Elektronik Dergi Kullanýmý ile Bilim Dalý Ýliþkisi: Betimleyici Bir Ýnceleme

Transkript

1 Türk Kütüphaneciliði 21, 4 (2007), Elektronik Dergi Kullanýmý ile Bilim Dalý Ýliþkisi: Betimleyici Bir Ýnceleme The Relationship between E-Journal Use and User's Discipline: A Descriptive Study Hülya Dilek Kayaoðlu* Öz Bu makalenin temel amacý, bilim dalýnýn (discipline) elektronik dergi kullanýmýný belirleyen bir "etken" olup olmadýðýný Ýstanbul Üniversitesi örneðinde incelemektir. Bu amacý gerçekleþtirmek üzere Ýstanbul Üniversitesi öðretim üyelerine Ekim Þubat 2006 tarihleri arasýnda uygulanan web tabanlý bir kullanýcý incelemesinin (user survey) verilerinden yararlanýlmýþtýr. Sonuçlar göstermektedir ki, hem bilim dalý ile e-dergilerin 'kullaným sýklýðý', hem de bilim dalý ile 'format tercihi' arasýnda istatistiksel olarak anlamlý bir iliþki vardýr. Ayrýca, elde edilen sonuçlar e-dergi kullanýmýnýn 'bilim dalý' kadar, e-dergilerin 'elde edilebilirliði' (availability) ile de iliþkili olabileceðini göstermektedir. Anahtar Sözcükler: E-dergi kullanýmý, kullanýcý incelemeleri, bilimsel iletiþim. Abstract The main purpose of this study is to examine the effect of discipline as an explanatory factor on e-journal use in the Istanbul University context. In order to meet this goal, the data used in this study were collected by a web based user survey conducted to examine the e-journal use of Istanbul University Faculty between the dates of October 2005 and February The results revealed that discipline was statistically significantly associated with both the 'frequency of use' and 'format preferences'. The results also suggest that the availability of e-journals might be a factor of the e-journal use. * Yard.Doç.Dr., Ýstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü. e-posta: dilekh@istanbul. edu.tr

2 441 Hakemli Yazýlar / Refereed Articles Hülya Dilek Kayaoðlu Keywords: E-journal use, user studies, scientific communication. Giriþ Bilimsel iletiþim sürecinde, yaklaþýk son 15 yýldýr yaþanan basýlýdan elektroniðe geçiþle birlikte, elektronik kaynaklarýn kullanýmýný ölçmek üzere birçok incelemenin yapýldýðý görülür. Hem kullanýmýn, hem de kullanýcýnýn ölçme ve deðerlendirilmeye tabii tutulduðu bu incelemelerin temelinde elektronik kaynaklarýn etkin ve verimli yönetilebilmesi yatmaktadýr. Böylece, bir yandan bu kaynaklarýn kullanýcýlarýn ihtiyaçlarýný karþýlayýp karþýlamadýðýný belirlemek, öte yandan da bu kaynaklara yapýlan yatýrýmý gerekçelendirmek mümkün olmaktadýr (Johnson, 2004, s ). Kütüphane dermesinin belirli bir parçasýnýn ya da bütününün kullanýcý ihtiyaçlarýný karþýlamadaki baþarýsýný ölçmek için geliþtirilmiþ "derme merkezli" ve "kullaným merkezli" yöntemler vardýr (Dilek-Kayaoðlu, 1999, s ). Bu yöntemler, genel olarak basýlý ortamýn koþullarýna göre geliþtirilmiþtir. Fakat, aðlar üzerinden eriþilen elektronik kaynaklarýn ölçme ve deðerlendirilmeye tabii tutulmasýnda çoðunlukla ya elektronik ortamdaki kullanýmý ölçen istatistiklerden (COUNTER, ARL-E-METRICS), ya da kullanýcýlarý temel alan incelemelerden (user survey, focus groups, vb) yararlanýlmaktadýr (Johnson, 2004, s. 278; Voorbij ve Ongering, 2006, s. 223). Bu yöntemlerden birinin, diðerine göre daha yetersiz olduðunu düþünmek doðru bir yaklaþým deðildir; çünkü bunlarýn ölçebildikleri durumlar ile saðladýklarý yararlar birbirinden farklýdýr. Örneðin, elektronik ortamdaki kullanýmý ölçmek üzere geliþtirilen COUNTER gibi projeler, kullanýmýn ölçülmesinde standartlaþmayý saðlamaya yardýmcý olmakta; kullanýcýnýn belli bir konuda yaptýðý her tarama, indirilen her makale ya da yapýlan diðer iþlemler yayýncý ya da veritabaný toplayýcýsý (aggregator) tarafýndan izlenmekte ve kütüklere iþlenmektedir. Dolayýsýyla, kullanýcýlarýn hangi elektronik dergiyi (e-dergi) ya da veritabanýný, hangi sýklýkla (aylýk ve yýllýk olarak) kullandýklarý, hangi kullaným türünü (içindekiler sayfasý, öz, tam metin) seçtikleri ya da makaleyi okumak üzere hangi sayfa formatýný (PDF, HTML) yeðledikleri kolayca belirlenmektedir. Fakat COUNTER uyumlu da olsa, kullanýcý istatistikleri, hizmet bekleyen kullanýcý gruplarýný belirlemek; yetersizlikler konusunda geribildirim almak; deðiþen eðilim ve ilgileri ortaya koymak için uygun deðildir. Bu nedenle, kullanýcýlarýn elektronik kaynaklarý kullanma konusunda takýndýðý tutum ve davranýþ, fikir, istek, tercih ve sorunlara yönelik veri elde etmenin en iyi yolu saptama ve inceleme çalýþmasý (user survey) yapmaktýr (Voorbij ve Ongering, 2006, s. 223) Kullanýcýnýn demografik özellikleriyle (cinsiyet, yaþ, unvan ve bilim dalý gibi) elektronik kaynaklarýn kullanýmý arasýndaki iliþki incelenirken ankete dayalý saptama inceleme çalýþ-

