolojik ve iklimsel özellikler, IV Bölgenin Genel İklim Koşulları Çalışma alanı Sivas il sınırları içerisindedir. Sivas İç Anadolu Bölgesi içerisinde kalmaktadır. İç Anadolu Bölgesi kara ikliminin etkisi altındadır. Doğusunda dağlık ve yüksek Doğu Anadolu Bölgesi'nin yer alması; güney, batı ve kuzey kesimlerini kuşatan dağlık alanların denizle olan etkileşimi kesmesi bölgede kara ikliminin egemen olmasına yol açar. Yazların sıcak ve kurak geçtiği bölgede kışlar oldukça soğuk ve kar yağışlıdır. Doğu Anadolu Bölgesi'ne komşu olan Yukarı Kızılırmak bölümü bölgede kışların en soğuk olduğu kesimdir. Bazı kışlar Sivas'ta hava sıcaklığının -34 C'ye kadar düştüğü saptanmıştır. Bölgenin öteki kesimlerinde kar yağışlı günlerin sayısı yılda ortalama 10 gün, yerin karla örtülü olduğu günlerin sayısı günken, bu süre Sivas'ta iki aya kadar ulaşır. Bölgenin ve Türkiye'nin en az yağış alan kesimi Konya bölümüdür. İç Anadolu Bölgesi'ndeki başlıca kentler, iç kesimlere oranla daha çok yağış alan ve su kaynakları daha çok olan dağ etekleri boyunca yer alır. Doğuya doğru gidildikçe en yağışlı mevsim kıştan ilkbahara kayar. İç Anadolu Bölgesinde yer alan Sivas ilinde de karasal hakimdir. Kışları soğuk ve sert geçer, genelde kış aylarında bol kar yağışı görülür ve ortalama 3-5 ay karla örtülüdür. Yazları sıcak ve kurak, ilkbahar ve sonbahar ayları yağmurlu geçer. Her ne kadar kışlar soğuk geçse de, ilin Kuzey bölümünde, "Koyulhisar ve Suşehri ilçelerinde" karasal iklimden tipik Karadeniz iklimine geçiş görülür. Bu bölgelerde, iç kesimlere göre havalar ılık geçer. IV Basınç Dağılımı Sivas Meteoroloji Gözlem İstasyonu sonuçlarına göre ortalama basınç değeri 871,33 hpa dır. İldeki maksimum basınç değeri 887,5 hpa ile Ocak ayında, minimum basınç ise 848,1 hpa ile Ocak ayında gözlemlenmiştir. Tablo.IV Yılları İçin Aylık Ortalama Basınç Değerleri Tablosu AYLAR Ortalama Basınç (hpa) Maksimum Basınç (hpa) Minimum Basınç (hpa) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık YILLIK 871,33 887,5 848,1 20

34 Ortalama Basınç (hpa) Maksimum Basınç (hpa) Minimum Basınç (hpa) Şekil.IV Yılları Ortalaması Aylık Basınç Değerleri Grafiği IV Sıcaklık Dağılımı Sivas Meteoroloji Gözlem İstasyonu sonuçlarına göre ortalama sıcaklık değeri 9,1 C dir. İldeki maksimum sıcaklık değeri 40 C ile Temmuz ayında, minimum sıcaklık değeri ise -34,6 C ile Ocak ayında gözlemlenmiştir. Tablo.IV Yılları İçin Aylık Ortalam Sıcaklık Değerleri Tablosu ºC Yıllık Ortalama Sıcaklık Maksimum Sıcaklık Minimum Sıcaklık Ortalama Sıcaklık (oc) Maksimum Sıcaklıkların Ortalaması (oc) Minimum Sıcaklıkların Ortalaması (oc) Şekil.IV Yılları İçin Aylık Ortalama Sıcaklık Değerleri Grafiği 21

35 IV Yağış Dağılımı Sivas Meteoroloji Gözlem İstasyonu sonuçlarına göre ortalama toplam yağış miktarı mm dir. İldeki günlük en çok yağış miktarı 51.8 mm ile Mayıs ayında gözlemlenmiştir. Tablo.IV Yılları İçin Aylık Ortalama Yağış Değerleri Tablosu (mm) Yıllık Ortalama Toplam Yağış Miktarı Günlük En Çok Yağış Miktarı Toplam Yağış Ortalaması (mm) Maksimum Yağış (mm) 10 0 Şekil.IV Yılları Ortalaması Aylık Yağış Değerleri Grafiği IV Ortalama Nispi Nem Sivas Meteoroloji Gözlem İstasyonu sonuçlarına göre, Sivas İli ortalama nem miktarı % 64.7 dir. Tablo.IV Yılları İçin Ortalama Nem Değerleri Tablosu % Yıllık Ort. Nem

36 Ortalama Nem (%) Ortalama Nem (%) Şekil.IV Yılları için Aylık Ortalama Nem Değerleri Grafiği IV Buharlaşma Durumu Sivas Meteoroloji Gözlem İstasyonu sonuçlarına göre bölgede yıllık ortalama açık yüzey buharlaşması 76,1 mm, günlük maksimum açık yüzey buharlaşması 14 mm dir. Tablo.IV Yılları için Buharlaşma Değerleri Dağılımı Tablosu (mm) Yıllık Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması Günlük Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması (mm) Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması (mm) Şekil.IV Yılları Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması ve Günlük Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması Değerleri Grafikleri IV Sayılı Günler Dağılımı Sivas Meteoroloji Gözlem İstasyonu sonuçlarına göre, bölgede ortalama kar yağışlı günler 44,7 gün, ortalama kar örtülü günler sayısı 61,9 gün, ortalama sisli günler sayısı 9,3 gün, ortalama dolulu günler sayısı 2,7 gün, ortalama kırağılı günler sayısı 39,3 gün, ortalama orajlı günler sayısı 21.4 gün ve ortalama kar yağışlı günler sayısı 33,4 gündür. 23

37 Gün AYTEMİZ MADENCİLİK LTD. ŞTİ. Tablo.IV Yılları İçin Sayılı Günler Dağılımı Tablosu Sayılı Günler Yıllık Ort. Kar Yağışlı Günler Ort. Kar Örtülü Günler Ort. Sisli Günler Ort. Dolulu Günler Ort. Kırağılı Günler Ort. Orajlı Günler Ort. Kar Yağışlı Günler Ort. Sisli Günler Ort. Kırağılı Günler Ort. Kar Örtülü Günler Ort. Dolulu Günler Ort. Orajlı Günler Sayılı Günler Değerleri Grafiği Aylar Şekil.IV Yılları Ortalaması Sayılı Günler Değerleri Grafiği IV Maksimum Kar Kalınlığı Sivas Meteoroloji Gözlem İstasyonu sonuçlarına göre, bölgedeki maksimum kar kalınlığı 67 cm ile Şubat ayında gözlemlenmiştir. Tablo.IV Yılları Maksimum Kar Kalınlığı Tablosu Aylar Yıllık Maksimum Kalınlığı(cm) Kar

38 Maksimum Kar Kalınlığı (cm) Maksimum Kar Kalınlığı (cm) Şekil.IV Yılları için maksimum Kar Kalınlığı Değerleri Grafiği IV Rüzgâr Dağılımı Sivas Meteoroloji Gözlem İstasyonu sonuçlarına göre bölgedeki 1. hakim rüzgar yönü yıllık toplam esme sayısı ile NNE (Kuzey-Kuzeydoğu), 2. hakim rüzgar yönü toplam esme sayısı ile NNW (Kuzey-Kuzeybatı) ve 3. hakim rüzgar yönü ise toplam esme sayısı ile ENE (Doğu-Kuzeydoğu) dır. Tablo.IV Yılları Yönlere Göre Rüzgarın Esme Sayıları Değerleri Yıllık N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW

39 NNW40000 N NNE NW NE WNW W ENE E WSW ESE SW SE SSW SSE S Şekil.IV Yılları Rüzgar Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı TabloIV Yılları Yönlere Göre Rüzgârın Mevsimsel Esme Sayıları Değerleri Kış İlkbahar Yaz Sonbahar N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW

40 Şekil.IV Yılları Rüzgar Esme Sayılarına Göre Mevsimsel Rüzgar Dağılımı 27

41 Şekil.IV Yılları Rüzgar Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları 28

42 Tablo.IV Yılları Yönlere Göre Rüzgarın Ortalama Hız Değeri (m/sn) Yıllık N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW NNW 2 N NNE NW 1.5 NE WNW W ENE E WSW ESE SW SE SSW S SSE Şekil.IV Yılları Rüzgar Hızlarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı Ortalama Rüzgâr Hızı Dağılımı Sivas Meteoroloji Gözlem İstasyonu sonuçlarına göre bölgede yıllık ortalama rüzgar hızı 1.3 m/sn, dir. En Hızlı Esen Rüzgâr Yönü ve Hızı Sivas Meteoroloji Gözlem İstasyonu sonuçlarına göre bölgede yıllık, maksimum rüzgâr hızı 27,5 m/sn dir. Yönü ise SSE dir. 29

43 Tablo.IV Yılları Ortalama ve Maksimum Rüzgâr Hızı Tablosu Ortalama Rüzgâr Maksimum Maksimum AYLAR Hızları Rüzgâr Yönü Rüzgâr Hızı Ocak 1.1 SSE 19.7 Şubat 1.4 SSW 27.3 Mart 1.5 SSE 27.5 Nisan 1.6 S 24.6 Mayıs 1.5 WNW 21 Haziran 1.5 W 25.7 Temmuz 1.5 NNW 22.9 Ağustos 1.4 E 16.5 Eylül 1.1 WNW 22.3 Ekim 1 S 20.7 Kasım 1.1 N 21 Aralık 1.2 SE 20.6 Yıllık 1.3 SSE Maksimum Rüzgâr Hızı (m/s) Ortalama Rüzgar Hızı (m/s) 5 0 Şekil.IV Yılları Ortalaması Aylık Ortalama ve Maksimum Rüzgar Hızı Değerleri Grafiği Ortalama Fırtınalı Günler Sayısı Sivas Meteoroloji Gözlem İstasyonu sonuçlarına göre ortalama fırtınalı günler sayısı 4,4 gün dür. Ortalama Kuvvetli Rüzgârlı Günler Sayısı Sivas Meteoroloji Gözlem İstasyonu sonuçlarına göre ortalama kuvvetli rüzgarlı günler sayısı 70,2 gün dür. 30

