Gebelik ve Lohusalıkta Ruhsal Değişimler. Dr Suzan Özer HÜTF Psikiyatri

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Gebelik ve Lohusalıkta Ruhsal Değişimler. Dr Suzan Özer HÜTF Psikiyatri"

Süleiman Taner
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Gebelik ve Lohusalıkta Ruhsal Değişimler Dr Suzan Özer HÜTF Psikiyatri

2 Sunum akışı Giriş Gebelik, lohusalık ve psikiyatrik hastalıklar Gebelikte psikotrop ilaç kullanımı: - Antidepresanlar - Duygudurum Dengeleyiciler Lityum Valporik Asit Karbamazepin Okskarbazepin Lamotrijin - Antipsikotikler - Benzodiazepinler

3 GİRİŞ Gebelik kadın yaşamında doğal bir süreç Psikolojik, fizyolojik, duygusal değişimler; bu değişimlere uyum gerekiyor Efsane: Gebeliğin koruyucu etkisi Duygusal iyilik dönemi Stres, endişe, kaygılı bekleyiş; çeşitli olumsuz ruhsal yakınmalar yaşanabilir (Marakoğlu ve Şahsıvar 2008)

4 GİRİŞ Hormonlarda ani değişim Bedende 9 ay boyu, belirgin değişiklikler Bu değişimlere uyum sağlanamayabiliyor; kadın ve aile için kriz dönemi (Beydağ, 2007)

5 Gebelik ve Psikiyatrik Hastalıklar Kaygı artışı, duygusal dalgalanmalar, ağlama eğilimi, daha hassas, kolay tepki verme Psikotik boz, depresyon, bunaltı boz, OKB Yeni başlangıç/alevlenme (Özorhan ve ark, 2014)

6 Gebelik ve Psikiyatrik Hastalıklar Gebelik döneminde psikiyatrik boz. daha sık İki geniş araştırma 122,400 kadında gebelikte dep %14-20 PP dep %12 Kullanılan bir ted yi gebelikte kesmek zor Gebelikte AD kesilen hastalarda nüks riski 2.6 kat daha fazla (Oberlander, Warburton, Misri, 2006)

7 Gebelikte Depresyon Gebelikte dep, PP dep nun yordayıcısı Gebelikte anksiyete, PP anksiyete, PP dep ile ilişkili Edinburgh PDÖ (10 soru, özbildirim ölçeği, son 7 günü) Gebelikte dep nun nokta yaygınlığı N pop ile aynı DDB öyküsü, eğitimsiz, evli olm anne, işsiz, evlilik sorunları, psikososyal destek olm, istenmeyen gebelik ile ilişkili YD ile ilgili olarak; Düşük doğum ağırlığı, preterm eylem riski ile ilişkili YD nın uyku sorunları, uyaranlara cevap azlığı, çocuk ve ergen dönem davranış sorunları? Pers Pulm Ht, AD kul değil, gebelik dep u ile ilgili? Gebelikte dep varsa PP dönem dikkatle izlenmeli

8 Gebelik ve Psikiyatrik Hastalıklar BP ın gebelikte alevlenmesi %45-52 Gebelikte DDD lerin kesilmesi ile %84 100; ted ye devam edilirse %30-38 nüks PP dönem risk yüksek, gebelikte ilaç kesilmese de risk var Tüm DDD ilaçlar teratojen; ağır mani atağı da gebeliğe zararlı Yarar-zarar analizi (Newport, Stowe, Viguera 2008)

9 Gebelik ve Psikiyatrik Hastalıklar Psikotik boz gebelikte kötüleşebiliyor %15-39 kadında OKB gebelikte başlıyor Gebelikte OKB ve panik boz seyri değişken