3 Elektronik Dergi Kullanýmý ile Bilim Dalý Ýliþkisi: Betimleyici Bir Ýnceleme / The Relationship between E-Journal Use and User's Discipline: A Descriptive Study 442 malarýndan özellikle yararlanýlmaktadýr. Son yýllarda yapýlan çalýþmalar, elektronik kaynaklarýn kullanýmýndaki yöntem seçimine yönelik bu kýsa tartýþmayý destekler niteliktedir. Urbano, Anglada, Borrego, Cantos ve Cosculluela (2004)'ün "The Use of consortially purchased electronic journals by the CBUC ( )" adlý makalelerinde, Katalan Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu'nca satýn alýnan 4 veritabanýndaki e- dergilerin kullanýmý incelenmiþ ve kullaným istatistiklerinden yararlanýlmýþtýr. Karasözen, Kaygusuz ve Özen (2007)'nin "Patterns of e-journal use within the Anatolian University Library Consortium" adlý çalýþmalarýnda da benzer bir yaklaþým izlenmiþtir. Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu (ANKOS), aracýlýðýyla satýn alýnan üç veritabanýndaki e-dergilerin kullanýmý ile Türkiye'deki araþtýrma etkinliði arasýndaki iliþki incelenirken COUNTER uyumlu kullaným istatistikleri kullanýlmýþtýr. Oysa kullanýcýnýn demografik özellikleri ile kullaným ve format tercihi arasýnda bir iliþki olup olmadýðýný inceleyen çalýþmalarda ankete dayalý kullanýcý incelemesi yönteminden yararlanýlmýþtýr (Bar-Ilan ve Fink, 2005; Voorbij ve Ongering, 2006; Borrego, Anglada, Barrios ve Comellas, 2007; Brown, Lund ve Walton, 2007). Bu çalýþmanýn temel amacý da, kullanýcýnýn temsil ettiði bilim dalýnýn e-dergi kullanýmýnda belirleyici bir "etken" olup olmadýðýný Ýstanbul Üniversitesi baðlamýnda incelemektir. Bu nedenle e-dergilerin kullaným istatistiklerini temel almak yerine, ankete dayalý bir kullanýcý incelemesi yapmak uygun bulunmuþtur. Kaldý ki veritabanlarýnýn disiplinlerarasý yapýsý, kullanýmla bilim dalý arasýndaki iliþkiyi kurmayý zorlaþtýrmaktadýr. Araþtýrmanýn aþaðýda belirtilen ve çapraz sorgulamayý gerektiren sorularý da bu yöntemle kolayca incelenebilecektir. Araþtýrmanýn baþlýca sorularý þunlardýr: Elektronik dergi kullaným sýklýðý (günlük, haftalýk vb.) ile kullanýcýnýn temsil ettiði bilim dalý arasýnda anlamlý bir iliþki var mýdýr? Elektronik dergi kullanýmýnýn nedenleri bilim dallarýna göre deðiþmekte midir? Format tercihi (basýlý ve elektronik) bilim dallarýna göre farklýlýk göstermekte midir? Elektronik ortamdaki bilgi arama davranýþý bilim dallarýna göre farklýlýk göstermekte midir? Elektronik dergi kullanýmýný engelleyen temel unsurlar bilim dallarýna göre farklýlýk göstermekte midir? Ý.Ü. Merkez Kütüphanesi tarafýndan örgütlenecek bir açýk eriþim arþivine verilen destek bilim dallarýna göre deðiþmekte midir?

4 443 Hakemli Yazýlar / Refereed Articles Hülya Dilek Kayaoðlu Bu sorularýn yanýtlarýnýn belirlenmesinden elde edilecek yarar çift yönlü ve iç içedir. Kullanýcýlarýn elektronik dergi kullanýmý ile bilim dallarý arasýndaki iliþkiyi ortaya koymak, genel olarak bu konuda var olan bilginin geniþletilmesine katký saðlayacaktýr, özelde de satýn alma kararlarýný yönlendirecek ve e-dergilere yapýlan yatýrýmýn gerekçelendirilmesi ile yeni hizmetlerin örgütlenmesini kolaylaþtýracaktýr. Bu makale kapsamýnda e-dergi, basýlý bir derginin elektronik sürümü ya da salt elektronik olarak yayýnlanan hakemli bir dergidir. (Bar-Ilan ve Fink, 2005, 364). Ýliþkili Yayýnlar: Kýsa Bir Gözden Geçirme Tenopir (2003)'i yaptýðý Use and users of electronic library resources: an overview and analysis of recent research studies baþlýklý kapsamlý çalýþma, bize elektronik kaynaklarýn kullanýmý konusunda 1995 ile 2003 yýllarý arasýnda basýlmýþ yaklaþýk 200 kadar kullaným ve kullanýcý incelemesinin bir analizini verir. Bu analizin temel sonuçlarýndan biri de elektronik kaynak kullanýmý konusundaki tutum, davranýþ ve tercihlerin, kullanýcýlarýn "bilim dalý", "yaþý" ve "akademik unvaný" ile iliþkili olduðudur. Özellikle araþtýrmacýnýn bilim alaný elektronik kaynaklarýn kullanýmýný etkileyen baþlýca faktörlerden biri olarak görülmektedir (Borgman, 2000; Borrego ve diðerleri, 2007 ve Kurata, Matsubayashi, Mine, Muranushi ve Ueda, 2007). Kuþkusuz belirli bir bilim alanýnda e-dergi kullanýmý, o alanda e-dergi üretiminin varlýðýna ve elde edilebilirliðine de baðlýdýr. Örneðin, yapýlan araþtýrmalar týp ve fen bilimlerinde, sosyal bilimler ve insan bilimlerine göre daha fazla e-dergi bulunduðunu göstermektedir (Borgman, 2000; Kling ve McKim, 1999). Belirli bilim alanlarýnda daha fazla e-dergi olmasý, üretim mantýðý açýsýndan deðerlendirildiðinde, arz ve talep iliþkisi ile açýklanabilir. Fakat her bilim alanýnýn kendi bilim geleneði çerçevesinde dergiye öncelik verdiði de burada unutulmamalýdýr. Hatta, bilgi üretme ve yayýmlama süreci tek bir bilim dalýnýn deðiþik alt konularýnda dahi büyük farklýlýklar gösterebilmektedir (Fry, 2004). Buna göre, ister basýlý, ister elektronik olsun dergi kullanýmý insan bilimlerinde, fen bilimlerindeki kadar öncelikli olmayabilir. Ancak yapýlan bazý incelemeler, bir bilim dalýnda elektronik derginin var ve eriþilebilir olmasýnýn, onun kullanýmýný araþtýrmacýnýn bilim dalý kadar etkileyebileceðini göstermektedir (Törma ve Vakkari, 2004; Vakkari, 2006). Bu baðlamda, e-dergilerin kütüphanelerde bilim dallarýna göre daha düzenli bir daðýlýmý gerçekleþtirilirse, elektronik dergi kullanýmý açýsýndan disiplinler arasýnda çok da fark olmayacaðý öne sürülmektedir (Eason, Richardson, ve Yu, 2000; Abels, Liebscher, ve Denman, 1996; Törma ve Vakkari, 2004).