44 Gün AYTEMİZ MADENCİLİK LTD. ŞTİ. Tablo.IV Yılları Ortalama Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Tablosu m/sn Yıllık Ort. Fırtınalı Günler Sayısı Ort. Kuvvetli Rüzgarlı Günler Ort. Fırtınalı Günler Sayısı Ort. Kuvvetli Rüzgarlı Günler Aylar Şekil.IV Yılları İçin Aylık Ortalama Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgar Günler Sayısı Grafiği Standart zamanlarda ölçülen en yüksek yağış miktarı ve yağış şiddet-süre-tekerrür eğrileri Meteoroloji Genel Müdürlüğü Sivas Meteoroloji istasyonunda 24 saatlik Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük Yağış Değerleri 58,3 mm olarak tespit edilmiştir. İşletme aşamasında bu değerler göz önüne alınacaktır. Fevk: Bölge ile ilgili alınan Fevk tablosundaki değerler inşaat ve işletme aşamasında dikkate alınacaktır. Yukarda belirtilen konu başlıkları için Sivas Meteoroloji Gözlem İstasyonu verileri kullanılmıştır Sivas Meteoroloji Gözlem İstasyonu verileri, FEVK bilgileri, Standart zamanlarda ölçülen en yüksek yağış miktarı, yağış şiddetsüre-tekerrür eğrileri Ek-19 de sunulmuştur. Hava Kalitesi Dağılım Modellemesi Özeti Hava kirliliği dağılım model çalışması uygulanırken EPA ve Amerikan Meteoroloji Topluluğu (AMS) tarafında geliştirilen AERMOD programı kullanılmıştır. Bahse konu modelleme çalışmaları PM10 ve Çöken Toz Dağılımı için yapılmıştır. Modelleme çalışmalarında kullanılan meteorolojik parametreler; Sıcaklık (2009 yılı Sivas İli Meteoroloji İstasyonu Verileri) Rüzgâr Hızı ve Yönü (2009 yılı Sivas İli Meteoroloji İstasyonu Verileri) Nem (2009 yılı Sivas İli Meteoroloji İstasyonu Verileri) Başınç (2009 yılı Sivas İli Meteoroloji İstasyonu Verileri) 31

45 Bulutluluk (2009 yılı Sivas İli Meteoroloji İstasyonu Verileri) Bulut Taban Yüksekliği (2009 yılı Sivas İli Meteoroloji İstasyonu Verileri) Modelleme çalışması esnasında kullanılan Yüksek atmosfer sondaj verileri Ankaradan sağlanmıştır. Modelleme çalışmaları için 2009 yılı seçilmiş olup Sivas İli Meteoroloji İstasyonu Verilerinden yararlanılmıştır. Meteorolojik veri yılı seçilirken, hâkim rüzgâr yönünü belirlemek amacıyla yılları arası uzun yıllar esme sayılarının toplamı alınmıştır. Bu toplam, yılları arası aylık esme sayıları ile karşılaştırılarak uzun yıllar esme sayılarına en yakın olan 2005 yılı seçilmiştir. Tablo.IV Yılları Arası Toplam Esme Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramı Rüzgar Yönü Yıllık Esme Sayıları N N NNW 40,000.0 NNE NW 30,000.0 NE ,000.0 ENE WNW 10,000.0 E ESE W 0.0 SE SSE S 9601 SSW WSW SW Dereceden Hakim Rüzgar Yönü WSW NNE W Dereceden Hakim Rüzgar Yönü WNW NNW NW Dereceden Hakim Rüzgar Yönü NNW ENE SW SSW S NNE SSE NE SE ENE E ESE 32

46 Tablo.IV Yılı Esme Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramı Rüzgar Yönü Yıllık Esme Sayıları N 482 NNE 1003 NE 269 ENE 491 E 531 ESE 302 SE 508 SSE 821 S 56 SSW 22 1,200.0 N NNW NNE 1,000.0 NW WNW W 0.0 WSW SW SSW S SSE NE SE ENE E ESE SW Dereceden Hakim Rüzgar Yönü WSW 78 NNE W Dereceden Hakim Rüzgar Yönü WNW 699 SSE NW Dereceden Hakim Rüzgar Yönü NNW 799 NNW 1. Poligon İçin Poligon 1 alanında faaliyet sonucu oluşabilecek toz miktarları için yapılan Senaryo 1 ve Senaryo 2 modelleme sonuçlarında, Tablo 11 e göre 24 Saatlik değerlerinin hepsi Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği hedef 1 Ocak 2019 da olması gerekli 50 µg/m3 sınır değerinin de altındadır. Poligon 1 alanında faaliyet sonucu oluşabilecek toz miktarları için yapılan Senaryo 1 ve Senaryo 2 modelleme sonuçlarında, Tablo 11 e göre Yıllık değerlerin hepsi Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği hedef 1 Ocak 2019 da olması gerekli 40 µg/m3 sınır değerinin altındadır. Senaryo 1 ve 2 ye göre yapılan modelleme sonucunda, Tablo 12 ye göre KVS değerleri insan sağlığının korunması için hassas alıcılarda Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği hedef 1 Ocak 2019 da olması gerekli 50 µg/m3 sınır değerinin altındadır. Senaryo 1 de değer 2,30 [µg/m3], Senaryo 2 de değer 4,60 [µg/m3] olarak hesaplanmıştır. Senaryo 2 ye göre yapılan modelleme sonucunda, Tablo 12 ye göre UVS değerleri insan sağlığının korunması için hassas alıcılarda Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği hedef 1 Ocak 2019 da olması gerekli 40 µg/m3 sınır değerinin altındadır. Senaryo 1 de değer 0,29 [µg/m3], Senaryo 2 de değer 0,59 [µg/m3] olarak hesaplanmıştır. Bu sonuçlara göre; AYTEMİZ MADENCİLİK LTD. ŞTİ. Krom Ocağı Poligon 1 de, yönetmelik ve standartlarda belirtilen kontrol tedbirlerinin uygulanması oluşan toz emisyonunun azalmasını sağlayarak alıcı noktalarda meydana gelebilecek olumsuz hava kalitesi değişimlerini engelleyecek ve yönetmelik sınır değerleri içerisinde kalmasını sağlayacaktır. 33

47 2. Poligon İçin Poligon 2 alanında faaliyet sonucu oluşabilecek toz miktarları için yapılan Senaryo 1 ve Senaryo 2 modelleme sonuçlarında, Tablo 11 e göre 24 Saatlik değerlerinin hepsi Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği hedef 1 Ocak 2019 da olması gerekli 50 µg/m3 sınır değerinin de altındadır. Poligon 2 alanında faaliyet sonucu oluşabilecek toz miktarları için yapılan Senaryo 1 ve Senaryo 2 modelleme sonuçlarında, Tablo 11 e göre Yıllık değerlerin hepsi Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği hedef 1 Ocak 2019 da olması gerekli 40 µg/m3 sınır değerinin altındadır. Senaryo 1 ve 2 ye göre yapılan modelleme sonucunda, Tablo 12 ye göre KVS değerleri insan sağlığının korunması için hassas alıcılarda Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği hedef 1 Ocak 2019 da olması gerekli 50 µg/m3 sınır değerinin altındadır. Senaryo 1 de değer 0,07462 [µg/m3], Senaryo 2 de değer 0,14924 [µg/m3] olarak hesaplanmıştır. Senaryo 2 ye göre yapılan modelleme sonucunda, Tablo 12 ye göre UVS değerleri insan sağlığının korunması için hassas alıcılarda Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği hedef 1 Ocak 2019 da olması gerekli 40 µg/m3 sınır değerinin altındadır. Senaryo 1 de değer 0,01136 [µg/m3], Senaryo 2 de değer 0,02272 [µg/m3] olarak hesaplanmıştır. Bu sonuçlara göre; AYTEMİZ MADENCİLİK LTD. ŞTİ. Krom Ocağı Poligon 2 de, yönetmelik ve standartlarda belirtilen kontrol tedbirlerinin uygulanması oluşan toz emisyonunun azalmasını sağlayarak alıcı noktalarda meydana gelebilecek olumsuz hava kalitesi değişimlerini engelleyecek ve yönetmelik sınır değerleri içerisinde kalmasını sağlayacaktır. 3. Poligon İçin Poligon 3 alanında faaliyet sonucu oluşabilecek toz miktarları için yapılan Senaryo 1 ve Senaryo 2 modelleme sonuçlarında, Tablo 11 e göre 24 Saatlik değerlerinin hepsi Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği hedef 1 Ocak 2019 da olması gerekli 50 µg/m3 sınır değerinin de altındadır. Poligon 3 alanında faaliyet sonucu oluşabilecek toz miktarları için yapılan Senaryo 1 ve Senaryo 2 modelleme sonuçlarında, Tablo 11 e göre Yıllık değerlerin hepsi Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği hedef 1 Ocak 2019 da olması gerekli 40 µg/m3 sınır değerinin altındadır. Senaryo 1 ve 2 ye göre yapılan modelleme sonucunda, Tablo 12 ye göre KVS değerleri insan sağlığının korunması için hassas alıcılarda Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği hedef 1 Ocak 2019 da olması gerekli 50 µg/m3 sınır değerinin altındadır. Senaryo 1 de değer [µg/m3], Senaryo 2 de değer [µg/m3] olarak hesaplanmıştır. Senaryo 2 ye göre yapılan modelleme sonucunda, Tablo 12 ye göre UVS değerleri insan sağlığının korunması için hassas alıcılarda Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği hedef 1 Ocak 2019 da olması gerekli 40 µg/m3 sınır değerinin altındadır. Senaryo 1 de değer [µg/m3], Senaryo 2 de değer [µg/m3] olarak hesaplanmıştır. 34