10 Lohusalık ve Psikiyatrik Hastalıklar PP dep, ds ilk 3 ayda başlar Yorgunluk, uyku ve iştah değişiklikleri, çeşitli bedensel şikayetler; normal PP dönemle karışabilir, bebeği uyurken uyuyabiliyor mu? Temalar «iyi anne olamama», «çocuğuna zarar gelebilir», yoğun kaygı, çökkünlük 3-6 ay sürer, bazen 1 yıldan uzun PP dep erişkin kadınlarda %10-22, ergen annelerde %26 Türkiye de farklı PP hafta ve farklı coğ bölgelerde %14-40 Etyo; hormonal değişim?pp dep olan ve olm farklı değil Ted AD (Süte en az geçtiği bilinenler) ve psikoterapi PP Dep da E2 kul, etkili olab

11 E2 nin kadın cinsiyet hormonu olmaktan öte işlevleri var... Gelişmekte olan/matür nöronlarda düzenleyici/aktive edici, Növrit büyümesini, sinaps oluşmasını etkiliyor DOP, SER, NA, ACH, GLU sistemler üzerinde etkisi var Ca dengesini sağlar (NMDA res.ni etkileyerek), Antioksidan Transkripsiyon faktörleri ve nörotrofik faktörlerin ekspresyonunu etkiler, nöroprotektif Beyin kan akımı ve glc met nı etkiler

13 Postpartum Psikoz PP psikoz %0.1 ve gnl BP/schaff ile ilişkili BP da risk yüksek, sonraki gebelikte daha yüksek (%21-75) Ajitasyon, konfüzyon, varsanı, sanrı Labil duygulanım, dikkat dağınıklığı, aktivite artışı gibi mani sxları Çökkünlük, suçluluk, değersizlik düşünceleri Garip davranış, bilişsel dezorganizasyon, öldürmeye eğilim İnfantisid, özkıyım Ailede PP psikoz öyküsü + E2 ve tiroid h? Otoantikorlar PP psikoz obstetrik ve psikiyatrik önemli bir acil Ted yatış, AP, DDD, EKT

14 Gebelikte Psikotrop İlaç Kullanımı Gebelikte psikotrop kullanımı ile ilgili temel prensipler: Çok gerekli olduğunda ilaç kul, Psikotrop kesiminde depreşme riskini göz önünde tutmak, İlk 3 ayda mümkünse tüm ilaçlardan uzak durmak, Etkili en düşük dozda ilaç kullanmak, Gebelik ilerledikçe doz ayarlaması yapmak, Doğum sırasında belli ilaçlarla ortaya çıkabilecek sorunları bilmek, Doğum sonrası YD çekilme belirtilerini takip etmek. (Anıl Yağcıoğlu ve Ayhan, 2014)

15 Gebelikte Psikotrop İlaç Kullanımı Gebeliğin son döneminde psikotrop ilaç alan annenin bebeğinde farmakolojik etkiler: Örn BDZ ile kas hipotonisi, AP ile EPS belirtiler AP, AD, BDZ ler yağda çözünür, yüksek oranda proteine bağlanır; fetüs/yd dan atılımı yavaş YD da/fetüsteki KC enzimleri gelişmemiş, yıkım, atılım bozuk; etkileri artabilir Kan düzeyi yüksek kalır YD da plz proteinleri düşük, ilacın etkinliği artar YD da/fetüste kan-beyin engeli tam oluşmamış YD da intoksikasyon ve yoksunluk send olasılığı artar

16 Gebelikte Psikotrop İlaç Kullanımı Tüm psikotrop ilaçlar plasentadan kolayca geçerler, sütle salgılanır Emen bebek ilacın çok az bir kısmını alır Lityum dışında YD a geçen ilaç miktarı az, farmakolojik etkilere sebep olmaz Ancak psikotrop ilaçlar düşük dozda bile uzun süreli davranış değişiklikleri meydana getirebilirler