5 Elektronik Dergi Kullanýmý ile Bilim Dalý Ýliþkisi: Betimleyici Bir Ýnceleme / The Relationship between E-Journal Use and User's Discipline: A Descriptive Study 444 Ülkemizde, "bilim dalýnýn elektronik kaynak kullanýmýnda belirleyici bir "etken" olup olmadýðýný doðrudan inceleyen bir çalýþmaya henüz rastlanmamýþtýr. Elektronik kaynaklara yönelik olarak hazýrlanmýþ az sayýda kullanýcý incelemesi de vardýr. (Atýlgan ve Bayram, 2006; Arslantekin, Bayram, Atýlgan ve Atakan, 2007; Yýlmaz ve Kurulgan, 2007). Son birkaç yýlda gerçekleþtirilen bu incelemelere kýsaca deðinmek yararlý olacaktýr: Atýlgan ve Bayram (2006)'ýn "An evaluation of faculty use of the digital library at Ankara University, Turkey" baþlýklý makaleleri Ankara Üniversitesi öðretim elemanlarýnýn e-veritabaný kullanýmýný ölçmek üzere 2002 yýlýnda yapýlan bir saptama ve incelemenin (survey) sonuçlarýný vermektedir. Ýncelemenin temel sonuçlarý, öðretim elemanlarýnýn büyük bir çoðunluðunun veri tabanlarýnýn içeriðinden haberdar olduðunu (%75,2) ve bu hizmeti kullandýðýný (%79,5) göstermiþtir. Benzer bir çalýþma, Arslantekin, Bayram, Atýlgan ve Atakan (2007)'nin "Ankara Üniversitesi veri tabanlarý kullaným analizi" baþlýklý çalýþmasýyla 2005 yýlý sonunda tekrarlanmýþ; bir önceki inceleme ile karþýlaþtýrma yapýlmasa da öðretim elemanlarýnýn %85,7'sinin hizmetten haberdar olduðu, %88,8'inin de bu hizmetten yararlandýðý ortaya konulmuþtur. Yýlmaz ve Kurulgan (2007)'nin "Anadolu Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Merkezi örneði" adlý makaleleri, Anadolu Üniversitesi öðretim elemanlarýnýn çevrimiçi veritabaný kullanýmýný ölçmek üzere 2005 yýlý Kasým ayýnda gerçekleþtirilmiþtir. Ýncelemenin temel sonuçlarýna göre öðretim elemanlarýnýn büyük çoðunluðunun veritabanlarý hakkýnda bilgi sahibi olduklarý (% 91,1) ve onlardan yararlandýklarý (%89,4) ortaya çýkmýþtýr. Araþtýrmanýn Yöntemi Ýstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi'nde 1999 yýlýndan bu yana basýlý dergi aboneliklerinden, basýlý/elektronik ve salt elektronik dergi aboneliklerine doðru bir geçiþ yaþanmaktadýr. E-dergi hizmeti ilk kez 1999 yýlýnda abone olunan 656 basýlý yabancý bilimsel derginin 20'sine elektronik olarak eriþim saðlanmasý ile baþlamýþtýr (1999 yýlýnda..., 2000, s.iii). Ýstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi anketin yapýldýðý dönemde, (2005/2006 akademik yýlý) derleme, baðýþ ve deðiþim yollarýyla saðlanan yaklaþýk 6349 yerli popüler ve bilimsel dergiye eriþim saðlamaktaydý. Abone olduðu yabancý bilimsel dergi sayýsý ise 533 idi. 533 yabancý derginin 318'ine yalnýzca basýlý ortamda, 55'ine hem elektronik, hem de basýlý olarak, 160'ýna da salt elektronik olarak eriþim saðlanmaktaydý. Buna göre, yabancý dergi aboneliklerinin yaklaþýk % 40'ýna elektronik olarak üniversite çapýnda 5 ana kampusten eriþilebilmekteydi. Ayrýca kütüphane, 2005 yýlýnda Anadolu Üniversiteleri Konsorsiyumu (ANKOS) aracýlýðý ile, Elsevier, Springer, Web of Science ve