48 Bu sonuçlara göre; AYTEMİZ MADENCİLİK LTD. ŞTİ. Krom Ocağı Poligon 3 de, yönetmelik ve standartlarda belirtilen kontrol tedbirlerinin uygulanması oluşan toz emisyonunun azalmasını sağlayarak alıcı noktalarda meydana gelebilecek olumsuz hava kalitesi değişimlerini engelleyecek ve yönetmelik sınır değerleri içerisinde kalmasını sağlayacaktır. 4. Poligon İçin Poligon 4 alanında faaliyet sonucu oluşabilecek toz miktarları için yapılan Senaryo 1 modelleme sonucunda, Tablo 11 e göre 24 Saatlik değeri Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği hedef 1 Ocak 2019 da olması gerekli 50 µg/m3 sınır değerinin de altındadır. Senaryo 2 modelleme sonucu Tablo 11 e göre 24 Saatlik verilen sınır değeri aşmaktadır. Poligon 4 alanında faaliyet sonucu oluşabilecek toz miktarları için yapılan Senaryo 1 ve Senaryo 2 modelleme sonuçlarında, Tablo 11 e göre Yıllık değerlerin hepsi Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği hedef 1 Ocak 2019 da olması gerekli 40 µg/m3 sınır değerinin altındadır. Senaryo 1 ve 2 ye göre yapılan modelleme sonucunda, Tablo 12 ye göre KVS değerleri insan sağlığının korunması için hassas alıcılarda Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği hedef 1 Ocak 2019 da olması gerekli 50 µg/m3 sınır değerinin altındadır. Senaryo 1 de değer [µg/m3], Senaryo 2 de değer [µg/m3] olarak hesaplanmıştır. Senaryo 2 ye göre yapılan modelleme sonucunda, Tablo 12 ye göre UVS değerleri insan sağlığının korunması için hassas alıcılarda Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği hedef 1 Ocak 2019 da olması gerekli 40 µg/m3 sınır değerinin altındadır. Senaryo 1 de değer [µg/m3], Senaryo 2 de değer [µg/m3] olarak hesaplanmıştır. Bu sonuçlara göre; AYTEMİZ MADENCİLİK LTD. ŞTİ. Krom Ocağı Poligon 4 de, yönetmelik ve standartlarda belirtilen kontrol tedbirlerinin uygulanması oluşan toz emisyonunun azalmasını sağlayarak alıcı noktalarda meydana gelebilecek olumsuz hava kalitesi değişimlerini engelleyecek ve yönetmelik sınır değerleri içerisinde kalmasını sağlayacaktır. IV.1.2. Jeolojik Özellikler a) Bölge Jeolojisi (İlgili kesitler ve haritalar) Sivas yöresinde yüzeylenen birimler; en altta temel kayalar (Paleozoyik-Mesozoyik), bunların üzerine gelen Tersiyer ve Kuvaterner kayaları (Senozoyik) ve Mesozoyik- Senozoyikzaman aralığında etkili olmuş magmatik kayalar şeklinde incelenebilir. Temel kayalar ve Tersiyer kayaları bu bölüm içerisinde, magmatik kayalar ise metamorfizma ve magmatizma bölümünde değerlendirilmiştir (Ayaz ve Atalay, 2001). Sivas il alanı ve yakın çevresinde yüzeylenen Paleozoyik ve Mesozoyik yaşlı temel kayalar; metamorfitler, ofiyolitler ve kireçtaşlarından oluşmaktadır. Paleozoyik yaşlı metamorfitler, bölgede yüzeyleyen en yaşlı birimler olup; kuzeyde Tokat Metamorfitleri, batıda Akdağ Metamorfitleri ve güneydoğuda ise Keban Metamorfitleri şeklinde üç farklı birim olarak tanımlanmıştır. Üst Kretase yerleşme yaşlı ofiyolitik seri ise bölgenin kuzeyinde ve güneyinde doğu-batı uzanımlı iki ayrı kuşak şeklinde bulunmakta olup, Divriği Ofiyolitli 35

49 Karışığı şeklinde adlandırılmıştır. Havzanın güney ve güneydoğu kesimlerinde ise daha çok Toros kuşağına ait karbonatların nap olarak taşınmasıyla oluşmuş Üst Kretase-Paleosen yaşlı Tecer kireçtaşları ile Jura-Kretase yaşlı Munzur kireçtaşları yüzeylemektedir. Sivas il alanının orta kesimlerinde kuzeydoğu-güneybatı yönlü olarak uzanan ve yaklaşık 250 km uzunluğa, 50 km genişliğe sahip olan havza, Sivas Tersiyer havzası olarak tanımlanmaktadır. Temel kayalar üzerinde bulunan Sivas Tersiyer havzasının stratigrafisi, Ayaz ve Atalay (2001) tarafından yapılan çalışmaya göre, alttan üste doğru; Pazarcık volkanitleri (Paleosen), Gülandere Formasyonu (Eosen), Selimiye Formasyonu (Oligosen), Kemah Formasyonu (Alt Miyosen), Hafik Formasyonu (Alt-Orta Miyosen), İncesu Formasyonu (Üst Miyosen-Alt Pliyosen), Bayat volkanitleri (Üst Pliyosen) ve travertenler ile alüvyonlar (Kuvaterner) şeklinde sıralandırılmıştır. Gülandere ve Kemah Formasyonları sığ deniz ve geçiş ortamlarında, Selimiye ve Hafik Formasyonları kısmen sığ deniz ve geçiş ortamlarında, kısmen de akarsu ve bunların oluşturduğu geçici göllerde (playa) ve bu göllerin kıyılarında gelişen kıta içi sabkha ortamlarında İncesu Formasyonu ise akarsu ve bunların oluşturduğu laküstrin (tatlı su) göl ortamında çökelmişlerdir. Pazarcık volkanitleri, havzanın kuzeybatısında Yıldızeli-Akdağmadeni arasında, doğusunda ise Refahiye dolaylarında yüzeylenmektedir. Bazalt, andezit, tüf ve aglomeralardan oluşmuştur. Tabanda, temel kayalar üzerinde açısal uyumsuzlukla bulunmaktadır. Gülandere Formasyonu, havzanın hemen hemen tamamında yüzlekler vermesine karşın, en güzel yüzleklerini güneybatıda Altınyayla, kuzeyde Zara-İmranlı ve doğuda Refahiye ve güney kesimlerinde vermektedir. Birim, çoğunlukla ofiyolitik malzemelerden türemiş çakıltaşları ile bunların üzerine gelen kumtaşı, kiltaşı, çakıltaşı, silttaşı, kumlu-killi kireçtaşı, tüf ve yer yer andezit ve bazalttan oluşmuştur. Ayrıca yer yer olistostrom ve olistolitler de içeren formasyonun en üstünde jips arakatkılı kiltaşı, silttaşı ardalanması bulunur. Gülandere Formasyonu havzanın güneyinde, doğusunda ve kuzeydoğusunda Divriğ Ofiyolitli Karışığı ile Tecer kireçtaşları üzerinde, havzanın batı ve kuzeybatısında ise Akdağ Metamorfitleri üzerinde uyumsuz olarak yer almaktadır. Birim Paleosen yaşlı Pazarcık volkanitleri üzerine uyumlu olarak gelmektedir. Selimiye Formasyonu, en iyi ve en yaygın yüzleklerini, havzanın güney ve batı kesimlerinde verir. Birim, çoğunlukla beyaz, yer yer alacalı masif jipsler ile ara düzeylerinde irili ufaklı kırmızı renkli çakıltaşı, kumtaşı, çamurtaşı, silttaşı ardalanması içerir. Renk üst kesimlere doğru kırmızılaşır. Ayrıca formasyon içinde çok değişik boyutlu ve farklı kaya türlerinden oluşmuş olistolitler bulunur. Formasyon, altta Gülandere Formasyonu ile geçişlidir. Kemah Formasyonu, en geniş ve tipik yüzleklerini, havzanın daha çok iç kesimlerinde ve doğusunda vermektedir. Birimin tabanında, çok sınırlı olmakla birlikte çakıltaşı ve kumtaşları yer alırken, üst kesimleri killi kireçtaşı, kumtaşı, kiltaşı, marn, çamurtaşı, silttaşı ardalanmasından oluşmuştur. Üst kesimlerde çok ince kömürlü ara düzeyler bulunmaktadır. Ayrıca, bazen farklı birimlerden oluşmuş olistolitler içerir. Alt dokanağı Selimiye Formasyonu ile açısal uyumsuzdur. Hafik Formasyonu, havzanın hemen hemen bütününde izlenmesine karşın en tipik yüzleklerini Sivas-Hafik-Zara-İmranlı dolaylarında vermektedir. Formasyon ağırlıklı olarak beyaz, yer yer alacalı renkli, tabakalı ya da masif jipsler ile jips ve kireçtaşı ara düzeyli çakıltaşı, kumtaşı, silttaşı, kiltaşı, çamurtaşı ardalanmasından oluşmuştur. Birimin alt dokanağı Kemah Formasyonu ile uyumlu olup, yanal ve düşey geçişlidir. İncesu Formasyonu, en iyi ve en geniş yüzleklerini havzanın kuzey ve güney sınırları boyunca vermektedir. Çakıltaşı, kumtaşı, silttaşı, kiltaşı, marn ve gölsel kireçtaşlarından oluşmuştur. İmranlı ve Kangal yörelerinde yer yer ekonomik linyit aradüzeyleri içermektedir. Üste doğru, yanal ve düşey yönde, gri renkli marnlar içeren gölsel kireçtaşlarına 36