17 X

18 Antidepresanlar Göreceli olarak fluoksetin, fluvoksamin, sertralin, sitalopram ve venlafaksin teratojenik risk taşımıyor Essitalopram, bupropion, mirtazapin, reboksetin için yeterli veri yok Paroksetin C den D ye alındı SSGİ ve SNGİ kul, YD da persistan pulmoner hipertansiyon (PPH) riskinde artış En çok paroksetin ve fluoksetin ile Nöbetler, dehidratasyon, aşırı kilo kaybı, hiperpireksi veya entubasyonla seyreden ağır sendrom nadir ( Yağcıoğlu ve Ayhan, 2014)

19 Copoglu ve ark. 2015

20 Duygudurum Dengeleyiciler Gebelikte mani: Yarar/zarar hesabı, ilaç/ EKT? Hızla ted Lamotrijin ve okskarbamazepin C; güvenli Li, VA ve KBZ, D ve doğum ve neonatal kompl. Li; böb. gelişimi yet.siz, annede düzey N ama fetal Li toksik düzeyde Doğumdan 2 gün önce annenin Li u azaltılmalı Ebstein anomalisi ve başka KVS malf ve pulm damar anomalileri N pop dan kat daha fazla VA; nöral tüp defektleri %1-5,afibrinojenemi,hipoglisemi, fetal hepatotoksisite, serebral hemoraji, «fetal valproat send.» VA ile farklı malf % ; folik asit desteği? KBZ; VA e benzer, majör malf % Okskarbamazepinin KBZ den farkı epoksit metaboliti yok, kendi met. nı indüklemez; daha güvenli. Lamotrijin de (Özten,Hızlı Sayar,2015)

21 Copoglu ve ark

22 Antipsikotikler Klorpromazinle malf riski artmamış Haloperidolle düşük doğum ağırlığı, erken doğum artmış, malf artmıyor Flupentiksol, Zuklopentiksol malf sık (%5-10.7) OLZ, konjenital sorun yok KET, RİS, ARİ yeterli veri yok Plasentadan en çok OLZ geçiyor, OLZ gebelikte metabolik sıkıntılar, diyabet Klozapin güvenli Genel olarak hepsi güvenli (Huybrechts ve ark., 2016)

23 Copoglu ve ark. 2015

24 Benzodiazepinler Fetüste yarık damak/dudak risk %0,01 N pop da %0.006 (Wikner, Stiller, Bergman, Asker, Källén, 2007) Pilor stenozu,gis atrezileri (Çetin, 2011) YD da letarji, hipotoni, sol ve besl. güçlüğü, hipotermi, gevşek bebek (floopy baby) sendromu Kesilme send; hipertoni, hiperrefleksi, huzursuzluk, diyare, kusma, apne Bazen 3 ay sürebiliyor (Anıl Yağcıoğlu ve Ayhan, 2014)

25 Copoglu ve ark

26 Sonuç İlaçların hiçbiri emniyetli değil, hastalıklarda da belirgin işlevsel boz ve fetüse zarar olasılığı Gebelikte psikotrop ilaç kul; hastaya, eşine ve yakın aile bireylerine bu durum anlatılmalı, kendileri karar vermeli (Copoglu ve ark,2015) AD: Fluoksetinle deneyim çok (erken doğum ve düşük doğum ağırlığı riski artmış) ile,ssri larda YD da ajitasyon, irritabilite gibi kesilme sxları AP:Tipikler: Klorpromazin, haloperidol ile deneyim çok Atipikler: Klozapin ve OLZ hariç veriler yetersiz, DM e dikkat DDD: KBZ ve VA yerine AP önerilmeli, kullanılıyorsa profilaktik folat, VA den uzak durun BZD lerden de

27 Teşekkürler

Benzer belgeler

Son 2 yıl içinde ilaç endüstrisiyle kongre sponsorluğu dışında bağlantım olmamıştır.

Son 2 yıl içinde ilaç endüstrisiyle kongre sponsorluğu dışında bağlantım olmamıştır. Lohusalık döneminde ruhsal hastalıklar: risk etkenleri ve klinik gidiş Doç.Dr. Leyla Gülseren 25 Eylül 2013 49. Ulusal