6 445 Hakemli Yazýlar / Refereed Articles Hülya Dilek Kayaoðlu Wiley veritabanlarýna, 2006 yýlýnda da yine ANKOS aracýlýðý ile American Institute of Physics (AIP), Blackwell/Synergy, Oxford Journals Online, Cambridge Online Journals (COP), Taylor and Francis Online Journals, Sage Premier, ScienceDirect, SpringerLink, Wiley Interscience, Web of Science adlý veritabanlarýna; ULAKBIM, Ulusal Akademik Site Lisansý kapsamýnda da CAP Abstracts, Engineering Village, IEEE Explorer adlý 13 bibliyografik ve tam metin veritabanýna ve bu veritabanlarý içinde binlerce e-dergiye de ek olarak eriþim saðlanmaktaydý. 1 Eðitim ve öðretim dilinin Türkçe olduðu üniversitede abone olunan yabancý bilimsel dergilerin ve veritabanlarýnýn neredeyse tamamý Ýngilizce'dir. Dergilere eriþim, 2005 yýlýna kadar kampus içinden mümkünken 2005 yýlýndan itibaren evden eriþim de mümkün kýlýnmýþtýr. Kütüphanenin karþý karþýya kaldýðý bütçe sorunlarý, abone olunan yabancý bilimsel dergiler için basýlýdan salt elektroniðe geçiþi özellikle deðerlendirmeyi gerektirmiþtir. Bu nedenle Ýstanbul Üniversitesi öðretim elemanlarýna elektronik dergi kullanýmlarý incelemek üzere Ekim Þubat 2006 tarihleri arasýnda web tabanlý bir anket uygulanmýþtýr. Anket, bir pilot çalýþma gerçekleþtirilerek önce Edebiyat Fakültesi öðretim elemanlarýna gönderilmiþ ve test edilmiþtir. Pilot çalýþma sonucunda elde edilen bilgiler ýþýðýnda bazý anket sorularý çýkartýlmýþ; bazýlarý da daha açýk ifade edilmiþtir. Anket, demografik özellikler, kullaným sýklýðý, eriþim yeri, kullaným nedeni, format tercihi, bilgi arama davranýþý, e-dergilerin yarar ve sakýncalarýna yönelik olarak sorulan çoðunluðu çoktan seçmeli ve kapalý uçlu 13 sorudan oluþmaktadýr. Anket üniversitenin web sayfasý üzerinden Ekim 2005 ve Þubat 2006 tarihleri arasýnda 5 ay boyunca eriþilebilir kýlýnmýþtýr. Bu tarihler içinde, anketin amacýný anlatan, katýlma çaðrýsý yapan ve anketin linkini veren bir e-posta Üniversitenin Biliþim Ofisi tarafýndan tüm öðretim elemanlarýna iki kez gönderilmiþtir. Analiz edilen popülasyon 5220 (N=5220) kiþiden oluþmaktadýr. Ankete 691 kiþi yanýt vermiþ, ancak bunlardan sorularý eksiksiz yanýtlayan 590'ý kullanýlabilmiþtir (n=590). Buna göre, anketin yanýtlanma oraný % 13'tür. Bu oran, yanýtlarýn tamamen gönüllülük esasýna dayalý olarak verildiði düþünülecek olursa makul sayýlabilir. Ankete yanýt veren 590 kiþinin 192'si (n=192) fen bilimlerinden, 260'ý (n=260) saðlýk bilimlerinden, 80'i (n=80) sosyal bilimlerden ve 58'i (n=58) insan bilimlerindendir. Tablo 1 bu konudaki ayrýntýlarý vermektedir. Veriler araþtýrmacý tarafýndan bilgisayarda kodlanmýþ, istatistiksel analizler SPSS programý 11.5 versiyonu kullanýlarak yazar tarafýndan bir istatistikçinin yardýmýyla deðerlendirilmiþtir. Çalýþmada elde edilen veriler yüzdelik deðerler ve ortalamalar þeklinde verilmiþ; kategorik deðerlerin karþýlaþtýrýlmasý için Ki-kare testi kullanýlmýþtýr. Yine iki deðiþken arasýndaki iliþkinin saptanmasýnda Pearson 1 Veritabaný verileri, Uzm. Güler Demir ve Derleme ile gelen süreli yayýn verileri Uzm. Kemal Öztürk ile Nisan 2007'de yapýlan bir görüþme sonucunda elde edilmiþtir.

7 Elektronik Dergi Kullanýmý ile Bilim Dalý Ýliþkisi: Betimleyici Bir Ýnceleme / The Relationship between E-Journal Use and User's Discipline: A Descriptive Study 446 Korelasyon testi kullanýlmýþ ve p?0.05 anlamlý kabul edilmiþtir. Bulgular ve Analiz Anketi yanýtlayanlara temel araþtýrma ve öðretim alanlarý sorulmuþ ve fen bilimleri, saðlýk bilimleri, sosyal bilimler ve insan bilimleri biçiminde yapýlan gruplandýrmadan birini seçmeleri istenmiþtir. Bilim dallarýnýn bu biçimde gruplandýrýlmasýnda Weizsäcker'in (1971) yaptýðý bilim sýnýflamasýndan yararlanýlmýþtýr. Ýfade kolaylýðý açýsýndan bu gruplandýrma bundan sonra bilim dalý olarak anýlacaktýr. (Tablo 1): Bilim Dallarýna Göre Yanýtlama Yüzdesi Tablo 1, anketin yanýtlanma yüzdesini bilim dallarýna göre vermektedir. Buna göre, anketi yanýtlayanlarýn %32,5'i fen bilimlerinden, %44,1'i saðlýk bilimlerinden, %13,6'sý sosyal bilimlerden ve %9,8'si insan bilimlerindendir. Bu bulgular ýþýðýnda, saðlýk bilimcilerinin anketi yanýtlama konusunda daha ilgili olduklarý kolayca söylenebilir. Daha önce yapýlmýþ benzer araþtýrmalardan da ankete katýlým konusunda benzer sonuçlar alýnmýþtýr (Arslantekin ve diðerleri, 2007). Bu durumda, aktif kullanýcýlarýn ankete katýlma konusunda da daha istekli olduðu ileri sürülebilir. Bilim Dallarýna Göre Elektronik ve Basýlý Dergilerin Kullaným Sýklýðý Anketi yanýtlayanlara, elektronik ve basýlý dergileri hangi sýklýkla kullandýklarý ayrý ayrý sorulmuþ ve 'her gün', 'haftada bir', 'ayda bir', 'ara sýra' ve 'kullanmam' seçenekleri sunulmuþtur. Tablo 2, bilim dalý ayrýmý yapmaksýzýn anketi yanýtlayanlarýn elektronik ve basýlý dergileri kullanma sýklýklarýný vermektedir.

8 447 Hakemli Yazýlar / Refereed Articles Hülya Dilek Kayaoðlu (Tablo 2): Elektronik ve Basýlý Dergilerin Kullaným Sýklýðý Tablo 2'ye göre, anketi yanýtlayanlarýn %40,7'sinin e-dergileri haftada bir kez, %23,4'ünün her gün, %22'sinin ara sýra, %11,5'inin her ay kullandýðýný, %2,4'ünün ise kullanmadýðý görülmektedir. Analizi kolaylaþtýrmak için haftalýk ve daha sýk kullananlar 'çok sýk kullananlar', aylýk ve daha sýk kullanýmý gerçekleþtirenler 'sýk kullananlar', ara sýra kullananlar 'az kullananlar' biçiminde tanýmlanmýþtýr. Buna göre, anketi yanýtlayanlarýn %64,1'inin e-dergileri 'çok sýk' kullandýðý, %75,6'sýnýn 'sýk' kullandýðý, %22'sinin 'daha az sýklýkta' kullandýðý ve %2,4'ünün kullanmadýðý belirlenmiþtir. Buna karþýn, anketi yanýtlayanlarýn %64,7 gibi büyük bir yüzdesi basýlý dergileri ya daha az sýklýkta kullandýðýný ya da hiç kullanmadýðýný ifade etmiþtir. Kullanýcýlarýn e-dergi kullaným sýklýklarý ile bilim dallarý arasýnda istatistiksel olarak anlamlý bir iliþki olup olmadýðý incelendiðinde Ki-kare testinin sonuçlarý oldukça anlamlý çýkmýþtýr. (Ki-kare=33,344, serbestlik derecesi: 9, p? 0,001). Grafik 1, elektronik dergi kullaným sýklýðýnýn konu alanlarý içindeki daðýlýmýný yüzdelik deðerler olarak vermektedir.