50 geçmektedir. İncesu Formasyonu, Alt-Orta Miyosen ve daha yaşlı kayaçlar üzerine uyumsuz olarak gelmektedir. Bayat volkanitleri, havzanın batısında küçük yüzlekler şeklinde, güneybatı kesimlerinde ise daha geniş yüzlekler şeklinde bulunmaktadır. Birim, oldukça rijit yapılı, yer yer gaz boşluklu, masif yapılı, siyah-kahve renkli andezit ve bazaltlardan oluşmuştur. Bazaltlarda, az miktarda tamamen kloritleşmiş ve karbonatlaşmış mafik mineraller gözlenmiştir (Ayaz, 1998). İnceleme alanında Hafik ve İncesu Formasyonlarını kestiği gözlenen Bayat volkanitleri, İncesu Formasyonu üzerinde uyumsuz olarak gözlenmektedir. Bölgede yüzeyleyen en genç birimler, Kuvaterner yaşlı travertenler ve alüvyonlardır. Bunlar kendilerinden daha yaşlı birimler üzerinde açısal uyumsuzlukla ve/veya uyumsuzlukla bulunmaktadırlar. Güncel oluşumları devam eden travertenler ve alüvyonlar, Sivas yöresinin önemli endüstriyel hammaddeleri arasında yer almaktadırlar. Sivas Tersiyer havzasında yüzeyleyen bu formasyonlardan Gülandere ve Kemah Formasyonları sığ deniz ve geçiş ortamlarında, Selimiye ve Hafik Formasyonları kısmen sığ deniz ve geçiş ortamlarında, kısmen de akarsu ve bunların oluşturduğu geçici göllerinde (playa) ve bu göllerin kıyılarında gelişen kıta içi sabkha ortamlarında, İncesu Formasyonu ise akarsu ve bunların oluşturduğu laküstrin göl ortamında çökelmişlerdir. Metamorfizma ve Magmatizma Sivas yöresi, eski jeolojik dönemlerde bir okyanusun (Neotetis) açıldığı, sonra Üst Kretase'de tüketilerek yok olduğu ve daha sonra ise çarpışma sürecinin geliştiği bir alanda bulunmaktadır. Okyanusun açılması sırasında bazik ve ultrabazik kayaçlar, kapanması sırasında yay magmatizmasıyla ilişkili asidik kayaçlar oluşmuştur. Çarpışma ve sonrasında ise temel kayalarının metamorfizmaya uğradığı ve hem asidik hem de bazik magmatitlerin oluştuğu belirtilebilir. Divriği, Yıldız Dağı, Karaçayır ve Köse Dağı yörelerinde yer alan magmatik kayaçların; yay tektonizması, çarpışma ve çarpışma sonrası tektonizma ve/veya kıta içi rift tektonizması ürünleri olabilecekleri söylenebilir. Sivas yöresindeki magmatik kayalar; genellikle Üst Kretase-Eosen devrelerinde oluşmuş ve çoğunlukla metamorfitleri, kısmen de ofiyolitleri kesmişlerdir. Bunlar; Divriği,Yıldız Dağı Karaçayır ve Köse Dağı yörelerinde yaygın olarak gözlenmekte olup; granodiyorit, granit, gabro, diyorit ve siyenit gibi farklı türlerden oluşmuşlardır. Yöredeki en genç magmatik kayalar ise yukarıda anlatıldığı gibi, Üst Pliyosen devresine ait andezit ve bazalt litolojisindeki volkanitlerdir. Bunların, diğer magmatitlerden (Kretase-Eosen) farkı, Tersiyer çökelleri oluştuktan sonra tüm Tersiyer istifini kesmiş olmalarıdır. b) Çalışma alanı ve jeolojisi (İlgili kesitler ve haritalar) Çalışma alanı Gülandere Formasyonu üzerinde bulunmaktadır. Birim, oğunlukla ofiyolitik malzemelerden türemiş çakıltaşları ile bunların üzerine gelen kumtaşı, kiltaşı, çakıltaşı, silttaşı, kumlu-killi kireçtaşı, tüf ve yer yer andezit ve bazalttan oluşmuştur. Ayrıca yer yer olistostrom ve olistolitler de içeren formasyonun en üstünde jips arakatkılı kiltaşı,silttaşı ardalanması bulunur. Gülandere Formasyonu havzanın güneyinde, doğusunda vekuzeydoğusunda Divriği Ofiyolitli Karışığı ile Tecer kireçtaşları üzerinde, havzanın batı vekuzeybatısında ise Akdağ Metamorfitleri üzerinde uyumsuz olarak yer almaktadır. BirimPaleosen yaşlı Pazarcık volkanitleri üzerine uyumlu olarak gelmektedir. 37

51 IV.1.3. Hidrojeolojik özellikler (ilgili harita ve kesitleri) a) Sahanın genel karakteri Proje alanı Sivas İli, Hafik İlçesi, Aktaş Köyü mevkiinde yer almaktadır ve Gülandere Formasyonu olarak adlandırılan çoğunlukla ofiyolitik malzemelerden türemiş çakıltaşları ile bunların üzerine gelen kumtaşı, kiltaşı, çakıltaşı, silttaşı, kumlu-killi kireçtaşı, tüf ve yer yer andezit ve bazalttan oluşmaktadır. Faaliyet alanın bulunduğu bölgede; göl, baraj, gölet bulunmamaktadır. Proje alanının güneydoğusunda ve yaklaşık 550 m mesafede Gümüşsuyu Deresi ile faaliyet alanına 320 m mesafede çalışma alanının güneybatısında Gölcan Deresi bulunmaktadır. Ayrıca proje alanının içerisinde ve yakın çevresinde mevsimlik yağışlarla beslenen kuru dere yatakları bulunmaktadır. Sahada yapılacak çalışmalar sırasında ve sonrasında, proje alanı içerisinde ve yakın çevresinde yer alan mevsimsel yağışlarla beslenen kuru dere yataklarına müdahale edilmeyecek ve herhangi bir atık malzeme verilmeyecektir. Ruhsat sahası içerisinde önceki yıllarda yer altı suyu seviyesi belirlemek amacıyla üç adet sondaj yapılmış ve atık depolama kısmında yeraltı suyunun belirlenmesi ve litolojinin görülmesi amacıyla yapılmış sondajlarda m de yer altı suyuna rastlanmıştır. Sondaj logları Ek-8 de verilmiştir. Projenin bütün aşamalarında sahanın çevresinde bulunan akar dere yataklarına ve saha içerisindeki kuru dere yataklarına koruma bandı bırakılacak, faaliyetten kaynaklı rusubat akışının engellenmesi için tedbirler alınılacak ve olası taş yuvarlanması ve malzeme şaçılmalarının engellenmesi için tedbirler alınacaktır. Personelin içme-kullanma suyu ve yolların sulanmasında kullanılacak olan su ruhsat sahibi firmaya ait aynı saha içerisinde bulunan krom zenginleştirme tesisinden temin edilcektir. Temin edilecek içme ve kullanma suyunu insani tüketim amaçlı sular hakkındaki yönetmelik hükümlerine göre mikrobiyolojik ve kimyasal analizlerinin yetkili laboratuvarlarda periyodik olarak yaptırılacak ve sonuçları arşivlenecektir. Tesise ait su kullanım izni ekler kısmında sunulmuştur. (Bkz. Ek 27) Kayseri Orman Bölge Müdürlüğü, Sivas Orman İşletme Müdürlüğü, Hafik ve divriği Orman İşletme Şefliklerinin hazılamış olduğu ÇED İnceleme Değerlendirme Formuna göre, proje alanının 157,31 ha lik kısmı orman alanı, 179,92 ha lık orman sayılmayan alan kapsamında kalmaktadır. Orman alanları için kamulaştırma söz konusu olmadığından, orman sayılan alanlarda 6831 sayılı orman Kanunun 16. Maddesi gereğince izin alınacaktır. Ayrıca söz konusu orman alanları için hazırlanmış Rehabilitasyon Projesi EK-30 da sunulmuştur. Ayrıca proje alanı içerisinde bulunan mera vasıflı araziler üzerinde çalışılması durumunda, faaliyetlere başlanılmadan önce mera vasıf değişikliği yapılacak ve sonrasında faaliyetlere geçilecektir. Ayrıca sahada taşkınları önlemeye yönelik drenaj sistemi oluşturulacak ve gerekli önlemler alınacaktır. Projenin herhangi bir döneminde meydana gelebilecek afet durumunda telefonlarla gerekli irtibatları kurması ve olası bir durumda yapılması gereken ilk yardım müdahaleleri ve sivil savunma tedbir ve müdahale işlevleri hususunda gerekli eğitime sahip güvenlik görevlisi olacaktır ve Acil Müdahale Planına göre hareket edilecektir. 38

52 Taşkın kontrolü yöntemleri, yapısız yöntemler ve yapılı yöntemler olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Ülkemizde özellikle, taşkın olması muhtemel bölgelerde yapılaşmayı önlemek oldukça zordur. Taşkın Kontrol Yöntemleri aşağıda Şekil.2 de sunulmuştur. Proje alanı içinden, sınırından veya yakınlarından geçmekte olan yüzey su kaynakların üzerinde yol geçişi sağlanması durumunda DSİ Genel Müdürlüğünden görüş istenilecek ve bu görüş doğrultusunda geçiş sağlanılacaktır. b) Yer altı su seviyesi Yeraltı suyunun belirlenmesi ve litolojinin görülmesi amacıyla üç adet sondaj yapılarak Tablo 19 da koordinatları verilmiş olup loglar Ek-8 de dir. Sondajlarda m ler arası yer altı suyuna rastlanmıştır. Yeraltı suyu akış yönü yapılan sondajlara göre güney yönlüdür. Yer altı suyunu kirletme olasılığını kontrol edebilmek için bunların yer altı suyu akışı yönünde üç adet gözlem kuyusu açılmıştır. Üretim faaliyetleri sırasında ve sonrasında yeraltı sularına hiçbir şekilde zarar verilmeyecektir. Ayrıca kazı taban kotu 50 m olarak belirlenmiştir. Ayrıca ruhsat alanının kuzeyinde su gözenekleri bulunmaktadır. Bu gözeneklerden ruhsat alanına en yakın olanı kuş uçuşu 570 m mesafede bulunmaktadır. Üretim faaliyetleri sırasında ve sonrasında bu gözeneklere hiçbir şekilde zarar verilmeyecektir. Projenin tüm aşamalarında (işletme öncesi, işletme süresi ve işletme sonrası) su kalitesinin izlenmesi için izleme programı oluşturulacaktır. Sahada mevcut olan ve aşağıda koordinatları verilen gözlem kuyularından ne sıklıkla su alınacağı ve kontrolünün nasıl yapılacağının bildirilmesi için DSİ ye başvuruda bulunulacaktır. Proje alanında yapılacak olan patlatmalar sırasında yüzey sularının ve yeraltı sularının etkilenmesi gibi bir durum söz konusu olduğunda ruhsat sahibi firma tarafından gerekli önlemler alınacaktır. Böyle bir durumda maddi hasar söz konusu olur ise zarar ve ziyan ruhsat sahibi firma tarafından karşılanacaktır. 39

53 Tablo.IV.15. Gözlem Kuyuları Koordinatları UTM COĞRAFİK NOKTA NO Y X ENLEM BOYLAM Proje alanı içinden, sınırından veya yakınlarından geçmekte olan yüzey su kaynakların üzerinde yol geçişi sağlanması durumunda DSİ Genel Müdürlüğünden görüş istenilecek ve bu görüş doğrultusunda geçiş sağlanılacaktır. c) Yer altı suyundan faydalanma durumu (Mevcut her türlü keson, derin, artezyen v.b. kuyu) Personelin içme-kullanma suyu ve yolların sulanmasında kullanılacak olan su ruhsat sahibi firmaya ait aynı saha içerisinde bulunan krom zenginleştirme tesisinden temin edilcektir. Temin edilecek içme ve kullanma suyunu insani tüketim amaçlı sular hakkındaki yönetmelik hükümlerine göre mikrobiyolojik ve kimyasal analizlerinin yetkili laboratuvarlarda periyodik olarak yaptırılacak ve sonuçları arşivlenecektir. Tesise ait su kullanım izni ekler kısmında sunulmuştur. (Bkz. Ek 27) Bu sebeple proje kapsamında yeraltı suyundan faydalanılması söz konusu değildir. IV.1.4. Hidrolojik özellikler (ilgili harita ve kesitleri) Proje alanı Sivas İli, Hafik İlçesi, Aktaş Köyü mevkiinde yer almaktadır ve Gülandere Formasyonu olarak adlandırılan çoğunlukla ofiyolitik malzemelerden türemiş çakıltaşları ile bunların üzerine gelen kumtaşı, kiltaşı, çakıltaşı, silttaşı, kumlu-killi kireçtaşı, tüf ve yer yer andezit ve bazalttan oluşmaktadır. Faaliyet alanın bulunduğu bölgede; göl, baraj, gölet bulunmamaktadır. Proje alanının güneydoğusunda ve yaklaşık 550 m mesafede Gümüşsuyu Deresi ile faaliyet alanına 320 m mesafede çalışma alanının güneybatısında Gölcan Deresi bulunmaktadır. Ruhsat alanının atık depolama kısmında yeraltı suyunun belirlenmesi ve litolojinin görülmesi amacıyla yapılmış sondajlarda m de yer altı suyuna rastlanmıştır. Sondaj logları Ek-8 de verilmiştir. Söz konusu sahada işletme ve madencilikle ilgili tesislerin yapımı planlanırken çıkacak hafriyat, pasa vb. malzemenin şeçiminde ruhsat sahası içinde orman içi açıklık veya bozuk orman alanının tercih edilecektir. a) Projenin göl, baraj, gölet, akarsu ve diğer sulak alanlara göre konumu Faaliyet alanın bulunduğu bölgede; göl, baraj, gölet bulunmamaktadır. Proje alanının güneydoğusunda ve yaklaşık 550 m mesafede Gümüşsuyu Deresi ile faaliyet alanına 320 m mesafede çalışma alanının güneybatısında Gölcan Deresi bulunmaktadır. Ruhsat alanının atık depolama kısmında yeraltı suyunun belirlenmesi ve litolojinin görülmesi amacıyla yapılmış sondajlarda m de yer altı suyuna rastlanmıştır. Sondaj logları Ek-8 de verilmiştir. 40

54 Ayrıca ruhsat alanının kuzeyinde su gözenekleri bulunmaktadır. Bu gözeneklerden ruhsat alanına en yakın olanı kuş uçuşu 570 m mesafede bulunmaktadır. Üretim faaliyetleri sırasında ve sonrasında bu gözeneklere hiçbir şekilde zarar verilmeyecektir. Projenin tüm aşamalarında (işletme öncesi, işletme süresi ve işletme sonrası) su kalitesinin izlenmesi için izleme programı oluşturulacaktır. Sahada mevcut olan ve aşağıda koordinatları verilen gözlem kuyularından ne sıklıkla su alınacağı ve kontrolünün nasıl yapılacağının bildirilmesi için DSİ ye başvuruda bulunulacaktır. Proje alanında yapılacak olan patlatmalar sırasında yüzey sularının ve yeraltı sularının etkilenmesi gibi bir durum söz konusu olduğunda ruhsat sahibi firma tarafından gerekli önlemler alınacaktır. Böyle bir durumda maddi hasar söz konusu olur ise zarar ve ziyan ruhsat sahibi firma tarafından karşılanacaktır. b) İçme, kullanma, sulama amaçlı kullanım durumları Sahada personel için içme ve kullanma suyuna ve yollarda tozumayı önlemek için kullanma suyuna ihtiyaç bulunmaktadır. Söz konusu suların tamamı saha içerisinde bulunan tesisten karşılanacaktır. Tesise ait su kullanım izni ekler kısmında sunulmuştur (Bkz. Ek-27). IV.1.5. Toprak Özellikleri Kayseri Orman Bölge Müdürlüğü, Sivas Orman İşletme Müdürlüğü, Hafik ve divriği Orman İşletme Şefliklerinin hazılamış olduğu ÇED İnceleme Değerlendirme Formuna göre, proje alanının 157,31 ha lik kısmı orman alanı, 179,92 ha lık orman sayılmayan alan kapsamında kalmaktadır. Orman alanları için kamulaştırma söz konusu olmadığından, orman sayılan alanlarda 6831 sayılı orman Kanunun 16. Maddesi gereğince izin alınacaktır. Ayrıca söz konusu orman alanları için hazırlanmış Rehabilitasyon Projesi EK-30 da sunulmuştur. Ayrıca proje alanı içerisinde bulunan mera vasıflı araziler üzerinde çalışılması durumunda, faaliyetlere başlanılmadan önce mera vasıf değişikliği yapılacak ve sonrasında faaliyetlere geçilecektir. a) Toprak Yapısı ve arazi kullanım kabiliyet sınıfı Mülga Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü nün 1994 yılında Türkiye geneli ile ilgili yaptığı etüt çalışmaları sonucunda hazırladığı rapor (1994) a göre Sivas ilinin toprak grupları (kuşakları) : Alüvyal Topraklar: Bütün iklimlerde mevcut olan bu topraklar tarım bakımından çok önemlidir. Genellikle genç topraklar olarak tanımlanırlar. Ayrıca bu topraklarda genelde ABC horizonları bulunmaz. Buna karşılık değişik mineral katmanları bulunur. Bu topraklar üzerinde bütün kültür bitkileri yetişir. Verim çok yüksekten çok düşüğe kadar değişir. Alüvyal topraklar, ilin akarsu düzlüklerinde ve akarsuların yelpaze yaptığı alanlarda bulunur. il toprakları içinde toplam hektar alanı kapsayan Alüvyal toprakların hektarı kuru tarım, hektarı yetersiz sulu ve 2542 hektarı sulu bahçedir. İlin Toprak dağılımının % 4.6 sını Alüvyal topraklar kapsamaktadır. Kolüvyal Topraklar:Dik eğimlerin eteklerinde yer çekimi, toprak kayması, yüzey akışı veya yan derelerden kısa mesafelerden taşınarak oluşmuş topraklardır. Kolüvyal topraklar % 2 den fazla olma koşuluyla mutlak bir eğime sahiptir. Eğim nedeniyle akaçlamaları (drenejları) iyidir. Bunun sonucu olarak ta tuzluluk göstermezler. İl toprakları içinde % 1.4 oran ile toplam hektar alanı kapsarlar. 41

55 Kahverengi Topraklar:Üzerinde doğal bitki örtüsü kısa ot ve çalılardan ibarettir. Oluşumlarında kalsifikasyon rol oynar. ABC profili topraklardır. Erozyona uğrayanlarda yalnızca A ve C horizonları görülür. Doğal akaçlamaları iyidir. Kahverengi topraklarda profil baştan aşağı kireçlidir. İl topraklarının % 38 lik oranlarıyla hektarlık bir alanı kapsarlar. Sivas ın tüm ilçelerinde yaygın olarak bulunurlar. Kırmızı Kahverengi Topraklar: Doğal bitki örtüsü uzunca otlar ve çalılardır. Ana madde değişiktir. Oluşumlarında kalsifikasyon rol oynar. Doğal akaçlamaları iyidir. Doğal verimlilikleri yüksektir. İldeki hektarlık alanları ile % 5.7 lik orana sahiptirler. Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları: Bu gruptaki topraklar değişik ana kayalardan oluşmuştur. Bulundukları yerlerdeki topografyanın daha çok dik, sarp veya dalgalı olması nedeniyle bu topraklar genelde sığdır. Gelişmiş bir profilleri yoktur. İl topraklarının hektarlık alanını (% 4.1) kapsamakta olup, hektarında kuru tarım yapılmaktadır. Kahverengi Orman Toprakları: Fazla eğimli sahalarda oluşmuş sığ ve genç topraklardan oluşmuş sığ ve genç topraklardır hektarlık alanlarıyla il topraklarının % 39 u gibi en büyük paya sahiptirler. Ancak bu toprakların nitelikleri iyi değildir hektarında kuru tarım yapılmakta olup, geri kalan kısmını ise mera, orman ve funda kaplamaktadır. Kireçsiz Kahverengi Topraklar: Bulundukları yörelerde yıllık yağış mm dir. Yağış genelde kışın yağar. Bu toprakların ana maddesi değişiktir. Topraklar asit ama üzerinde olduğu kadar kireçtaşı üzerinde de oluşabilir. Doğal akaçlamaları iyidir. Oluşumlarında kalsifikasyon az rol oynar. Doğal bitki örtüsü çalı ve otlar ile ormandır. Bu topraklardan ilde hektar (% 3.3) bulunmaktadır. Kestane Renkli Topraklar: Ana maddesi kireçtaşından volkanik kayaçlara kadar değişir. Bu topraklar kalsifikasyon sonucu oluşmuştur. Profillerde kalsiyum bol miktarda bulunur. Bu topraklar, ilin 8860 hektar (%0.3) gibi küçük bir payına sahip olup hemen tamamı meradır. Tuzlu, Alkali Topraklar: Bu tür topraklar bitki gelişmesine zarar verecek kadar eriyebilir tuz içerirler. Bitkilere zarar veren çözünebilir tuzlar şunlardır; klörürler, sülfatlar, nitratlar, karbonatlar ve bikarbonatlardır. Bu topraklar ABC horizonuna sahiptir. Bu topraklar, ilin sadece 765 hektarını (%0.03) kapsamakta olup, 406 hektarı kuru tarım 359 hektarı ise çayır alanıdır. Yüksek Dağ ve Çayır Toprakları: Bu tür topraklar yüksek rakımlarda yer alan topraklar olup orman sınırının yukarısında bulunurlar. Soğuk iklimlerden dolayı verimlilikleri düşüktür. Çoğunlukla yaz aylarında otlatmada kullanılırlar. İlin 3543 hektarlık (%0.1) bir alanını kapsamakta olup, büyük bir bölümü çayırdır. Sivas ilinin ayrıca hektarlık bir alanı çıplak kaya ve molozlar içermekte olup, bu alanlar erozyonla giderek genişlemektedir. Diğer taraftan ilin 9286 hektarlık bir kısmında kumlu, çakıllı ve molozlu ırmak taşkın yatakları vardır. İl genelinde 2023 hektar su yüzeyi mevcuttur. Yukarıda açıklanan büyük toprak gruplarına bakacak olursak, Sivas ta arazilerin büyük bir bölümü sorunludurlar. Bu sorunu yaratan erozyondur. Toprak, genellikle kalınlığı yer yer değişen habitat tabakalarından oluşmaktadır. Her tabaka farklı tür ve yoğunlukta toprak canlılarını barındırmaktadır. İnşaat aşamasında toprak üzerindeki etkiler başlayacak olup en önemli değişiklik hafriyat çalışması sonucunda olacaktır. Hafriyat çalışması sonucunda toprakta yapısal değişiklikler olacak ve toprak kalitesi düşecektir. 42