9 Elektronik Dergi Kullanýmý ile Bilim Dalý Ýliþkisi: Betimleyici Bir Ýnceleme / The Relationship between E-Journal Use and User's Discipline: A Descriptive Study 448 (Grafik 1): Bilim Dallarýna Göre E-Dergilerin Kullaným Sýklýðý Buna göre e-dergileri "çok sýk" kullananlarýn (günlük+haftalýk) çoðunluðu saðlýk bilimlerindendir (%70,8). Onlarý fen bilimleri (%63,6) sosyal bilimler (%52,5) ve insan bilimleri (%51.7) izlemektedir. Elektronik dergileri 'sýk kullananlarýn' (aylýk ve daha sýk) %82,3'ü saðlýk bilimlerinden, %78,2'si fen bilimlerinden, %62,5'i sosyal bilimlerden ve %55.1'i insan bilimlerindendir. Buna karþýn e-dergileri daha az sýklýkta kullananlar sýrasýyla sosyal bilimler (%35), insan bilimleri (%31), fen bilimleri (%20.8) ve saðlýk bilimlerindendir (16,9%). Kullanmam diyen araþtýrmacýlar ise sýrasýyla insan bilimleri (%13,8), sosyal bilimler (%2,5), fen bilimleri (%1) ve saðlýk bilimlerindendir (%0,8). Bu veriler, elektronik dergileri çok sýk kullananlar ile kullanmam diyenlerin bilim dallarý arasýnda ters bir iliþki olduðunu göstermektedir. Basýlý dergilerin kullaným sýklýðý ile bilim dalý iliþkisi analiz edildiðinde ise, basýlý dergilerin kullaným sýklýðýnýn elektronik dergilere göre oldukça düþük olduðu görülür (Grafik 2). Basýlý dergileri 'çok sýk' kullananlar sýrasýyla, saðlýk bilimcileri (%27), fen bilimcileri (%21,9), insan bilimcileri (%13,8) ve sosyal bilimcilerdir (%12,5). Ayný zamanda, basýlý dergileri 'kullanmam' diyenlerin yüzdesi de elektronik olanlara göre oldukça fazladýr. Buna göre basýlý dergileri kullanmam diyenler sýrasýyla insan bilimcileri (%62,1), sosyal bilimciler (%60), fen bilimcileri (%59,4) ve saðlýk bilimcileridir (%46,2).

10 449 Hakemli Yazýlar / Refereed Articles Hülya Dilek Kayaoðlu (Grafik 2): Bilim Dallarýna Göre Basýlý Dergilerin Kullaným Sýklýðý Buraya kadar yapýlan analiz, anketi yanýtlayanlarýn e-dergileri basýlý dergilere göre daha sýk kullandýklarýný göstermektedir. Konu alanlarý açýsýndan baktýðýmýzda hem elektronik dergileri, hem de basýlý dergileri büyük çoðunlukla 'çok sýk' kullananlarýn saðlýk bilimcileri olduðu görülür. Buna karþýn hem basýlý, hem de elektronik dergileri 'kullanmam' diyenler ise insan bilimcileridir. Bu durum, "her bilim alaný kendi bilim geleneði dahilinde hareket eder" (Thorin, 2003, 20) varsayýmýna dayanýlarak açýklanabilir. Buna göre insan bilimcileri kendi bilim gelenekleri içinde dergi dýþý kaynaklara daha fazla aðýrlýk veriyor olabilirler. Bu sav, yeterli e-dergi aboneliliði olmamasýný kullaným önünde engel olarak görenlerin bilim alanlarýna göre daðýlýmý yapýlarak, aþaðýdaki sayfalarda ayrýca sýnanacaktýr. Konu Alanlarýn Göre Elektronik Dergileri Kullanma Nedenleri Anketi yanýtlayanlara, elektronik dergileri kullanma nedeni olarak, konu alanýnda güncel kalmak için, araþtýrma yapmak için, çekirdek dergileri gözden geçirmek için ve öðretim amaçlý kullanmak için seçenekleri sunulmuþ ve her bir seçenek için 'her zaman', 'çoðunlukla', 'ara sýra' ve 'hiç' yanýtlarýndan birini iþaretlemeleri istenmiþtir. Grafik 3, anketi yanýtlayanlarýn bilim dallarýna göre e- dergileri "her zaman" hangi amaçla kullandýklarýný göstermektedir.

11 Elektronik Dergi Kullanýmý ile Bilim Dalý Ýliþkisi: Betimleyici Bir Ýnceleme / The Relationship between E-Journal Use and User's Discipline: A Descriptive Study 450 (Grafik 3): Bilim Dallarýna Göre Elektronik Dergileri Kullanma Nedenler Anketi yanýtlayanlarýn, e-dergi kullanma nedenleri bilim dallarýna göre benzerlik göstermektedir. Anketi yanýtlayanlar, en büyük yüzde ile e-dergileri "her zaman" araþtýrma amaçlý kullandýklarýný ifade etmiþler, onu sýrasýyla konu alanýnda güncel kalmak, çekirdek dergileri gözden geçirmek ve öðretim amaçlý kullanmak izlemiþtir. Fen bilimlerinde e-dergileri araþtýrma amaçlý olarak kullananlar %72,9, konu alanýnda güncel kalmak üzere kullananlar %54,2, çekirdek dergileri gözden geçirmek üzere kullananlar %30,2 ve öðretim amaçlý kullananlar %4,6'dýr. Saðlýk bilimlerinin ise %67,7'si e-dergileri araþtýrma amaçlý olarak kullanýrken, %56,2'si konu alanlarýnda güncel kalabilmek üzere, %31,5'i çekirdek dergileri taramak üzere ve %20'si öðretim amaçlý olarak kullanmaktadýr. Sosyal bilimler alanýnda ise e-dergileri araþtýrma amaçlý olarak kullananlar %65; konu alanýnda güncel kalmak üzere kullananlar %30; çekirdek dergileri gözden geçirmek üzere kullananlar %22,5 ve öðretim amaçlý kullananlar %17,5'dir. Ýnsan bilimlerinde ise bu yüzdeler sýrasýyla %51,7, %27,6, %17,2 ve %10,3'tür. Bilim Dallarýna Göre Elektronik Format Tercihi Anketi yanýtlayanlara format tercihlerini belirlemek üzere aþaðýdaki 3 ifadeye katýlýp katýlmadýklarý sorulmuþ ve 'tamamen katýlýyorum', 'katýlýyorum' ve 'katýlmýyorum' seçeneklerinden birini iþaretlemeleri istenmiþtir. Ýfadeler þunlardýr:

12 451 Hakemli Yazýlar / Refereed Articles Hülya Dilek Kayaoðlu Elektronik dergi, basýlý derginin eþdeðeridir. Eðer iki formata da eriþim saðlanýyorsa e-dergiyi yeðlerim. Basýlý dergiden salt elektronik dergiye geçiþi desteklerim. Anketi yanýtlayanlarýn %94,9'u "elektronik dergi basýlý derginin eþdeðeridir", % 92,9'u "eðer iki formata da eriþim saðlanýyorsa e-dergiyi yeðlerim", %72,5'i "basýlý dergiden salt elektronik dergiye geçiþi desteklerim" fikirlerine 'tamamen katýlýyorum' ya da 'katýlýyorum' yanýtýný vermiþtir. "Basýlýdan salt elektroniðe geçiþi desteklerim" diyenler ile bilim dallarý arasýnda istatistiksel olarak anlamlý bir iliþki olup olmadýðý incelendiðinde, Kikare testinin sonuçlarý oldukça anlamlý çýkmýþtýr. (Ki-kare=25.093, serbestlik derecesi: 6, p? 0.001). Grafik 4, "basýlýdan salt elektroniðe geçiþi desteklerim" diyenlerin bilim dallarýna göre daðýlýmýný vermektedir. (Grafik 4): Bilim Dallarýna Göre Basýlý Dergiden Elektronik Dergiye Geçiþi Destekleme 'Basýlýdan salt elektroniðe geçiþi desteklerim' ifadesine en büyük yüzde ile saðlýk bilimcileri 'tamamen katýlýyorum' yanýtýný vermiþlerdir (%46,2). Onlarý sýrasýyla fen bilimcileri (%42,7), sosyal bilimciler (%37,5) ve insan bilimcileri (%27,6) izlemektedir. 'Tamamen katýlýyorum' ve 'katýlýyorum' yanýtlarý birlikte ele alýndýðýnda, bilim alanlarý arasýndaki bu sýra þöyle deðiþmektedir. Fen bilimleri (%80,2), saðlýk bilimleri (%74,7) sosyal bilimler (%60), insan bilimleri (%55,2). Ayný zamanda 'basýlýdan salt elektroniðe geçiþi desteklerim' ifadesine en büyük yüzde ile 'katýlmýyorum' yanýtý verenler de insan bilimcileridir (%44,8). Onlarý sýrasýyla sosyal bilimciler (%40), saðlýk bilimcileri (%25,4) ve fen bilimcileri izlemektedir (%19,8).

13 Elektronik Dergi Kullanýmý ile Bilim Dalý Ýliþkisi: Betimleyici Bir Ýnceleme / The Relationship between E-Journal Use and User's Discipline: A Descriptive Study 452 Bilim Dallarýna Göre Elektronik Ortamda Bilgi Arama Davranýþý Yapýlan bazý incelemeler, elektronik ortamýn araþtýrmacýlarýnýn bilgi arama davranýþlarýnda da deðiþime neden olduðunu göstermiþtir. Araþtýrmacýlar, izlemekte olduklarý belirli sayýdaki çekirdek dergiyi gözden geçirme (browse) yerine, artýk git gide daha fazla konuya göre tarama yapmayý yeðler görünmektedirler (Tenopir ve diðerleri, 2003; Voorbij, ve Ongering, 2006). Tam metin veritabanlarýnýn geliþtirilmesi bu deðiþimin baþlýca nedenlerinden biri olarak deðerlendirilebilir. Bu amaçla, anketi yanýtlayanlara "çekirdek dergileri gözden geçirme yerine konuya göre tarama yapmayý yeðlerim" ifadesine ne oranda katýldýklarý sorulmuþ, 'tamamen katýlýyorum', 'katýlýyorum' ve 'katýlmýyorum' yanýtlarýndan birini seçmeleri istenmiþtir. (Grafik 5): "Çekirdek Dergileri Gözden Geçirmek Yerine Konuya Göre Tarama Yaparým Diyenlerin Bilim Dallarýna Göre Daðýlýmý Grafik 5, "çekirdek dergileri gözden geçirme yerine konuya göre tarama yapmayý yeðlerim" diyenlerin bilim dallarýna göre daðýlýmýný vermektedir. Ankete katýlan saðlýk bilimcilerinin %84,6'sý; insan bilimcilerinin %82,8'i; fen bilimcilerinin %76,1'i, sosyal bilimcilerin %75'i, "çekirdek dergileri gözden geçirmek yerine konuya göre tarama yaparým" ifadesine 'tamamen katýlýyorum' ve 'katýlýyorum' yanýtýný vermiþlerdir. Bu ifadeye, 'katýlmýyorum' yanýtýný verenler ise sýrasýyla, sosyal bilimciler (%25), fen bilimcileri (%24), insan bilimcileri (%17,2) ve saðlýk bilimcileridir (%25,4). Bilim Dallarýna Göre E-Dergilerin Elde Edilebilirliði Anketi yanýtlayanlara e-dergilerin kullanýmýný engelleyebilecek faktörlere ne