56 Toprağı eski doğal haline kısa sürede döndürmek imkânsızdır. Ancak eski haliyle uyumlu bir hale getirilmeye çalışılacaktır. Toprak tabakası içindeki çeşitli canlıların sağladığı havalandırma, dengeleme ve minerallerin bitkilerin alabileceği uygun besinler haline getirmesi ile birlikte toprak bir süreç içinde kendini yenileyecektir. Düzeltme ne kadar iyi olursa iyileşmede o kadar çabuk olacaktır. Bu iyileşme sırasında flora ve fauna yeniden yapılanacak toprak verimliliği eski haline yaklaşacaktır. Tahrip edilen arazi ise çevredeki alanların görünümüne benzeyecektir. Kapasite artırım alanı olarak belirlenen alan 338,38 hektarlık alanı kapsadığından Arazi Kullanım Kabiliyet sınıfı açısından birden fazla sınıfa girmektedir. Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ortamında, bahse konu alanların koordinatlı bir şekilde hazırlanan Arazi Varlığı Haritasından değerlendirilmesi sonucu elde edilen verilere göre, Proje alanının bulunduğu alan; ÇK VII M 24 T4 M VII M 24 T4 F VII M 20.4 M VII M 10.2 K III M 19 T3 F VII olarak görülmektedir. Açıklaması aşağıda sunulmuştur; ÇK VII Büyük Toprak Grubu açısından ; ÇK (Çıplak kaya ve molozlar) Toprak Özellikleri Kombinasyonu açısında ; --- Erozyon Derecesi açısından ; --- Şimdiki Arazi Kullanım Durumu açısından ; --- Arazi Kullanım Kabiliyeti açısından ; 7. Sınıf arazi Bu sınıfa giren toprakların fiziksel koşulları, gerektiğinde tohumlama, kireçleme, gübreleme ve kontur karıkları, drenaj hendekleri, saptırma yapıları ve su dağıtıcıları ile su kontrolü gibi çayır veya mera iyileştirmelerinin uygulanmasını pratik kılar. Bu sınıftaki toprakların; Çok Dik Eğim Erozyon Toprak Sığlığı Taşlık, Yaşlık Tuzluluk Yada Sodiklik gibi kültür bitkilerinin yetiştirilmesini engelleyen çok şiddetli sınıflandırmaya sahiptir. Fiziksel özellikleri tohumlama ve kireçleme yapmak, kontur karıkları, drenaj hendekleri, saptırma yapıları ve su dağıtıcıları tesis etmek gibi iyileştirme koruma ve kontrol uygulamalarına elverişli olmadığından, çayır mera ıslahı için kullanılma olanakları oldukça sınırlıdır. Toprak muhafaza önlemleri almak veya alttaki arazileri korumak için ağaç dikimi veya ot tohumu aşılaması yapıldığı hatta istisnai bazı hallerde kültür bitkileri bile yetiştirildiği olursa da bu durumlar VII. sınıf araziler için genel bir özellik sayılmaz. M 24 T4 M VII 43

57 Büyük Toprak Grubu açısından ; M (Kahverengi Orman Toprakları) Toprak Özellikleri Kombinasyonu açısında ; 24 (Taşlı ve Eğim % 0-2) Erozyon Derecesi açısından ; 2 (Orta) Şimdiki Arazi Kullanım Durumu açısından ; M (Mera) Arazi Kullanım Kabiliyeti açısından ; 7. Sınıf arazi Bu sınıfa giren toprakların fiziksel koşulları, gerektiğinde tohumlama, kireçleme, gübreleme ve kontur karıkları, drenaj hendekleri, saptırma yapıları ve su dağıtıcıları ile su kontrolü gibi çayır veya mera iyileştirmelerinin uygulanmasını pratik kılar. Bu sınıftaki toprakların; Çok Dik Eğim Erozyon Toprak Sığlığı Taşlık, Yaşlık Tuzluluk Yada Sodiklik gibi kültür bitkilerinin yetiştirilmesini engelleyen çok şiddetli sınıflandırmaya sahiptir. Fiziksel özellikleri tohumlama ve kireçleme yapmak, kontur karıkları, drenaj hendekleri, saptırma yapıları ve su dağıtıcıları tesis etmek gibi iyileştirme koruma ve kontrol uygulamalarına elverişli olmadığından, çayır mera ıslahı için kullanılma olanakları oldukça sınırlıdır. Toprak muhafaza önlemleri almak veya alttaki arazileri korumak için ağaç dikimi veya ot tohumu aşılaması yapıldığı hatta istisnai bazı hallerde kültür bitkileri bile yetiştirildiği olursa da bu durumlar VII. sınıf araziler için genel bir özellik sayılmaz. M 24 T4 F VII Büyük Toprak Grubu açısından ; M (Kahverengi Orman Toprakları) Toprak Özellikleri Kombinasyonu açısında ; 24 (Taşlı ve Eğim % 0-2) Erozyon Derecesi açısından ; 2 (Orta) Şimdiki Arazi Kullanım Durumu açısından ; F (Fundalık) Arazi Kullanım Kabiliyeti açısından ; 7. Sınıf arazi Bu sınıfa giren toprakların fiziksel koşulları, gerektiğinde tohumlama, kireçleme, gübreleme ve kontur karıkları, drenaj hendekleri, saptırma yapıları ve su dağıtıcıları ile su kontrolü gibi çayır veya mera iyileştirmelerinin uygulanmasını pratik kılar. Bu sınıftaki toprakların; Çok Dik Eğim Erozyon Toprak Sığlığı Taşlık, Yaşlık Tuzluluk Yada Sodiklik gibi kültür bitkilerinin yetiştirilmesini engelleyen çok şiddetli sınıflandırmaya sahiptir. Fiziksel özellikleri tohumlama ve kireçleme yapmak, kontur karıkları, drenaj hendekleri, saptırma yapıları ve su dağıtıcıları tesis etmek gibi iyileştirme koruma ve kontrol uygulamalarına elverişli olmadığından, çayır mera ıslahı için kullanılma olanakları oldukça sınırlıdır. Toprak muhafaza önlemleri almak veya alttaki arazileri korumak için ağaç dikimi veya ot tohumu aşılaması yapıldığı hatta istisnai bazı hallerde kültür bitkileri bile yetiştirildiği olursa da bu durumlar VII. sınıf araziler için genel bir özellik sayılmaz. M 20.4 M VII 44

58 Büyük Toprak Grubu açısından ; M (Kahverengi Orman Toprakları) Toprak Özellikleri Kombinasyonu açısında ; 20 (Eğim % 0-2) Erozyon Derecesi açısından ; 2 (Orta) Şimdiki Arazi Kullanım Durumu açısından ; M (Mera) Arazi Kullanım Kabiliyeti açısından ; 7. Sınıf arazi Bu sınıfa giren toprakların fiziksel koşulları, gerektiğinde tohumlama, kireçleme, gübreleme ve kontur karıkları, drenaj hendekleri, saptırma yapıları ve su dağıtıcıları ile su kontrolü gibi çayır veya mera iyileştirmelerinin uygulanmasını pratik kılar. Bu sınıftaki toprakların; Çok Dik Eğim Erozyon Toprak Sığlığı Taşlık, Yaşlık Tuzluluk Yada Sodiklik gibi kültür bitkilerinin yetiştirilmesini engelleyen çok şiddetli sınıflandırmaya sahiptir. Fiziksel özellikleri tohumlama ve kireçleme yapmak, kontur karıkları, drenaj hendekleri, saptırma yapıları ve su dağıtıcıları tesis etmek gibi iyileştirme koruma ve kontrol uygulamalarına elverişli olmadığından, çayır mera ıslahı için kullanılma olanakları oldukça sınırlıdır. Toprak muhafaza önlemleri almak veya alttaki arazileri korumak için ağaç dikimi veya ot tohumu aşılaması yapıldığı hatta istisnai bazı hallerde kültür bitkileri bile yetiştirildiği olursa da bu durumlar VII. sınıf araziler için genel bir özellik sayılmaz. M 10.2 K III Büyük Toprak Grubu açısından ; M (Kahverengi Orman Toprakları) Toprak Özellikleri Kombinasyonu açısında ; 10 (Eğim % 0-2) Erozyon Derecesi açısından ; 2 (Orta) Şimdiki Arazi Kullanım Durumu açısından ; K (Kuru Tarım) Arazi Kullanım Kabiliyeti açısından ; 3. Sınıf arazi Bu sınıfa giren araziler II. Sınıftakilerden daha fazla sınıflandırmalara sahiptir. Kültür bitkileri tarımına alınabilecekleri gibi Çayır mera ve orman arazisi olarak da kullanılabilir.bu sınıftaki toprakların; Orta Derecede Eğim, Şiddetli su veya rüzgar erozyonuna maruzluk Sık Taşkınlar Alt Toprakta Çok Yavaş Geçirgenlik Göllenme veya yaşlık Sığ Kök Bölgesi Düşük Rutubet Tutma Kapasitesi Düşük Verimlilik Orta Derecede Tuzluluk veya Sodiklik M 19 T3 F VII Büyük Toprak Grubu açısından ; M (Kahverengi Orman Toprakları) Toprak Özellikleri Kombinasyonu açısında ; 19 (Taşlı ve Eğim % 0-2) Erozyon Derecesi açısından ; 2 (Orta) 45

59 Şimdiki Arazi Kullanım Durumu açısından Arazi Kullanım Kabiliyeti açısından ; F (Fundalık) ; 7. Sınıf arazi Bu sınıfa giren toprakların fiziksel koşulları, gerektiğinde tohumlama, kireçleme, gübreleme ve kontur karıkları, drenaj hendekleri, saptırma yapıları ve su dağıtıcıları ile su kontrolü gibi çayır veya mera iyileştirmelerinin uygulanmasını pratik kılar. Bu sınıftaki toprakların; Çok Dik Eğim Erozyon Toprak Sığlığı Taşlık, Yaşlık Tuzluluk Yada Sodiklik gibi kültür bitkilerinin yetiştirilmesini engelleyen çok şiddetli sınıflandırmaya sahiptir. Fiziksel özellikleri tohumlama ve kireçleme yapmak, kontur karıkları, drenaj hendekleri, saptırma yapıları ve su dağıtıcıları tesis etmek gibi iyileştirme koruma ve kontrol uygulamalarına elverişli olmadığından, çayır mera ıslahı için kullanılma olanakları oldukça sınırlıdır. Toprak muhafaza önlemleri almak veya alttaki arazileri korumak için ağaç dikimi veya ot tohumu aşılaması yapıldığı hatta istisnai bazı hallerde kültür bitkileri bile yetiştirildiği olursa da bu durumlar VII. sınıf araziler için genel bir özellik sayılmaz. Proje alanını gösterir Arazi Varlığı Haritası Ek-32 de sunulmuştur. İnşaat ve işletme aşamasında; tarih ve sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, tarih ve sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu, tarih ve Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Toprak Kirliliğinin Kontrolü Ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik hükümlerine uyularak gerekli önlemler alınacaktır. b) Yamaç Stabilitesi Yamaç arazi pozisyonunda dik meyilli kireçsiz kahverengi büyük toprak grubuna girmektedir. Yağışa bağlı akış hatları ve yol kenarları dışında büyük boyutlarda stabilite bozulması, kayma ve heyelan tespit edilmemiştir. c) Sahanın Erozyon açısından durumu Ruhsat sahasının dalgalı topoğrafyası yüzünden erozyon tehlikesi bulunmamaktadır. Ancak eğimden dolayı bu bölgede az da olsa erozyon tehlikesi vardır. Bu nedenle eğimli olan bölgelerde yapılan çalışmalarda toprak kayması olmaması için gerekli tedbirler alınacaktır. Proje alanları ve civarında erozyon tehlikesi yaratacak bir unsur bulunmamaktadır. Ayrıca yöredeki litolojik yapı ve bitki örtüsü de erozyonu azaltan önemli özelliklerdir. 46

60 d) Doğal bitki örtüsü olarak kullanılan mera, çayır vb. Sivas İline ait mera alanları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo.IV.16 Sivas İli Toplam Mera Alanları Tablosu İlçe Adı Mera Alanı(Ha.) Çayır Alanı (Ha.) Toplam(Ha.) Merkez Divriği Gemerek Gürün Hafik İmranlı Kangal Koyunhisar Suşehri Şarkışla Yıldızeli Zara Toplam (Kaynak: Sivas İli İl Çevre Durum Raporu-2011) Kayseri Orman Bölge Müdürlüğü, Sivas Orman İşletme Müdürlüğü, Hafik ve divriği Orman İşletme Şefliklerinin hazılamış olduğu ÇED İnceleme Değerlendirme Formuna göre, proje alanının 157,31 ha lik kısmı orman alanı, 179,92 ha lık orman sayılmayan alan kapsamında kalmaktadır. Orman alanları için kamulaştırma söz konusu olmadığından, orman sayılan alanlarda 6831 sayılı orman Kanunun 16. Maddesi gereğince izin alınacaktır. Ayrıca söz konusu orman alanları için hazırlanmış Rehabilitasyon Projesi EK-30 da sunulmuştur. Ayrıca proje alanı içerisinde bulunan mera vasıflı araziler üzerinde çalışılması durumunda, faaliyetlere başlanılmadan önce mera vasıf değişikliği yapılacak ve sonrasında faaliyetlere geçilecektir. IV.1.6. Tarım ve Hayvancılık a) Tarımsal gelişim proje alanları 2004 yılı itibariyle, Sivas İli tarım arazilerinin % 64,28 i tarla alanı, % 4,8 i meyvelik, % 1,4 ü sebzelik, % 0,6 sı bağlık alan olarak kullanılırken, % 33,95 i çeşitli nedenlerden dolayı kullanılmamaktadır. Toplam ha olan tarla alanının ha sı ekilirken, ha sı (% 35,55) nadasa bırakılmıştır. b) Sulu ve kuru tarım arazilerinin büyüklüğü Sivas İli'nin toplam yüzölçümü hektardır. Bu alanın hektarı tarıma elverişli, hektarı çayır ve mera arazisi, hektarı orman ve fundalık arazi, hektarı kullanılmayan ve meskun sahalardan oluşmaktadır. Sivas İlinin değişik toprak yapısı, iklim ve jeolojik yapı farklılıkları ile vejetasyondaki çeşitlilik değişik özelliklere sahip toprakların oluşumuna neden olmuştur. Tarım topraklarının %3,04 ü asit, %24,78 i nötr, %71,8 i ise alkali reaksiyona sahiptir 2. Sivas İlinin tarımsal arazi dağılımı Tablo IV.1.b.1 de 2012 yılına ait Sivas İlinin tarım alanları durumu Tablo IV.1.b.2 de verilmiştir. İlin sulu tarım alanları, tarihi itibariyle hektara ulaşmış ve bunun hektarı devlet sulamaları, hektarı yeterli ve yetersiz çiftçi sulamalarıdır. 2 Sivas İl Çevre Durum Raporu,

61 Tablo IV.17 Sivas İlinin Tarımsal Arazi Dağılımı ARAZİNİN CİNSİ MKTARI (Da) ZİRAAT YAPILAN ARAZİYE ORANI (%) Tahıllar ,88 Nadas Arazileri ,29 Yem Bitkileri ,13 Endüstri Bitkileri ,51 Yemeklik Baklagiller ,98 Yumru Bitkiler ,54 Yağlı Tohumlar ,02 Meyvelik ,20 Sebzelik ,06 Örtüaltı Tarım 50 0,00 Çayır Arazisi ,92 Kullanılmayan Tarım Arazisi ,47 Toplam Ziraat Yapılan Arazi ,00 Kaynak: Sivas İl Çevre Durum Raporu,2011 *Tarım İl Müdürlüğü verileri, 2009 Tablo IV yılına ait Sivas İlinin Tarım Alanları Durumu ARAZİNİN CİNSİ ALAN (ha) Toplam İşlenen Tarım Alanı (Uzun Ömürlü Bitkiler) Toplam İşlenen Tarım Alanı İşlenen Tarım Alanı (Ekilen) İşlenen Tarım Alanı (Nadas) İşlenen Tarım Alanı (Sebze) 965 Toplam Uzun Ömürlü Bitkilerin Alanı 2630 Uzun Ömürlü Bitkiler (Meyveler, içecek ve baharat bitkileri) 2426 Uzun Ömürlü Bitkiler (Bağ Alanı) 204 Uzun Ömürlü Bitkiler (Zeytin Ağaçlarının Kapladığı Alan) - Yem Bitkileri Süs Bitkileri - Kaynak: c) Ürün desenleri ve bunların yıllık üretim miktarları İlde bitkisel üretim olarak akla ilk olarak tarla ürünleri gelmektedir. Tarla ürünleri içerisinde hububat ilk sırada yer alırken, endüstri bitkileri ve yem bitkileri de tarla ürünleri içerisinde önemli bir yere sahiptir. İlde yıllık yağış toplamın az ve mevsimlere göre dengesiz dağılması kuru tarım sistemine sebep olmaktadır. Bu nedenle, hububat üretiminde nadas yoğun bir şekilde uygulanmaktadır. İlde hüküm süren sert iklim koşulları sebebiyle sebze ve meyve üretimi fazla gelişememiş ve bu nedenle öz tüketime yönelik, daha çok ek gelir getirici olarak yapılmaktadır. Ancak, sert iklim koşullarına uygun vişne, elma, armut ve dut üretimi yapılmaktadır. Sivas İlinde yetiştirilen başlıca bitkisel ürünler sırayla buğday, şeker pancarı, arpa, çavdar, patates, nohut, mercimek ve yulaftır yılının Sivas İlinin tahıl ve diğer bitkisel ürünlerine ait bilgiler Tablo IV.1.c verilmiştir. 48

62 Tablo IV Yılının Sivas İlinin Tahıl ve Diğer Bitkisel Ürünlerine Ait Bilgiler Ürün Ekilen Alan (Dekar) Hasat Edilen Alan (Dekar) Üretim Miktarı (ton) Verim (kg/da) Arpa Ayçiçeği (Çerezlik) Ayçiçeği (Yağlık) Buğday (Durum) Buğday (Diğer) Çavdar Fasulye (Kuru) Fiğ (Yeşil Ot) Hayvan Pancarı Mercimek (Kırmızı) Mercimek (Yeşil) Mısır (Silojlık) Mürdümük (Yeşil Ot) Nohut Patates (Diğer) Şekerpancarı Tritikale (Dane) Yonca (Yeşil Ot) Yulaf Kaynak: yılına ait Sivas İlinin sebze ürünlerinin ekilen alan ve üretim miktarları bilgileri Tablo IV.1.c verilmiştir. Tablo IV Yılına Ait Sivas İlinin Sebze Ürünlerinin Ekilen Alan ve Üretim Miktarları Bilgileri Ürün Ekilen Alan (Dekar) Üretim Miktarı (ton) Biber (Dolmalık) Biber (Sivri) Balkabağı Havuç Domates (Sofralık) Hıyar (Sofralık) Fasulye (Taze) Dereotu 1 1 Kabak (Sakız) Kabak (Çerezlik) Kavun Karpuz Lahana (Beyaz) Lahana (Karayaprak) Patlıcan Marul (Kıvırcık) Marul (Göbekli) 3 12 Maydonoz 6 3 Nane Soğan (Taze) Soğan (Kuru) Sarımsak (Taze) 5 8 Şalgam Turp (Bayır) Turp (Kırmızı) Roka 1 1 Kaynak: 49

63 2012 yılına ait Sivas İlinin meyve ürünleri bilgileri Tablo IV.1.c verilmiştir. Tablo.IV Yılına Ait Sivas İlinin Meyve Ürünleri Bilgileri Ürün Toplu Meyveliklerin Alanı (Dekar) Üretim (ton) Ağaç Başına Ortalama Verim (kg) Meyve Veren Yaşta Ağaç Sayısı Meyve Vermeyen Yaşta Ağaç Sayısı Toplam Ağaç Sayısı Armut Ayva Badem Ceviz Antep Fıstığı Elma (Golden) Elma (Starking) Elma (Amasya) Elma (Grannysmith) Elma (Diğer) Erik Dut Fındık Kayısı Kiraz Kızılcık İğde Şeftali Üzüm (Sofralık- Çekirdekli)) Vişne Kaynak: *Tablolardaki üretim miktarlarının tamsayıya yuvarlanmasından dolayı bazı verim değerlerine ulaşılamayabilir. Hafik İlçesi 2012 yılının Sivas İli, Hafik İlçesinin tahıl ve diğer bitkisel ürünlerine ait bilgiler Tablo IV.1.c verilmiştir. Tablo.IV Yılının Sivas İli, Hafik İlçesinin Tahıl ve Diğer Bitkisel Ürünlerine Ait Bilgiler Ürün Ekilen Alan (Dekar) Hasat Edilen Alan (Dekar) Üretim Miktarı (ton) Verim (kg/da) Arpa Buğday (Diğer) Çavdar Fasulye (Kuru) Korunga (Yeşil Ot) Mısır (Silojlık) Nohut Patates (Diğer) Yonca (Yeşil Ot) Yulaf ()Dane) Kaynak: yılına ait Sivas İli, Hafik İlçesinin sebze ürünlerinin ekilen alan ve üretim miktarları bilgileri Tablo IV.1.c verilmiştir. 50