14 453 Hakemli Yazýlar / Refereed Articles Hülya Dilek Kayaoðlu oranda katýldýklarý sorulmuþ; 'büyük bir engel', 'küçük bir engel' ve 'engel deðil' seçeneklerinden birini iþaretlemeleri istenmiþtir. Öðretim elemanlarýnýn çoðunluðu bilim dallarýnda yeterli e-dergi aboneliði olmamasýný elektronik dergi kullanýmýnýn önünde "büyük bir engel" olarak görmüþlerdir (%59,7). (Grafik 6): Yeterli E-dergi Aboneliði Olmamasýný Kullanýmýnýn Önünde Engel Olarak Görenlerin Bilim Dallarýna Göre Daðýlýmý Grafik 6, yeterli e-dergi aboneliði olmamasýný kullanýmýnýn önünde engel olarak görenlerin bilim dallarýna göre yüzdesel daðýlýmýný vermektedir. Fen bilimcileri, en büyük yüzde ile (%71,9) bilim dallarýnda yeterli e-dergi olmamasýný e-dergi kullanýmýnýn önünde 'büyük bir engel' olarak görmüþlerdir. Onlarý insan bilimcileri (%65,5), saðlýk bilimcileri (%53,1) ve sosyal bilimciler (%47,5) izlemektedir. Özellikle insan bilimcilerinin büyük çoðunluðunun bilim dalýmda yeterli e-dergi aboneliði olmamasýný engel olarak göstermesi ilginçtir. Çünkü insan bilimcilerinin kendi bilim gelenekleri çerçevesinde dergilerden daha az yararlanmasý genellikle doðal kabul edilir. Ancak elde edilen bu bulgu, "kütüphanelerde e-dergi aboneliklerinin bilim dallarýna göre daha dengeli bir daðýlýmý gerçekleþirse, elektronik dergi kullanýmý disiplinler arasýnda çok da fark arz etmez" savýný destekler nitelikte görülebilir. Konu alanlarýnda yeterli e-dergi aboneliði olmamasýný e-dergi kullanýmýnýn önünde bir engel olarak görmeyenlerin bilim dallarýna göre daðýlýmý ise sýrasýyla þöyledir: Saðlýk bilimcileri (%30,8), insan bilimcileri (%27,6) ve sosyal bilimciler (%27,5) ile fen bilimcileri (%15,6).

15 Elektronik Dergi Kullanýmý ile Bilim Dalý Ýliþkisi: Betimleyici Bir Ýnceleme / The Relationship between E-Journal Use and User's Discipline: A Descriptive Study 454 Açýk Eriþim Arþivine Bilim Dallarýna Göre Verilen Destek Anketi yanýtlayanlara "açýk eriþim" kavramý kýsaca açýklandýktan sonra Ý.Ü. Merkez Kütüphanesi'nce örgütlenecek bir açýk eriþim arþivini ilke olarak destekleyip desteklemeyecekleri sorulmuþtur. Grafik 7, bu soruya verilen yanýtlarýn bilim alanlarýna göre yüzdesel daðýlýmýný vermektedir. (Grafik 7): Örgütlenecek Bir Açýk Eriþim Arþivini Destekleyenlerin Bilim Dallarýna Göre Daðýlýmý Bütün bilim dallarýnda, ankete katýlanlarýn büyük çoðunluðu böyle bir arþivin oluþturulmasýna ilke olarak sýcak bakmaktadýr. En büyük destek de insan bilimcilerinden gelmiþtir (%100). Onlarý sýrasýyla sosyal bilimciler (%97,5), saðlýk bilimcileri (%96,2) ve fen bilimcileri (%92,7) izlemiþtir. Sonuç ve Öneriler 'Bilim dalýnýn' elektronik dergi kullanýmýný belirleyen bir "etken" olup olmadýðýný inceleyen bu çalýþmadan elde edilen bulgular, hem 'bilim dalý' ile e-dergilerin 'kullaným sýklýðý' hem de bilim dalý ile 'format tercihi' arasýnda istatistiksel olarak anlamlý bir iliþkinin var olduðunu göstermiþtir. E-dergi kullanma nedeni ise bilim dallarýna göre bir farklýlýk arz etmemektedir. Bütün bilim dallarýnda, anketi yanýtlayan bilimcilerin en az %75'i çekirdek dergileri gözden geçirmek yerine, konuya göre tarama yapmayý tercih etmiþlerdir. Bu bulgu, bilgi arama davranýþýnda yaþanan deðiþimin ipuçlarýný vermesi açýsýndan ilginçtir.

16 455 Hakemli Yazýlar / Refereed Articles Hülya Dilek Kayaoðlu Bu çalýþmadan elde edilen bir diðer bulgu ise fen ve saðlýk bilimcilerinin, basýlýdan salt elektroniðe geçiþi sosyal ve insan bilimcilerine göre daha fazla yeðledikleridir. Buna göre kütüphane yönetimi basýlý dergiden salt e-dergiye geçiþ kararýný verirken disiplinlerarasý farklýlýklarý göz önüne alan aþamalý bir uygulama gerçekleþtirebilir. Fakat, bilim dalý ayrýmý olmaksýzýn anketi yanýtlayanlarýn yaklaþýk %50'sinin kendi bilim dallarýnda yeterli e-dergi aboneliði olmamasýný, kullanýmýn önünde "büyük bir engel" olarak belirtmiþ olmalarý, e- dergi kullanýmýnýn, 'bilim dalý' kadar 'elde edilebilirlikle' de iliþkili olabileceðini ortaya koymaktadýr. Ancak, eldeki yerel ölçekli ve karþýlaþtýrýlmaya muhtaç olan bu bulgularla bu konuda kesin bir yargýya varmak olanaklý deðildir. Ayrýca, bilim dalý ayrýmý olmaksýzýn anketi yanýtlayan Ýstanbul Üniversitesi öðretim üyelerinin ezici çoðunluðu bir açýk eriþim arþivinin kurulmasýný desteklemiþlerdir. Bu veri, makalenin yazarý tarafýndan Araþtýrma Projeleri Birimine sunulmak üzere hazýrlanan bir projeye destek saðlamýþtýr. Bu çalýþmanýn sonuçlarýndan genellemelere varmak doðal olarak oldukça zordur. Çünkü hem tek bir kuruma yöneliktir, hem de bilim dallarýnýn geniþ gruplandýrýlmasýna dayalýdýr. Oysa yapýlan çalýþmalar bilgi üretme ve yayýmlama sürecinin belirli bir bilim dalýnýn deðiþik alt konularýnda dahi büyük farklýlýklar gösterdiðini ortaya koymuþtur. Ülkemizde son birkaç yýlda yapýlan ve yukarýda kýsaca deðinilen "kullanýcý incelemeleri" de yerel karar verme mekanizmasýný desteklemek üzere gerçekleþtirilmiþlerdir. Bu nedenle, bu incelemeler, tek bir kurumla sýnýrlý ve var olan durumu ortaya koyan 'betimleyici' (descriptive) incelemelerdir. Oysa, Türkiye ölçeðini temsil edecek biçimde örgütlenen kullanýcý saptama ve incelemeleri, kullaným konusunda genellemeler yapmayý kolaylaþtýracak verileri toplamayý saðlayacaktýr. Örneðin, ANKOS ya da ULAKBÝM Ulusal Site Lisansý kapsamýnda eriþim saðlanan veritabanlarýný ve e-dergileri kullananlarýn tutum, davranýþ, istek ve sorunlarý incelenmelidir. Bu incelemelerin düzenli olarak tekrarlanmasý da elde edilen sonuçlarýn karþýlaþtýrýlmasýna olanak saðlayacaktýr. Böylece, zaman içindeki eðilimleri ve iliþkileri belirleyen 'betimleyici' olmaktan çok 'açýklayýcý' (exploratory) bir çerçeve çizen incelemeler yapýlabilecektir. Kaynakça 1999 yýlýnda merkez ve baðlý birimlere satýn alýnan dergi ve kitap listesi. (2000). Yay. Haz.Güler Demir, metin çoðaltýlmýþtýr. Abels, E.G., Liebscher, P. ve Denman, D.W. (1996). "Factors that influence the use of electronic networks by science and engineering faculty at small institution. Part 1. queries" Journal of the American Society for Information Science, 47 (2),