64 Tablo.IV Yılına Ait Sivas İli, Hafik İlçesinin Sebze Ürünlerinin Ekilen Alan ve Üretim Miktarları Bilgileri Ürün Ekilen Alan (Dekar) Üretim Miktarı (ton) Biber (Dolmalık) 3 8 Biber (Sivri) 5 16 Domates (Sofralık) Hıyar (Sofralık) Fasulye (Taze) 4 8 Lahana (Karayaprak) Patlıcan 2 10 Kaynak: yılına ait Sivas İli, Hafik İlçesinin meyve ürünleri bilgileri Tablo IV.1.c verilmiştir. Tablo.IV Yılına Ait Sivas İli, Hafik İlçesi Meyve Ürünleri Bilgileri Ürün Toplu Meyveliklerin Alanı (Dekar) Üretim (ton) Ağaç Başına Ortalama Verim (kg) 51 Meyve Veren Yaşta Ağaç Sayısı Meyve Vermeyen Yaşta Ağaç Sayısı Toplam Ağaç Sayısı Armut Badem Ceviz Elma (Golden) Elma (Starking) Elma (Diğer) Erik Kayısı Kiraz Vişne Kaynak: *Tablolardaki üretim miktarlarının tamsayıya yuvarlanmasından dolayı bazı verim değerlerine ulaşılamayabilir. d) Hayvancılık türleri, adetleri ve beslenme alanları Ekime elverişli alanların sınırlı olduğu ilde, başlıca gelir kaynağını hayvancılık oluşturmasına rağmen, son yıllarda hayvancılıkta gerileme gözlenmektedir yılının Sivas İli büyükbaş ve küçükbaş hayvan türü, sayısı ve hayvansal üretime ait bilgiler Tablo IV.1.c verilmiştir. Büyükbaş Hayvan Tablo.IV Yılının Sivas İli Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Türü, Sayısı Ve Hayvansal Üretime Ait Bilgiler Sağılan Hayvan Türü Yetişkin Genç-Yavru Toplam Hayvan Sayısı (baş) Süt (ton) Sığır (Kültür) Manda Sığır (Melez) Sığır (Yerli) Küçükbaş Koyun (Yerli) Hayvan Keçi (Kıl) Kaynak: ve 2011 yılının Sivas İli kümes hayvanlarının mevcut sayısına ait bilgiler Tablo IV.1.c de verilmiştir. Tablo.IV ve 2011 Yılının Sivas İli Kümes Hayvanlarının Mevcut Sayısına Ait Bilgiler Hayvan Türü Yumurta tavuğu Kümes Hayvancılığı Hindi Kaz Ördek Kaynak: ve 2011 yılına ait Sivas İli arıcılık istatistikleri Tablo IV.1.c de verilmiştir.

65 Tablo.IV ve 2011 Yılına Ait Sivas İli Arıcılık İstatistikleri Yeni Kovan Eski Kovan Arıcılık Köy Sayısı Sayısı Sayısı Toplan Kovan Bal Üretimi (ton) Bal Mumu Üretimi (ton) Kaynak: yılına ait Sivas İli tek tırnaklı hayvanların sayısı Tablo IV.1.c de verilmiştir. Tablo.IV Yılına Ait Sivas İli Tek Tırnaklı Hayvanların Sayısı Hayvan Türü Yetişkin (baş) Genç-Yavru (baş) Toplam At Tek Tırnaklı Katır Hayvanlar Eşek Kaynak: Hafik İlçesi 2012 yılının Sivas İli, Hafik İlçesi büyükbaş ve küçükbaş hayvan türü, sayısı ve hayvansal üretime ait bilgiler Tablo IV.1.c verilmiştir. Tablo.IV yılının Sivas İli, Hafik İlçesi Büyükbaş Ve Küçükbaş Hayvan Türü, Sayısı ve Hayvansal Üretime Ait Bilgiler Hayvan Türü Yetişkin Genç-Yavru Toplam Sağılan Hayvan Sayısı (baş) Süt (ton) Sığır (Kültür) Büyükbaş Hayvan Manda Sığır (Melez) Sığır (Yerli) Küçükbaş Koyun (Yerli) Hayvan Keçi (Kıl) Kaynak: ve 2011 yılının Sivas İl, Hafik İlçesii kümes hayvanlarının mevcut sayısına ait bilgiler Tablo IV.1.c de verilmiştir. Tablo.IV ve 2011 yılının Sivas İli, Hafik İlçesi Kümes Hayvanlarının Mevcut Sayısına Ait Bilgiler Hayvan Türü Yumurta tavuğu Kümes Hayvancılığı Hindi Kaz Ördek Kaynak: ve 2011 yılının Sivas İli, Hafik İlçesi arıcılık istatistikleri Tablo IV.1.c de verilmiştir. Tablo.IV ve 2011 yılının Sivas İli, Hafik İlçesi Arıcılık İstatistikleri Arıcılık Köy Sayısı Yeni Kovan Eski Kovan Toplan Bal Üretimi Bal Mumu Sayısı Sayısı Kovan (ton) Üretimi (ton) Kaynak: yılının Sivas İli, Hafik İlçesi tek tırnaklı hayvanların sayısı Tablo IV.1.c de verilmiştir. Tablo.IV yılının Sivas İli, Hafik İlçesi Tek Tırnaklı Hayvanların Sayısı Hayvan Türü Yetişkin (baş) Genç-Yavru (baş) Toplam At Tek Tırnaklı Katır Hayvanlar Eşek Kaynak: 52

66 IV.1.7. Flora ve Fauna Sivas İli, Hafik ilçesi, Aktaş Köyü mevkiinde planlanan Krom ocağı İşletmeciliği için hazırlanan ÇED Raporunun flora ve fauna çalışmaları Eylül (2013) ayında Ayşegül KARAGÖZ tarafından yapılmıştır. FLORA VE FAUNA İÇEREN SÖZLEŞMELER VE KATEGORİLER 1.IUCN Red List Kategorileri IUCN (The World Conservation Union: The International Union for the Conservation of Nature and Natural Resources = Doğayı ve Doğal Kaynakları Korumaya Yönelik Uluslararası Topluluk - Dünya Koruma Topluluğu) nesli tükenme tehditi altında olan türlerin kırmızı listesi ve bitki hayvan türlerinin dünyadaki en kapsamlı küresel koruma durumu envanteridir. 2. BERN SÖZLEŞMESİ Bern Sözleşmesi, yaban hayatı ve yaşama ortamlarının korunmasına ilişkin bir sözleşmedir. Sözleşmede korunan türler üç ayrı ek liste olarak belirtilmiştir. Buna göre ek listelerden; Ek-I Listesi: Kesin olarak koruma altına alınan flora türlerini kapsar. Ek-II Listesi: Kesin olarak koruma altına alınan fauna türlerini kapsar. Ek-III Listesi: korunan fauna türlerini kapsar. 3. AV DÖNEMİ MERKEZ AV KOMİSYONU KARARLARI (MAK) T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nce 26 Mayıs 2013 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları Ek-I (Orman Ve Su İşleri Bakanlığınca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları), Ek-II (Merkez Av Komisyonunca Koruma Altına Alınan Av Hayvanları), Ek-III (Mak ca Avına Belli Edilen Sürelerde İzin Verilen Av Hayvanları) listeleri ilgili tablolara işlenmiştir. Söz konusu proje alanında faaliyetler sırasında Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları-MAK kararlarına uyulacaktır. FLORA Faaliyet alanı, Grid Kareleme Sistemine göre B6 karesinde yer almaktadır. Flora ve fauna kısmını oluşturulurken; - Davis in Flora of Turkey and East Aegean Islands adlı eserinden, - Türkiye Florası ile ilgili yayınlanmış literatür çalışmalarından, - Türkiye Bitkileri Veri Servisi nden ( - Bölgede yapılan birçok projenin hazırlanması sırasında hazırlanan verilerden yararlanılmıştır. 53

67 Şekil.IV.14. P. H Davis Grid Kareleme Sistemi *Kaynak: Davis P. H. Flora of Turkey and East Aegean Islands - Fitocoğrafik Bölge İç Anadolu Bölgesi nde bulunan Sivas ili, Fitocoğrafik bölge açısından İran Turan bölgesinde bağlıdır. Geniş anlamda İran Turan bölgesi İç Anadolu bölgesinden güneye doğru Filistin e kadar, doğuya doğru Moğolistan a kadar uzanır. Bölge vejetasyonu topografik yapı ve iklim özelliklerine bağlı bir oluşum gösterir. İran Turan Fitocoğrafik Bölgesi nde iklim; Akdeniz bölgesi ile Orta Anadolu bölgesi iklimleri arasında bir geçiş özelliği gösterse de faaliyet alanı bölgesinde karasal iklim hakimdir. Step vejetasyonu görülmektedir. Step; yazın kuruyan, kışın dinlenme halinde olan, genelde asitli olmayan topraklarda gelişen kserofil veya mezofil bitki türlerinin oluşturduğu açık bir vejetasyon tipidir. İç Anadolu stepinin sınırları kuzeyde Çankırı, Çorum ve Ilgaz dağlarına, güneybatıda Kayseri ye güneyde Toros dağlarına, batıda Sivrihisar-Eskişehir, Beypazarı- Nallıhan, Afyon, Emirdağ ve doğuda Anadolu diyagonaline kadar Yozgat ı içine alacak şekilde yayılır. Doğu Anadolu da ekolojik koşulların değişmesi ve iklimin uygun olmaması nedeniyle tamamen İran-Turan bitki coğrafyası kökenli step ve step öncesi bitkiler yerleşmiş durumdadır. Ova stepi antropojenik bir flora ve vejetasyon göstermektedir. Genellikle ova stepinin primer bitki örtüsü bozulmuş ve tarım arazisine dönüştürülmüş olduğu için pek çok alanda antropojenik sekonder bitki örtüsü bulunmaktadır. Faaliyet alanının 1., 2. ve 3. poligonu orman arazisi, 4. poligonu mera arazisi olarak belirtilmiştir. Aşağıdaki resim faaliyet alanında yer alan 1 nolu poligonun karşıdan görünüşüdür. Poligonun yaklaşık olarak yarısını orman arazisi oluştururken geri kalan kısmı mera arazisi oluşturmaktadır. Bölgede geçmişte yaşanmış tahribat olayları sonrası orman arazisinde primer bir karakter görülmemektedir. Günümüzde sekonder antropojenik bir kökenli orman alanı halini almıştır. Yükseltinin diğer yerlere göre fazla olduğu kısımlarda ağaç topluluklarına rastlamaktayız. 54