17 Elektronik Dergi Kullanýmý ile Bilim Dalý Ýliþkisi: Betimleyici Bir Ýnceleme / The Relationship between E-Journal Use and User's Discipline: A Descriptive Study 456 Arslantekin, S., Bayram, Ö., Atýlgan, D. ve Atakan, C. (2007). "Ankara Üniversitesi veri tabanlarý kullaným analizi" Türk Kütüphaneciliði 20 (4), Atýlgan, D. ve Bayram, Ö. (2006). "An evaluation of faculty use of the digital library at Ankara University, Turkey" The Journal of Academic Librarianship, 32 (1), Bar-Ilan, J. ve Fink, N.(2005). "Preference for electronic format of scientific journals - A case study of the science library users at the Hebrew University" Library and Information Science Research, 27, Borgman, C. L. (2000). From Gutenberg to the global information infrastructure: Access to information in the networked world. Cambridge, MA: The MIT Press. Borrego, A., Anglada, L., Barrios, M., ve Comellas, N. (2007) "Use and users of electronic journals at Catalan Universities: The results of a survey" The Journal of Academic Librarianship, 33 (1), Brown, J., Lund, P., Walton, G. "Use of e-journals by academic staff and researchers at Loughborough University" 2 Kasým 2007 tarihinde adresinden eriþildi. Dilek-Kayaoglu, H. (1999). Derme oluþturma ve geliþtirme: Ý.Ü. Merkez Kütüphanesinde bütçe yönetimi, (Nisan 1994-Kasým 1997) Ýstanbul: Mavibulut Eason, K., Richardson, S. ve Yu, L. (2000). "Patterns of use of electronic journals" Journal of Documentation, 56 (5), Fry, J. (2004). "Scholarly research and information practices: A domain analytic approach" Information Processing and Management, 42 (1), Johnson, P. (2004). Fundamentals of collection development and management. Chicago: ALA. Karasözen, B., Kaygusuz, A., Özen, H. (2007). "Patterns of e-journal use within the Anatolian University Library Consortium." Serials: The Journal for the Serials Community 20, (1), Kasým 2007 tarihinde adresinden eriþildi. Kling, R. ve McKim, G. (1999). "Scholarly communication and the continuum of electronic publishing" Journal of the American Society for Information Science, 50 (10), Kurata, K., Matsubayashi, M., Mine, S., Muranushi, T ve Ueda, S. (2007). "Electronic journals and their unbundled functions in scholarly communication: Views and utilization by scientific, technological and med ical researchers in Japan," Information Processing and Management, 43 (5), Tenopir, C. (2003). Use and users of electronic library resources: an overview

18 457 Hakemli Yazýlar / Refereed Articles Hülya Dilek Kayaoðlu and analysis of recent research studies. Washington, DC: Council on Library and Information Resources, Kasým 2006 tarihinde abst.html. adresinden eriþildi. Törmä, S. ve Vakkari, P. (2004). "Discipline, availability of electronic resources and the use of Finnish National Electronic Library - FinELib". Information Research, 10 (1). 20 Kasým 2006 tarihinde adresinden eriþildi. Urbano, Cristóbal, Lluís M. Anglada, Angel Borrego, Carme Cantos ve Antonio Cosculluela. "The Use of consortially purchased electronic journals by the CBUC ( )" D-Lib Magazine 10 (6) Kasým 2007 tarihinde adresinden eriþildi. Vakkari, P. (2006). "Trends in the use of digital libraries by scientists in : A case study of FinELib", Andrew Grove (Yay.haz.), Proceedings 69th Annual Meeting of the American Society for Information Science and Technology (ASIST) 43'ün içinde. 20 Ocak 2007 tarihinde archive/ / adresinden eriþildi. Voorbij, H. ve Ongering, H. (2006). "The use of electronic journals by Dutch researchers: A descriptive and exploratory study," The Journal of Academic Librarianship, 32 (3): Weizsäcker, C.F. von. (1971). Die Einheit der Natur. Munchen: Carl Hanser Verlag. Yýlmaz, A. ve Kurulgan, M. (2007). "Çevrim-içi (online) veri tabanlarýnýn kullaným analizi: Anadolu Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Merkezi örneði" Ayþe Üstün ve Ümit Konya (Yay. haz.). I.Uluslararasý Bilgi Hizmetleri Sempozyumu: Ýletiþim Mayýs 2006, Ýstanbul (Bildiriler) içinde.(35-63).ýstanbul: Türk Kütüphaneciler Derneði Ýstanbul Þubesi. Summary The main purpose of this study is to examine the effect of discipline as an explanatory factor on e-journal use with special reference to the Central Library of Ýstanbul University. In order to meet this goal, the data used in this study were collected by a web based user survey conducted to examine the electronic journal usage of Istanbul University Faculty between the dates of October 2005 and February The relationship between e-journal use and discipline are explored under these topics: 'frequency of use', 'the purpose of use', 'format preferences', 'information seeking behavior', 'availability of e-journals' and 'support of open access archives'. The results revealed that discipline was statistically significantly associated with both the 'frequency of use' and 'format preferences' (as measured by the

19 Elektronik Dergi Kullanýmý ile Bilim Dalý Ýliþkisi: Betimleyici Bir Ýnceleme / The Relationship between E-Journal Use and User's Discipline: A Descriptive Study 458 reason of using e-journals does not differ according to the disciplines. In all disciplines, more than half of the respondents also stated that they prefer searching by topic instead of browsing the core journals. This finding is interesting in respect of indicating the change experienced in the information-seeking behavior. The relationship between the availability of e-journals and discipline was also examined and the findings suggest that the availability of e-journals might be a factor of the e-journal use.